Ogrodnictwo partyzanckie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 04:07, 26 lut 2023

Ogrodnictwo partyzanckie (partyzantka ogrodnicza, ang. guerilla gardening) – forma akcji bezpośredniej polegająca na prowadzeniu prac ogrodowych na terenie, do którego ogrodnik nie ma praw własności.

Opis

Prace w ramach ogrodnictwa partyzanckiego prowadzone są na ogół w miejscach publicznych – opuszczonych i zaniedbanych lub będących własnością prywatną, lecz noszących znamiona porzucenia przez właściciela. Partyzancko uprawiane tereny zielone są porządkowane, a następnie obsiewane lub obsadzane roślinami użytkowymi, jadalnymi lub ozdobnymi^[1].

Partyzantka ogrodowa wynikać może z szeregu motywacji. Może być działaniem ogrodników czy działkowców wykraczających ze swymi pracami poza granice posiadanych terenów, ale też aktywistów politycznych lub działaczy ruchów ekologicznych, traktujących tego rodzaju akcje jako formy praktycznej manifestacji reprezentowanych przez siebie postaw i wartości. Celem partyzanckiego ogrodnictwa jest najczęściej poprawa lub poszerzanie zakresu funkcji terenów otwartych, poprawa estetyki otoczenia, zwiększanie bioróżnorodności oraz oferowanie korzyści psychologicznych płynących z czynnego kontaktu z naturą^[2]. Dodatkowo w przypadku roślin jadalnych istnieje możliwość korzystania z plonów przez okoliczną społeczność.

Czasem działania tego rodzaju w celu osiągnięcia spektakularnego efektu okryte są tajemnicą i prowadzone w nocy. Jak w sytuacji gdy 1 lipca 1996 roku mieszkańcy Kopenhagi urządzili na zaniedbanym przez służby miejskie terenie park o nazwie Have på en nat (duń. Ogród w nocy)^[3]. Partyzanci ogrodowi działają jednak na ogół w sposób otwarty traktując działanie w obszarze zaniedbanych terenów zieleni jako przejaw aktywności obywatelskiej^[4].

Obchody

1 maja został ustanowiony Międzynarodowym Dniem Partyzanckiego Siania Słoneczników^[5].

16 maja obchodzony jest jako Światowy Dzień Siania Dyni w Miejscach Publicznych. W roku 2017 aktywista Miejskiej Partyzantki Ogrodniczej, Witold Szwedkowski zorganizował to święto po raz pierwszy^[6]^[7]^[8]. W roku 2018 termin wydarzenia ustalony został na 16 maja, a w propagowanie go i w sianie dyni zaangażowało się 900 osób^[9]. W roku 2019 do organizacji przyłączył się Park Śląski i organizacja ogrodnictwa partyzanckiego z Gandawy^[10]. Rok 2020, mimo niepewności związanej z pandemią SARS-CoV-2, wykazał kolejny wzrost zainteresowania z 1200 osób zaangażowanych^[11]. Rok 2021 to już ponad 1900 zaangażowanych osób^[12].

Przypisy

↑ EmilyE. Wax EmilyE., ‘Guerrilla gardeners’ spread seeds of social change, „The Washington Post”, 14 kwietnia 2012, ISSN 0190-8286 [dostęp 2016-02-17] (ang.).
↑ Marc G.M.G. Berman Marc G.M.G., JohnJ. Jonides JohnJ., StephenS. Kaplan StephenS., The Cognitive Benefits of Interacting With Nature, „Psychological Science”, 12, 2008, s. 1207–1212, DOI: 10.1111/j.1467-9280.2008.02225.x, ISSN 0956-7976, PMID: 19121124 [dostęp 2016-02-17] (ang.).
↑ JoannaJ. Opyd JoannaJ., Miejska Partyzantka Ogrodnicza w Katowicach sadzi rośliny nocą, „Dziennik Zachodni”, 24 czerwca 2013 [dostęp 2023-02-09] .
↑ WitoldW. Szwedkowski WitoldW., Miejska Partyzantka Ogrodnicza - walka z szarzyzną, „Zieleń Miejska”, maj 2021 [dostęp 2023-02-09] .
↑ International Sunflower Guerilla Gardening Day [online], MNN – Mother Nature Network [dostęp 2016-03-31] .
↑ Katarzyna Głowacka: Dynia połączy sąsiadów. Silesion. [dostęp 2018-06-06]. (pol.).
↑ Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego: Sadzenie ma znaczenie!. slaskie.pl. [dostęp 2018-06-06]. (pol.).
↑ Kamil Nowak: Międzynarodowy dzień siania dyni w miejscach publicznych. TVP Katowice. [dostęp 2018-06-06]. (pol.).
↑ Miejska Partyzantka Ogrodnicza: Światowy dzień siania dyni w miejscach publicznych vol. 2. Facebook. [dostęp 2018-06-06]. (pol.).
↑ Guerilla Gardening Gent: Wanneer al dat guerrilla gedoe toch maar wat te wild is en de pompoen zich dan maar verstopt. Facebook. [dostęp 2021-08-02]. (niderl.).
↑ Miejska Partyzantka Ogrodnicza: Światowy dzień siania dyni w miejscach publicznych vol. 4. Facebook. [dostęp 2022-04-12]. (pol.).
↑ Miejska Partyzantka Ogrodnicza: Światowy dzień siania dyni w miejscach publicznych vol. 5. Facebook. [dostęp 2021-08-02]. (pol.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

GuerrillaGardening.org – międzynarodowe forum dla ogrodników partyzanckich
On the verge of a revolution
Strona Międzynarodowego Dnia Partyzanckiego Siania Słoneczników

[1] EmilyE. Wax EmilyE., ‘Guerrilla gardeners’ spread seeds of social change, „The Washington Post”, 14 kwietnia 2012, ISSN 0190-8286 [dostęp 2016-02-17] (ang.).

[2] Marc G.M.G. Berman Marc G.M.G., JohnJ. Jonides JohnJ., StephenS. Kaplan StephenS., The Cognitive Benefits of Interacting With Nature, „Psychological Science”, 12, 2008, s. 1207–1212, DOI: 10.1111/j.1467-9280.2008.02225.x, ISSN 0956-7976, PMID: 19121124 [dostęp 2016-02-17] (ang.).

[3] JoannaJ. Opyd JoannaJ., Miejska Partyzantka Ogrodnicza w Katowicach sadzi rośliny nocą, „Dziennik Zachodni”, 24 czerwca 2013 [dostęp 2023-02-09] .

[4] WitoldW. Szwedkowski WitoldW., Miejska Partyzantka Ogrodnicza - walka z szarzyzną, „Zieleń Miejska”, maj 2021 [dostęp 2023-02-09] .

[5] International Sunflower Guerilla Gardening Day [online], MNN – Mother Nature Network [dostęp 2016-03-31] .

[6] Katarzyna Głowacka: Dynia połączy sąsiadów. Silesion. [dostęp 2018-06-06]. (pol.).

[7] Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego: Sadzenie ma znaczenie!. slaskie.pl. [dostęp 2018-06-06]. (pol.).

[8] Kamil Nowak: Międzynarodowy dzień siania dyni w miejscach publicznych. TVP Katowice. [dostęp 2018-06-06]. (pol.).

[9] Miejska Partyzantka Ogrodnicza: Światowy dzień siania dyni w miejscach publicznych vol. 2. Facebook. [dostęp 2018-06-06]. (pol.).

[10] Guerilla Gardening Gent: Wanneer al dat guerrilla gedoe toch maar wat te wild is en de pompoen zich dan maar verstopt. Facebook. [dostęp 2021-08-02]. (niderl.).

[11] Miejska Partyzantka Ogrodnicza: Światowy dzień siania dyni w miejscach publicznych vol. 4. Facebook. [dostęp 2022-04-12]. (pol.).

[12] Miejska Partyzantka Ogrodnicza: Światowy dzień siania dyni w miejscach publicznych vol. 5. Facebook. [dostęp 2021-08-02]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+[[Plik:Guerilla gardening in action.jpg|thumb|Jedna z akcji Miejskiej Partyzantki Ogrodniczej; posadzenie dwóch [[klon jawor|klonów jaworów]] w miejscu nielegalnego parkingu samochodowego]]
-__NOTOC__
-[[File:Guerilla gardening in action.jpg|thumb|Jedna z akcji Miejskiej Partyzantki Ogrodniczej; posadzenie dwóch [[klon jawor|klonów jaworów]] w miejscu nielegalnego parkingu samochodowego]]
 [[Plik:Guerilla Gardening in front of Flying Pigeon LA.jpg|thumb|Ogrodnictwo partyzanckie na ulicy w&nbsp;[[Los Angeles]]]]
-'''Ogrodnictwo partyzanckie''' ([[Język angielski|ang.]] ''guerilla gardening'') – forma [[Akcja bezpośrednia|akcji bezpośredniej]] polegająca na prowadzeniu [[ogrodnictwo|prac ogrodowych]] na terenie, do którego ogrodnik nie ma praw własności. Tego rodzaju prace prowadzone są na ogół w miejscach publicznych – opuszczonych i zaniedbanych lub będących własnością prywatną, lecz noszących znamiona porzucenia przez właściciela. Partyzancko uprawiane tereny zielone są porządkowane, a następnie obsiewane lub obsadzane roślinami użytkowymi jadalnymi lub ozdobnymi<ref>{{Cytuj |url = https://www.washingtonpost.com/lifestyle/style/guerrilla-gardeners-spread-seeds-of-social-change/2012/04/14/gIQArAA6HT_story.html |tytuł = ‘Guerrilla gardeners’ spread seeds of social change |czasopismo = The Washington Post |data = 2012-04-14 |data dostępu = 2016-02-17 |issn = 0190-8286 |język = en |autor = Emily Wax}}</ref>.
+'''Ogrodnictwo partyzanckie''' ('''partyzantka ogrodnicza''', [[Język angielski|ang.]] ''guerilla gardening'') – forma [[Akcja bezpośrednia|akcji bezpośredniej]] polegająca na prowadzeniu [[ogrodnictwo|prac ogrodowych]] na terenie, do którego ogrodnik nie ma praw własności.
+== Opis ==
-Partyzantka ogrodowa wynikać może z szeregu motywacji. Może być działaniem ogrodników wykraczających ze swymi pracami poza granice własnych posiadłości, ale też aktywistów politycznych lub działaczy ruchów ekologicznych, traktujących tego rodzaju akcje jako formy protestu i akcji bezpośrednich. Praktyki takie mogą w założeniu{kształtować prawa do ziemi{{według kogo|data=2021-07}}, prowadzić do przejęcia ziemi porzuconej lub nieużywanej zgodnie z przeznaczeniem. Pośrednim celem partyzanckiego ogrodnictwa jest udostępnienie korzyści<ref>{{Cytuj |url = http://pss.sagepub.com/content/19/12/1207 |tytuł = The Cognitive Benefits of Interacting With Nature |czasopismo = Psychological Science |data = 2008-12-01 |data dostępu = 2016-02-17 |issn = 0956-7976 |pmid = 19121124|s = 1207–1212 |wydanie = 12 |doi = 10.1111/j.1467-9280.2008.02225.x|język = en|autor = Marc G. Berman, John Jonides, Stephen Kaplan}}</ref> z uprawy ziemi osobom jej nieposiadającym, a także poprawa estetyki otoczenia.
+Prace w ramach ogrodnictwa partyzanckiego prowadzone są na ogół w miejscach publicznych – opuszczonych i zaniedbanych lub będących własnością prywatną, lecz noszących znamiona porzucenia przez właściciela. Partyzancko uprawiane [[Miejska przestrzeń zielona|tereny zielone]] są porządkowane, a następnie [[Siew|obsiewane]] lub [[Sadzenie|obsadzane]] [[Rośliny użytkowe|roślinami użytkowymi]], jadalnymi lub ozdobnymi<ref>{{Cytuj |url = https://www.washingtonpost.com/lifestyle/style/guerrilla-gardeners-spread-seeds-of-social-change/2012/04/14/gIQArAA6HT_story.html |tytuł = ‘Guerrilla gardeners’ spread seeds of social change |czasopismo = The Washington Post |data = 2012-04-14 |data dostępu = 2016-02-17 |issn = 0190-8286 |język = en |autor = Emily Wax}}</ref>.
+Partyzantka ogrodowa wynikać może z szeregu [[Motywacja|motywacji]]. Może być działaniem ogrodników czy działkowców wykraczających ze swymi pracami poza granice posiadanych terenów, ale też [[Aktywizm polityczny|aktywistów politycznych]] lub działaczy ruchów [[Ekologia|ekologicznych]], traktujących tego rodzaju akcje jako formy praktycznej manifestacji reprezentowanych przez siebie postaw i wartości. Celem partyzanckiego ogrodnictwa jest najczęściej poprawa lub poszerzanie zakresu funkcji terenów otwartych, poprawa estetyki otoczenia, zwiększanie [[bioróżnorodność|bioróżnorodności]] oraz oferowanie korzyści psychologicznych płynących z czynnego kontaktu z naturą<ref>{{Cytuj |url = http://pss.sagepub.com/content/19/12/1207 |tytuł = The Cognitive Benefits of Interacting With Nature |czasopismo = Psychological Science |data = 2008-12-01 |data dostępu = 2016-02-17 |issn = 0956-7976 |pmid = 19121124 |s = 1207–1212 |wydanie = 12 |doi = 10.1111/j.1467-9280.2008.02225.x |język = en |autor = Marc G. Berman, John Jonides, Stephen Kaplan}}</ref>. Dodatkowo w przypadku roślin jadalnych istnieje możliwość korzystania z [[plon]]ów przez okoliczną społeczność.
-Dodatkowo w przypadku roślin jadalnych istnieje możliwość korzystania z plonów przez okoliczną społeczność.
+Czasem działania tego rodzaju w celu osiągnięcia spektakularnego efektu okryte są tajemnicą i prowadzone w nocy. Jak w sytuacji gdy 1 lipca 1996 roku mieszkańcy Kopenhagi urządzili na zaniedbanym przez służby miejskie terenie park o nazwie [[Have på en nat]] (duń. Ogród w nocy)<ref>{{Cytuj |url = https://dziennikzachodni.pl/miejska-partyzantka-ogrodnicza-w-katowicach-sadzi-rosliny-noca-zdjecia/ar/928693 |tytuł = Miejska Partyzantka Ogrodnicza w Katowicach sadzi rośliny nocą |czasopismo = Dziennik Zachodni |data = 2013-06-24 |data dostępu = 2023-02-09 |autor = Joanna Opyd}}</ref>. Partyzanci ogrodowi działają jednak na ogół w sposób otwarty traktując działanie w obszarze zaniedbanych terenów zieleni jako przejaw aktywności obywatelskiej<ref>{{Cytuj |url = https://portalkomunalny.pl/plus/artykul/miejska-partyzantka-ogrodnicza-walka-z-szarzyzna/ |tytuł = Miejska Partyzantka Ogrodnicza - walka z szarzyzną |czasopismo = Zieleń Miejska |data = 2021-05 |data dostępu = 2023-02-09 |autor = Witold Szwedkowski}}</ref>.
-Część działań tego rodzaju (jako nie posiadających umocowania prawnego) prowadzonych jest w nocy i okrytych tajemnicą; mimo to niektórzy partyzanci ogrodowi działają w bardziej widoczny sposób.
+== Obchody ==
-maja został ustanowiony Międzynarodowym Dniem Partyzanckiego Siania Słoneczników<ref>{{Cytuj |tytuł=International Sunflower Guerilla Gardening Day |data dostępu=2016-03-31 |opublikowany=MNN - Mother Nature Network |url=http://www.mnn.com/your-home/organic-farming-gardening/blogs/international-sunflower-guerilla-gardening-day}}</ref>.
+maja został ustanowiony Międzynarodowym Dniem Partyzanckiego Siania Słoneczników<ref>{{Cytuj |tytuł = International Sunflower Guerilla Gardening Day |data dostępu = 2016-03-31 |opublikowany = MNN – Mother Nature Network |url = http://www.mnn.com/your-home/organic-farming-gardening/blogs/international-sunflower-guerilla-gardening-day}}</ref>.
-maja obchodzony jest jako [[Światowy Dzień Siania Dyni w Miejscach Publicznych]]. W roku 2017 aktywista Miejskiej Partyzantki Ogrodniczej, [[Witold Szwedkowski]] zorganizował to święto po raz pierwszy<ref>{{cytuj stronę |url= https://silesion.pl/dynia-polaczy-sasiadow-20-04-2017 |tytuł=Dynia połączy sąsiadów |autor =Katarzyna Głowacka |opublikowany= Silesion | data dostępu=2018-06-06 |język=pl}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url= https://turozmawiamy.slaskie.pl/content/sadzenie-ma-znaczenie |tytuł=Sadzenie ma znaczenie! |autor =Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego |opublikowany=slaskie.pl | data dostępu=2018-06-06 |język=pl}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url= http://www.katowice.tvp.pl/30766567/miedzynarodowy-dzien-siania-dyni-w-miejscach-publicznych |tytuł=Międzynarodowy dzień siania dyni w miejscach publicznych |autor = Kamil Nowak |opublikowany= TVP Katowice | data dostępu=2018-06-06 |język=pl}}</ref>. W roku 2018 termin wydarzenia ustalony został na 16 maja, a w propagowanie go i w sianie dyni zaangażowało się 900 osób<ref>{{cytuj stronę |url= https://www.facebook.com/events/1604448693005947/ |tytuł=Światowy dzień siania dyni w miejscach publicznych vol. 2 |autor = Miejska Partyzantka Ogrodnicza |opublikowany= Facebook | data dostępu=2018-06-06 |język=pl}}</ref>. W roku 2019 do organizacji przyłączył się [[Park Śląski]] i organizacja ogrodnictwa partyzanckiego z [[Gandawa|Gandawy]]<ref>{{cytuj stronę |url= https://www.facebook.com/GuerillaGardeningGent/videos/1213004822242602 |tytuł=Wanneer al dat guerrilla gedoe toch maar wat te wild is en de pompoen zich dan maar verstopt |autor = Guerilla Gardening Gent |opublikowany= Facebook | data dostępu=2021-08-02 |język=nl}}</ref>. Rok 2021 to już ponad 1900 zaangażowanych osób.<ref>{{cytuj stronę |url= https://www.facebook.com/events/937303603742971 |tytuł=Światowy dzień siania dyni w miejscach publicznych vol. 5 |autor = Miejska Partyzantka Ogrodnicza |opublikowany= Facebook | data dostępu=2021-08-02 |język=pl}}</ref>
+maja obchodzony jest jako [[Światowy Dzień Siania Dyni w Miejscach Publicznych]]. W roku 2017 aktywista Miejskiej Partyzantki Ogrodniczej, [[Witold Szwedkowski]] zorganizował to święto po raz pierwszy<ref>{{cytuj stronę |url = https://silesion.pl/dynia-polaczy-sasiadow-20-04-2017 |tytuł = Dynia połączy sąsiadów |autor = Katarzyna Głowacka |opublikowany = Silesion |język = pl |data dostępu = 2018-06-06}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url = https://turozmawiamy.slaskie.pl/content/sadzenie-ma-znaczenie |tytuł = Sadzenie ma znaczenie! |autor = Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego |opublikowany = slaskie.pl |język = pl |data dostępu = 2018-06-06}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url = http://www.katowice.tvp.pl/30766567/miedzynarodowy-dzien-siania-dyni-w-miejscach-publicznych |tytuł = Międzynarodowy dzień siania dyni w miejscach publicznych |autor = Kamil Nowak |opublikowany = TVP Katowice |język = pl |data dostępu = 2018-06-06}}</ref>. W roku 2018 termin wydarzenia ustalony został na 16 maja, a w propagowanie go i w sianie dyni zaangażowało się 900 osób<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.facebook.com/events/1604448693005947/ |tytuł = Światowy dzień siania dyni w miejscach publicznych vol. 2 |autor = Miejska Partyzantka Ogrodnicza |opublikowany = Facebook |język = pl |data dostępu = 2018-06-06}}</ref>. W roku 2019 do organizacji przyłączył się [[Park Śląski]] i organizacja ogrodnictwa partyzanckiego z [[Gandawa|Gandawy]]<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.facebook.com/GuerillaGardeningGent/videos/1213004822242602 |tytuł = Wanneer al dat guerrilla gedoe toch maar wat te wild is en de pompoen zich dan maar verstopt |autor = Guerilla Gardening Gent |opublikowany = Facebook |język = nl |data dostępu = 2021-08-02}}</ref>. Rok 2020, mimo niepewności związanej z pandemią [[SARS-CoV-2]], wykazał kolejny wzrost zainteresowania z 1200 osób zaangażowanych<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.facebook.com/events/161007764928228?active_tab=about |tytuł = Światowy dzień siania dyni w miejscach publicznych vol. 4 |autor = Miejska Partyzantka Ogrodnicza |opublikowany = Facebook |język = pl |data dostępu = 2022-04-12}}</ref>. Rok 2021 to już ponad 1900 zaangażowanych osób<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.facebook.com/events/937303603742971 |tytuł = Światowy dzień siania dyni w miejscach publicznych vol. 5 |autor = Miejska Partyzantka Ogrodnicza |opublikowany = Facebook |język = pl |data dostępu = 2021-08-02}}</ref>.
-{{commonscat|Guerrilla gardening}}
 == Przypisy ==
@@ Linia 23: / Linia 20: @@
 == Bibliografia ==
-* [https://www.youtube.com/watch?v=mQPZsD8nKu4 Guerrilla gardening -- why people garden without boundaries: Richard Reynolds at TEDxItaewon ]
+* [https://www.youtube.com/watch?v=mQPZsD8nKu4 Guerrilla gardening -- why people garden without boundaries: Richard Reynolds at TEDxItaewon]
-* [https://www.youtube.com/watch?v=EzZzZ_qpZ4w A guerilla gardener in South Central LA: Ron Finley at TED ]
+* [https://www.youtube.com/watch?v=EzZzZ_qpZ4w A guerilla gardener in South Central LA: Ron Finley at TED]
 == Linki zewnętrzne ==
+{{commonscat|Guerrilla gardening}}
-* [http://www.guerrillagardening.org/ GuerrillaGardening.org ] – międzynarodowe forum dla ogrodników partyzanckich
+{{wikisłownik|ogrodnictwo partyzanckie}}
+* [http://www.guerrillagardening.org/ GuerrillaGardening.org] – międzynarodowe forum dla ogrodników partyzanckich
 * [http://www.smh.com.au/news/environment/on-the-verge-of-a-revolution/2008/02/19/1203190824164.html On the verge of a revolution]
 * [https://www.facebook.com/events/263305487136573/ Strona Międzynarodowego Dnia Partyzanckiego Siania Słoneczników]