Przejdź do zawartości

Ukraina (Naddnieprze): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Pawski (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
18 945 edycji
dr.tech.
→Ewolucja pojęcia terytorialnego Ukrainy: Encyklopedyczną definicję pojęcia i historii Ukrainy przedstawia Encyklopedia PWN
Linia 26: Linia 26:
W pracy tej Hruszewski ''Ukrainą'' nazywał zarówno wszystkie tereny zamieszkane przez ludność posługującą się [[język ukraiński|językiem ukraińskim]] (a więc w zakresie [[grupa etniczna|etnograficznym]]), jak i również słowem ''Ukraina'' określał dzieje terenów południowo-wschodniej Europy (m.in. [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]]) od czasów najdawniejszych po mu współczesne. Jednocześnie Hruszewski przeciwstawił się ówczesnej historiografii rosyjskiej i oficjalnej ideologii państwowej [[Imperium Rosyjskie]]go, która uznawała [[Wielkie Księstwo Moskiewskie]] i [[Carstwo Rosyjskie]] za bezpośredniego i wyłącznego spadkobiercę Rusi Kijowskiej<ref>Por. [[Jan Kucharzewski]] ''Od białego caratu do czerwonego'' t 1-5 Warszawa 1923-1935.</ref><ref>W czasach historycznych [[Rzeczpospolita Obojga Narodów]] również nie uznawała przybranego w [[1547]] przez wielkiego księcia moskiewskiego [[Iwan IV Groźny|Iwana IV Groźnego]] tytułu Cara Wszechrusi, uznając go za uzurpację i próbę zgłaszania roszczeń terytorialnych do ruskich obszarów państwa polsko-litewskiego, w tym przede wszystkim do Kijowa i Ukrainy naddnieprzańskiej. Uznanie tytułu carskiego nastąpiło pod naciskiem carycy [[Katarzyna II|Katarzyny II]] na sejmie konwokacyjnym w 1764 r. i faktycznie było podstawą roszczeń terytorialnych Rosji w czasie kolejnych trzech [[Rozbiory Polski|rozbiorów]] Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1772-1795). Por. [[Jan Kucharzewski]] ''Od białego caratu do czerwonego'' t 1-5 Warszawa 1923-1935</ref>.
W pracy tej Hruszewski ''Ukrainą'' nazywał zarówno wszystkie tereny zamieszkane przez ludność posługującą się [[język ukraiński|językiem ukraińskim]] (a więc w zakresie [[grupa etniczna|etnograficznym]]), jak i również słowem ''Ukraina'' określał dzieje terenów południowo-wschodniej Europy (m.in. [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]]) od czasów najdawniejszych po mu współczesne. Jednocześnie Hruszewski przeciwstawił się ówczesnej historiografii rosyjskiej i oficjalnej ideologii państwowej [[Imperium Rosyjskie]]go, która uznawała [[Wielkie Księstwo Moskiewskie]] i [[Carstwo Rosyjskie]] za bezpośredniego i wyłącznego spadkobiercę Rusi Kijowskiej<ref>Por. [[Jan Kucharzewski]] ''Od białego caratu do czerwonego'' t 1-5 Warszawa 1923-1935.</ref><ref>W czasach historycznych [[Rzeczpospolita Obojga Narodów]] również nie uznawała przybranego w [[1547]] przez wielkiego księcia moskiewskiego [[Iwan IV Groźny|Iwana IV Groźnego]] tytułu Cara Wszechrusi, uznając go za uzurpację i próbę zgłaszania roszczeń terytorialnych do ruskich obszarów państwa polsko-litewskiego, w tym przede wszystkim do Kijowa i Ukrainy naddnieprzańskiej. Uznanie tytułu carskiego nastąpiło pod naciskiem carycy [[Katarzyna II|Katarzyny II]] na sejmie konwokacyjnym w 1764 r. i faktycznie było podstawą roszczeń terytorialnych Rosji w czasie kolejnych trzech [[Rozbiory Polski|rozbiorów]] Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1772-1795). Por. [[Jan Kucharzewski]] ''Od białego caratu do czerwonego'' t 1-5 Warszawa 1923-1935</ref>.


Z interpretacją pojęcia ''Ukrainy'' przedstawioną przez [[Mychajło Hruszewski|Hruszewskiego]] nie zgodził się współczesny mu prominentny analityk najstarszych źródeł ruskich – profesor [[Henryk Paszkiewicz]]<ref>''Do jakich błędnych rezultatów prowadzi fałszywe użycie terminu "ukraina", wskazuje choćby tytuł wielotomowego dzieła M .Hruszewskiego – "Historia Ukrainy-Rusi". Oba pojęcia: Ukraina i Ruś, nie pokrywały się ze sobą ani w czasie, ani w przestrzeni, nie mogą więc być traktowane równorzędnie. Uczony powyższy omawia obszernie dzieje południowo-wschodniej Europy w czasach, kiedy słowo "ukraina" oznaczało terytorium pograniczne'' [jak sam Paszkiewicz pisze – wówczas każdy kraj miał swoją "ukrainę" (pogranicze)]. [[Henryk Paszkiewicz]], ''Początki Rusi'', Kraków 1996, s. 496.</ref>, który w swojej pracy ''"Początki Rusi"'' przedstawił pogląd, że historycznym fałszem jest przenoszenie dzisiejszych pojęć na czasy, kiedy te pojęcia nie istniały, dlatego według niego używanie terminu ''ukraina'' w odniesienie do wieków IX-XIV (czyli m.in. czasy Rusi Kijowskiej) jest błędem. Znacznie dalej historycznie (w kontekście wieków) zanegowali stosowanie tego terminu inni polscy uczeni: historyk i historiozof, i znany słowianoznawca profesor [[Feliks Koneczny]], w swojej pracy ''"Polskie Logos a Ethos"'' pisze, że nowy język literacki narodził się wraz z powstaniem poczucia narodowego we wschodniej słowiańszczyźnie (tzw. "ukrainizmu"), które nie ma najmniejszego związku "genetycznego" z narodowością ruską poprzednią (czyli czasów kozackich), bowiem ta posiadając początkowo pewien pierwiastek wytwarzającej się narodowości ruskiej sama się go pozbawiła, poprzez wewnętrzną anarchię i okrucieństwo wojen kozackich, i nigdy go już nie nabyła. Z kolei współczesny profesor [[Czesław Partacz]] stwierdził, że o "Ukrainie" w dzisiejszym tego słowa rozumieniu, możemy mówić dopiero od jej powstania w 1991 roku<ref>[[Czesław Partacz]], ''Przyczyny i tło konfliktu polsko-ukraińskiego w latach 1939-1947 [w:] "27 Dywizja AK" Biuletyn Informacyjny, nr 1 (101), Warszawa styczeń-marzec 2009, s. 13-14</ref>.
Z interpretacją pojęcia ''Ukrainy'' przedstawioną przez [[Mychajło Hruszewski|Hruszewskiego]] nie zgodził się współczesny mu prominentny analityk najstarszych źródeł ruskich – profesor [[Henryk Paszkiewicz]]<ref>''Do jakich błędnych rezultatów prowadzi fałszywe użycie terminu "ukraina", wskazuje choćby tytuł wielotomowego dzieła M .Hruszewskiego – "Historia Ukrainy-Rusi". Oba pojęcia: Ukraina i Ruś, nie pokrywały się ze sobą ani w czasie, ani w przestrzeni, nie mogą więc być traktowane równorzędnie. Uczony powyższy omawia obszernie dzieje południowo-wschodniej Europy w czasach, kiedy słowo "ukraina" oznaczało terytorium pograniczne'' [jak sam Paszkiewicz pisze – wówczas każdy kraj miał swoją "ukrainę" (pogranicze)]. [[Henryk Paszkiewicz]], ''Początki Rusi'', Kraków 1996, s. 496.</ref>, który w swojej pracy ''"Początki Rusi"'' przedstawił pogląd, że historycznym fałszem jest przenoszenie dzisiejszych pojęć na czasy, kiedy te pojęcia nie istniały, dlatego według niego używanie terminu ''ukraina'' w odniesienie do wieków IX-XIV (czyli m.in. czasy Rusi Kijowskiej) jest błędem. Znacznie dalej historycznie (w kontekście wieków) zanegowali stosowanie tego terminu inni polscy uczeni: historyk i historiozof, i znany słowianoznawca profesor [[Feliks Koneczny]], w swojej pracy ''"Polskie Logos a Ethos"'' pisze, że nowy język literacki narodził się wraz z powstaniem poczucia narodowego we wschodniej słowiańszczyźnie (tzw. "ukrainizmu"), które nie ma najmniejszego związku "genetycznego" z narodowością ruską poprzednią (czyli czasów kozackich), bowiem ta posiadając początkowo pewien pierwiastek wytwarzającej się narodowości ruskiej sama się go pozbawiła, poprzez wewnętrzną anarchię i okrucieństwo wojen kozackich, i nigdy go już nie nabyła. Z kolei współczesny profesor [[Czesław Partacz]] stwierdził, że o "Ukrainie" w dzisiejszym tego słowa rozumieniu, możemy mówić dopiero od jej powstania w 1991 roku<ref>[[Czesław Partacz]], ''Przyczyny i tło konfliktu polsko-ukraińskiego w latach 1939-1947 [w:] "27 Dywizja AK" Biuletyn Informacyjny, nr 1 (101), Warszawa styczeń-marzec 2009, s. 13-14</ref>.

Encyklopedyczną definicję pojęcia i historii Ukrainy przedstawia Encyklopedia [[Państwowe Wydawnictwo Naukowe|PWN]]<ref>http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4383804</ref>.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==

Wersja z 09:22, 28 paź 2010

Przybliżony zasięg Ukrainy naddnieprzańskiej na tle obecnego obszaru dzisiejszego państwa Ukraina
Terytorium Polski i Litwy za panowania Władysława Jagiełły z zaznaczonym obszarem krainy Ukraina
Fragment mapy austriackiego towarzystwa bibliograficznego z roku 1892 z zaznaczonym obszarem "Ukrainy" jako krainy geograficznej w składzie prowincji małopolskiej przed rokiem 1660

Ukraina, łac. Ucraina (Ukraina Naddnieprzańska, Naddnieprze) – kraina historyczna położona w centralnej i południowo-wschodniej Ukrainie, na wschód od Podola i Wołynia, między Bohem a Worsklą, w dorzeczu Dniepru, do roku 1772 w południowo-wschodniej Rzeczypospolitej.

Nazwa ukraina powstała w XV wieku i oznaczała nazwę regionu geograficznego. Nie miała ona nigdy oficjalnego charakteru i oznaczała jedynie "ugranicze", "południowy kraniec" ziem, początkowo Wielkiego Księstwa Litewskiego, a następnie Rzeczypospolitej od strony Chanatu Krymskiego[1].

Pod względem politycznym do 1240 roku większość dzisiejszego obszaru Ukrainy naddnieprzańskiej należała do Rusi Kijowskiej, a następnie (po rozbiciu dzielnicowym Rusi) do sukcesyjnych księstw ruskich. Najazdy mongolskie w XIII wieku i ekspansja Wielkiego Księstwa Litewskiego na ziemie ruskie położyły kres suwerenności tych dzielnic. Głównymi ośrodkami administracyjnymi Naddnieprza w wiekach XV-XVII były m.in. Kijów, Czehryń, Biała Cerkiew.

Podczas zjazdu zjednoczeniowego (w którym uczestniczyli także Rusini) Zygmunt II August, mimo opozycji części możnowładców litewskich w stosunku do unii, wcielił na żądanie sejmu ziemie ukrainne do Korony Królestwa Polskiego jako województwa: wołyńskie, kijowskie i bracławskie[2]. Po unii lubelskiej tereny te stały się częścią prowincji małopolskiej Korony Polskiej, a szlachta tych obszarów otrzymała z ramienia sejmu lubelskiego przywileje szlachty polskiej i dużą autonomię, natomiast prawo sądowe oparto (w przeciwieństwie do reszty Korony) na statutach litewskich[3]. W Imperium Rosyjskim ziemie te zaczęto nazywać Małorosją, nazwa ta funkcjonowała do roku 1917.

Podział administracyjny

W XVI-XVII wieku obszar terytorialny Ukrainy składał się z ziem wchodzących w skład województwa kijowskiego i województwa bracławskiego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a pomiędzy rokiem 1635 (traktat polanowski) a 1686 (traktat Grzymułtowskiego) obejmował również województwo czernihowskie[4][5]. Ważniejsze miasta: Kijów, Hadziacz, Połtawa, Czehryń, Żytomierz.

Herb woj. kijowskiego
Herb woj. czernichowskiego
Herb woj. bracławskiego
Mapka przedstawiająca ważniejsze bitwy i potyczki w okresie powstania styczniowego z zaznaczonym obszarem Ukrainy

Ewolucja pojęcia terytorialnego Ukrainy

Mychajło Hruszewski w swojej dziesięciotomowej pracy Historia Ukrainy-Rusi (wyd. 1898-1937), której tom pierwszy ukazał się w 1898 roku, upublicznił określenie "Ukraina", stosowane od tego czasu w kręgach naukowych, politycznych i społecznych w miejsce słowa "Ruś", na określenie dziejów historycznych Ukrainy od XIX wieku.

W pracy tej Hruszewski Ukrainą nazywał zarówno wszystkie tereny zamieszkane przez ludność posługującą się językiem ukraińskim (a więc w zakresie etnograficznym), jak i również słowem Ukraina określał dzieje terenów południowo-wschodniej Europy (m.in. Rusi Kijowskiej) od czasów najdawniejszych po mu współczesne. Jednocześnie Hruszewski przeciwstawił się ówczesnej historiografii rosyjskiej i oficjalnej ideologii państwowej Imperium Rosyjskiego, która uznawała Wielkie Księstwo Moskiewskie i Carstwo Rosyjskie za bezpośredniego i wyłącznego spadkobiercę Rusi Kijowskiej[6][7].

Z interpretacją pojęcia Ukrainy przedstawioną przez Hruszewskiego nie zgodził się współczesny mu prominentny analityk najstarszych źródeł ruskich – profesor Henryk Paszkiewicz[8], który w swojej pracy "Początki Rusi" przedstawił pogląd, że historycznym fałszem jest przenoszenie dzisiejszych pojęć na czasy, kiedy te pojęcia nie istniały, dlatego według niego używanie terminu ukraina w odniesienie do wieków IX-XIV (czyli m.in. czasy Rusi Kijowskiej) jest błędem. Znacznie dalej historycznie (w kontekście wieków) zanegowali stosowanie tego terminu inni polscy uczeni: historyk i historiozof, i znany słowianoznawca profesor Feliks Koneczny, w swojej pracy "Polskie Logos a Ethos" pisze, że nowy język literacki narodził się wraz z powstaniem poczucia narodowego we wschodniej słowiańszczyźnie (tzw. "ukrainizmu"), które nie ma najmniejszego związku "genetycznego" z narodowością ruską poprzednią (czyli czasów kozackich), bowiem ta posiadając początkowo pewien pierwiastek wytwarzającej się narodowości ruskiej sama się go pozbawiła, poprzez wewnętrzną anarchię i okrucieństwo wojen kozackich, i nigdy go już nie nabyła. Z kolei współczesny profesor Czesław Partacz stwierdził, że o "Ukrainie" w dzisiejszym tego słowa rozumieniu, możemy mówić dopiero od jej powstania w 1991 roku[9].

Encyklopedyczną definicję pojęcia i historii Ukrainy przedstawia Encyklopedia PWN[10].

Zobacz też

  1. ↑ Zygmunt Gloger Geografia historyczna ziem dawnej Polski
  2. ↑ Inkorporacja Wołynia, ziemi bracławskiej i kijowskiej nastąpiła na żądanie sejmiku województwa wołyńskiego. Por. Ludwik Kolankowski "Polska Jagiellonów".
  3. ↑ K. Grunberg, B. Sprengel Trudne sąsiedztwo, Warszawa 2005, s.41
  4. ↑ Podczas powstania Chmielnickiego czernichowszczyzna znajdowała się pod kontrolą Kozaków. Natomiast jej oderwanie od Rzeczpospolitej zostało uzgodnione już w 1667 podczas rozejmu andruszowskiego.
  5. ↑ "Podług możliwie ścisłych obliczeń, podanych w dziele „Źródła dziejowe” przez Aleks. Jabłonowskiego, cała Ukraina polska przed rokiem 1686, to jest, traktatem Grzymułtowskiego, przedstawiała powierzchni mil kwadratowych 4.700. W tej ogromnej rozległości, przewyższającej dwukrotnie przestrzeń dzisiejszej Kongresówki, a trzykrotnie Galicyi, dwa województwa „ukrainne”: Kijowskie i Bracławskie, obejmowały mil kwadratowych 3.163, a tak zwane „dzikie pola”, czyli stepy niżowe i oczakowskie, mil kwadr. 1.537. Samo województwo Kijowskie, to jest bez Bracławskiego i Dzikich pól, liczyło mil kwadr. 2.5341/2, poszczególnie zaś: powiat Owrucki 280, Żytomierski 253, a Kijowski 2.0011" Zygmunt Gloger Geografia historyczna ziem dawnej Polski.
  6. ↑ Por. Jan Kucharzewski Od białego caratu do czerwonego t 1-5 Warszawa 1923-1935.
  7. ↑ W czasach historycznych Rzeczpospolita Obojga Narodów również nie uznawała przybranego w 1547 przez wielkiego księcia moskiewskiego Iwana IV Groźnego tytułu Cara Wszechrusi, uznając go za uzurpację i próbę zgłaszania roszczeń terytorialnych do ruskich obszarów państwa polsko-litewskiego, w tym przede wszystkim do Kijowa i Ukrainy naddnieprzańskiej. Uznanie tytułu carskiego nastąpiło pod naciskiem carycy Katarzyny II na sejmie konwokacyjnym w 1764 r. i faktycznie było podstawą roszczeń terytorialnych Rosji w czasie kolejnych trzech rozbiorów Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1772-1795). Por. Jan Kucharzewski Od białego caratu do czerwonego t 1-5 Warszawa 1923-1935
  8. ↑ Do jakich błędnych rezultatów prowadzi fałszywe użycie terminu "ukraina", wskazuje choćby tytuł wielotomowego dzieła M .Hruszewskiego – "Historia Ukrainy-Rusi". Oba pojęcia: Ukraina i Ruś, nie pokrywały się ze sobą ani w czasie, ani w przestrzeni, nie mogą więc być traktowane równorzędnie. Uczony powyższy omawia obszernie dzieje południowo-wschodniej Europy w czasach, kiedy słowo "ukraina" oznaczało terytorium pograniczne [jak sam Paszkiewicz pisze – wówczas każdy kraj miał swoją "ukrainę" (pogranicze)]. Henryk Paszkiewicz, Początki Rusi, Kraków 1996, s. 496.
  9. ↑ Czesław Partacz, Przyczyny i tło konfliktu polsko-ukraińskiego w latach 1939-1947 [w:] "27 Dywizja AK" Biuletyn Informacyjny, nr 1 (101), Warszawa styczeń-marzec 2009, s. 13-14
  10. ↑ http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4383804

Bibliografia, literatura, linki zewnętrzne

Szablon:Stub

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukraina_(Naddnieprze)&oldid=23721182”