Hipsylofodonty: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
m robot poprawia: zh:稜齒龍科 |
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Zwierzę infobox}} |
||
(Nie pokazano 35 wersji utworzonych przez 26 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Zwierzę infobox |
{{Zwierzę infobox |
||
| |
|nazwa zwyczajowa = Hipsylofodonty |
||
| |
|nazwa łacińska = Hypsilophodontidae |
||
|TSN = |
|||
|Zoolog=[[Louis Dollo|Dollo]], [[1882]] |
|||
|zoolog = [[Louis Dollo|Dollo]], [[1882]] |
|||
|Typ=[[strunowce]] |
|||
|okres istnienia = |
|||
|Podtyp=[[kręgowce]] |
|||
|grafika = |
|||
|Gromada=[[zauropsydy]] |
|||
|opis grafiki = [[Hipsylofodon]] |
|||
|Podgromada=[[diapsydy]] |
|||
|typ = [[strunowce]] |
|||
|Infragromada=[[archozauromorfy]] |
|||
|podtyp = [[kręgowce]] |
|||
|Nadrząd=[[dinozaury]] |
|||
|gromada = [[zauropsydy]] |
|||
|Rząd=[[dinozaury ptasiomiedniczne]] |
|||
|podgromada = [[diapsydy]] |
|||
|Podrząd=[[cerapody]] |
|||
|infragromada = [[archozauromorfy]] |
|||
|Infrarząd=[[ornitopody]] |
|||
{{Wstaw takson|[[archozaury]]}} |
|||
|Rodzina='''hipsylofodonty''' |
|||
{{Wstaw takson|[[Ornithodira]]}} |
|||
|Obrazek=Hypsilophodon.jpg |
|||
|nadrząd = [[dinozaury]] |
|||
|Opis_obrazka=[[Hipsylofodon]] |
|||
|rząd = [[dinozaury ptasiomiedniczne]] |
|||
|Wikispecies=Hypsilophodontidae |
|||
|podrząd = [[cerapody]] |
|||
|infrarząd = [[ornitopody]] |
|||
|rodzina = '''hipsylofodonty''' |
|||
|synonimy = |
|||
|wikispecies = Hypsilophodontidae |
|||
|commons = |
|||
}} |
}} |
||
'''Hipsylofodonty''' (Hypsilophodontidae) były niewielkimi (ok. 1–2 m), przystosowanymi do szybkiego biegu, dwunożnymi zwierzętami. Znane z terenów obu Ameryk, Azji, Australii od środkowej jury do późnej kredy. początkowo hypsilofodonty traktowano jako grupę naturalną<ref>Sues, Hans-Dieter; and Norman, David B. (1990). „Hypsilophodontidae, ''Tenontosaurus'', Dryosauridae”. w Weishampel, David B.; Dodson, Peter; and Osmólska, Halszka (eds.). ''The Dinosauria'' (1st ed.). Berkeley: University of California Press. s. 498–509. {{ISBN|0-520-06727-4}}.</ref><ref>Weishampel, David B.; and Heinrich, Ronald E. (1992). „[https://web.archive.org/web/20070930205953/http://www.tandf.co.uk/journals/pdf/ghbi_06_01_01.pdf]. Systematics of Hypsilophodontidae and Basal Iguanodontia (Dinosauria: Ornithopoda)”. ''Historical Biolog''y 6: 159–184.</ref>, jednak nowsze badania<ref>Scheetz, Rodney D. (1998). „Phylogeny of basal ornithopod dinosaurs and the dissolution of the Hypsilophodontidae”. ''Journal of Vertebrate Paleontology'' '''18''' (3, Suppl.): p. 75A.</ref><ref>Winkler, Dale A.; Murry, Phillip A.; and Jacobs, Louis L. (1998). „The new ornithopod dinosaur from Proctor Lake, Texas, and the deconstruction of the family Hypsilophodontidae”. ''Journal of Vertebrate Paleontology''' '''18''' (3, Suppl.): p. 87A.</ref><ref>Buchholz, Peter W. (2002). „Phylogeny and biogeography of basal Ornithischia”. ''The Mesozoic in Wyoming'', Tate 2002. Casper, Wyoming: The Geological Museum, Casper College. s. 18–34.</ref><ref name="w">Weishampel, David B.; Jianu, Coralia-Maria; Csiki, Z.; and Norman, David B. (2003). „Osteology and phylogeny of ''Zalmoxes'' (n.g.), an unusual euornithopod dinosaur from the latest Cretaceous of Romania”. ''Journal of Systematic Palaeontology'' '''1''' (2): 1–56. doi:10.1017/S1477201903001032.</ref><ref name="norman">Norman, David B.; Sues, Hans-Dieter; Witmer, Larry M.; and Coria, Rodolfo A. (2004). „Basal Ornithopoda”. w Weishampel, David B.; Dodson, Peter; and Osmólska, Halszka (eds.). ''The Dinosauria'' (2nd ed.). Berkeley: University of California Press. s. 393–412. {{ISBN|0-520-24209-2}}.</ref><ref name="podziemny">Varricchio, David J.; Martin, Anthony J.; and Katsura, Yoshihiro (2007). „First trace and body fossil evidence of a burrowing, denning dinosaur”. ''Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences'' '''274''': 1361–1368. doi:10.1098/rspb.2006.0443.</ref> dowodzą ich parafiletyczności. Według niektórych badań część<ref name="butler1">Butler, Richard J.; Smith, Roger M.H.; and Norman, David B. (2007). „A primitive ornithischian dinosaur from the Late Triassic of South Africa, and the early evolution and diversification of Ornithischia”. ''Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences'' '''274''': 2041. doi:10.1098/rspb.2007.0367.</ref><ref name="butler2">Butler, Richard J.; Upchurch, Paul; and Norman, David B. (2008). „The phylogeny of the ornithischian dinosaurs”. ''Journal of Systematic Palaeontology'' '''6''' (1): 1–40. doi:10.1017/S1477201907002271.</ref>, być może nawet większość<ref>{{Cytuj pismo |autor = Clint A. Boyd |tytuł = Addressing the ‘hypsilophodontid’ problem in analyses of basal ornithischian relationships: new taxa, new data, new hypothesis |czasopismo = Society of Vertebrate Paleontology 72nd Annual Meeting Program and Abstracts |strony = 67 |rok = 2012 |język = en}}</ref> taksonów tradycyjnie zaliczanych do Hypsilophodontidae nie należy nawet do Ornithopoda. Obecnie jedynym dinozaurem, który z pewnością należy do Hypsilophodontidae, jest ''[[Hipsylofodon|Hypsilophodon]]''. Terminu „hypsilofodony” używa się czasem jako potocznego określenia bazalnych, nie tworzących kladu ornitopodów. |
|||
'''Hipsylofodonty''' (Hypsilophodontidae) – rodzina ptasiomiedniczych, roślinożernych [[dinozaury|dinozaurów]] należących do [[infrarząd|infrarzędu]] [[ornitopody|ornitopodów]] (Ornithopoda). |
|||
== Filogeneza == |
|||
Hipsylofodonty pojawiły się około 170 milionów lat temu w [[Jura|Jurze]] i przetrwały do końca ery mezozoicznej. ''Hypsilophodon'' znaczy „wysokogrzebieniasty ząb”. [[Dinozaury]] te miały dłutowate zęby policzkowe. Osiągały długość do około 4 metrów. Występowały na wszystkich kontynentach. Hipsylofodonty były zwinnymi i szybkimi zwierzętami które na krótkich dystansach mogły rozpędzać się do około 40 km/godz. |
|||
Poniższy kladogram prezentuje parafiletyczność hypsilofodonów: |
|||
{{Klad |
|||
== Klasyfikacja == |
|||
|style = font-size:100%;line-height:80% |
|||
* Rząd – [[Dinozaury ptasiomiedniczne]] |
|||
|1 = [[Euornithopoda]] |
|||
** Podrząd – [[Cerapody]] |
|||
|1.1 = ''[[Orodrom]]eus'' |
|||
*** Infrarząd – [[Ornitopody]] |
|||
|1.2 = ''[[Otnielozaur|Othnielosaurus]]'' |
|||
**** Rodzina – '''Hipsylofodonty''' |
|||
|1.3 = <span style="color:white">unnamed</span> |
|||
***** Rodzaj [[atlaskopkozaur]] |
|||
|1.3.1 = <span style="color:white">unnamed</span> |
|||
***** Rodzaj [[fulguroterium]] |
|||
|1.3.1.1 = ?''[[Gasparinizaura|Gasparinisaura]]'' |
|||
***** Rodzaj [[hipsylofodon]] |
|||
|1.3.1.2 = ''[[Hipsylofodon|Hypsilophodon]]'' |
|||
***** Rodzaj [[kwantazaur]] |
|||
|1.3.1.3 = ''[[Zefirozaur|Zephyrosaurus]]'' |
|||
***** Rodzaj [[lielynazaura]] |
|||
|1.3.2 = <span style="color:white">unnamed</span> |
|||
***** Rodzaj [[orodrom]] |
|||
|1.3.2.1 = <span style="color:white">unnamed</span> |
|||
***** Rodzaj [[otnielia]] |
|||
|1.3.2.1.1 = ?''[[Bugenazaura|Bugenasaura]]'' |
|||
***** Rodzaj [[uranozaur]] |
|||
|1.3.2.1.2 = ''[[Parksozaur|Parksosaurus]]'' |
|||
***** Rodzaj [[parksozaur]] |
|||
|1.3.2.1.3 = ''[[Tescelozaur|Thescelosaurus]]'' |
|||
***** Rodzaj [[zefirozaur]] |
|||
|1.3.2.2 = [[Iguanodon]]tia |
|||
}} |
|||
Został on utworzony na podstawie wyników analizy Normana i innych (2004)<ref name="norman" />. Również badania Weishampela i współpracowników (2003) dały bardzo podobne rezultaty<ref name="w" />. Poniższe ważne rodzaje bazalnych ornitopodów nie zostały uwzględnione w badaniu: |
|||
[[Grafika:Orodromeus.jpg|thumb|left|250px|[[Orodrom]]]] |
|||
* ''[[Atlaskopkozaur|Atlascopcosaurus]]'' |
|||
* ''[[Drinker]]'' |
|||
* „[[Gongbuzaur|Gongbusaurus]]” ''wucaiwanensis'' (= „[[Eugongbusaurus]]”) |
|||
* ''[[Fulguroterium|Fulgurotherium]]'' |
|||
* ''[[Lielynazaura|Leaellynasaura]]'' |
|||
* ''[[Notohipsylofodon|Notohypsilophodon]]'' |
|||
* ''[[Kwantazaur|Qantassaurus]]'' |
|||
* ''[[Janduzaur|Yandusaurus]]'' |
|||
* bazalny ornitopod z okolic jeziora Prostor. |
|||
Natomiast wymienione niżej taksony są uważane za wątpliwe (''nomen dubium'') i nie zostały włączone w badania: |
|||
* ''[[Laozaur|Laosaurus]]'' |
|||
* ''[[Nanozaur|Nanosaurus]]'' |
|||
* ''[[Otnielia|Othnielia]]'' (z [[Otnielozaur|„Laosaurus” ''consors'']]) |
|||
* ''[[Filodon|Phyllodon]]'' |
|||
'''Alternatywne hipotezy''' |
|||
Kilka nowszych badań jak Butlera (2005)<ref name="butler1" />, Barreta i innych (2005)<ref>Barrett, Paul M.; Butler, Richard J.; and Knoll, Fabian (2005). „Small-bodied ornithischian dinosaurs from the Middle Jurassic of Sichuan, China”. ''Journal of Vertebrate Paleontology'' 25 (4): 823–834. doi:10.1671/0272-4634(2005)025[0823:SODFTM]2.0.CO;2.</ref>, Xu i współpracowników<ref>Xu X.; Forster, C.A.; Clark, J.M.; and Mo J. (2006). „A basal ceratopsian with transitional features from the Late Jurassic of northwestern China”. ''Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences'' '''273''': 2135–2140. doi:10.1098/rspb.2006.3566.</ref> oraz Butlera i innych (2007)<ref name="butler2" /> dało inne wyniki. Jednakże różnią się one w każdej z nich, a więc filogeneza bazalnych ornitopodów jest słabo poznana. Najprawdopodobniej jednak [[tescelozaur]], [[bugenazaura]] i [[parksozaur]] są blisko ze sobą spokrewnione. Zdaniem Varricchio i innych (2007) [[oryktodrom]] tworzy z klad z [[orodrom]]em i [[zefirozaur]]em<ref name="podziemny" />. |
|||
== Paleobiologia == |
|||
Bazalne ornitopody były niewielkimi, przystosowanymi do szybkiego biegu roślinożernymi zwierzętami<ref name="norman" />. Niekiedy nieformowalnie porównuje się je do gazeli. Istnieją dowody, że jeden z nich – [[oryktodrom]] – kopał jamy w celu odchowu potomstwa<ref name="podziemny" />. Dowody na kopanie jam przez bazalne ornitopody znaleziono także w nieco starszych osadach Wiktorii ([[Australia]])<ref>Martin, A.J. (2009). „Dinosaur burrows in the Otway Group (Albian) of Victoria, Australia, and their relation to Cretaceous polar environments”. ''Cretaceous Research''. doi:10.1016/j.cretres.2009.06.003.</ref>. |
|||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy}} |
|||
[[Plik:Orodromeus.jpg|thumb|left|250px|[[Orodrom]]]] |
|||
{{Ornitopody}} |
{{Ornitopody}} |
||
{{Dinozaury}} |
{{Dinozaury}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
{{stub}} |
|||
[[Kategoria:Hipsylofodony|*]] |
|||
[[Kategoria:Taksony nieścisłe i przestarzałe – dinozaury]] |
|||
[[cs:Hypsilophodontidae]] |
|||
[[de:Hypsilophodontidae]] |
|||
[[en:Hypsilophodont]] |
|||
[[es:Hypsilophodontidae]] |
|||
[[eo:Hipsilofodontedoj]] |
|||
[[fr:Hypsilophodontidae]] |
|||
[[it:Hypsilophodontidae]] |
|||
[[hu:Hypsilophodontidae]] |
|||
[[sv:Hypsilophodontider]] |
|||
[[zh:稜齒龍科]] |
Aktualna wersja na dzień 20:13, 27 wrz 2022
Hypsilophodontidae | |
Dollo, 1882 | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Podtyp | |
Gromada | |
Podgromada | |
Infragromada | |
(bez rangi) | archozaury |
(bez rangi) | Ornithodira |
Nadrząd | |
Rząd | |
Podrząd | |
Infrarząd | |
Rodzina |
hipsylofodonty |
Hipsylofodonty (Hypsilophodontidae) były niewielkimi (ok. 1–2 m), przystosowanymi do szybkiego biegu, dwunożnymi zwierzętami. Znane z terenów obu Ameryk, Azji, Australii od środkowej jury do późnej kredy. początkowo hypsilofodonty traktowano jako grupę naturalną[1][2], jednak nowsze badania[3][4][5][6][7][8] dowodzą ich parafiletyczności. Według niektórych badań część[9][10], być może nawet większość[11] taksonów tradycyjnie zaliczanych do Hypsilophodontidae nie należy nawet do Ornithopoda. Obecnie jedynym dinozaurem, który z pewnością należy do Hypsilophodontidae, jest Hypsilophodon. Terminu „hypsilofodony” używa się czasem jako potocznego określenia bazalnych, nie tworzących kladu ornitopodów.
Filogeneza
[edytuj | edytuj kod]Poniższy kladogram prezentuje parafiletyczność hypsilofodonów:
Euornithopoda |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Został on utworzony na podstawie wyników analizy Normana i innych (2004)[7]. Również badania Weishampela i współpracowników (2003) dały bardzo podobne rezultaty[6]. Poniższe ważne rodzaje bazalnych ornitopodów nie zostały uwzględnione w badaniu:
- Atlascopcosaurus
- Drinker
- „Gongbusaurus” wucaiwanensis (= „Eugongbusaurus”)
- Fulgurotherium
- Leaellynasaura
- Notohypsilophodon
- Qantassaurus
- Yandusaurus
- bazalny ornitopod z okolic jeziora Prostor.
Natomiast wymienione niżej taksony są uważane za wątpliwe (nomen dubium) i nie zostały włączone w badania:
Alternatywne hipotezy
Kilka nowszych badań jak Butlera (2005)[9], Barreta i innych (2005)[12], Xu i współpracowników[13] oraz Butlera i innych (2007)[10] dało inne wyniki. Jednakże różnią się one w każdej z nich, a więc filogeneza bazalnych ornitopodów jest słabo poznana. Najprawdopodobniej jednak tescelozaur, bugenazaura i parksozaur są blisko ze sobą spokrewnione. Zdaniem Varricchio i innych (2007) oryktodrom tworzy z klad z orodromem i zefirozaurem[8].
Paleobiologia
[edytuj | edytuj kod]Bazalne ornitopody były niewielkimi, przystosowanymi do szybkiego biegu roślinożernymi zwierzętami[7]. Niekiedy nieformowalnie porównuje się je do gazeli. Istnieją dowody, że jeden z nich – oryktodrom – kopał jamy w celu odchowu potomstwa[8]. Dowody na kopanie jam przez bazalne ornitopody znaleziono także w nieco starszych osadach Wiktorii (Australia)[14].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sues, Hans-Dieter; and Norman, David B. (1990). „Hypsilophodontidae, Tenontosaurus, Dryosauridae”. w Weishampel, David B.; Dodson, Peter; and Osmólska, Halszka (eds.). The Dinosauria (1st ed.). Berkeley: University of California Press. s. 498–509. ISBN 0-520-06727-4.
- ↑ Weishampel, David B.; and Heinrich, Ronald E. (1992). „[1]. Systematics of Hypsilophodontidae and Basal Iguanodontia (Dinosauria: Ornithopoda)”. Historical Biology 6: 159–184.
- ↑ Scheetz, Rodney D. (1998). „Phylogeny of basal ornithopod dinosaurs and the dissolution of the Hypsilophodontidae”. Journal of Vertebrate Paleontology 18 (3, Suppl.): p. 75A.
- ↑ Winkler, Dale A.; Murry, Phillip A.; and Jacobs, Louis L. (1998). „The new ornithopod dinosaur from Proctor Lake, Texas, and the deconstruction of the family Hypsilophodontidae”. Journal of Vertebrate Paleontology' 18 (3, Suppl.): p. 87A.
- ↑ Buchholz, Peter W. (2002). „Phylogeny and biogeography of basal Ornithischia”. The Mesozoic in Wyoming, Tate 2002. Casper, Wyoming: The Geological Museum, Casper College. s. 18–34.
- ↑ a b Weishampel, David B.; Jianu, Coralia-Maria; Csiki, Z.; and Norman, David B. (2003). „Osteology and phylogeny of Zalmoxes (n.g.), an unusual euornithopod dinosaur from the latest Cretaceous of Romania”. Journal of Systematic Palaeontology 1 (2): 1–56. doi:10.1017/S1477201903001032.
- ↑ a b c Norman, David B.; Sues, Hans-Dieter; Witmer, Larry M.; and Coria, Rodolfo A. (2004). „Basal Ornithopoda”. w Weishampel, David B.; Dodson, Peter; and Osmólska, Halszka (eds.). The Dinosauria (2nd ed.). Berkeley: University of California Press. s. 393–412. ISBN 0-520-24209-2.
- ↑ a b c Varricchio, David J.; Martin, Anthony J.; and Katsura, Yoshihiro (2007). „First trace and body fossil evidence of a burrowing, denning dinosaur”. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 274: 1361–1368. doi:10.1098/rspb.2006.0443.
- ↑ a b Butler, Richard J.; Smith, Roger M.H.; and Norman, David B. (2007). „A primitive ornithischian dinosaur from the Late Triassic of South Africa, and the early evolution and diversification of Ornithischia”. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 274: 2041. doi:10.1098/rspb.2007.0367.
- ↑ a b Butler, Richard J.; Upchurch, Paul; and Norman, David B. (2008). „The phylogeny of the ornithischian dinosaurs”. Journal of Systematic Palaeontology 6 (1): 1–40. doi:10.1017/S1477201907002271.
- ↑ Clint A. Boyd. Addressing the ‘hypsilophodontid’ problem in analyses of basal ornithischian relationships: new taxa, new data, new hypothesis. „Society of Vertebrate Paleontology 72nd Annual Meeting Program and Abstracts”, s. 67, 2012. (ang.).
- ↑ Barrett, Paul M.; Butler, Richard J.; and Knoll, Fabian (2005). „Small-bodied ornithischian dinosaurs from the Middle Jurassic of Sichuan, China”. Journal of Vertebrate Paleontology 25 (4): 823–834. doi:10.1671/0272-4634(2005)025[0823:SODFTM]2.0.CO;2.
- ↑ Xu X.; Forster, C.A.; Clark, J.M.; and Mo J. (2006). „A basal ceratopsian with transitional features from the Late Jurassic of northwestern China”. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 273: 2135–2140. doi:10.1098/rspb.2006.3566.
- ↑ Martin, A.J. (2009). „Dinosaur burrows in the Otway Group (Albian) of Victoria, Australia, and their relation to Cretaceous polar environments”. Cretaceous Research. doi:10.1016/j.cretres.2009.06.003.