Joeri Dolgoroeki

Joeri Dolgoroeki
1090/96-1157
Grootvorst van Kiev
Periode	1149-1151 en 1155-1157
Voorganger	Izjaslav II van Kiev
Opvolger	Izjaslav II van Kiev, Izjaslav III van Kiev
Vader	Vladimir Monomach
Moeder	Gytha of Wessex (?)

Joeri Dolgoroeki (Russisch: Юрий Долгорукий), ° ± 1099 - † 15 mei 1157) ook bekend onder de naam Joris I van Rusland, regeerde als Grootvorst (Veliki Kniaz) van Kiev van september 1149 tot april 1151 en daarna opnieuw van 1155 tot aan zijn dood.
Hij was een sleutelfiguur in de politieke machtswissel van het Kievse Rijk naar het vorstendom Vladimir-Soezdal, die volgde op de dood van zijn oudere broer Mstislav de Grote.

Machtsuitbreiding in de Noordelijke gebieden

Joeri was de zesde zoon van Vladimir Monomach. In 1108 werd hij door zijn vader uitgestuurd naar Vladimir-Soezdal om in diens naam deze uitgestrekte provincie in het noordoosten van het rijk te besturen. In 1121 leidde grote onenigheid met de bojaren van Rostov ertoe dat Joeri de hoofdstad van zijn gebieden verplaatste van Rostov naar Soezdal. Omdat de regio dunbevolkt was, bouwde hij er overal vestingsteden. Zo stichtte hij de steden Ksnjatin (1134), Pereslavl-Zalesski en Joerjev-Polski (1152), en Dmitrov (1154). Ook de nederzettingen Tver, Kostroma en Vologda worden algemeen beschouwd als stichtingen waar hij het initiatief toe nam.

In 1147 had Joeri Dolgoroeki een ontmoeting met Svjatoslav Olgovitsj in een plaats gelegen aan de Moskva-rivier, het toekomstige Moskou. Deze eerste vermelding van Moskou wordt traditioneel beschouwd als de stichtingsdatum van de stad. In 1156 liet Joeri de stad Moskou versterken met houten omwallingen en een ringgracht.

Strijd om Kiev

Ondanks al zijn inspanningen voor de versterking van de noordelijke gebieden, bleef Joeri azen op de troon van Kiev. Het zijn zelfs zijn bemoeienissen met de staatszaken in het zuiden die hem zijn bijnaam bezorgden (Dolgoroeki betekent Langarmig, van de Russische woorden dolgo (долго) = lang en roeka (рука) = hand of arm).
Bij de dood van zijn oudere broer Mstislav de Grote in 1132, viel het Rijk van Kiev uiteen, zoals een bepaalde kroniek vermeldt. Joeri maakte misbruik van deze verdeeldheid om geleidelijk zijn invloedssfeer uit te breiden, tot hij in 1147 kon beginnen aan de eindstrijd tegen de stad Kiev, die hij twee jaar later zou veroveren. In 1151 werd hij tijdelijk uit de hoofdstad verdreven door zijn neef Isjaslav, de zoon van Mstislav, maar in 1155 veroverde hij Kiev opnieuw.
Zijn schielijk overlijden in 1157 veroorzaakte in de hoofdstad een opleving van vijandelijke gevoelens tegenover Soezdal. Joeri Dolgoroeki werd begraven in de kerk van de Verlosser te Kiev, maar het graf is nu leeg.

In memoriam

De stad Moskou houdt de herinnering aan haar stichter Joeri Dolgoroeki in ere. Zijn patroonheilige, Sint Jopis die de draak verslaat, prijkt op het wapenschild van de stad, en in 1954 werd voor hem een monument opgericht op het Tverskaja-plein, gelegen aan de Tverskaja, een der belangrijkste hoofdstraten van de stad. In 1947, naar aanleiding van het 800-jarig bestaan van Moskou, werd een herdenkingspenning met zijn beeltenis gedrukt, en een Russische atoomonderzeeboot werd naar hem genoemd.