Boxmeer (plaats)

Boxmeer

Plaats in Nederland
Situering
Provincie	Noord-Brabant Noord-Brabant
Gemeente	Boxmeer Boxmeer
Coördinaten	51° 39′ NB, 5° 57′ OL
Algemeen
Inwoners (1-1-2011)	14.259
Overig
Postcode	5831
Netnummer	0485
Portaal    Nederland

Sint-Petrusbasiliek

Kasteel Boxmeer

Karmelietenklooster (Boxmeer)

Karmelietessenklooster (Boxmeer)

Boxmeer is de hoofdplaats van de gemeente Boxmeer. De plaatsnaam wordt in het lokale dialect uitgesproken als: uitspraak^ⓘ.

Etymologie

Oorspronkelijk heette het dorp: Mere. In de tweede helft van de 13e eeuw werd dit te leen gegeven aan Jan Boc de Mere. De naam van deze heer werd aan die van het dorp verbonden: Boc's Mere werd Boxmeer.

Geschiedenis

Rond Boxmeer zijn uit de Romeinse tijd sporen van bewoning bekend; de Romeinse heerweg Nijmegen-Maastricht liep door Boxmeer, over de huidige Heerstraat en 't Zand. Uit stukken is bekend dat in de tweede helft van de 13e eeuw de (dan nog) graaf van Gelre het dorp Mere in leen gaf aan een zekere Jan Boc de Mere; deze woonde op het dan al bestaande kasteel.

Langzaam maakte Boxmeer zich los van de invloed van het Land van Cuijk en Gelre, terwijl het ook onafhankelijk van het hertogdom Brabant wist te blijven: Boxmeer werd een vrije heerlijkheid. Dat bleef het ook toen het omliggende Land van Cuijk in Staatse handen viel; Boxmeer werd een enclave waar de katholieke godsdienst vrij uitgeoefend mocht worden. Dit betekende ook het behoud van de jaarlijkse Heilige-Bloedprocessie, Boxmeerse Vaart, een bedevaartsprocessie die sinds begin 15e eeuw gehouden wordt.

Het eigendom van Boxmeer ging over op de heren van den Bergh, nog later op die van Hohenzollern-Sigmaringen. Pas in 1797 (Bataafse Republiek) werd Boxmeer gevoegd bij wat nu Noord-Brabant heet. Daarbij werd het dorp Sint Anthonis van Boxmeer losgemaakt; de nieuwe gemeente moest klein beginnen.

Zie ook: Heerlijkheid Boxmeer.

Bezienswaardigheden

• Aan de rand van het dorp staat nog een restant van het Kasteel Boxmeer (in enkele bronnen ook wel Mazenburg genoemd). Hier regeerden de heren en vrouwen van Boxmeer. In de kelders van het kasteel zijn twee kleine musea over de geschiedenis van de heerlijkheid Boxmeer.
• Aan het begin van de oprijlaan van het kasteel staat de Nepomukkapel (Johannes Nepomucenus), een barokgebouwtje uit 1737, ter bescherming tegen de gevaren van het water. Deze kapel is opgericht door de douarière Maria Truchsess von Waldburg Zeil, gravin-douairière tot den Bergh-Hohenzollern, als vervanging van de kapel van het kasteel, die werd afgebroken bij de verplaatsing van de toegangspoort. De Karmelieten lazen er eens per week de Mis, maar in 1795 kwamen de Fransen en verdween deze godsdienstoefening. De Protestanten wilden deze, nu leegstaande, kapel als kerkgebouw gebruiken, maar zij kregen geen toestemming hiervoor. In 1840 kwam de kapel aan de Karmelieten. Dezen verwaarloosden haar echter. In 1973 werd de kapel gerestaureerd en kreeg gebrandschilderde ramen.
• Tegenover de kapel staat de Protestantse kerk uit 1822. Deze eenvoudige zaalkerk bezit sinds 1926 een orgel dat in 1873 gebouwd is door de Amsterdamse orgelbouwer Hermanus Knipscheer en voordien in de Hervormde kerk te Koudekerk aan den Rijn stond.
• De Sint-Petrusbasiliek in het centrum van Boxmeer dateert uit de jaren vijftig van de 20e eeuw en werd ontworpen door architect Hendrik Willem Valk nadat de oorspronkelijke kerk in 1944 door oorlogsgeweld werd verwoest en de restanten ervan in 1946 onverhoeds werden gesloopt. In het interieur van de kerk is nog meubilair uit de vroegere kerk te vinden en ook in de crypte zijn overblijfselen van deze kerk aan te treffen.
• Het Karmelietenklooster vlakbij de kerk werd tussen 1653 en 1709 gebouwd. Het klooster bestaat uit vier vleugels die om een kloostergang gegroepeerd zijn. Het werd gesticht door Albrecht van den Bergh en Madeleine de Cusance. In het klooster bevinden zich achttien prachtige glas-in-loodramen uit de zeventiende eeuw, met ontwerpen van Abraham van Diepenbeeck. Andere bijzondere stukken die we in het klooster aantreffen zijn zes olieverfschilderijen uit het Kasteel met daarop drie generaties graven en gravinnen van het Huis Bergh en het Huis Hohenzollern, uit de 17e en de 18e eeuw. Het klooster zelf wordt op passende wijze geflankeerd door de Latijnse school uit 1707 en een poortgebouw uit 1653. Dit is voorzien van Renaissance versieringen. In dit klooster werkte de componist Benedictus Buns (1641-1716).
• Het Karmelietessenklooster is in 1672 gesticht in het oorspronkelijke Huis Elzendael. De zusters bleven tot 1975 en hebben tot 1994 nog in het voormalig noviciaatsgebouw van het Karmelietenklooster gewoond, waarna ze verhuisden naar het Kloosterverzorgingstehuis Sint-Anna. Het gebouw kent uitbreidingen van 1682 en later. Het bestaat uit vier vleugels die om een kruisgang zijn gegroepeerd. Er is een kapel met een 17e-eeuws zuilenaltaar dat gerestaureerd is in 1960.
• De Rochuskapel, aan de Steenstraat, is een zeskantig bakstenen gebouwtje, dat van een met leien gedekt koepeldak is voorzien. Het stamt uit 1742 en is gebouwd nadat de uit ongeveer 1500 stammende kapel op 't Zand, gewijd aan Onze Lieve Vrouw van Smarten, door overstroming werd verwoest. Toen is er een beeld van de Heilige Rochus aangespoeld, dat afkomstig was uit de oude kapel. Ook het Mariabeeld uit de oude kapel werd teruggevonden en in de parochiekerk geplaatst en later bij de Karmelieten. Het altaar van de Sint-Rochuskapel is in 1851 naar de parochiekerk verplaatst. Er is een reliek van de Heilige Rochus in de kapel aanwezig geweest en ook het beeld is voorwerp van devotie. De verering van de heilige is ook tegenwoordig niet geheel uitgestorven.
• Huize de Weijer, aan De Raetsingel 1, was vanaf ongeveer het jaar 900 een hoeve, en werd later een pastoorswoning, samen met de nabijgelegen hoeve van Ingen Elsen. In 1606 kreeg de pastoor een nieuwe woning en vanaf 1660 werd De Weijer een woning voor de drossaards van Boxmeer. In 1844 kwam er een leerschool voor jongens in het gebouw en in 1865 werd het een klooster voor de zusters van de Sociëteit van Jezus, Maria en Jozef. Dit klooster bleef bestaan tot 1972. In 1936 kochten de zusters ook de hoeve van Ingen Elsen aan. In 1974 kwam het geheel aan de gemeente Boxmeer en werd het verbouwd tot een cultureel centrum.
• Het Zandhuis, aan 't Zand 17 is gebouwd tussen 1718 en 1737 met een middentravee in Lodewijk XVI-stijl. Hier woonde de rentmeester van de heer van Boxmeer. Tijdens de Tweede Wereldoorlog deed het dienst als raadhuis. In 1945 werd het huis ernstig beschadigd en in 1949 gerestaureerd. Op de voorgevel bevindt zich een bokkenkop die refereert aan heer Boc. In het interieur vindt men rijke versieringen van stucwerk.
• Het Spieker bevindt zich aan de Sasse van Ysseltstraat en stamt uit de 18e eeuw. Het diende als tiendschuur, werd gerestaureerd en is tegenwoordig een woonhuis.

Zie ook: Lijst van rijksmonumenten in Boxmeer (plaats).

Economie

Boxmeer is een belangrijke kern in het oosten van Noord-Brabant. Tot de belangrijkste bedrijvigheid behoort het farmaceutische bedrijf Intervet, dat dateert uit de jaren 50 van de 20e eeuw, en de bedrijven Stork PMT en Stork Titan, in 2007 overgenomen door Marel. Stork PMT kwam voort uit een overname in 1963 van het bedrijf Machinefabriek Wiericke, dat onder meer pluimveeslachtmachines produceerde.

Natuur en landschap

Boxmeer ligt op de linkeroever van de Maas. In de jaren 30 van de 20e eeuw werden, in het kader van de Maasverbetering, een aantal maasbochten afgesneden.

Langs de Maas vindt men weidegebieden, zoals het Boxmeerse Veld. Naar het zuiden toe gaan deze over in het natuurgebied Maasheggen.

Ten westen van Boxmeer bevindt zich het natuurgebied Brestbosch. Hier stromen de Oeffeltse Raam en de Oploose Molenbeek.

Evenementen

In Boxmeer worden al meer dan 270 jaar ieder jaar op carnavalsmaandag Metworstrennen gehouden. Een dag eerder op carnavalszondag vindt ieder jaar in het kerkdorp Beugen (gem. Boxmeer) de Knakworstrennen plaats. Verder wordt elk jaar in Boxmeer de wielerronde Daags na de Tour gereden. Deze wielerronde wordt gehouden op de maandag direct na afloop van de Ronde van Frankrijk. 'Daags na de Tour' is een jaarlijks terugkerende spektakel met nationale en internationale allure. Tevens vindt in Boxmeer jaarlijks, veertien dagen na Pinksteren, de bloedprocessie De Vaart plaats die inmiddels van grote sociaal-culturele betekenis is. Vanwege dit traditioneel gebeuren ontving Boxmeer jaren lang een indrukwekkende stoet van tienduizenden mensen van heinde en verre. Ook vind in juni in Boxmeer jaarlijks het internationale Moto Guzzi treffen van de Moto Guzzi Club Nederland plaats.

Bekende Boxmerenaren

Geboren

• Antoon Arnold Fredrik Lanzing (1834), was een Nederlands generaal-majoor, ridder in de Militaire Willems-Orde.
• Joke Kersten (1944), sociaal geograaf en burgemeester (o.a. van Uden)
• David Ririhena (1984), voetballer (TOP Oss)
• Emile Roemer (1962), politicus (voormalig wethouder van Boxmeer, lid van de tweede kamer en aldaar ook fractievoorzitter van de SP)
• Arne Toonen (1975), filmregisseur
• Guido Weijers (1977), cabaretier
• Dionne Stax (1985), journaliste en nieuwslezeres

Woonachtig

• Sylvia Millecam (1956-2001), comédienne en actrice (als tiener opgegroeid)
• Josephine Koning (1868-1931), rooms-katholieke karmelietes te Boxmeer en dienaresse Gods, kandidaat-zaligverklaring, geleefd en overleden te Boxmeer

Station Boxmeer

Verkeer en vervoer

Belangrijke verkeersaders zijn de A73, A77 en de Maaslijn, spoorlijn tussen Nijmegen en Venlo met een station. Daarnaast rijden er nog een aantal buurtbussen en een streekbus. De streekbus (lijn 23 Hermes) rijdt tussen Helmond en Boxmeer en terug.

Sport

• BCB Akros
• MHC Boxmeer
• Olympia '18

Naburige kernen

• Beugen, Rijkevoort, Sint Anthonis, Sambeek

Externe links

• Pagina over Boxmeer van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC)
• Boxmeerse Vaart
• Bedevaartbank: Boxmeer, H. Bloed

Mediabestanden

Zie de categorie Boxmeer van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.