Steenbergen (stad)
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
| |||
| Situering | |||
| Provincie | Sjabloon:Noord-Brabant | ||
| Gemeente |  Steenbergen
| ||
| Coördinaten | 51°35'2,8"NB, 4°19'3,7"OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (2006 [1]) |
12.294 | ||
| Overig | |||
| Postcode | 4651-4652 | ||
| Netnummer | 0167 | ||
| Belangrijke verkeersaders | A4, N259 | ||
| |||
Steenbergen (Brabants: Steenbérge) (ⓘ) is een stad in het Westen van de provincie Noord-Brabant. De stad telt 12.294 inwoners en is sinds 1 januari 1997 de hoofdplaats van de gemeente Steenbergen in zijn huidige vorm.
Steenbergen bezit sinds 1272 stadsrechten, en was in de vroege 14e eeuw danzij de zoutwinning en handel met de rijke Vlaamse steden als Brugge, Antwerpen en Gent, de derde handelsstad van Nederland.
De stad is een voormalige vesting en maakte in die hoedanigheid een deel uit van de West-Brabantse waterlinie, waar het samen met Bergen op Zoom en, in mindere mate, Tholen een centrale rol in nam.
Steenbergen heeft een relatief grote middenstand, is rijk aan historische architectuur, heeft een ruim recreatief/toeristisch aanbod en vervult daarmee een belangrijke regiofunctie.
Geschiedenis
Zie Geschiedenis van Steenbergen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Steenbergen wordt het eerst genoemd in het jaar 1272 in een officiële akte, waarin Arnoud van Leuven, de Heer van Breda, het grondgebied en inwoners van Steenbergen beschrijft en een aantal bepalingen stelt ten aanzien van straffen bij overtredingen.
In de vroege 14e eeuw ondergaat Steenbergen echter een periode van grote groei. Onder de klei ligt zogenaamde moer. Deze wordt uitgegraven, gedroogd en gebruikt als brandstof. De inwoners koken de as van die brandstof, wat door kristallisatie weer zout oplevert. Steenbergen ontwikkelt zich tot een zogenaamde moerstede. Het zout dat werd gewonnen werd verscheept naar de rijke Vlaamse steden, voornamelijk Antwerpen, Brugge en Gent. Tot 1500 kon de plaats leven van zijn zoutopbrengsten.
In het jaar 1286 viel het oude Land van Breda uiteen in twee delen: het Land van Breda en het Land van Bergen op Zoom. Een deel ervan, waaronder Steenbergen, bleef gemeenschappelijk bezit van de beide heerlijkheden.
In de loop van de 14e eeuw ontwikkelt Steenbergen zich van dorp tot stad. Er vestigden zich poorters, welke de handelsactiviteiten opbouwden en uitbreidden. Dit had tot gevolg dat Steenbergen belangrijke rechten verwierf, zoals de aanleg van een ommuring, het openen van een haven en het houden van een jaarmarkt.
Steenbergen was nu een handelsstad en een van de belangrijkste havenplaatsen in West-Brabant. Onder meer omdat Steenbergenaren deelnamen aan de veel bredere handel met Groot-Brittannië, Vlaanderen en Denemarken.
Na een aantal geschillen tussen het Land van Bergen op Zoom en Breda werd Steenbergen in het jaar 1458 verdeeld. Als een gevolg hiervan kwam Steenbergen aan Nassau toe, en is de stad tot 1795 toe een Heerlijkheid van Johan van Nassau en Oranje gebleven.
Door de gestage toename van het inwoneraantal rond 1890 breidde de stad zich van lieverlee uit. De vergroting van de stadskern vond aanvankelijk plaats langs de toegangswegen tot de stad in de vorm van lintbebouwing. In 1941 volgde echter de vaststelling van een eerste grote uitbreidingsplan, dat zich hoofdzakelijk beperkte tot het gebied binnen de oude vestinggrachten. De uitvoering van dit plan, gestagneerd door de oorlog, kwam tot stand van 1948-1956. De volgende uitbreidingsplannen voorzagen in woningbouw ten noorden van de Molenweg, Steenbergen-Zuid en recentelijker in Steenbergen Noord-Oost.
Openbaar vervoer
Het openbaar vervoer wordt per bus verzorgd door Veolia Transport. Steenbergen heeft goede verbindingen met Bergen op Zoom, Rotterdam Zuidplein, Roosendaal, Oud Gastel en een buurtbusverbinding naar Sint-Philipsland. Op de bus naar Rotterdam na, stoppen alle busdiensten op het busstation gelegen aan de Burgemeester van Loonstraat.
Economie
Naast de agrarische ontwikkelingen, onder anderen in de glastuinbouw, kent Steenbergen een sterke industriële bedrijvigheid. Bedrijven zoals Fuji Color (PrestoPrint), Pontmeyer, Koopmans meelfabrieken en de Suikerunie hebben Steenbergen als vestigingsplaats gekozen.
Industriegebieden
De uitstekende ligging tussen de wereldhavens Antwerpen en Rotterdam, maakt Steenbergen aantrekkelijk voor ondernemers.
Er zijn 3 grote industriegebieden, met diverse grote bedrijven:
- Reinierpolder I
- Reinierpolder II
- Molenkreek
Onderwijs
Basisonderwijs
- Basisschool de Nieuwe Veste
- R.K. basisschool De Gummarus
- R.K Basisschool Maria Regina
- R.K. basisschool Pius X
Voortgezet onderwijs
- Mollercollege (Steenbergen)
Cultuur
Evenementen
- De Kleine Tour Steenbergen (Wielerspektakel voor kinderen van 8 t/m 14 uit steenbergen e.o.)
- Strienestads Karnaval, een unieke samensmelting van leut (plezier) en Steenbergse folklore.
- De Steenbergse jaarmarkt, staat ieder jaar bol van kramen en muziek.
- Het Jaarconcert van Harmonie Volharding. Een gethematiseerd muziekspektakel, met plaats voor honderden mensen.
Carnaval
Zie Strienestad voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Elk jaar wanneer carnaval weer losbarst, verandert Steenbergen in Strienestad. De inwoners zijn dan geen Steenbergenaren meer, maar Bietboerkes en Meerminnekes.
Strienestad (de Striene was een water dat liep tussen de Schelde bij Tholen en de Maas. Na de Sint-Elisabethsvloed in 1421 is het water de Striene opgehouden te bestaan) is de carnavalsnaam voor (de stad) Steenbergen. Kenmerkend voor het Steenbergs carnaval is dat veel namen en personages hun oorsprong vinden in de geschiedenis van de stad.
Bietboerkes, ("suikerbietboeren") is de benaming voor mannen tijdens het feest, en refereerd naar de, inmiddels naar Dinteloord verschoven, suikerindustrie die zich in 1871 in de stad vestigde en de plaatselijke industrie en landbouw bijna een eeuw domineerde. De vrouwen worden Meerminnekes ("zeemeerminnen") genoemt was weer verwijst naar het stadswapen.
Op een Prins Carnaval na, komen in het Steenbergse carnaval enkel nog unieke figuren voor. Deze zijn de Deftige Flodder, de Mussenkoning en Jan Oorlog. Bij het jeugdgevolg wordt hieraan een leutvrouwke aan toegevoegd.
Bibliotheken
In Steenbergen-Stad is er 1 bibliotheek te vinden, gevestigd in het centrum van de stad.
Sport en recreatie
De gemeente Steenbergen heeft een aantal bekende clubs en verenigingen:
- Duikvereniging Emergo
- Tennis vereniging Steenbergen
- Harmonie Volharding
- Harmonie Amicitia
- Accordeon orkest Osivio
- VV Steenbergen (voetbal)
- Theatergroep Totaal Cameleon
- Kreatief centrum Steenbergen
- The Strienestars (majorettes)
- Zwemvereniging De Meermin
- Tafeltennisclub Steenbergen
- Badminton Vereniging Steenbergen (BVS)
- Turnvereniging TRAFO Steenbergen
- Diomedon(atletiek, survival, trimmen, volleybal)
Omgeving en Natuur
Steenbergen ligt aan de Brabantse Wal, een opvallend landschap in het westen van Noord-Brabant, op de grens met Zeeland en Vlaanderen. Het is een abrupte overgang van de hoger gelegen zandgronden naar de lager gelegen zeekleipolders en grote delen van de Brabantse Wal zijn aangemerkt als beschermd natuur- en cultuurhistorisch gebied. Door de mooie omgeving en de sfeer en bezienswaardigheden in de stad zelf maakt Steenbergen dan ook onderdeel uit van een 10-tal fietsroutes. Door de ligging aan de Steenbergse Vliet en het Volkerak, is een populaire jachthaven voor plezierboten. Het natuurgebied de Dintelse Gorzen is met haar slikken, kreken, geulen en veel ruige vegetatie een schitterende omgeving voor wandelingen.
Architectuur
Steenbergen heeft als nederzetting veel verschillende fases doorgemaakt. Van verhoogd dorp, tot (ommuurde) Middeleeuwse handelsstad en van 16e eeuws sterfort en tot moderne stad na de grote uitbreidingen van de stad in de late 19e eeuw.
Toch is er nog veel terug te zien van al deze ontwikkelingen, zo barst het stadshart van de kleine steegjes gescheiden door dicht op elkaar gebouwde huizen, winkels en cafés, waarvan er veel samenkomen op het marktplein. Ondanks de vele smalle straatjes is het grootse gedeelte van de oude stad is bereikbaar voor auto's.
Monumenten
Steenbergen beschikt over een aantal monumentale en historische gebouwen. De Sint-Gummaruskerk is met 78,5 meter het hoogste gebouw van Steenbergen. De door beroemde Pierre Cuypers ontworpen toren is de op 3 na hoogste kerk van Noord-Brabant en een van de hoogste kerken van Nederland. De kerk is zeer robuust en compact gebouwd, hierdoor wordt de ware omvang van het gebouw op foto's niet altijd meteen duidelijk. In Steenbergen wordt hij ook wel d'n Gum genoemd. Architectonisch is het gebouw, kenmerkend voor Cuypers, een mengvorm tussen Gotische en Romaanse stijlelementen. Ook bezit de kerk een indrukwekkend orgel. Direct achter de kerk bevind zich een kerkhof dat typerend is voor (voormalige) vestingsteden.
De in 2007 volledig gerestaureerde aan het kerkplein liggende Nederlands-Hervormde Kerk, door Steenbergenaren vaak aangeduid als de Protestantse Kerk, daarintegen is gebouwd in een geheel andere stijl: het neoclassicisme. De Romeinse en Griekse elementen zijn dan ook overduidelijk aanwezig. Oorspronkelijk stond op de plaats van het gebouw de Katholieke Sint-Jacobskerk, maar deze werd na een bewogen geschiedenis rond 1830 afgebroken en door de nieuwe kerk, doch deze veel overeenkomsten met de oude kerk toont, vervangen. Een groot deel van het oude interieur is echter nog aanwezig. De grootste kerkklok heeft een typische protestants opschrift:
door my word elk ter kerk genoot, ik doe steeds gedenken aan de dood. Geeft dan met acht op myn geluyd, eer ge onbereyd uw oogen sluydt
Tegenover de Hervormde kerk is in 1957 een bevrijdingsmonument opgericht, vervaardigd door de kunstenaar Niel Steenbergen. Het is een voorstelling van het (gestileerde) stadswapen met als reliëf een voorstelling van Daniël in de leeuwenkuil.
Het oude stadhuis van Steenbergen is eveneens een monument van de stad. Het huidige gebouw stamt uit 1939, en is gebaseerd op het oorspronkelijk gebouw dat na een hevige brand verloren is gegaan. Aan de vorm van het gebouw is goed te zien dat het eerdere stadhuis ook dienst deed als militaire kazerne. Voor het stadhuis staat ook een bronzen beeld van een heraut als herinnering aan de tijd als vestingstad en om met klaroengeschal pas voltrokken huwelijken aan te kondigen.
Het Hof van Loon is een grote stadsvilla, en wordt in Steenbergen meestal simpelweg de Witte Villa genoemd. Het is een zeer rijkversierd 19e eeuws gebouw, dat vroeger dienst deed als de burgermeesterswoning. In de tuin bevind zich een meer dan 100 jaar oude paardekastanje.
Tussen de kade (kaai) en de markt (mart) bevindt zich ook nog het Oude Postkantoor. Gebouwd in 1895 met een in het oogspringend balkon. In vroegere tijden deed het dienst als telegraafgebouw en postkantoor.
Het Postkantoor, niet te verwarren met het hierboven genoemde Oude Postkantoor, gelegen in de Geert Vinckestraat is qua architectuur niet echt noemenswaardig maar bevat wel een aantal schitterende fotos van Steenbergen door de jaren heen. Ook bevind zich vlakbij het carnavalsbeeldtje waar op 11 November, (Elluf Elluf) het startsein wordt gegeven voor het Strienestadse Karnaval.
Rondom de stad zijn ook de oude vestingwerken nog duidelijk herkenbaar. Zoals de Krommeweg, een vroeger pad langs de stervormige ravelijnen en grachten van de stad. Desalniettemin is het meeste van de oude veste is echter verdwenen. Het nabijgelegen fort Henricus, gebouwd ter bescherming van de Steenbergse Haven, wordt momenteel gerestaureerd.
Bekende Steenbergenaren
Geboren in Steenbergen
- Ad van Baal, generaal bij de Landmacht
- Ella Vogelaar, minister van Wonen, Wijken en Integratie in kabinet-Balkenende IV
- Pierre van Hooijdonk, voetballer
- Andries Vierlingh, waterbouwkundige
- Janske Gorissen, zieneres en gestigmatiseerde
Bekende (oud-)inwoners van Steenbergen
- Koos Moerenhout, wielrenner
- Jelle Vervloet, hoogleraar
Externe link
Sjabloon:Gemeente Steenbergen Sjabloon:GemeentenNoord-Brabant