Tekst źródłowy strony Michał Rola-Żymierski

{{Żołnierz infobox
 |imię i nazwisko     = Michał Rola-Żymierski
 |imię i nazwisko org = Michał Łyżwiński<br />Michał Żymierski
 |pseudonim           = Rola, Morski, Zawisza
 |rodzaj wojsk        = lądowe
 |zwycięstwa          = 
 |grafika             = Rola-Żymierski Michał.jpg
 |opis grafiki        = 
 |stopień grafika     = 1943LudoweWojskoPolskie-p01 Marszałek Polski-R.png
 |stopień             = [[marszałek Polski]]
 |data urodzenia      = 4 września 1890
 |miejsce urodzenia   = [[Kraków]], [[Austro-Węgry]]
 |data śmierci        = 15 października 1989
 |miejsce śmierci     = [[Warszawa]], [[Polska]]
 |lata służby         = 1911–1949
 |siły zbrojne        = [[Plik:Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png|15px]] [[Armia Austro-Węgier]]<br />[[Plik:Orzełek legionowy.svg|15px]] [[Legiony Polskie (1914–1918)|Polski Korpus Posiłkowy]]<br />[[Plik:Orzełek II RP.svg|15px]] [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojsko Polskie]]<br />[[Plik:Esercito Popolare Polacco.svg|15px]] [[Gwardia Ludowa]]<br />[[Plik:Esercito Popolare Polacco.svg|15px]] [[Armia Ludowa]]<br />[[Plik:Orzeł LWP.jpg|15px]] [[ludowe Wojsko Polskie]]
 |formacja            = [[Plik:Orzełek legionowy.svg|15px]] [[Legiony Polskie (1914–1918)|Legiony Polskie]]
 |jednostki           = [[I Brygada Legionów Polskich]]<br />[[II Brygada Legionów Polskich]]<br />[[4 Dywizja Strzelców Polskich (WP na Wschodzie)|4 Dywizja Strzelców Polskich]]<br />[[II Brygada Piechoty Legionów]]<br />[[2 Dywizja Piechoty Legionów]]
 |stanowiska          = Dowódca [[2 Pułk Piechoty (LP)|2 Pułku Piechoty]]<br />Dowódca [[15 Pułk Strzelców Polskich (AP we Francji)|2 Pułku Strzelców Polskich]]<br />Dowódca II Brygady Piechoty Legionów<br />Dowódca 2 Dywizji Piechoty Legionów<br />Naczelny Dowódca Armii Ludowej<br />Naczelny Dowódca Wojska Polskiego<br />[[Ministerstwo Obrony Narodowej|minister obrony narodowej]]<br />przewodniczący [[Państwowa Komisja Bezpieczeństwa|PKB]]
 |wojny i bitwy       = [[I wojna światowa]]<br />[[wojna polsko-bolszewicka]]<br />[[II wojna światowa]]
 |późniejsza praca    = 
 |odznaczenia         = {{order|ODRK|3}}<br />{{order|OBPL|1}} {{order|OOP|KW}} {{order|VM|KW}} {{order|OKG|1}} {{order|OSP|1}} {{order|OOP|KKO}} {{order|VM|KS}} {{order|KW|4}} {{order|KP}} {{order|ŚKP}} {{order|MPL30}} {{order|MPL40}} {{order|MZW}} {{order|MZONB}} {{order|MZiW}} {{order|MR}} {{order|MZOK|Z}} {{order|PL-MZZLOK|Z}} [[Plik:POL Odznaka im. Ludwika Waryńskiego BAR.png|40px|Odznaka im. Ludwika Waryńskiego]] {{order|OZ (ZSRR)}} {{order|OL (ZSRR)}} {{order|PN}} {{order|SU-M20ZWWO}} {{order|SU-M30ZWWO}} {{order|SU-M40ZWWO}} {{order|SU-M100UL}} {{order|SU-MUBB}} {{order|LM|ChC}} {{order|OBL|CSRS1}} {{order|YU-OBN}} {{order|LH|KW}} {{order|LH|O}} {{order|LH}} {{order|OŻK|3}} {{order|OKW|WO}} {{order|OK|K}} {{order|AVM}}<br />{{order|PL-ZOP}} {{order|PL-ZZdZBoWiD||30}} 
 |commons             = Category:Michał Rola-Żymierski
 |wikiźródła          = 
 |wikicytaty          = 
}}
{{Polityk infobox
 |polityk           = Michał Rola-Żymierski
 |grafika           = Rola-Zymierski.gif
 |opis grafiki      = 
 |data urodzenia    = 4 września 1890
 |miejsce urodzenia = [[Kraków]]
 |data śmierci      = 15 października 1989
 |miejsce śmierci   = [[Warszawa]]
 |funkcja           = [[Ministerstwo Obrony Narodowej|Minister obrony narodowej]]
 |partia            = [[Polska Partia Robotnicza]] / [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza]]
 |od                = 5 lipca 1945
 |do                = 6 listopada 1949
 |poprzednik        = [[Marian Kukiel]] (na uchodźstwie)
 |następca          = [[Konstanty Rokossowski]]
 |2 funkcja         = [[Narodowy Bank Polski|Wiceprezes Narodowego Banku Polskiego]]
 |2 partia          = 
 |2 od              = 1956
 |2 do              = 1967
 |3 funkcja         = [[Związek Bojowników o Wolność i Demokrację|Honorowy Prezes Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację]]
 |3 partia          = 
 |3 od              = 1974
 |3 do              = 1989
 |4 funkcja         = [[Związek Bojowników o Wolność i Demokrację|Honorowy Prezes Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację]]
 |4 partia          = 
 |4 od              = 1985
 |4 do              = 1989
 |commons           = 
 |quote             = 
}}
[[Plik:Swierczewski Spychalski Zymierski.jpg|thumb|250px|Od lewej generałowie: Michał Rola-Żymierski, [[Marian Spychalski]] i [[Karol Świerczewski]] nad [[Nysa Łużycka|Nysą Łużycką]] (1945)]]
'''Michał Rola-Żymierski''', także Michał Żymierski, Michał Żymirski, [[pseudonim|ps.]] „Rola”, „Morski”, „Konrad”, „Zawisza”, właśc. '''Michał Łyżwiński'''<ref group="uwaga" >Jak podaje historyk dr Bogusław Kopka z Instytutu Historycznego UW, cytując informacje z krakowskiej gazety „Czas” z 1–8 października 1913, Michał Łyżwiński przybrał nazwisko Żymierski po tym, jak jego brat Jan Łyżwiński współuczestniczył w napadzie bandyckim i mordzie rabunkowym na kierowniku krakowskiej księgarni [[Gebethner i Wolff]] 30 września 1913. Początkowo przybrane nazwisko brzmiało Żymirski, jednak gdy okazało się, że wywołało to oburzenie zasłużonego dla kraju rodu Żymirskich, którego znany członek [[generał]] [[Franciszek Żymirski]] brał udział w [[Bitwa o Olszynkę Grochowską|bitwie pod Olszynką Grochowską]] w 1831, Michał Łyżwiński dodał do nazwiska literę „e”, przybierając ostatecznie nazwisko Żymierski. Nie była to formalna zmiana nazwiska (zgodnie z postępowaniem cywilnoprawnym), a tylko Michał Łyżwiński zaczął podpisywać się wpierw jako Michał Żymirski, a potem Michał Żymierski: dr Bogusław Kopka „Michał Żymierski”: Encyklopedia Białych Plam, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2001, s. 315 (tom 18), {{ISBN|83-912068-0-7}}.</ref><ref group="uwaga">Księżna Maria Lubomirska, która poznała Żymierskiego w Warszawie w 1917, napisała w swych wspomnieniach: ''Żymierski, unieśmiertelniony pędzlem [[Jacek Malczewski|Malczewskiego]], który młodą twarz tę podniósł do godła „czynu”... Kim jest Żymierski, nie wiemy, ma brata mordercę, przeto walczy pod cudzym nazwiskiem. [[Jerzy Mycielski (historyk)|Jerzy Mycielski]] uratował mu życie, wypielęgnował ze strasznych, beznadziejnych ran.'' (''Pamiętnik 1914–1918'', s. 499, zapisek z 8 maja 1917)</ref> (ur. [[4 września]] [[1890]] w [[Kraków|Krakowie]], zm. [[15 października]] [[1989]] w [[Warszawa|Warszawie]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Michał Rola-Żymierski |data dostępu = 2019-07-23 |opublikowany = timenote.info |url = https://timenote.info/pl/Michal-Rola-Zymierski |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = marszałek Polski Michał Rola-Żymierski |data dostępu = 2019-07-23 |opublikowany = geni_family_tree |url = https://www.geni.com/people/marsza%C5%82ek-Polski-Micha%C5%82-Rola-%C5%BBymierski/6000000090307271884 |język = pl}}</ref>) – polski [[żołnierz|wojskowy]] i działacz [[Komunizm w Polsce|komunistyczny]], oficer rezerwy [[Armia Austro-Węgier|Armii Austro-Węgier]], [[generał brygady]] [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego]] w 1927 [[Degradacja (wojsko)|zdegradowany]], dowódca [[Armia Ludowa|Armii Ludowej]] (1944), [[Naczelny wódz polskich sił zbrojnych|Naczelny Dowódca Wojska Polskiego]], kierownik i [[Ministerstwo Obrony Narodowej#Ministrowie|minister obrony narodowej]] (1944–1949) i przewodniczący [[Państwowa Komisja Bezpieczeństwa|Państwowej Komisji Bezpieczeństwa]], [[marszałek Polski]], poseł i członek Prezydium [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]] (1944–1947), poseł na [[Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejm Ustawodawczy]] (1947–1952), członek [[Rada Państwa (Polska)|Rady Państwa]] (1949–1952), wiceprezes [[Narodowy Bank Polski|Narodowego Banku Polskiego]] (od 1956), honorowy prezes Zarządu Głównego i Rady Naczelnej [[Związek Bojowników o Wolność i Demokrację|ZBoWiD]], członek Komisji Wojskowej [[Biuro Polityczne KC PZPR|Biura Politycznego KC PZPR]], nadzorującej [[ludowe Wojsko Polskie]] od maja 1949<ref>[[Sławomir Cenckiewicz]], ''Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy)'', Poznań 2011, s. 73.</ref>.

== Życiorys ==
=== Dzieciństwo i młodość ===
Był synem urzędnika kolejowego Wojciecha Łyżwińskiego i Marii z domu Buczek<ref>{{Cytuj |tytuł = Maria Łyżwińska |data dostępu = 2019-07-23 |opublikowany = geni_family_tree |url = https://www.geni.com/people/Maria-%C5%81y%C5%BCwi%C5%84ska/6000000090307136963 |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Wojciech Łyżwiński |data dostępu = 2019-07-23 |opublikowany = geni_family_tree |url = https://www.geni.com/people/Wojciech-%C5%81y%C5%BCwi%C5%84ski/6000000090306846081 |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Paweł Stachnik |tytuł = Jak „mały biskup” został komunistycznym marszałkiem |data = 2016-07-02 |data dostępu = 2019-07-23 |opublikowany = Dziennik Polski |url = https://dziennikpolski24.pl/jak-maly-biskup-zostal-komunistycznym-marszalkiem/ar/10361422 |język = pl}}</ref>. Urodzony w krakowskiej rodzinie inteligenckiej. Od 1902 uczęszczał do [[I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie|Gimnazjum św. Anny w Krakowie]] (klasy I, III, Va, VIa i VIIIa zdał z odznaczeniem){{odn|Sprawozdanie|1910|s=101}}. W 1910 zdał maturę{{odn|Sprawozdanie|1910|s=101}}. Podjął studia prawnicze na [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytecie Jagiellońskim]]. Od 1909 działał w ruchu niepodległościowym<ref>{{Cytuj stronę |url = https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/58876 |tytuł = Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL |autor = |opublikowany = katalog.bip.ipn.gov.pl |język = |data dostępu = 2019-07-24}}</ref>. Należał do organizacji [[Organizacja Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”|„Zarzewie”]], a później wstąpił do [[Polskie Drużyny Strzeleckie|Polskich Drużyn Strzeleckich]]. We wrześniu 1911 zgłosił się do [[Armia Austro-Węgier|Armii Austro-Węgier]] jako tzw. [[jednoroczny ochotnik]]. Służbę odbywał w [[2 Tyrolski Pułk Strzelców Cesarskich|2 Tyrolskim Pułku Strzelców Cesarskich]] w [[Bolzano|Bozen]], gdzie ukończył także szkołę oficerów rezerwy. We wrześniu 1912 awansował na chorążego i został przeniesiony do rezerwy<ref>Marszałek Polski Michał Żymierski, Warszawa 1983, s. 19.</ref>.

Michał Łyżwiński zaczął posługiwać się nazwiskiem Żymirski w 1913 roku, gdy jego brat Jan zamordował kierownika księgarni [[Gebethner i Wolff]], zmiany nazwiska dokonał także jego brat [[Józef Żymierski|Józef]] (również późniejszy oficer Wojska Polskiego)<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.7dak.pl/index.php/zolnierze/biogramy/63-biogramy-z/376-zymierski-jozef.html |tytuł = Józef Żymierski |opublikowany = 7dak.pl |data dostępu = 2016-02-10 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160424132328/http://www.7dak.pl/index.php/zolnierze/biogramy/63-biogramy-z/376-zymierski-jozef.html |zarchiwizowano = 2016-04-24}}</ref><ref>{{Cytuj stronę|url=http://wyborcza.pl/1,75248,140424.html|tytuł=Rola-Żymierski, Michał. 1890–1989|data=1999-09-30|opublikowany=wyborcza.pl|data dostępu=2016-02-10}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.torun.pl/pl/miasto/marszalek-michal-rola-zymierski-1945 |tytuł = Marszałek Michał Rola-Żymierski (1945) |opublikowany = torun.pl |data dostępu = 2016-02-10}}</ref>. Po protestach rodziny Żymirskich zmodyfikował nazwisko na „Żymierski”<ref name="dz">{{Cytuj stronę|url=http://www.dziennikpolski24.pl/artykul/2832832,brudne-imie,id,t.html|tytuł=Brudne imię|autor=Anna Zechenter|opublikowany=Dziennik Polski|data=3 września 2010}}</ref>. Jako Artur Żymierski był delegatem Komendy Okręgu I [[Armia Polska (1910–1914)|Armii Polskiej]] we [[Lwów|Lwowie]]<ref>{{Cytuj pismo |autor = [[Alojzy Zielecki]] |tytuł = Polski ruch niepodległościowy w Sanoku i regionie na tle wydarzeń krajowych przełomu XIX i XX wieku |czasopismo = [[Rocznik Sanocki]] |wydawca = Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej |wolumin = IX |strony = 199–200 |issn = 0557-2096 |data = 2006}}</ref>.

=== Legiony Polskie i I wojna światowa ===
[[Plik:Michał Żymierski.PNG|mały|upright|lewo|Michał Żymierski jako oficer Legionów Polskich]]
W lipcu 1914 roku Żymierski, jako oficer rezerwy otrzymał wezwanie do wojska i został wysłany na front serbski. Złożył wówczas podanie o przeniesienie do 2 kompanii kadrowej [[Legiony Polskie (1914–1918)|Legionów Polskich]]. Przeniesienie do Galicji miał otrzymać w ciągu miesiąca, jednak nie chcąc czekać, Żymierski na własną rękę przedostał się do nowej jednostki<ref>Pałka J., Pokosiński J., Michał Żymierski 1890–1989, Warszawa 2015 s. 26.</ref>. Podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] służył w [[Legiony Polskie (1914–1918)|Legionach Polskich]], początkowo jako dowódca kompanii i batalionu [[I Brygada Legionów Polskich|I Brygady]]. Walczył m.in. [[Bitwa pod Laskami i Anielinem|pod Laskami]] i w okolicach [[Twierdza Dęblin|Twierdzy Dęblin]], gdzie 23 października 1914 został ciężko ranny i do lipca 1915 przebywał w wiedeńskim Allgemeines Krankenhaus na rekonwalescencji. 28 grudnia 1914 szpital w Wiedniu wizytował arcyksiążę [[Karol Stefan Habsburg|Karol Stefan]], z którym Żymierski zamienił kilka słów<ref>Pałka J., Pokosiński J., Michał Żymierski 1890–1989, Warszawa 2015, s. 34.</ref>. Latem 1915 w stopniu majora był komendantem [[Polska Organizacja Wojskowa|Polskiej Organizacji Wojskowej]], od 1916 dowódcą pułków w I i [[II Brygada Legionów Polskich|II]] Brygadzie. Od lipca 1917, po [[Kryzys przysięgowy|kryzysie przysięgowym]] w stopniu podpułkownika został dowódcą [[2 Pułk Piechoty (LP)|2 pułku piechoty]] w [[Polski Korpus Posiłkowy|Polskim Korpusie Posiłkowym]]. W lutym 1918 po [[Traktat brzeski|traktacie brzeskim]] był inicjatorem buntu II Brygady Legionów i przebicia się jej przez front [[Bitwa pod Rarańczą (1918)|pod Rarańczą]] na [[Księstwo Bukowiny|Bukowinie]]. Następnie przekazał dowództwo tej formacji gen. [[Józef Haller|Józefowi Hallerowi]]. Po przejściu frontu został szefem sztabu [[II Korpus Polski w Rosji|II Korpusu Polskiego w Rosji]] (w którego skład weszła II Brygada Legionów) w stopniu pułkownika. Po rozbrojeniu Korpusu przez Niemców po [[bitwa pod Kaniowem|bitwie pod Kaniowem]] w maju 1918 służył na stanowiskach dowódczych w POW w [[Rosja|Rosji]]. Był dowódcą [[15 Pułk Strzelców Polskich (AP we Francji)|2 pułku piechoty]] w [[4 Dywizja Strzelców Polskich (WP na Wschodzie)|4 Dywizji Strzelców Polskich]].

=== Służba w II Rzeczypospolitej ===
Od stycznia 1919 służył w [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojsku Polskim]]<ref>Przyjęty dekretem Naczelnego Wodza z dnia 4 marca 1919.</ref>. Został zweryfikowany w stopniu pułkownika piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919{{odn|Rocznik Oficerski|1923|s=395}}.

W marcu 1919 mianowany dowódcą Ciechanowskiego Okręgu Wojskowego<ref>''Dziennik Rozkazów Wojskowych'' 1919, 20 marca, nr 31 pkt 1017, s. 790.</ref>. W sierpniu 1919, w związku z wybuchem [[I powstanie śląskie|I powstania śląskiego]], został kierownikiem ekspozytury Naczelnego Dowództwa ds. [[powstania śląskie]]go z zadaniem kierowania akcją powstańczą na terenie [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]]. W latach 1919–1920 uczestniczył w [[wojna polsko-bolszewicka|wojnie polsko-bolszewickiej]], gdzie objął odcinek frontu nad [[Berezyna (dopływ Dniepru)|Berezyną]] pod [[Borysów|Borysowem]]. Był dowódcą [[II Brygada Piechoty Legionów|II Brygady]], a następnie [[2 Dywizja Piechoty Legionów|2 Dywizji Piechoty Legionów]]. Za dowodzenie w tej fazie wojny został odznaczony orderem Virtuti Militari V klasy<ref>Jarosław Pałka, Jerzy Poksiński „Michał Żymierski 1890–1989“, IPN 2015, {{ISBN|978-83-7629-807-8}}, s. 91.</ref>. W latach 1922–1923 studiował w Wyższej Szkole Wojennej (franc. ''École superieur de guerre'') w [[Paryż]]u{{odn|Rocznik Oficerski|1923|s=128}}, następnie odbył staż we francuskim Sztabie Generalnym. 1 grudnia 1924, w wieku 35 lat, został mianowany generałem brygady ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 2. lokatą w korpusie generałów{{odn|Rocznik Oficerski|1924|s=119}} (w 1928 przesunął się na lokatę 1.{{odn|Rocznik Oficerski|1928|s=12}}). Wyznaczony na stanowisko zastępcy szefa Administracji Armii do spraw uzbrojenia{{odn|Rocznik Oficerski|1924|s=15}} odpowiedzialnego za finanse – zakupy sprzętu wojskowego w [[Ministerstwo Spraw Wojskowych|Ministerstwie Spraw Wojskowych]]. Podwładnym jego był wówczas (jak i poprzednio w Legionach) późniejszy [[Prezes Rady Ministrów|premier]] [[Felicjan Sławoj Składkowski]], który w swych pisanych na emigracji wspomnieniach zwięźle skomentował jego talenty ekonomiczne<ref>''Nie ostatnie słowo'', s. 67: „Żymierski miał zmysł gospodarczy (może za duży!)”.</ref>. W opinii o Żymierskim Śmigły-Rydz pisał (1921 r.): „Bardzo dobry oficer Sztabu Generalnego w wyższych dowództwach, zdolny, bardzo obowiązkowy, bardzo czynny, doskonały wychowawca korpusu oficerskiego, bardzo dobry administrator, o wielkiej inicjatywie”<ref>Jarosław Pałka, Jerzy Poksiński „Michał Żymierski 1890–1989“, IPN 2015, {{ISBN|978-83-7629-807-8}}, s. 103.</ref>.

W czasie [[Przewrót majowy|przewrotu majowego]] w 1926 stanął po stronie wojsk rządowych (m.in. nadzorował transport jednostek poznańskich w kierunku Warszawy oraz dowodził tzw. grupą Żymierskiego, która z okolic Sochaczewa podążała na stolicę<ref>Jarosław Pałka, Jerzy Poksiński „Michał Żymierski 1890–1989“, IPN 2015, {{ISBN|978-83-7629-807-8}}, s. 137–138.</ref>), po ich klęsce został aresztowany wraz z generałami [[Tadeusz Rozwadowski|Tadeuszem Rozwadowskim]], [[Juliusz Tadeusz Tarnawa-Malczewski|Juliuszem Malczewskim]] i [[Włodzimierz Zagórski (generał)|Włodzimierzem Zagórskim]]. Wkrótce jednak generałów przewieziono do wojskowego więzienia śledczego na [[Antokol]]u w [[Wilno|Wilnie]], podczas gdy Żymierskiego uwięziono w [[Warszawa|Warszawie]]. 20 sierpnia 1926 roku doprowadzony z więzienia do Belwederu odbył rozmowę z Piłsudskim<ref>Jarosław Pałka, Jerzy Poksiński „Michał Żymierski 1890–1989“, IPN 2015, {{ISBN|978-83-7629-807-8}}, s. 151.</ref>. Działał w [[Związek Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej|Związku Oficerów Rezerwy RP]], gdzie współpracował z mjr. [[Paweł Piskozub|Pawłem Piskozubem]]{{odn|Pałka|2014|s=352}}.

=== Zwrot w życiorysie – korupcja i współpraca z NKWD ===
6 września 1927 został skazany na 5 lat więzienia z degradacją, za nadużycia finansowe przy dostawach dla armii dokonywanych przez przedsiębiorstwo Protekta (maski przeciwgazowe)<ref>[http://www.palestra.pl/index.php?go=artykul&id=202 Jerzy Poksiński – ''Sprawa karna Michała Żymierskiego''].</ref>. Według sądu Żymierski „użył świadomie swego stanowiska służbowego na szkodę interesu majątkowego Skarbu Państwa” w wysokości 150 tys. [[Dolar amerykański|dolarów]]. Ze względu na celowe wstrzymanie dostawy gaśnic w ustawionym przetargu i pozbawienie w ten sposób budynków wojskowych ochrony przeciwpożarowej sąd skazał go na karę pięciu lat ciężkiego więzienia<ref name=dz />. Żymierski został pozbawiony odznaczeń, [[degradacja (wojsko)|zdegradowany]] i wydalony z zawodowej służby wojskowej, przebywał w [[Areszt Śledczy w Warszawie-Mokotowie|więzieniu]] na warszawskim [[Mokotów|Mokotowie]] i w [[Zakład Karny w Cieszynie|Cieszynie]] do 1931. Wówczas nawiązał pierwsze kontakty z komunistami, porzucając wyznawane wcześniej poglądy polityczne<ref>{{Cytuj |autor = Jarosław Pałka |tytuł = Gen. Rola-Żymierski – informator czy dezinformator |data = 20141202T162100+0100 |data dostępu = 2019-07-23 |opublikowany = www.polityka.pl |url = https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1601191,1,gen-rola-zymierski--informator-czy-dezinformator.read |język = pl}}</ref>. [[Karol Popiel]] twierdził później, że oskarżenie Żymierskiego o korupcję było rodzajem zemsty politycznej ze strony Józefa Piłsudskiego i miało pośrednio zdyskredytować [[Władysław Sikorski|Władysława Sikorskiego]]<ref>{{Cytuj |autor = Karol Popiel |rozdział = Proces generała Żymierskiego |tytuł = Wspomnienia polityczne |data = 1983 |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwo Ośrodka Dokumentacji i Studiów Społecznych (ODiSS) |s = 53–57}}</ref>.

W późniejszym okresie przebywał we Francji (do 1938), gdzie wstąpił do [[Komunistyczna Partia Polski|Komunistycznej Partii Polski]]. W 1932 zwerbował go do współpracy sowiecki wywiad cywilny [[I Zarząd Główny KGB|INO]] [[NKWD]] (lub [[Główny Zarząd Wywiadowczy|Razwiedupr]] – wywiad [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]<ref name=zdrajcy>{{Cytuj książkę |nazwisko = Węgierski |imię = Jerzy |tytuł = Okupacja sowiecka ziem polskich 1939–1941: Zdrajcy, załamani, zagadkowi (próba oceny zachowań wybranych oficerów konspiracji polskiej w Małopolsce Wschodniej, aresztowanych w latach 1939–1941) |wydawca = Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu |miejsce = Rzeszów |rok = 2005 |isbn = 83-89078-78-3 |strony = 17–30}}</ref><ref>Wówczas wywiadem wojskowym ZSRR zajmował się Razwiedupr, w związku z NKWD.</ref>), który następnie w 1937 roku (w chaosie spowodowanym terrorem [[Wielki terror (ZSRR)|wielkiej czystki]]) zerwał z nim kontakty, podejrzewając Żymierskiego o dezinformację. Żymierski dostarczał NKWD informacje na temat organizacji i wyszkolenia Wojska Polskiego, transakcji Ministerstwa Spraw Wojskowych we Francji, a także werbował agentów dla wywiadu [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] z korpusu oficerskiego WP<ref name=ppr>{{Cytuj książkę |nazwisko = Gontarczyk |imię = Piotr |tytuł = Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941–1944 |wydawca = Wydawnictwo Fronda |miejsce = Warszawa |rok = 2006 |isbn = 83-60335-75-3 |strony = 316, 410}}</ref>.

W październiku 1938 wrócił do Polski.

=== II wojna światowa ===
W 1939 bezskutecznie ubiegał się o powrót do wojska. W czasie [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji niemieckiej]] utrzymywał kontakty z komunistyczną grupą [[Rewolucyjne Rady Robotniczo-Chłopskie „Młot i Sierp”|„Młot i Sierp”]]. Jesienią 1939 wyrobił sobie fałszywe dokumenty na nazwisko Zwoliński – posługiwał się nim w czasie okupacji. Według oficjalnej biografii Żymierskiego, wydanej anonimowo w [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] w 1986 (ze wstępem gen. [[Wojciech Jaruzelski|Wojciecha Jaruzelskiego]]), w lutym 1940 konspiracyjny sąd obywatelski złożony ze zdecydowanych antypiłsudczyków<ref>Według oficjalnej biografii wydanej w 1986 w PRL, w skład sądu weszli m.in.: Wacław Wiktor Januszewski (przewodniczący), [[Marian Borzęcki]] (były komendant główny Policji Państwowej w 1926) oraz [[Wincenty Bryja]] (członek władz naczelnych [[Stronnictwo Ludowe|Stronnictwa Ludowego]]): ''Marszałek Polski Michał Żymierski'', Wydawnictwo MON, Warszawa, 1986, s. 88–89.</ref> uznał aresztowanie i wyrok z 1927 za polityczny i zrehabilitował Żymierskiego. Sąd obywatelski prawdopodobnie nie miał świadomości, iż Żymierski był wówczas agentem sowieckiego wywiadu NKWD, a decyzja sądu nie miała znaczenia i mocy prawnej w świetle obowiązującego prawa karnego II RP, gdyż jedynymi organami sądowniczymi mogącymi w warunkach okupacyjnych uniewinnić Żymierskiego był działający od maja 1940 system sądownictwa konspiracyjnego [[Polskie Państwo Podziemne|Polskiego Państwa Podziemnego]] (powołany z ramienia legalnego [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|Rządu RP]] – kontynuatora przedwojennych struktur państwa polskiego) – np. działające w okupowanym kraju od listopada 1941 Wojskowe Sądy Specjalne lub utworzone w lipcu 1942 Cywilne Sądy Specjalne przy [[Delegatura Rządu na Kraj|Delegaturze Rządu na Kraj]].
[[Plik:Marszałek Michał Rola-Żymierski podczas odgruzowywania Warszawy.jpg|mały|Marszałek podczas odgruzowywania [[Warszawa|Warszawy]]]]
Po zakończonej [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] usiłowano przedstawiać Żymierskiego jako ofiarę represji politycznych, nie odnosząc się do kryminalnych zarzutów przeciwko niemu. Niektórzy publicyści i badacze okresu [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] przemilczali ten epizod z życia Żymierskiego lub pisali, iż w 1927 „wyjechał z kraju”<ref name=ppr />. Również zdaniem polskiego historyka [[Andrzej Garlicki|Andrzeja Garlickiego]] zaplecze polityczne skompromitowanego aferą korupcyjną Żymierskiego celowo usiłowało przedstawiać go wyłącznie jako ofiarę zemsty [[Sanacja|sanacji]] za udział Żymierskiego w walkach przeciwko [[Józef Piłsudski|Józefowi Piłsudskiemu]] w okresie zamachu majowego z 1926<ref name=historia>{{Cytuj książkę |nazwisko = Garlicki |imię = Andrzej |tytuł = Historia 1939–1997/98. Polska i świat |wydawca = Wydawnictwo Naukowe „Scholar” |miejsce = Warszawa |rok = 1998 |isbn = 83-87367-23-0 |strony = 101}}</ref>.

Według [[Norbert Michta|Norberta Michty]] udział Żymierskiego w obronie legalnego rządu nie mógł być powodem pozbawienia go wolności na dłuższy czas, dlatego sfabrykowano i wytoczono mu proces o rzekome nadużycia natury gospodarczej. Zanim jednak do niego doszło, [[Józef Piłsudski|Piłsudski]] usiłował przeciągnąć Żymierskiego na swoją stronę, obiecując mu nawet stanowisko komendanta [[Wyższa Szkoła Wojenna|Wyższej Szkoły Wojennej]] pod warunkiem jednakże „ujawnienia interesów jakie prowadził gen. [[Władysław Sikorski|Sikorski]]”. Piłsudski dostrzegał w Sikorskim groźnego rywala w walce o władzę nad wojskiem, a ponieważ nie mógł mu wytoczyć sprawy z okresu zamachu majowego, gdyż zajął on wówczas stanowisko neutralne, potrzebował innych powodów dla oskarżenia przeciwnika. Żymierski oświadczył, że nic nie wie o żadnych interesach gen. Sikorskiego, a praca w Ministerstwie Spraw Wojskowych pod kierunkiem tegoż była rzetelna i uczciwa<ref>{{Cytuj |autor = [[Norbert Michta]] |tytuł = Prawda i fałsz o procesie generała M. Żymierskiego |czasopismo = [[Głos Kombatanta Armii Ludowej]] |data = wrzesień 2002 |issn = 1233-6067 |wolumin = 9 |numer = 106 |s = 8}}</ref>.

W 1940 ponownie zaoferował swoje usługi wywiadowi sowieckiemu<ref name=ppr />, lecz ten skontaktował się z nim dopiero w 1942 poprzez członka siatki NKWD [[Józef Małecki|Józefa Małeckiego]] ps. „Sęk”<ref name=ppr /> (oficjalnie członka sztabu [[Gwardia Ludowa|Gwardii Ludowej]]). Żymierski miał za zadanie dostarczanie informacji o polskim podziemiu niepodległościowym<ref name=ppr />, próbując zostać członkiem organizacji konspiracyjnych ([[Związek Walki Zbrojnej]], [[Bataliony Chłopskie]], [[Narodowe Siły Zbrojne]]), nigdzie jednak nie udało mu się dostać z uwagi na wyrok z przeszłości. Żymierski nawiązał m.in. kontakt ze [[Organizacja Wojskowa Związek Jaszczurczy|Związkiem Jaszczurczym]], jednak po pewnym czasie zerwał z nim kontakty. W 1940 podjął kolejną próbę przeniknięcia do struktur podziemia, kontaktując się z Komendą Główną ZWZ, jednak gen. [[Stefan Rowecki]] „Grot” oferty tej nie przyjął. W 1941 ponownie skontaktował się z jednym z przedstawicieli ZWZ (za pośrednictwem jednego z działaczy [[Stronnictwo Ludowe|Stronnictwa Ludowego]]), [[Stefan Korboński|Stefanem Korbońskim]] (działającym w [[Polityczny Komitet Porozumiewawczy|Politycznym Komitecie Porozumiewawczym]] przy ZWZ), który nie zgodził się na negocjacje z Żymierskim<ref name="imieniu">{{Cytuj książkę|nazwisko=Korboński|imię=Stefan|tytuł=W imieniu Rzeczypospolitej|wydawca=Wydawnictwo Bellona|miejsce=Warszawa|data=1991|strony=230–231}}</ref>.

Według relacji [[Józef Światło|Józefa Światły]], Żymierski z polecenia sowieckich przełożonych miał nawiązać w Warszawie współpracę z niemiecką tajną policją państwową [[Gestapo]]<ref name=ppr /><ref name=mowi>{{Cytuj książkę |nazwisko = Błażyński |imię = Zbigniew |tytuł = Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940-1955 |wydawca = Wydawnictwo LTW |miejsce = Warszawa |rok = 2003 |isbn = 83-88736-34-5 |cytat = Żymierski przekazywał raporty i materiały dla Gestapo (...) przyszły wódz naczelny wojska polskiego oddawał w ręce Gestapo z polecenia sowieckiego nie tylko własne raporty, ale materiały przychodzące bezpośrednio z Moskwy |strony = 55}}</ref>, dopiero wtedy przeszedł do działań w PPR (jako członek niejawny<ref name=polacy />).

Od wiosny 1943 związany z [[Polska Partia Robotnicza|Polską Partią Robotniczą]] (był członkiem niejawnym), Gwardią Ludową, a później [[Armia Ludowa|Armią Ludową]]. Od maja 1943 doradca ds. wojskowych w Sztabie Głównym GL jako generał „Józef”. 1 stycznia 1944 mianowany naczelnym dowódcą Armii Ludowej pod pseudonimem „Rola”. Od 21 lipca 1944 generał broni (z pominięciem stopnia generała dywizji) i [[Naczelny wódz polskich sił zbrojnych|Naczelny Dowódca Wojska Polskiego]].

=== Polska Ludowa ===
Był członkiem Prezydium [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]], od 1944 kierownik [[Ministerstwo Obrony Narodowej|Resortu Obrony Narodowej]] [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego|Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego]], w latach 1945–1949 minister obrony narodowej – podwładni Żymierskiego twierdzili, iż pełniąc tę funkcję, sprzeciwiał się sowietyzacji polskiego wojska<ref name=towarzysze>{{Cytuj książkę |nazwisko = Lipiński |imię = Piotr |tytuł = Towarzysze Niejasnego |wydawca = Wydawnictwo Prószyński i Spółka |miejsce = Warszawa |data = 2003 |isbn = 83-7337-310-1 |strony = 29, 37}}</ref>. W większości przypadków wyroki śmierci wydane przez sądy wojskowe z przyczyn politycznych Żymierski zmieniał na karę więzienia<ref>Jarosław Pałka, Jerzy Poksiński „Michał Żymierski 1890 – 1989“, IPN 2015, {{ISBN|978-83-7629-807-8}}, str. 256</ref>.
{{Wikiźródła|Ulotka Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, dotycząca marszałka Michała Żymierskiego (1945)|Ulotka Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, dotycząca marszałka Michała Żymierskiego, z 1945}}

3 maja 1945 nadano mu stopień [[Marszałek Polski|marszałka Polski]]<ref>Legalnym rządem polskim był wówczas Rząd RP na Uchodźstwie, któremu uznanie cofnięto dopiero 5 lipca 1945 i który takiej nominacji nie dokonał ani nigdy nie zatwierdził; przeciwko mianowaniu zaprotestowała [[Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj]], wydając drukiem ulotkę w której potępiła Żymierskiego jako zdrajcę w służbie sowieckiej, zarzucając mu brak kompetencji dowódczych oraz obwiniając za 60% straty [[1 Armia Wojska Polskiego|1 Armii Wojska Polskiego]] w czasie [[Operacja pomorska|walk z Niemcami na Pomorzu]] – "Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945" Studium Polski Podziemnej, Londyn: Wydawnictwo Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, isbn = 83-0403-667-3, s. 470–471 (tom 6).</ref><ref>Jego buławę marszałkowską zaprojektował łódzki artysta-malarz – Henryk Plich, podówczas dekorator miasta Prezydium Rady Miejskiej w Łodzi<http://www.henrykplich.com/biografia.html></ref>.

8 maja 1945 na posiedzeniu [[Rada Ministrów w Polsce|Rady Ministrów]] (z udziałem prezydenta Krajowej Rady Narodowej [[Bolesław Bierut|Bolesława Bieruta]]) proponował ustanowienie [[Dzień Zwycięstwa|Narodowego Święta Zwycięstwa i Wolności]] na dzień 8 maja<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Jak Moskwa narzuciła nam 9 maja jako Dzień Zwycięstwa i jak świętowaliśmy ten dzień tuż po wojnie |data = |data dostępu = 2017-11-25 |opublikowany = www.polityka.pl |url = http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1618801,1,jak-moskwa-narzucila-nam-9-maja-jako-dzien-zwyciestwa-i-jak-swietowalismy-ten-dzien-tuz-po-wojnie.read |język = pl}}</ref>.

15 czerwca 1945, gdy nasiliły się kontrowersje odnośnie do ustalenia [[Granica polsko-czechosłowacka|granicy z Czechosłowacją]], Rola-Żymierski, zastępujący nieobecnego w kraju premiera, postawił stronie czechosłowackiej ultimatum. Po jego odrzuceniu oddziały polskie wkroczyły na [[Śląsk Cieszyński]] (rozkaz operacyjny nr 00336) i zapowiedziano dalsze posuwanie się oddziałów za [[Olza (rzeka)|Olzę]]<ref>Anna Sobór–Świderska „Jakub Berman. Biografia komunisty”, IPN Warszawa 2009, s. 166–168 {{ISBN|978-83-7629-090-4}}.</ref>. Rozkaz został wstrzymany decyzją władz politycznych<ref name=polacy>{{Cytuj książkę |nazwisko = Dubiel |imię = Paweł |nazwisko2 = Kozak |imię2 = Józef |tytuł = Polacy w II wojnie światowej: kim byli, co robili |wydawca = Oficyna Wydawnicza „Rytm” |miejsce = Warszawa |rok = 2003 |isbn = 83-7399-054-2 |strony = 199}}</ref>.

Uczestnik [[konferencja poczdamska|konferencji poczdamskiej]] w składzie delegacji polskiej. Jako naczelny dowódca WP i minister obrony narodowej (1944–1949), przewodniczący [[Państwowa Komisja Bezpieczeństwa|Państwowej Komisji Bezpieczeństwa]] (od 1946) – w okresie [[stalinizm]]u był współodpowiedzialny<ref name=encywoj>{{Cytuj książkę |tytuł = Encyklopedia wojskowa |wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN i Dom Wydawniczy Bellona |miejsce = Warszawa |data = 2007 |isbn = 978-83-01-15175-1 |strony = 573 (tom 2)}}</ref> za użycie wojska do pacyfikacji społeczeństwa, prześladowania [[żołnierze wyklęci|żołnierzy podziemia niepodległościowego]], żołnierzy [[Ludowe Wojsko Polskie|ludowego Wojska Polskiego]] wcześniej służących w [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]] lub [[Polskie Siły Zbrojne|Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie]] oraz cywilów skazywanych z powodów klasowych, etnicznych lub politycznych na kary wieloletniego więzienia, wywózkę do [[Gułag|łagrów]] w ZSRR i obozów [[NKWD]] w Polsce (m.in. w [[Obóz NKWD w Skrobowie|Skrobowie]]) lub śmierć (np. przez [[Wojskowe sądy rejonowe (PRL)|Wojskowe Sądy Rejonowe]] na podstawie dekretów PKWN)<ref name=dz />. Michał Rola-Żymierski osobiście zatwierdzał<ref name=polacy /> liczne wyroki śmierci na przedwojennych oficerów Wojska Polskiego, którzy zostali osądzeni przez sądy komunistyczne (jego podpis widnieje na ok. 100 wydanych wyrokach śmierci). W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin [[Józef Stalin|Józefa Stalina]]<ref>''Życie Warszawy'', nr 306 (1808), 6 listopada 1949, s. 1.</ref>.

[[Plik:Michal Zymierski grave.JPG|mały|Grób Michała Żymierskiego i jego żony Zofii na [[Cmentarz Wojskowy na Powązkach|Cmentarzu Wojskowym na Powązkach]] w [[Warszawa|Warszawie]]]]
W 1949 usunięty z funkcji ministra obrony narodowej. W latach 1953–1955 ponownie znalazł się w więzieniu z powodów politycznych, w ramach czystek stalinowskich został aresztowany i poddany przesłuchaniom przez [[Główny Zarząd Informacji|Informację Wojskową]], po czym oskarżony o współpracę z obcym wywiadem<ref>{{Cytuj |tytuł = Michał Żymierski 1890–1989 |data dostępu = 2019-07-23 |opublikowany = dzieje.pl |url = https://dzieje.pl/ksiazki/michal-zymierski-1890-1989 |język = pl}}</ref>. 19 sierpnia 1955 został zwolniony i [[Rehabilitacja prawna|zrehabilitowany]]. Śledztwo zostało umorzone w kwietniu 1956.

Po zwolnieniu nie odegrał już istotnej roli w wydarzeniach w kraju, zajmując od grudnia 1956 do 1967 stanowisko wiceprezesa [[Narodowy Bank Polski|Narodowego Banku Polskiego]] i jednocześnie od 1956 do 1966 stanowisko prezesa Rady [[Bank Handlowy w Warszawie|Banku Handlowego]]. W 1981 poparł publicznie wprowadzenie [[Stan wojenny w Polsce (1981–1983)|stanu wojennego]] w Polsce<ref name="swiat">{{Cytuj książkę |nazwisko = Pronobis |imię = Witold |tytuł = Świat i Polska w XX wieku |wydawca = Editions Spotkania |miejsce = Warszawa |rok = 1996 |isbn = 83-8680-211-1 |strony = 592}}</ref>. Pozostawał członkiem [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej]] aż do śmierci, jednak fakt jego członkostwa w tej partii ujawniono publicznie dopiero w 1981, kiedy na IX Nadzwyczajnym Zjeździe PZPR wszedł w skład [[Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej|Komitetu Centralnego]] (był członkiem KC w latach 1981–1986). W październiku 1981 powołany przez Plenum [[Komitet Centralny PZPR|Komitetu Centralnego PZPR]] w skład Zespołu dla przygotowania naukowej syntezy dziejów polskiego ruchu robotniczego<ref>''[[Trybuna Śląska|Trybuna Robotnicza]]'', nr 208, 19 października 1981, s. 2.</ref>. W grudniu 1985 wszedł w skład Zespołu do przygotowania projektu "Programu PZPR" na X Zjazd PZPR, który odbył się w lipcu 1986<ref>''Skład Komisji Zjazdowej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej'' [w:] „[[Trybuna Śląska|Trybuna Robotnicza]]”, nr 300, 27 grudnia 1985, s. 2.</ref>. Był wieloletnim członkiem Prezydium Zarządu Głównego [[ZBoWiD]]<ref>''Nowe władze ZBoWiD'' [w:] ''Głos Słupski'', nr 251, 22 września 1969, s. 1-2.</ref>. W maju 1972 został wiceprezesem Rady Naczelnej<ref>''Trybuna Robotnicza'', nr 108 (8784), 8 maja 1972, s. 2.</ref>, w 1974 został honorowym prezesem Zarządu Głównego [[Związek Bojowników o Wolność i Demokrację|Związku Bojowników o Wolność i Demokrację]], a w 1985 honorowym prezesem Rady Naczelnej ZBoWiD. Od 1971 był członkiem Obywatelskiego Komitetu Odbudowy [[Zamek Królewski w Warszawie|Zamku Królewskiego w Warszawie]]<ref>"Biuletyn Zamek", nr 17a, 19 czerwca 1971, s. 5.</ref>.

W latach 70. i 80. często uczestniczył w uroczystościach państwowych i rocznicowych jako senior środowiska kombatanckiego, wizytował także jednostki wojskowe. W latach 1982–1985 był honorowym przewodniczącym Społecznego Komitetu Budowy [[Pomnik Poległym w Służbie i Obronie Polski Ludowej|Pomnika Poległym w Służbie i Obronie Polski Ludowej]]<ref>''Głos Pomorza'', nr 167 (9984), 16 lipca 1984, s. 1.</ref>. 11 listopada 1988 wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 70. rocznicy Odzyskania Niepodległości przez Polskę, którego przewodnictwo objął [[I sekretarze KC PZPR|I sekretarz KC PZPR]] gen. armii [[Wojciech Jaruzelski]].

W 1983 r. ukazała się jego obszerna biografia firmowana przez [[Wojskowy Instytut Historyczny]] pt. ''Marszałek Polski Michał Żymierski''<ref>Palka Jarosław, Historia pewnej biografii, [w:] „Polityka”, 2013, nr 34, s. 52–54. Ze wstępu: „Politycznie „słuszna” biografia marszałka ludowej Polski Michała Żymierskiego powstawała ponad 10 lat i w końcu pod opublikowaną w 1983 r. książką nie podpisał się żaden z jej autorów. To wzorcowy przykład niemożliwości pogodzenia doraźnej polityki historycznej z faktami”.</ref>.

Zmarł 15 października 1989 w wieku 99 lat. Pochowany 20 października 1989 w Alei Zasłużonych [[Cmentarz Wojskowy na Powązkach|Cmentarza Wojskowego na Powązkach]] w Warszawie (kwatera A19-lewe półkole-10/11)<ref>[http://www.cmentarzekomunalne.com.pl/mapa/mapa.php?cment=PWZKI&rzad=LEWE%20P%C3%93%C5%81KOLE&kwatera=A%2019&grob=10/11&dane=+imie=+nazwisko=%C5%BBymierski+check_nazwisko=+check_ur=+rok=1800+miesiac=1+dzien=1+rok2=2020+miesiac2=3+dzien2=3+check_zg=+rok_zg1=2006+miesiac_zg1=1+dzien_zg1=4+rok_zg2=2006+miesiac_zg2=12+dzien_zg2=31+cmentarz=powazkowski#kotwica Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>. W pogrzebie udział wzięli: [[Prezydent Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej|prezydent PRL]] gen. armii Wojciech Jaruzelski, [[Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej|marszałek Sejmu]] prof. [[Mikołaj Kozakiewicz]], prezes Rady Naczelnej ZBoWiD prof. [[Henryk Jabłoński]], minister obrony narodowej gen. armii [[Florian Siwicki]], [[Wiceprezes Rady Ministrów|wicepremier]], [[Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (PRL)|minister spraw wewnętrznych]] gen. broni [[Czesław Kiszczak]], generałowie [[Jerzy Skalski]], [[Józef Użycki]], [[Antoni Jasiński]] i inni. W imieniu żołnierzy WP przemówienie wygłosił minister obrony narodowej gen. armii Florian Siwicki.

Jego grób na [[Cmentarz Wojskowy na Powązkach|Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie]] nieznani sprawcy dwukrotnie profanowali, oblewając czerwoną farbą<ref name="towarzysze" />.

== Kalendarium ==
* 1949–1952 – członek [[Rada Państwa (Polska)|Rady Państwa]]
* 1953–1955 – więziony z powodów politycznych
* 1956–1967 – po rehabilitacji wiceprezes [[Narodowy Bank Polski|Narodowego Banku Polskiego]]
* 1943–1952 – poseł do [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]] i na [[Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejm Ustawodawczy]]
* 1981 – po wprowadzeniu stanu wojennego publicznie poparł gen. [[Wojciech Jaruzelski|Wojciecha Jaruzelskiego]]
* 1981–1986 – w ostatnich latach życia był m.in. członkiem Komitetu Centralnego [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|PZPR]] oraz członkiem Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu [[Front Jedności Narodu|Frontu Jedności Narodu]] (1981–1983)
* 1983 – wybrany w skład Prezydium Krajowej Rady [[Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej|Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej]]
* 1985 – powołany na honorowego prezesa Rady Naczelnej [[Związek Bojowników o Wolność i Demokrację|Związku Bojowników o Wolność i Demokrację]]
* 1989 – zmarł jako ostatni dotychczas Polak posiadający stopień marszałka
* 1991 – utracił tytuł Honorowego Obywatela Miasta [[Bielsko-Biała]], otrzymany w 1948.
* Na początku lat 90. utracił tytuł [[Honorowi Obywatele Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa|honorowego obywatela Krakowa]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.tvn24.pl/wroclaw,44/klopotliwi-honorowi-obywatele-miast-wsrod-nich-m-in-hitler-i-stalin,529616.html |tytuł = Niechciani honorowi obywatele. Miasta zmagają się z przeszłością |autor = Tamara Barriga |data = 6 kwietnia 2015 |opublikowany = tvn24.pl |data dostępu = 2016-03-23}}</ref>
* 5 czerwca 2006 Rada Miasta [[Włocławek]] pozbawiła Michała Rolę-Żymierskiego tytułu [[Honorowi obywatele Włocławka|Honorowego Obywatela Miasta]]<ref name="uchwała">{{Cytuj stronę|url=http://www.bip.um.wlocl.pl/pliki/dokumenty/uchwaly2006/56_2006.doc|tytuł=Uchwała Nr 56/XLIX//2006 Rady Miasta Włocławek z dnia 5 czerwca 2006 roku|opublikowany=bip.um.wlocl.pl|archiwum=https://web.archive.org/web/20070928061537/http://www.bip.um.wlocl.pl/pliki/dokumenty/uchwaly2006/56_2006.doc|zarchiwizowano=2007-09-28}}</ref>, stwierdzając iż ten dopuścił się czynu, wskutek którego stał się nadania niegodny, Rada Miasta w wydanej uchwale wymieniła m.in.: odpowiedzialność Żymierskiego za śmierć 100 żołnierzy Armii Krajowej, na których wyroki śmierci podpisywał osobiście, zdobywanie stanowisk dzięki wyjątkowej lojalności wobec Stalina i polityki Związku Radzieckiego względem Polaków i Polski, udział w malwersacjach finansowych i skazanie za te czyny prawomocnym wyrokiem na karę więzienia i grzywny, fakt iż Michał Rola-Żymierski działał przeciwko państwu Polskiemu jako agent radzieckiego wywiadu, fakt, iż Żymierski był autorem pomysłu przeniesienia aresztowanych żołnierzy podziemia niepodległościowego do specjalnie utworzonych „obozów izolacyjnych”, czego skutkiem było utworzenie takich obozów m.in. [[Obóz NKWD w Skrobowie|w Skrobowie]] koło Lubartowa. W tym obozie do końca 1944 uwięziono ponad 500 oficerów, podoficerów i żołnierzy Wojska Polskiego należących wcześniej do Armii Krajowej, oraz inne niegodne czyny<ref name="uchwała" />
* 29 czerwca 2011 Rada Miasta [[Płock]]a przegłosowała pozbawienie Michała Roli-Żymierskiego tytułu [[Honorowi obywatele Płocka|Honorowego Obywatela Miasta Płocka]]<ref>{{Cytuj stronę|url=http://wpolityce.pl/view/14336/Radni_Plocka_przeglosowali_pozbawienie_godnosci__Honorowego_Obywatela_Miasta_Plocka__Michala_Zymierskiego___Walka_zakonczona_.html|tytuł=Radni Płocka przegłosowali pozbawienie godności „Honorowego Obywatela Miasta Płocka” Michała Żymierskiego. „Walka zakończona”|opublikowany=wpolityce.pl|archiwum=https://web.archive.org/web/20110703075904/http://wpolityce.pl/view/14336/Radni_Plocka_przeglosowali_pozbawienie_godnosci__Honorowego_Obywatela_Miasta_Plocka__Michala_Zymierskiego___Walka_zakonczona_.html|zarchiwizowano=2011-07-03}}</ref>
* 22 lipca 2019 Rada Miasta [[Chełm]] podjęła uchwałę w sprawie odebrania Michałowi Roli-Żymierskiemu honorowego obywatelstwa Miasta Chełm<ref>{{Cytuj |tytuł = Chełm odebrał honorowe obywatelstwo Roli-Żymierskiemu |data dostępu = 2019-07-22 |opublikowany = wiadomosci.dziennik.pl |url = https://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/603241,chelm-rada-miasta-honorowe-obywatelstwo-rola-zymierski.html}}</ref>
* 19 marca 2021 Rada Miasta [[Bydgoszcz|Bydgoszczy]] przyjęła uchwałę pozbawiającą Michała Roli-Żymierskiego tytułu [[Honorowi obywatele Bydgoszczy|Honorowego Obywatela Miasta Bydgoszczy]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Baza Aktów Własnych |data dostępu = 2023-03-17 |opublikowany = prawomiejscowe.pl |url = https://prawomiejscowe.pl/UrzadMiastaBydgoszczy/document/717460/Uchwa%C5%82a-XXXVII_807_21}}</ref>.

== Życie prywatne ==
Jego hobby: jazda konna, polowania, muzea, teatr, kolekcjonowanie dzieł sztuki. Był żonaty z Zofią Żymierską z domu Cybulską (1903–1991), która również była represjonowana w latach 1953–1955. Miał córkę Zofię (1934–2020), lekarza medycyny. Jego trzej bracia: Józef (1902–1982), płk WP oraz Stanisław, major Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Jan byli również represjonowani po wojnie<ref>Janusz Królikowski, ''Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943-1990'' t. IV:S-Z, Toruń 2010, s. 357</ref><ref>[http://www.cmentarzekomunalne.com.pl/mapa/mapa.php?cment=PWZKI&rzad=LEWE%20P%C3%93%C5%81KOLE&kwatera=A%2019&grob=10/11&dane=+imie=+nazwisko=%C5%BBymierski+check_nazwisko=+check_ur=+rok=1800+miesiac=1+dzien=1+rok2=2020+miesiac2=3+dzien2=3+check_zg=+rok_zg1=2006+miesiac_zg1=1+dzien_zg1=4+rok_zg2=2006+miesiac_zg2=12+dzien_zg2=31+cmentarz=powazkowski#kotwica Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>.

== Upamiętnienie ==
* W spektaklu telewizyjnym ''Sprawa Polska 1944'' (1974) w rolę Michała Roli-Żymierskiego wcielił się aktor [[Zygmunt Kęstowicz]]<ref>{{Cytuj |autor =  |tytuł = SPRAWA POLSKA 1944 |data =  |data dostępu = 2019-07-20 |opublikowany = FilmPolski |url = https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=523433 |język = pl}}</ref>.

* [[Polska Kronika Filmowa]] w 1947 poświęciła marszałkowi Żymierskiemu reportaż pt. ''Nasz marszałek''<ref>{{Cytuj |autor =  |tytuł = NASZ MARSZAŁEK |data =  |data dostępu = 2019-07-20 |opublikowany = FilmPolski |url = https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=428745 |język = pl}}</ref>.
* Honorowy obywatel miast: [[Toruń|Torunia]] (1945)<ref name=":0">{{Cytuj |autor = |tytuł = Marszałek Michał Rola-Żymierski (1945) |data = |data dostępu = 2019-07-23 |opublikowany = www.torun.pl |url = https://www.torun.pl/pl/miasto/marszalek-michal-rola-zymierski-1945 |język = pl}}</ref>, [[Kłodzko|Kłodzka]] (1945)<ref name=":0" />, [[Łęczyca|Łęczycy]] (30 marca 1947)<ref name=":0" />, [[Sosnowiec|Sosnowca]] (1985-2008)<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |tytuł = Biuletyn Informacji Publicznej |data dostępu = 2024-01-12 |opublikowany = www.bip.um.sosnowiec.pl |url = https://www.bip.um.sosnowiec.pl/a,434371,uchwala-nr-404xxx08-rady-miejskiej-w-sosnowcu-z-dnia-19-czerwca-2008-roku-w-sprawie-odebrania-tytulu.html}}</ref>.

== Awanse ==
* [[chorąży]] (niem. Fähnrich) –  30 września 1912<ref group="uwaga">Po odbyciu jednorocznej ochotniczej służby wojskowej stopień chorążego lub inny stopień, na który żołnierz został mianowany po odbyciu służby, nadawano 30 września.</ref>
* [[podporucznik]] rezerwy (niem. Leutnant) – lipiec 1914<ref group="uwaga">Chorążych rezerwy, którym wcześniej nie nadano stopnia oficerskiego, mianowano przy okazji ogłoszenia mobilizacji na stopień podporucznika.</ref>
* [[porucznik]] (niem. Oberleutnant) – 29 września 1914
* [[Kapitan (ranga)|kapitan]] (niem. Hauptmann) – 9 października 1914<ref>Pałka J., Pokosiński J., Michał Żymierski 1890-1989, Warszawa 2015, s 30</ref>
* [[major]] – 6 listopada 1914
* [[podpułkownik]] (niem. Oberstleutnant) – 1 listopada 1916<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Ostatnie nowiny. Wojskowe |url = http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=98819 |czasopismo = [[Głos Stolicy]] |strony = 3 |data = nr 20 z 18 grudnia 1916}}</ref>
* [[pułkownik]] – 22 maja 1920 zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920, w piechocie, w „grupie byłych Legionów Polskich”, 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919
* [[generał brygady]] – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 2. lokatą w korpusie generałów{{odn|Rocznik Oficerski|1924|s=119}}
* [[generał broni]] – 22 lipca 1944
* [[marszałek Polski]] – 3 maja 1945<ref name="ReferenceA">„Marszałek Polski Michał Żymierski” W.I.H.</ref>

== Odznaczenia i wyróżnienia (lista niepełna) ==
Był jako jedyny Polak odznaczony I klasami wszystkich orderów nadawanych w PRL, radzieckim [[Order „Zwycięstwo”|Orderem „Zwycięstwo”]] i I klasą amerykańskiej [[Legia Zasługi|Legii Zasługi]]. W sumie otrzymał 23 wojskowe odznaczenia zagraniczne<ref name="wk">{{Cytuj pismo |autor = Wojciech Kicman |tytuł = Zbigniew Puchalski ''Dzieje polskich znaków zaszczytnych'' – recenzja |czasopismo = [[Biuletyn Numizmatyczny]] |wydawca = [[Polskie Towarzystwo Numizmatyczne|PTN]] |wolumin = Nr 1 (321)/2001 |strony = 73}}</ref>.
{{Układ wielokolumnowy |szerokość=28em <!-- od 8 do 33 --> |liczba=2 |
Polskie:
* [[Order Budowniczych Polski Ludowej]] (1970)<ref name="wk" />
* Krzyż Wielki [[Order Virtuti Militari|Orderu Virtuti Militari]] (11 maja 1945)<ref>{{Monitor Polski|1945|6|25}}.</ref><ref name="wk" /><ref>Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej ''za umiejętne dowodzenie i zwycięskiej zakończenie wojny z niemieckim najeźdźcą''. {{Cytuj pismo |tytuł = Uchwała o odznaczeniu Marszałka Polski Michała Żymierskiego Wielkim Krzyżem Orderu „Virtuti Militari” |czasopismo = [[Polska Zbrojna]] |strony = 1 |data = 12 maja 1945}} Por. {{Cytuj książkę |autor = [[Kazimierz Konieczny]], [[Henryk Wiewióra]] |tytuł = Karol Świerczewski Walter. Zbiory Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie |wydawca = [[Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”]] |miejsce = Warszawa |data = 1971 |strony = 263}}</ref>
* Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)<ref name="wk" /><ref>Dekret Wodza Naczelnego L. 3390 z 1921 r. [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=64441 (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 41, s. 1608)].</ref>
* [[Order Krzyża Grunwaldu]] I klasy (1945)<ref name="ws" />
* [[Order Sztandaru Pracy]] I klasy (1964)<ref name="wk" /><ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Wręczenie odznaczeń w Belwederze |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=2909 |czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] |strony = 2 |data = nr 170 z 20 lipca 1964}}</ref>
* Krzyż Wielki [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]] (1946)<ref name="wk" /><ref>19 lipca 1946 „w II rocznicę P.K.W.N. w wyróżnieniu zasług na polu pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju” {{Monitor Polski|1947|74|490}}.</ref>
* Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (7 listopada 1925)<ref name="wk" /><ref>''Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 123 z 20.11.1925.''</ref>
* [[Krzyż Walecznych]] – czterokrotnie (1921, po raz 1 i 2 w 1922)<ref name="wk" /><ref>„W zamian za otrzymane wstążeczki biało-amarantowe b. armii gen. Hallera”, Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2097 z 1921 r. [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=64442 (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 42, s. 1666)].</ref><ref>Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr. 31 z 16 września 1922.</ref>
* [[Krzyż Partyzancki]] (12 czerwca 1946)<ref name="wk" /><ref>{{Monitor Polski|1946|116|216}} „w uznaniu dla wielkich zasług położonych w czasie najazdu niemieckiego lat 1939-1945 przy organizowaniu oddziałów partyzanckich i prowadzeniu nieprzerwanej walki z najeźdźcą”.</ref>
* [[Śląski Krzyż Powstańczy]] (1947)<ref name=ws>Wojciech Stela: ''Polskie ordery i odznaczenia (Vol. II)''. Warszawa: 2008, s. 119.</ref>
* [[Medal 30-lecia Polski Ludowej]]
* [[Medal 40-lecia Polski Ludowej]]
* [[Medal za Warszawę 1939–1945]] (17 stycznia 1946)<ref name="wk" /><ref>{{Monitor Polski|1946|26|43}}.</ref>
* [[Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk]]<ref name="wk" />
* [[Medal Zwycięstwa i Wolności 1945]]<ref name="wk" />
* [[Medal „Za udział w walkach w obronie władzy ludowej”]]
* [[Medal „Za udział w walkach o Berlin”]] (1966)<ref>''Wojskowy Przegląd Historyczny'', nr 3 (39), 1966, s. 410.</ref>
* [[Medal Rodła]] (1987)<ref name="ws" />
* Złoty [[Medal „Za zasługi dla obronności kraju”]]
* [[Medal im. Ludwika Waryńskiego]]
* Pamiątkowy Medal z okazji 40 rocznicy powstania Krajowej Rady Narodowej (1983)<ref>''Uhonorowani pamiątkowymi medalami'' /w/ "[[Trybuna Śląska|Trybuna Robotnicza]]", nr 307, 30 grudnia 1983, s. 3</ref>
* [[Odznaka za Rany i Kontuzje]] (trzykrotnie)
* [[Odznaka harcerska „Za Zasługę”]] (1946)<ref name="ws" />
* Złoty [[Medal „Za Zasługi dla Ligi Obrony Kraju”|Medal „Za Zasługi dla LOK”]] (1979)<ref name="ws" />
* Złota [[Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”]] (1967)<ref>Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 13, 15 sierpnia 1967, s. 1-2.</ref>
* [[Odznaka „Za Zasługi dla ZBoWiD”]] (1982)<ref>''Serdeczne życzenia dla jubilata'' /w/ "[[Trybuna Śląska|Trybuna Robotnicza]]", nr 174, 6 września 1982, s. 2</ref>
}}

{{Układ wielokolumnowy |szerokość=28em <!-- od 11 do 53 --> |liczba=2 |
Zagraniczne:
* [[Order Korony Żelaznej|Order Żelaznej Korony]] ([[Austro-Węgry]], 1914)<ref name="ReferenceA" />
* [[Legia Honorowa|Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej]] ([[Francja]], 1967)<ref>Zbigniew Dunin-Wilczyński: ''Legia Honorowa. Zarys historii orderu''. Ostrołęka 1997, s. 62.</ref>
* [[Legia Honorowa|Oficer Orderu Legii Honorowej]] (Francja)<ref>''Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych'' nr 35 z 25.03.1925.</ref>
* [[Legia Honorowa|Kawaler Orderu Legii Honorowej]] (Francja, 1922)<ref>Decyzja Naczelnika Państwa L. 3625.22 G. M. I. z 1922 r. [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=64586 (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 8, s. 250)].</ref>
* [[Medal Zwycięstwa]] ([[Ententa|międzysojuszniczy]], 1921)<ref name="Ro1928" /><ref>Decyzja Naczelnika Państwa z 12 grudnia 1921 r. [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=64666 (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 9, s. 267)].</ref>
* [[Order Korony (Belgia)|Komandor Orderu Korony]] ([[Belgia]], przed 1924)<ref name="Ro1928">{{Cytuj książkę |tytuł = Rocznik oficerski 1928 |url = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=59431 |wydawca = Ministerstwo Spraw Wojskowych |miejsce = Warszawa |data = 1928 |strony = 12 |data dostępu = 2015-04-09}}</ref>
* [[Order Korony Włoch|Wielki Oficer Orderu Korony]] ([[Włochy]], 1926)<ref>Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 4 z 16.01.1926.</ref>
* [[Legia Zasługi|Wielki Komandor Legii Zasługi]] ([[Stany Zjednoczone]], 1945)<ref name="wk" /><ref>Wręczał generał [[Dwight Eisenhower]] we Frankfurcie.</ref>
* [[Order Lwa Białego|Krzyż Wielki Orderu Lwa Białego]] ([[Czechosłowacja]])<ref name="wk" />
* [[Czechosłowacki Wojskowy Order Lwa Białego „Za zwycięstwo”]] (1947)<ref>''Delegacja czechosłowacka wyjechała do Pragi'' [w:] „[[Trybuna Śląska|Trybuna Robotnicza]]”, nr 71, 12 marca 1947, s. 1</ref>
* [[Order 9 września 1944|Order 9 września 1944 I stopnia z mieczami]] ([[Bułgaria]], 1948)<ref>''Symbole braterskiej współpracy'' [w:] "[[Gazeta Robotnicza]]", nr 149, 1 czerwca 1948, s. 2.</ref>
* [[Order Zasługi (Węgry)|Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej]] (1948)<ref>''Układ polsko-węgierski wkładem w pokój i bezpieczeństwo'' [w:] "Gazeta Robotnicza", 21 czerwca 1948, s. 1.</ref>
* [[Order „Zwycięstwo”]] ([[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]], 1945)<ref name="wk" />
* [[Order Lenina]] (Związek Radziecki)
* [[Order Przyjaźni Narodów]] (Związek Radziecki, 1973)
* [[Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”]] (Związek Radziecki)
* Odznaka „25 lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Związek Radziecki)
* [[Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”]] (Związek Radziecki)
* [[Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”]] (Związek Radziecki)
* Order Bohatera Narodowego Jugosławii<ref name="wk" />
* [[Order Partyzanckiej Gwiazdy (Jugosławia)|Order Partyzanckiej Gwiazdy]] I stopnia ([[Jugosławia]], 1946)<ref>''Podpisanie umowy o przyjaźni i wzajemnej pomocy pomiędzy Polską a Jugosławią'' [w:] „[[Trybuna Śląska|Trybuna Robotnicza]]”, nr 77, 19 marca 1946, s. 1</ref>
* Medal i dyplom honorowy Międzynarodowej Federacji Bojowników Ruchu Oporu (FIR)
* Honorowy Obywatel [[Lublin]]a, [[Chełmno|Chełmna]] i 17 innych miast
* i inne
}}

== Zobacz też ==
* [[Polscy absolwenci francuskich wyższych szkół wojskowych]]

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę |tytuł = Sprawozdanie Dyrektora c. k. Gimnazyum Nowodworskiego czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1910 |url = http://pbc.up.krakow.pl/dlibra/publication/1648/edition/1589/content |rok = 1910 |miejsce = Kraków |wydawca = Nakładem Funduszu Naukowego |odn = {{odn/id|Sprawozdanie|1910}}}}
* {{Cytuj książkę |tytuł = Rocznik Oficerski 1923 |url = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=119157 |wydawca = [[Ministerstwo Spraw Wojskowych]] |miejsce = Warszawa |data = 1923 |odn = {{odn/id|Rocznik Oficerski|1923}}}}
* {{Cytuj książkę |tytuł = Rocznik Oficerski 1924 |url = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=59165 |wydawca = [[Ministerstwo Spraw Wojskowych]] |miejsce = Warszawa |data = 1924 |odn = {{odn/id|Rocznik Oficerski|1924}}}}
* {{Cytuj książkę |tytuł = Rocznik Oficerski 1928 |url = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=59431 |wydawca = [[Ministerstwo Spraw Wojskowych]] |miejsce = Warszawa |data = 1928 |odn = {{odn/id|Rocznik Oficerski|1928}}}}
* „Marszałek Polski Michał Żymierski”. [[Wojskowy Instytut Historyczny]], Warszawa 1983.
* ''Kto jest kim w Polsce 1984'', Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1984, s. 1170.
* ''Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945'', Studium Polski Podziemnej, Londyn: Wydawnictwo [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Zakład Narodowy imienia Ossolińskich]], Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, {{ISBN|83-04-03667-3}} (tom 6).
* Jerzy Poksiński, ''„TUN”. Tatar-Utnik-Nowicki'', Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1992.
* [[Andrzej Garlicki]], ''Z tajnych archiwów'', Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa, 1993.
* W. Czyżewski, ''Barwy życia i walki'', część II, Wydawnictwo Projekt, Warszawa 2000.
* Maria z Branickich Lubomirska, ''Pamiętnik księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej 1914–1918'', Poznań 2001, {{ISBN|83-86138-92-0}}.
* [[Henryk Kosk|H.P. Kosk]], ''Generalicja polska'', t. 2, wyd. oficyna Wydawnicza AJAKS, Pruszków 2001.
* [[Dariusz Matelski]], ''Rola [Michał Żymierski] Grabieżca'', „Polityka” nr 17 (2398) z 26 kwietnia 2003, s. 91.
* {{Cytuj |autor = [[Paweł Dubiel (1879–1941)|Paweł Dubiel]];; [[Józef Kozak]] |tytuł = Polacy w II wojnie światowej: kim byli, co robili |data = 2003 |isbn = 83-7399-054-2 |miejsce = Warszawa |wydawca = [[Oficyna Wydawnicza „Rytm”]] |oclc = 830625318}}
* {{Cytuj |autor = [[Piotr Lipiński (reporter)|Piotr Lipiński]] |tytuł = Towarzysze Niejasnego |data = 2003 |isbn = 83-7337-310-1 |miejsce = Warszawa |wydawca = Prószyński i Spółka |oclc = 51980405}}
* [[Zbigniew Błażyński]], ''Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1955'', Wydawnictwo LTW, Warszawa 2003, {{ISBN|83-88736-34-5}}.
* {{Cytuj |autor = [[Felicjan Sławoj Składkowski]] |tytuł = Nie ostatnie słowo oskarżonego |data = 2003 |isbn = 83-88736-32-9 |inni = Arkadiusz Adamczyk (przedm.) |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwo LTW |oclc = 836245130}}
* {{Cytuj |autor = [[Piotr Gontarczyk]] |tytuł = Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941–1944 |data = 2006 |isbn = 83-60335-75-3 |wydanie = Wyd. 2., popr. |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwo Fronda |oclc = 496116197}}
* ''Encyklopedia wojskowa'', Wydawnictwo Naukowe [[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]] i Dom Wydawniczy [[Bellona (wydawnictwo)|Bellona]], Warszawa 2007, {{ISBN|978-83-01-15175-1}} (tom 2).
* Janusz Królikowski, ''Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990'' t. IV:S''–''Z, Toruń 2010.
* Pałka Jarosław, Historia pewnej biografii, [w:] „Polityka”, 2013, nr 34, s. 52–54.
* {{Cytuj pismo | autor = Jarosław Pałka | tytuł = Działalność Michała Żymierskiego w czasie okupacji niemieckiej w świetle akt Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego | czasopismo = [[Kwartalnik Historyczny]] | wolumin = R. CXXI, 2 | strony = 345–377 | data = 2014 | url = https://rcin.org.pl/Content/49942/PDF/WA303_67192_A52-KH-R-121-2_Palka.pdf |odn={{odn/id|Pałka|2014}}}}
* Jarosław Pałka, Jerzy Poksiński, ''Michał Żymierski 1890–1989'', Warszawa 2015.
* {{cytuj stronę |url = http://mjp.najlepszemedia.pl/wykaz-legionistow/wykaz/legionista/28585-zymierski-poprzednio-zymirski-wlasciwie-lyzwinski |tytuł = Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Michał Rola-Żymierski |opublikowany = [[Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku]] |data dostępu = 2016-02-10 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160317092230/http://mjp.najlepszemedia.pl/wykaz-legionistow/wykaz/legionista/28585-zymierski-poprzednio-zymirski-wlasciwie-lyzwinski |zarchiwizowano = 2016-03-17}}

{{Członkowie Rady Państwa}}
{{Rada Państwa (1947–1952)}}
{{Pierwszy rząd Józefa Cyrankiewicza}}
{{Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej}}
{{Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej}}
{{PKWN}}
{{Minister obrony narodowej PRL}}
{{Marszałkowie Polski}}

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Rola-Żymierski, Michał}}
[[Kategoria:Byli honorowi obywatele Krakowa]]
[[Kategoria:Członkowie ZBoWiD]]
[[Kategoria:Członkowie PKWN]]
[[Kategoria:Członkowie Armii Polskiej (1910–1914)]]
[[Kategoria:Członkowie Komitetu Centralnego PZPR]]
[[Kategoria:Członkowie Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”]]
[[Kategoria:Członkowie organów Narodowego Banku Polskiego]]
[[Kategoria:Członkowie Państwowej Komisji Bezpieczeństwa]]
[[Kategoria:Członkowie Polskich Drużyn Strzeleckich]]
[[Kategoria:Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej]]
[[Kategoria:Członkowie prezydium Krajowej Rady Narodowej]]
[[Kategoria:Członkowie Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu]]
[[Kategoria:Członkowie Rady Państwa Polski Ludowej (1947–1952)]]
[[Kategoria:Członkowie struktur partyjnych odpowiedzialnych za wojsko w Polsce Ludowej]]
[[Kategoria:Członkowie Związku Oficerów Rezerwy (II Rzeczpospolita)]]
[[Kategoria:Dowódcy 2 Dywizji Piechoty Legionów]]
[[Kategoria:Działacze Komunistycznej Partii Polski]]
[[Kategoria:Działacze Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej]]
[[Kategoria:Generałowie brygady II Rzeczypospolitej]]
[[Kategoria:Honorowi obywatele Bydgoszczy]]
[[Kategoria:Honorowi obywatele Katowic]]
[[Kategoria:Honorowi obywatele Kłodzka]]
[[Kategoria:Honorowi obywatele Łęczycy]]
[[Kategoria:Honorowi obywatele Torunia]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Krakowie]]
[[Kategoria:Marszałkowie Polski]]
[[Kategoria:Ministrowie obrony narodowej Polski Ludowej]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Partyzanckim]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Walecznych (czterokrotnie)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Virtuti Militari (Polska Ludowa)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem 30-lecia Polski Ludowej]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem 40-lecia Polski Ludowej]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem 100-lecia urodzin Lenina]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem im. Ludwika Waryńskiego]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem Rodła]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem za Odrę, Nysę, Bałtyk]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem „Za udział w walkach o Berlin”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem „Za udział w walkach w obronie władzy ludowej”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem „Za umacnianie braterstwa broni”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem za Warszawę 1939–1945]]
[[Kategoria:Odznaczeni medalem „Za Zasługi dla Ligi Obrony Kraju”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945]]
[[Kategoria:Odznaczeni odznaką honorową „Za Zasługi dla Warszawy”]]
[[Kategoria:Odznaczeni odznaką harcerską „Za Zasługę”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Odznaką za Rany i Kontuzje]]
[[Kategoria:Odznaczeni Odznaką „Za Zasługi dla ZBoWiD”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Budowniczych Polski Ludowej]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Krzyża Grunwaldu I klasy]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy I klasy]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Zwycięstwa]]
[[Kategoria:Odznaczeni Czechosłowackim Wojskowym Orderem Lwa Białego „Za zwycięstwo”]]
[[Kategoria:Odznaczeni Śląskim Krzyżem Powstańczym]]
[[Kategoria:Odznaczeni Złotym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju”]]
[[Kategoria:Oficerowie Gwardii Ludowej]]
[[Kategoria:Oficerowie Armii Ludowej]]
[[Kategoria:Oficerowie dyplomowani II Rzeczypospolitej]]
[[Kategoria:Oficerowie 2 Pułku Piechoty Legionów]]
[[Kategoria:Oficerowie dowództwa II Korpusu Polskiego w Rosji]]
[[Kategoria:Oficerowie II Rzeczypospolitej w powstaniach śląskich]]
[[Kategoria:Oficerowie piechoty Legionów Polskich 1914–1918]]
[[Kategoria:Oficerowie Wojska Polskiego zdegradowani w II Rzeczypospolitej]]
[[Kategoria:Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie]]
[[Kategoria:Polacy – odznaczeni Krzyżem Wielkim Legii Honorowej]]
[[Kategoria:Polacy – oficerowie armii austro-węgierskiej]]
[[Kategoria:Polacy – Oficerowie Legii Honorowej]]
[[Kategoria:Polacy – Kawalerowie Legii Honorowej]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Medalem Zwycięstwa]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Orderem Korony (Belgia)]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Legią Zasługi]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Orderem Lwa Białego]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Orderem Lenina]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Orderem Przyjaźni Narodów]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Orderem Korony Żelaznej]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Orderem Zasługi (Węgry)]]
[[Kategoria:Bohaterowie narodowi Jugosławii]]
[[Kategoria:Politycy PPR]]
[[Kategoria:Polscy współpracownicy radzieckich służb specjalnych]]
[[Kategoria:Polskie ofiary represji stalinowskich]]
[[Kategoria:Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)]]
[[Kategoria:Skazani wyrokami sądów II Rzeczypospolitej]]
[[Kategoria:Uczestnicy bitwy pod Laskami i Anielinem 1914]]
[[Kategoria:Uczestnicy walk przewrotu majowego 1926 (strona rządowa)]]
[[Kategoria:Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)]]
[[Kategoria:Wiceministrowie i urzędnicy PRL]]
[[Kategoria:Więźniowie polityczni w Polsce Ludowej 1944–1956]]
[[Kategoria:Żołnierze I Brygady Legionów Polskich]]
[[Kategoria:Żołnierze II Brygady Legionów Polskich]]
[[Kategoria:Żołnierze Polskiego Korpusu Posiłkowego]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1890]]
[[Kategoria:Zmarli w 1989]]