Safo

Bust grèc (còpia romana) de "Safo l'eresiana".

Safo, en latin Sappho (Mitilena dins l'illa de Lèsbos; o ben Eresos; (actuala Grècia), 650 ab.C - 580 ab.C), escrit Σαπφώ en grèc atic e Ψάπφω en grèc eolic (lo dialècte del grec qu'utilizava dins sos escrits) foguèt una poetessa grèga.

Demorèt gaireben totjorn dins l'illa de Lèsbos levat un temps d'exili en Sicília per escapar a un dangièr inconegut (vèrs 604 aC), d'ont tornèt en 581 aC. Formèt un grop de femnas dedicadas al culte d'Afrodita, divessa de la poesia e la musica. Moriguèt en una edat avançada.

Pasmens rèsta una òda completa e fragments d'autras òbras. D'un estil simple e clar, descrivent una passion amorosa fisica e intimista adreçada a las femnas de son grop o als dieus, en particular a Afrodita. Presenta lo desir coma una poténcia irracionala poderosa e expausa las variacions de l'arma e la supremacia de la beutat e lo sentiment .

Sa reputacion foguèt granda, ja en son temps, e Platon la considerèt coma una Musa de mai. De l'illa ont nasquèt deriva lo mot lesbianisme e de son nom lo sinonim "safisme".

Familha

Lo nom del paire essent lo mai de probable, segon las diferéncias versins dels autors, Escamandronim, que moriguèt quand aviá sièis ans; sa maire se sonava Cleis; son marit foguèt Cercoles o Cerciles e aviá tres fraires, Carax, Laric e Eurigi.

Òbra

Existisson gaire de donadas biograficas sus ela, e pasmens se coneisson qualques poèmas e fragments extraits de citacions tardièras e sus papirs. De fach, practicament tot çò que sabèm de sa vida ven de sos poèmas. Lo contengut amorós de sos poèmas provoquèt tota sòrta de paraula e rumors sus sa vida. Sos poèmas foguèron recitats e coneguts a Atenas al sègle V ab. C. Pus tard, a Roma, los poètas latins lausan sos poèmas. I aviá ailà de busts de la poessa (cf. Lo discors de Ciceron contra Verres, acusat de panar un bust de Safo). Foguèt probablament la poetessa mai traducha e mai imitada de l'antiquitat classica.

Safo e son compatriòta Alceu son considerats los poètas melhors de la poesia lirica grèga arcaïca. De son òbra, que comptava segon çò que sembla nòu libres de grandor variada, se conservèt qualques exemples de poesia lirica populara en qualques epitalamis, cants nupcials: adaptacions de cançons popularas pròprias dels amics del nòvi e de la nòvia que s'improvisava dins los maridatges. Aquelas cançons son diferentas de la rèsta de sos poèmas, pus intimistas e cultas, per que creèt un ritme pròpi e una mètrica nòva, que venguèt estròfa safica.

Safo parla dins sos poèmas de la passion amorosa qu'es l'esséncia de l'èsser uman e que se manifèsta en divèrsas formas, coma la gelosiá, lo desir o una intangibla nostalgia. Un exemple d'aquò se tròba dins l'Imne en onor a Afrodita l'unic poèma demorat complet de tota son òbra. Se poiriá considerar coma una preguièra, una suplica adreçada a la divessa de l'amor per capitar a obtenir ajuda e conselh atal l'amor de son enamorada. Sembla qu'es pas lo primièr còp que Safo invoquèt a la divessa per aquò, dins lo poèma Afrodita parla dirèctament a Safo e li demanda las rasons d'aquela novèla flama. La descripcion de la divessa davalant del cèl amb son carri entornejada d'aucèls gaujoses, sorisent venguèt a un dels imatges tipics de la divessa.

Sa poesia foguèt la font d'inspiracion de poètas, coma los latins Catul e Oraci. A partir de l'epòca alexandrina, temptèt de conservar son òbra e ne descobrir nòvas partidas. En 2004 se trobèt de novèls fragments de Safo, que ne amplifican e melhoran substancialament qualques uns ja existissent. Safo s'i lamenta del passatge del temps e planh, magistrala, los efèctes de la vielhesa de son còs e esperit utilizant lo mite de Titon, l'enamorat d'Eos, que, mejans Auròra, la divessa dels dets ròsa, demandèt als dieus que convertiguèsson Titon en immortal, mas oblidant de demandar per el l'eternala jovença. En consequéncia, Titon es l'eternal vièlh, que jamai morís, mas totjorn ven pus vièlh. Es a aquel tracta que s'identifica Safo, per que en sa qualitat d'educatriz se vei coma Titon davant sos escolans totjorn de la meteissa edat, totjorn immortals d'un biais.

Sos poèmas mai coneguts son gaireben totes aqueles que malurosament arribèron de forma fragmentari per via indirècta, es de dire, mercé al testimòni d'autres autors. Un d'aqueles descriu çò que se poiriá considerar coma «simptòmas de la malautiá de l'enamorament», aplicable a tot enamorat, en que se compta una destacabla version del poèta latin Catul, e lo fragment que ditz que i a pas dins lo monde res pus meravelhós que l'èsser qu'es aimat.

Safo aqueriguèt lo nom de “la desena musa” dins lo monde de la poesia.

Ligams extèrnes

• Safo a Pandora, el portal de la dona a l'antiguitat (ca)
• Safo, a Lletra de dona (ca)
• Safo, a ElPoderDeLaPalabra (es)
• Biografia de Safo, a Biografías y Vidas (es)
• Safo de Lesbos, la décima musa (es)
• Safo i la traducció, a DVDediciones (es)
• Safo, a CatLesbianas (es)
• Sappho and the world of lesbian poetry (en)