La vida es sueño

Lo sòmi del cavalièr o La vida es un sòmi, quadre del pintre barròc Antonio de Pereda expausat en l'Academia de S. Fernando, Madrid.

La vida es un sòmi. Relèu en bronze, detalh del monument a Calderón, Madrid (J. Figueres, 1878).

La vida es sòn (La vida es un sòmi) es una òbra de teatre de Pedro Calderón de la Barca sortida 1635 e fasent partit de movement barròc literari. Lo tèma central es la libertat de l'èsser uman per realizar sa vida, sens se anar per un destin quin que siá.

Tematica

La concepcion de la vida coma un sòmi es fòrça anciana, n'i a de referéncias dins la pensada indoa, la mistica pèrsa, la morala bodista, la tradicion judeocristianista e la filosofia grèga. Es quitament considerat coma un motiu literari.

Segon Platon, l'òme viu dins un mond de sòmis, de tenèbras, prisonièr d'una cavèrna que se'n poirà pas liberar pas que pel Ben; sonque un còp que l'òme a renonciat a la matèria e arribarà a la lutz.

L'influéncia d'aquela concepcion platoniciana dins l'òbra es evidenta: Segismundo viu al començament dins una prison, d'una cavèrna, ont demòra dins lo mai complèt escur per la desconeissença de se meteis; sonque quand es capable de saber qui es, atenh lo trionf, la lutz. Calderón adoptèt plenament la forma del drama filosofic per abordar una multitud de tèmas se centrant sul motiu literari platonician de raiç occidentala:

• Coma drama religiós, abòrda los tèmas de la casuda o pecat original e expiacion.
• Coma poèma filosofic, resòlv lo destin de l'òme e la font de la coneissença e los problèmas ligats al liure albitri e la predestinacion.
• Coma leiçon morala pròpria al barròc e la Contrareforma, desencantament sus las illusions e las vanitats d'aquel mond.
• Coma drama educatiu e poetic, instrusís sus çò qu'es l'òme sens lo jo de l'educacion.
• Coma protestacion revolucionària, ataca lo principi de la monarquia absoluda qu'ofega la libertat jol pretèxte d'empachar los èrraments.
• Coma leiçon politica «perque dins aquelas batalhas / aqueles que vençon son leials / los vencuts, los selerats», ensenha als pòbles çò que mena l'usatge marrit de la libertat e las guèrras civilas.
• Combat, mai, la foliá dels presagis e de senténcias de l'astrologia.
• Descriu los progresses que realiza l'òme e l'umanitat entre decepcions e desirs.
• Mòstra que las passions contengudas per un ascetisme non liure, o forçat, esclatan amb tan mai de fòrça que tan mai foguèron reprimidas.
• Segon un critèri psicoanalitic, exprimís lo despassament o sublimacion dels conflictes edopics.
• Pren de la filosofia del solipsisme que nega la realitat del mond exterior... Tot aquò e fòrça mai, se s'examina mai, es La vida es un sòmi.

Istòria

La vida es un sòmi sortiguèt en 1635. L'an seguent foguèt publicada dins la Primièra partida de las comèdias de don Pedro Calderón de la Barca.

Estructura

I a tres actes o jornadas. La primièra jornada, que compta uèi scènas, servís a donar lo contèxte (es dire que presenta los personatges e la situacion espaciotemporala de l'istòria). Dins la segonda jornada, que compta dètz-e-nòu scènas, apareis lo conflicte, nos o problèma. E dins la tresena jornada, de catòrze scènas, se debana la solucion o resolucion.

Genre

L'òbra a un ton dramatic, aparten al genre teatral pròpri del Barròc, lo drama. Dins aquel se mescla lo de tragic amb lo comic per tocar un public larg, tan popular que nòble. A la mòrt de Lope de Vega, Calderón contunha amb l'evolucion del teatre; atal dins La vida es un sòmi se pòt veire de caracteristicas d'aquela novèla fòrma de comèdia instituida per Lope de Vega.

Personatges

• Segismundo: Es lo personatge principal, pretèxte d'aquela òbra. Es vist al començament coma òme-fèr, es descrich coma una alma reprimida, fòrça reflexiva, alterat per sa longa reclusion. Pendent l'òbra, evoluís: al començament cerca la venjança, se comportant de bais crudèl e despietadós, mas lèu apareis en de trachs d'umanitat (estaliva la vida de Basilio mostran atal que cambièt e capita a véncer son destin).

• Rosaura: Personatge principal femenin, que jonh sas fòrças a Segismundo per aparar qu'Astolfo venga rei e atal evitar que se maride amb Estella. Quand arriba dempuèi Moscovia a la cort, amaga son identitat, se fasent passar per una serviciala. Pendent l'òbra descobrís qu'es filha de l'institutor de Segismundo, Clotaldo. Fin finala, facha nòbla, se pòt se amb Astolfo.

• Basilio: Rei de Polònia, paire de Segismundo. Es un òme preocupat per çò que pòsca arribar al sieu pòble. Es flac e indecís. Sas matèrias son las matematicas, las sciéncias e la astrologia, mostrant pas gaire una saber per l'art del govèrn. Crenh Segismundo dempuèi qu'ausiguèt l'oracle que li ditz lo sòrt. Admet fin finala las sieunas errors.

• Clotaldo: servidor de Basilio. Es l'unic, levat lo rei, que pòt veire Segismundo. Ensenhèt a Segismundo tot çò que sap. Es presentat coma una persona d'edat, qu'aguèt de per abans d'aventuras amorosas (es lo paire secrèt de Rosaura). Es lo personatge tipe representant la supersticion.

• Astolfo: Duc de Moscòvia, amb que Basilio fa un tracat per manténer lo tròn de Polònia. Es dispausat a se maridar amb Estella alara qu'ama Rosaura. A la fin atenh son amor desirat.

• Estella: Bèla e nòbla infanta de la cort de Basilio dispausada a se maridar amb Astolfo per eritar del tròn (Astolfo e Estella son cosins e nebots de Basilio). A la fin se marida amb Segismundo.

• Clarín: Companh de Rosaura. A plen d'esperit, respond al arquetip del comic.

Argument

Primièra Jornada

Representacion de la vida es un sòmi dins lo trenta e cinquen Festenal Internacional del Teatre de Almagro.

Rosaura se dirigís cap a la cort reiala de Polònha per se venjar del duc Astolfo que li faguèt una promesa de maridatge, puèi l'abandonèt. Desguisada en òme, es acompanhada de son servicial Clarín. Apercep una fortalesa ont i a un prisonièr encadenat, Sigismondo. Après que lo prionièr ensag de la tuar e fin finala l'estaliva Rosaura aprend qu’el es encora mai malaurós qu’ela: jamai quitèt sa torre e la sola persona que vei es Clotaldo, que fa son educacion e lo garda. Torna aquel darrièr e remarca los intrús. Mas vei qu'aquel jovent (Rosaura es desguisada), es cench de l'espasa que reconeis (es l'espasa qu'aviá daissat a la maire de Rosaura, l'abandonant), es son filh (en realitat, sa filha, mas es enganat pel desguisament) e decicidí de demandar al Rei çò que cal far.

Mentretant, a la Cort, lo Rei Basilio entra e revèla un secret a Astolfo e Estella, sos nebòt e neboda, eritièrs de la Corona. Es un grand astrològ, e prevei dins las estelas que son filh seriá un tiran. Alara, lo fa embarrar dins una prison. Li prepausa de lo sèire sul tròn lo temps d’una jornada. S’es bon Rei, serà l’eritièr de la Corona senon tornarà dins son isolament cresent que la jornada passada es pas mai qu'un "sòmi", e Astolfo e Estelle se maridaràn e prendràn lo poder. Lo secret revelat, los intrús seràn pas catigats. Clotaldo torna près de Rosaura astruc, e li apren qu’es salvada, mas ne li revèla pas qu’es el son paire

Jornada segonda

Rosaura torna prene son vestit de femna e ven serviciala d'Estella. Sigismondo se desrevelha dins lo lièch reial, Rei per un jorn. Sul pic menaça de mòrt Clotaldo, los sevicials e manca de respècte a Astolfo vengut lo saludar. Corteja Estella coma un fèr; un domestic, ensejan de l’empachar, s'esmalís Sigismondo, que lo rebuta per la fenèstra. Sigismondo insulta lo Rei e puslèu qu'èsser reconeissent, sentís d'òdi per el. Puèi, apercep Rosaura e la vòl forçar. Clotaldo la defend e comença a se batre a l'espasa e Astolfo interven a temps per lo salvar. Puèi, Sigismondo menaça lo Rei, que decidís de lo tornar incarcerar. Astolfo corteja Estella, que li repròcha d’èssser amorós de la femna del retrach que penja a son còl (Rosaura). Aquel promet de lo li donar. Mas, Rosaura vòl tanben lo tornar prene, e capita mercé a l’intrada d’Estella. Astolfo pòt pas mai lo li donar, e ela lo rebaissa. Sigismondo torna en captivitat, acompanhat de Clarín que cenéis tròp de secrets e conta son « sòmi » a Clotaldo.

La jornada s'acaba amb lo monològ de Segismundo de nòu embarrat dins la torre. Los darrièrs vèrses d'aquel monològ son donèron lo nom a l'òbra:

¿Qué es la vida? Un frenesí.	Qué es la vida? Una frenesiá.
¿Qué es la vida? Una ilusión,	Qué es la vida? Una illusion,
una sombra, una ficción,	una ombra, una ficcion,
y el mayor bien es pequeño;	e lo màger ben es petit;
que toda la vida es sueño,	que tota la vida es sòmi,
y los sueños, sueños son	e los sòmis, de sòmis son

Jornada tresena

Lo pòble de Polònha vòl far Sigismondo lo nòu Roi, per evitar un rei estrangièr (Astolfo). Es donc liberat dins la revòlta e menat, a l’assalt del castèl de son paire. Clotaldo l'encontra, e Sigismondo l'estaliva. Clotalda rebusant de se batre per el, Sigismondo li permet d’anar ajudar son Rei que se dirigís cap al camp de batalha. Rosaura reten Clotalda per li demandar de tuar Astolfo en son onor. Rebuta qu'es aquel que li salvèt la vida. Decida donc de lo tuar d'esperela, e rejonh Sigismondo qu'es amorós d’ela. Clarín morrís, lo Rei rebuta de fugir e Sigismondo l'estaliva. Son paire reconeis que foguèt pas juste, e li demanda perdon. Sigismondo accèpta las excusas e ganha lo tròn. Enseguida decidís lo maridatge de Rosaura e d’Astolfo, e tanben del sieu amb Estella.