Ondergronds bouwen
Ondergronds bouwen is de overkoepelende naam voor al het constructiewerk dat in de ondergrond plaatsvindt. De aanleg van leidingen, metro-, spoor- en autotunnels, ondergrondse opslag en zelfs ondergronds wonen, alles valt onder de noemer ondergronds bouwen of ondergronds ruimtegebruik.
De gedachte achter ondergronds bouwen
Het toenemende ondergronds ruimtegebruik wordt veroorzaakt door de vraag naar extra voorzieningen waarvoor boven de grond eigenlijk geen plaats meer is. Denk aan uitbreiding van infrastructuur in drukbevolkte gebieden (steden). Daarnaast wordt aan de vrije ruimte boven de grond steeds meer waarde gehecht. Mensen willen hier kunnen recreëren of de natuur zijn gang laten gaan. Ook wordt er steeds intensiever gekeken naar meerwaarde voor de leefomgeving als voorzieningen ondergronds gebouwd worden. Ondergronds bouwen is volgens velen het enige structurele antwoord op het ruimteprobleem in de wereld.
Ondergrondse opslag en ondergrondse logistieke systemen
Er zijn een aantal redenen om te kiezen voor ondergrondse opslag in plaats van bovengrondse opslag:
- de ruimte is makkelijker op constante temperatuur te houden.
- de opgeslagen waar is goed tegen overmatig licht te beschermen; er kan een constant lichtklimaat gecreëerd worden.
- de risico's door invloeden van buitenaf kunnen beperkt en gecontroleerd worden. Vooral explosieve en radioactieve stoffen kunnen goed ondergronds opgeslagen worden.
- meervoudig ruimtegebruik kan een economisch voordelige factor in zich hebben waardoor het interessanter wordt om ondergrondse opslag toe te passen.
- ruimtegebrek.
Nadelen:
- de mogelijkheid voor structurele controles is beperkt.
- de kosten voor ondergrondse opslag zijn hoger dan bij conventionele opslag
- de ondergrondse opslag van radioactieve en chemische stoffen is slechts een tijdelijke oplossing, en dient zeer precies gedaan te worden, zodat het milieu geen negatieve effecten van de opslag ondervindt.
- in veel stedelijke gebieden wordt de ondergrond al op andere manieren gebruikt, bijvoorbeeld om kabels en leidingen in te leggen, archeologie en grondwaterverontreiniging te beheren en energie in op te slaan (Koude-Warmte-opslag). De ruimtelijke ordening van de ondergrond (ruimtelijke ordening) staat in Nederland nog in de kinderschoenen.
Ondergronds wonen
Vroeger leefden mensen niet in huizen maar in grotten en holen. Ook tegenwoordig leven sommige bevolkingsgroepen nog onder de grond. Denk hierbij aan Aboriginals in Australië of enkele stammen in het Verre Oosten.Ondergronds wonen is bij deze voorbeelden vaak uit nood geboren. Bouwmaterialen zijn schaars en geld is nauwelijks beschikbaar.
Toch zal ondergronds wonen in Europa niet meer terug komen. Mensen worden ongelukkig in ruimtes zonder daglicht en een gebrek aan daglicht is zelfs ongezond. Toch kan er nagedacht worden over woningen die half onder de grond liggen. In toilet in badkamer is de behoefte aan daglicht ten slotte veel kleiner dan in de woonkamer.
Onderzoek
Een groot deel van het onderzoek naar ondergronds bouwen en ondergronds ruimtegebruik vindt plaats bij het Centrum Ondergronds Bouwen (COB). COB bestaat inmiddels meer dan 10 jaar. Hoewel zeker in de beginjaren het accent lag bij het doen van onderzoek rond geboorde tunnels, zijn ook andere aspecten van ondergronds ruimtegebruik onderwerp van onderzoek geweest. Het COB hanteert daarbij een unieke formule: vraaggestuurd praktijkonderzoek. Een formule die betekent dat er kennis wordt ontwikkeld die tot praktische applicatie in de praktijk moet leiden en veelal ook geïnspireerd wordt door ervaringen uit die praktijk. Dat ondergronds bouwen risico’s met zich meebrengt zal duidelijk zijn. Het bouwen onderwater is geen sinecure. Dat die risico’s behoorlijk gereduceerd kunnen worden door onderzoek en met name door van projecten te leren is iets wat het COB de afgelopen jaren heeft laten zien. In het COB werken zowel private- als publieke partijen samen aan de kennisontwikkeling. Dit laatste wordt als cruciaal gezien, omdat juist deze samenwerking hard nodig is om uiteindelijk ook tot nieuwe, en soms ook innovatieve, oplossingen te komen. [1]
Bouwend Nederland heeft in juni 2008 een Bouwhuisdebat aan ondergronds bouwen gewijd. Van dat debat is een korte film verschenen.[2]