Costa Rica: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking Nieuwere bewerking →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Versie van 20 mei 2022 12:45

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

deez nutz

among us

Wikivoyage heeft een reisgids over dit onderwerp: Costa Rica.

Zie de categorie Costa Rica van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{zie artikel|Voor de gelijknamige gemeente in Mato Grosso do Sul, zie [[Costa Rica (Mato Grosso do Sul)]].}}
-{{Infobox land plus
-| naaminlandstaal = República de Costa Rica
-| motto = ¡Pura vida!
-| vlag = [[Bestand:Flag of Costa Rica (state).svg|120px|Vlag van Costa Rica]]
-| vlagartikel = Vlag van Costa Rica
-| wapen = [[Bestand:Coat_of_arms_of_Costa_Rica.svg|100px|Wapen van Costa Rica]]
-| wapenartikel = Wapen van Costa Rica
-| locatiekaart = LocationCostaRica.svg
-| talen = [[Spaans]]
-| hoofdstad = [[San José (Costa Rica)|San José]]
-| religie = [[Rooms-katholieke Kerk|Rooms-katholiek]] 71%, [[Protestantisme|protestant]] 14% (2007)
-| regeringsvorm = Democratische [[Republiek]]
-| staatshoofd = President [[Rodrigo Chaves Robles]]
-| regeringsleider = President [[Rodrigo Chaves Robles]]
-| bijv.naamwoord = Costa Ricaans
-| inw.aanduiding = [[Lijst van Costa Ricanen|Costa Ricaan]]
-| pctwater = 0,7
-| munteenheid = [[Costa Ricaanse colón]]| valutacode = CRC
-| tijdzone = [[UTC−6|−6]]
-| volkslied = [[Noble patria, tu hermosa bandera]]
-| feestdag = [[15 september]] <small>(Onafhankelijkheidsdag)</small>
-| Ontstaan = '''1838'''
-| Voor1 = Verenigde Staten van Centraal-Amerika
-| Vlag_Voor1 = Flag of the United Provinces of Central America.svg
-| tld = cr
-| landcode = CRI
-| tel = 506
-| affiliatie = [[Verenigde Naties|VN]], [[Organisatie van Amerikaanse Staten|OAS]]
-| CIAkaart = Cs-map-EN.png
-}}
-De '''Republiek Costa Rica''' is een land in [[Centraal-Amerika]] dat in het noorden door [[Nicaragua]] en in het zuiden door [[Panama (land)|Panama]] wordt begrensd. In het westen en het oosten wordt het respectievelijk begrensd door de [[Grote Oceaan]] en de [[Caraïbische Zee]]. Costa Rica, dat letterlijk ''Rijke kust'' betekent, ontbond [[Krijgswezen van Costa Rica|zijn leger]] in [[1949]].<ref>{{en}} {{Citeer web|url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=39&regionSelect=4-Central_Americas |titel=UCDP Conflict Encyclopedia: www.ucdp.uu.se/database |uitgever=Uppsala University |bezochtdatum=17 september 2014}}</ref> Costa Rica stond in 2010 als 62ste gerangschikt in de [[index van de menselijke ontwikkeling]] en in 2019 op de 12e plaats van de [[World Happiness Report]], en is op dat vlak een van de toplanden in [[Latijns-Amerika]]. Sinds 25 mei 2021 is Costa Rica lid van de [[Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling|OESO]].<ref>{{cite web |url=https://www.oecd.org/costarica/oecd-welcomes-costa-rica-as-its-38th-member.htm |title=OECD welcomes Costa Rica as its 38th Member |publisher=OESO |date=25 mei 2021 |accessdate=31 mei 2021}}</ref>
-== Geschiedenis ==
-{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van Costa Rica}}
-De oudste [[archeologie|archeologische]] vondsten in Costa Rica zijn ongeveer 13.000 jaar oud, behorend tot de [[Prehistorisch Costa Rica|prehistorische]] [[Cloviscultuur]]. Voor de komst van de Europeanen lag het gebied waar nu Costa Rica ligt in de overgangszone tussen de cultureel-historische regio [[Meso-Amerika]] en die van de [[Andes]]. Voor het grootste deel stond het gebied onder invloed van de [[Chibcha]]-cultuur. De [[Chorotega (volk)|Chorotega]] waren de dominante bevolkingsgroep in het noordwesten van het land. De [[Huetares]] waren een tweede belangrijke bevolkingsgroep. Op archeologisch gebied wordt Costa Rica verdeeld in drie regio's: [[Groot-Nicoya]], [[Groot-Chiriquí]] en de [[Centraal-Caribische regio]].
-Costa Rica werd in de [[16e eeuw]] door de Spanjaarden onderworpen. Op 15 september [[1821]] werd het een deel van het onafhankelijke [[Eerste Mexicaanse Keizerrijk|Mexicaanse Rijk]], waarvan het zich 2 jaar later met andere Centraal-Amerikaanse landen afscheidde om de [[Verenigde Staten van Centraal-Amerika]] te vormen. In [[1840]] viel deze federatie uit elkaar. In 1899 vonden de eerste werkelijk [[democratie|democratische]] verkiezingen plaats. Sindsdien is het land twee keer door politiek geweld geplaagd, wat naar de maatstaven van de regio weinig is. Van 1917 tot 1919 regeerde de [[dictator (modern)|dictator]] [[Federico Tinoco Granados]] en in 1948 was er een kleine [[burgeroorlog]] na een omstreden verkiezingsuitslag. Die oorlog werd gewonnen door de linkse [[José Figueres Ferrer]], die na afloop het leger afschafte en een nieuwe grondwet opstelde. Sindsdien is Costa Rica gevrijwaard gebleven van het geweld dat veel van zijn buurlanden heeft geteisterd. Het is een van de welvarendste landen van [[Latijns-Amerika]] geworden en staat daarom ook wel bekend als "het Zwitserland van Centraal-Amerika".
-== Bestuurlijke indeling ==
-=== Provincies ===
-{{Zie hoofdartikel|Provincies van Costa Rica}}
-Costa Rica is opgedeeld in zeven provincies, waarvan de gouverneurs door de president worden aangewezen. De provincies hebben meestal dezelfde naam als hun hoofdstad en zijn opgedeeld in gemeenten, in Costa Rica kantons genoemd.
-De provincies zijn:
-:[[San José (provincie)|San José]] - [[Alajuela (provincie)|Alajuela]] - [[Cartago (provincie)|Cartago]] - [[Heredia (provincie)|Heredia]] - [[Puntarenas (provincie)|Puntarenas]] - [[Guanacaste (provincie)|Guanacaste]] - [[Limón (provincie)|Limón]]
-== Geografie ==
-Costa Rica ligt op de landengte van [[Centraal-Amerika]]. Ten westen van Costa Rica ligt de [[Grote Oceaan]] en ten oosten ligt de [[Caribische Zee]]. Ook [[Cocoseiland]] behoort tot Costa Rica. Het land is overwegend vlak, maar in het midden loopt een bergketen, die deel uitmaakt van de Centraal-Amerikaanse cordilleras.
-Het hoogste punt is de [[Cerro Chirripó]] (3820 meter) in de [[Cordillera de Talamanca]]. In het land bevinden zich uitgestrekte nationale parken en reservaten (25% van het land is beschermd). Veel daarvan bestaan uit [[tropisch regenwoud]]. Daarnaast komen ook andere typen natuur voor in Costa Rica. De provincie Guanacaste was oorspronkelijk begroeid met [[droogbos]]sen en [[grasland]]en, terwijl [[mangrove]]bossen op verschillende plaatsen langs de kust te vinden zijn.
-=== Steden ===
-De [[hoofdstad]] is [[San José (Costa Rica)|San José]].
-De andere steden met meer dan 100.000<ref>[http://www.inec.go.cr/A/MT/Población%20y%20Demografía/Población/Proyecciones/Resultados%20Distritales/C2.%20Costa%20Rica%20Población%20total%20por%20grupos%20de%20edades,%20según%20provincia%20y%20cantón.%202011-2025.xlsx Instituto Nacional de Estadística y Censos de Costa Rica; Prognose bevolkingsaantal 2016.]{{dode link|datum=juli 2017 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> inwoners (2017) zijn:
-[[Alajuela (kanton)|Alajuela]], [[Cartago (kanton)|Cartago]], [[Desamparados (kanton)|Desamparados]], [[Goicoechea]], [[Heredia (kanton)|Heredia]],
-[[La Unión (kanton)|La Unión]], [[Perez Zeledón]], [[Pococí]],
-[[Puntarenas (stad)|Puntarenas]] en [[San Carlos (kanton)|San Carlos]].
-=== Stranden ===
-De gemeenten staan tussen haakjes.
-; [[Guanacaste (provincie)|Provincie Guanacaste]] : Avellanas (Santa Cruz) • Blanca (Santa Cruz) • Brasilito (Santa Cruz) • Caletas (Nandayure) • Coco (Carrillo) • Conchal (Santa Cruz) • Copal (La Cruz) • Coyote (Nandayure) • Garza (Nicoya) • Grande (Santa Cruz) • Hermosa (Carrillo) • Iguanita ([[Liberia (Costa Rica)|Liberia]]) • Junquillal (Santa Cruz) • Langosta (Santa Cruz) • Nacascolo ([[Liberia (Costa Rica)|Liberia]]) • Nosara (Nicoya) • Ostional (Santa Cruz) • Panamá (Carrillo) • Penca (Santa Cruz) • Potrero (Santa Cruz) • Rajada (La Cruz) • Sámara (Nicoya) • Tamarindo (Santa Cruz)
-; [[Limón (provincie)|Provincie Limón]] : Bonita ([[Limón (kanton)|Limón]]) • Cahuita ([[Talamanca (kanton)|Talamanca]]) • Negra ([[Talamanca (kanton)|Talamanca]])
-; [[Puntarenas (provincie)|Provincie Puntarenas]] : Agujas (Garabito) • Ballena (Osa) • Bejuco (Parrita) • Cabuya ([[Puntarenas (stad)|Puntarenas]]) • Caldera (Esparza) • Caletas (Garabito) • Dominical (Osa) • Doña Ana (Esparza) • Espadilla (Quepos) • Esterillos Centro (Parrita) • Hermosa (Gabarito) • Hermosa (Osa) • Herradura (Garabito) • Jaco (Garabito) • Malpaís ([[Puntarenas (stad)|Puntarenas]]) • Mantas (Garabito) • Manuel Antonio (Quepos) • Matapalo (Quepos) • [[Montezuma (Costa Rica)|Montezuma]] ([[Puntarenas (stad)|Puntarenas]]) • Palma (Parrita) • Piñuela (Osa) • Santa Teresa ([[Puntarenas (stad)|Puntarenas]]) • Tambor ([[Puntarenas (stad)|Puntarenas]]) • Tivives (Garabito) • Tortuga (Osa).
-=== Vulkanen ===
-Costa Rica heeft meerdere [[vulkanen]] waaronder:
-* Orosí
-* Tenorio
-* Viejo
-* Cacao
-* Chato
-* Barva
-* Santa Maria
-* [[Arenal (vulkaan)|Arenal]]
-* [[Poás (vulkaan)|Poás]]
-* [[Rincón de la Vieja]]
-* Plantanar
-* [[Irazú]]
-* Miravalles
-* El Porvenir
-* [[Turrialba (vulkaan)|Turrialba]]
-* Biboera
-Van deze vulkanen zijn de Arenal, Rincón de la Vieja en sinds januari 2010 ook de Turrialba actief.
-Laatstgenoemde spuwt gassen en fijnstof uit.
-== Natuur ==
-In Costa Rica leeft een zeer grote variëteit aan planten en dieren. Hoewel het land maar 0,03% van het landoppervlak op aarde beslaat, bevat het 5% van de biodiversiteit. Ongeveer een kwart van het land is beschermd nationaal park of ander beschermd gebied.<ref name="Guardian07">{{cite news |url=https://www.theguardian.com/travel/2007/may/26/saturday.costarica | publisher=The Guardian |title= Shades of green |author= Leo Hickman |date=2007-05-26|accessdate=2008-06-08 | location=London}}</ref><ref name="Honey99">{{Cite journal | last = Honey | first = Martha | year = 1999 | title = Ecotourism and Sustainable Development: Who Owns Paradise?| url = https://archive.org/details/ecotourismsustai00hone | pages = [https://archive.org/details/ecotourismsustai00hone/page/128 128]–181| publisher = Island Press; 1 edition, Washington, D.C. | isbn= 1-55963-582-7}} Chapter 5. Costa Rica: On the Beaten Path</ref>
-=== Fauna ===
-[[Bestand:Costa-Rica-colibri-humming-bird.jpg|miniatuur|[[Koperkopsmaragdkolibrie]]]]
-[[Bestand:Eyelash viper Costa Rica.jpg|miniatuur|[[Schlegels grijpstaartslang]] in Mirador El Silencio bij de vulkaan [[Arenal (vulkaan)|Arenal]]]]
-De dierenwereld van Costa Rica is zeer rijk en bevat zowel Noord-Amerikaanse, Zuid-Amerikaanse als typisch Centraal-Amerikaanse componenten.
-Tot de eerste groep zijn bijvoorbeeld de [[wasbeer]] en de [[prairiewolf]] te rekenen, onder andere de [[apen]] en de [[miereneter]]s behoren tot de tweede groep en onder meer de [[quetzal (vogel)|quetzal]] en de [[aardbeikikker|aardbeigifkikker]] maken deel uit van de derde groep.
-De meeste landdiersoorten leven in de regenwouden, terwijl [[koraalrif]]fen de grootste soortenrijkdom hebben van de mariene biotopen.
-In totaal leven er in Costa Rica duizenden soorten ongewervelde dieren, circa 215 soorten [[amfibieën]], ongeveer 265 [[reptielen]]soorten, rond de 865 soorten [[vogels]] (10% van het totale aantal vogels en meer soorten dan in heel Noord-Amerika) waarvan 75 [[Lijst van roofvogels in Costa Rica|roofvogelsoorten]] en meer dan 240 [[Lijst van zoogdieren in Costa Rica|zoogdiersoorten]].
-=== Flora ===
-{{Zie hoofdartikel|Flora van Costa Rica}}
-=== Bescherming ===
-==== Conserveringsregio’s ====
-Het Nationale Systeem van Conserveringsregio’s (''Sistema Nacional de Áreas de Conservación''; acroniem ''SINAC'') deelt Costa Rica in in elf conserveringsregio’s (''Áreas de Conservación''; acroniem tussen haakjes):
-Área de Conservación Arenal Huetar Norte (ACAHN) • Área de Conservación Arenal Tempisque (ACAT) • Área de Conservación Cordillera Volcánica Central (ACCVC) • [[Area de Conservación Guanacaste]] (ACG) • Área de Conservación La Amistad Caribe (ACLAC) • Área de Conservación La Amistad-Pacífico (ACLAP) • Área de Conservación Marina Isla del Coco (ACMIC) • Área de Conservación Osa (ACOSA) • Área de Conservación Pacífico Central (ACOPAC) • Área de Conservación Tempisque (ACT) • Área de Conservación Tortuguero (ACTo).
-Deze indeling is zuiver administratief, want enkele beschermde natuurgebieden vallen in meer dan één conserveringsregio.
-==== Beschermde natuurgebieden ====
-Het Nationale Systeem van Conserveringsregio’s (''Sistema Nacional de Áreas de Conservación''; acroniem ''SINAC'') kent in Costa Rica 166 beschermde natuurgebieden (''área silvestre protegida'', acroniem ''ASP'').
-== Energievoorziening<ref>{{en}} IEA [https://www.iea.org/statistics/?country=COSTARICA&year=2016] Show data table, select Balances, Electricity or Key indicators</ref> ==
-[[File:Costa Rica electricity.0.png|thumb|Costa Rica opwekking van elektriciteit per bron (2009)]]
-Costa Rica produceerde 2,6 miljoen [[ton olie-equivalent]] (Mtoe) in 2016. (1&nbsp;Mtoe = 11,63&nbsp;TWh, miljard kilowattuur.) De energiebronnen waren geheel duurzaam (27% waterkracht). Dat was niet genoeg voor de energievoorziening, het TPES ([[total primary energy supply]]): 5,1&nbsp;Mtoe. Het land importeerde 2,6&nbsp;Mtoe aardolieproducten, vooral voor de transportsector.
-Van de energie ging ongeveer 1&nbsp;Mtoe verloren bij elektriciteitsopwekking uit geothermie. Voor energie eindgebruikers resteerde 3,9&nbsp;Mtoe waarvan 0,84&nbsp;Mtoe = 9,8&nbsp;TWh elektriciteit.
-De uitstoot van kooldioxide was 7 megaton, dat is 1,4 ton per persoon, veel minder dan het wereldgemiddelde van 4,5 ton per persoon.
-== Politiek ==
-Costa Rica heeft een lange democratische traditie, in tegenstelling tot veel andere Centraal-Amerikaanse landen, die vanwege een opvolging van dictators, revoluties en staatsgrepen gedurende langere tijd "[[bananenrepubliek]]"werden genoemd. Er hebben geen grootschalige geweldsuitbarstingen plaatsgevonden sinds een kleine burgeroorlog in de jaren 40.
-== Defensie ==
-In [[1948]] schafte president [[José Figueres Ferrer]] het [[leger van Costa Rica|leger]] af, waardoor Costa Rica een van de weinige [[Lijst van landen zonder leger|landen zonder leger]] is. De afschaffing van het leger wordt sinds 1986 jaarlijks herdacht op de ''Día de la Abolición del Ejército'' op 1 december. Deze datum verwijst naar gebeurtenissen in 1948. Op 1 december 1948 decreteerde de toenmalige [[junta]] onder voorzitterschap van Ferrer de afschaffing van de krijgsmacht. De Nationale Grondwetgevende Vergadering van 1949 legde in artikel 12 van de nieuwe [[grondwet]] vast dat het leger verboden werd als een permanente instelling. Voor toezicht en
-handhaving van de [[openbare orde]] dienen er de nodige [[politie]]korpsen te zijn.
-== Staatsvorm ==
-Costa Rica is een [[democratie|democratische]] [[republiek]]. Aan het hoofd staat een president, die voor vier jaar gekozen wordt. In 2010 werd [[Laura Chinchilla]] de eerste vrouwelijke president van het land. Zij werd in 2014 opgevolgd door [[Luis Guillermo Solís]]. Sinds 2018 is [[Carlos Alvarado Quesada]] de president. Costa Rica heeft twee vicepresidenten. Het land kent een [[eenkamerstelsel]]. Het parlement, de wetgevende vergadering, bestaat uit 57 leden.
-=== Provincies, gemeenten en deelgemeenten ===
-Costa Rica is ingedeeld in [[Provincies van Costa Rica|7 provincies]], die dan weer worden opgedeeld uit 81 [[Lijst van gemeenten van Costa Rica|gemeenten]], ''cantón'' genoemd. Die 81 gemeenten worden bestuurd door burgemeesters (''alcalde'') die democratisch verkozen worden. De 81 gemeenten bestaan uit 481 [[Lijst van deelgemeenten van Costa Rica|deelgemeenten]], ''distrito'' genoemd.
 == Zie ook ==
 * [[Costa Rica van A tot Z]]
@@ Regel 142: / Regel 4: @@
 {{Appendix}}
+[[Bestand:Among Us Impostor text.svg|alt=among us|miniatuur|deez nutz]]
-{{Wikivoyage}}
+among us {{Wikivoyage}}
 {{Commonscat|Costa Rica}}
 {{Navigatie landen Noord-Amerika}}