Smokrzyn łojodajny: Różnice pomiędzy wersjami
Wygląd
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne |
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Takson infobox}} |
||
(Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
Linia 20: | Linia 20: | ||
|nazwa łacińska = Triadica sebifera |
|nazwa łacińska = Triadica sebifera |
||
|autor = (L.) Small |
|autor = (L.) Small |
||
|cytat = Florida Trees: 59 (1913)<ref name="powo">{{Cytuj | tytuł = Triadica sebifera (L.) Small | url = https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:256588-2 | opublikowany = Royal Botanic Gardens, Kew | data dostępu = 2023-12-25 | praca = Plants of the World Online}}</ref> |
|||
|cytat = |
|||
|synonimy = |
|synonimy = |
||
* ''Croton sebifer'' L. |
* ''Croton sebifer'' L. |
||
* ''Stillingia sebifera'' Mich. |
* ''Stillingia sebifera'' Mich. |
||
⚫ | |||
* ''Sapium sebiferum'' (L.) Roxb.<ref name= |
|||
⚫ | |||
|IUCN id = 18435729 |
|IUCN id = 18435729 |
||
|status IUCN = LC |
|status IUCN = LC |
||
|wikispecies = |
|wikispecies = Triadica sebifera |
||
|commons = |
|commons = Category:Triadica sebifera |
||
}} |
}} |
||
'''Smokrzyn łojodajny''' (''Triadica sebifera'') |
'''Smokrzyn łojodajny''' (''Triadica sebifera'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] drzewa z rodziny [[wilczomleczowate|wilczomleczowatych]] (''Euphorbiaceae''). Pochodzi z wschodniej [[Azja|Azji]], występuje przede wszystkim we wschodniej części kontynentalnych [[Chińska Republika Ludowa|Chin]] i na [[Republika Chińska|Tajwanie]]{{r|GRIN}}. Występuje również w południowej części [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] jako [[gatunek inwazyjny]], gdzie roślinę sprowadzono w czasach kolonialnych. |
||
Gatunek ujęty jest na liście [[Gatunek inwazyjny|inwazyjnych gatunków]] stwarzających zagrożenie dla [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]]<ref>{{Cytuj |tytuł = L_2017182PL.01003701.xml |data dostępu = 2020-01-27 |opublikowany = eur-lex.europa.eu |url = https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32017R1263&from=EN}}</ref><ref>{{Cytuj | tytuł = Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów | url = https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/lista-inwazyjnych-gatunkow-obcych-stwarzajacych-zagrozenie-dla-unii-i-21766854 | opublikowany = sip.lex.pl | data dostępu = 2023-01-24 | praca = Dz.U.2022.2649}}</ref>. |
Gatunek ujęty jest na liście [[Gatunek inwazyjny|inwazyjnych gatunków]] stwarzających zagrożenie dla [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]]<ref>{{Cytuj |tytuł = L_2017182PL.01003701.xml |data dostępu = 2020-01-27 |opublikowany = eur-lex.europa.eu |url = https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32017R1263&from=EN}}</ref><ref>{{Cytuj | tytuł = Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów | url = https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/lista-inwazyjnych-gatunkow-obcych-stwarzajacych-zagrozenie-dla-unii-i-21766854 | opublikowany = sip.lex.pl | data dostępu = 2023-01-24 | praca = Dz.U.2022.2649}}</ref>. |
||
Linia 43: | Linia 42: | ||
== Zastosowania == |
== Zastosowania == |
||
* Na rodzimych terenach drzewa z tłustej otoczki nasion produkuje się tzw. "chiński łój" wykorzystywany do wytworu [[świeca|świec]] i [[mydło|mydła]], natomiast z liści produkuje się czarny barwnik i używane są w [[ziołolecznictwo|ziołolecznictwie]] do leczenia [[czyrak]]ów. Łój może posłużyć również jako [[olej roślinny]]. W dawniejszych czasach wytwarzano też z niego klej służący buddystom w [[Mjanma|Birmie]] do naklejania płatków złota na [[Świątynia Mahamuni|posągi]] i [[Kyaiktiyo Pagoda|ściany]] jako wotów<ref |
* Na rodzimych terenach drzewa z tłustej otoczki nasion produkuje się tzw. "chiński łój" wykorzystywany do wytworu [[świeca|świec]] i [[mydło|mydła]], natomiast z liści produkuje się czarny barwnik i używane są w [[ziołolecznictwo|ziołolecznictwie]] do leczenia [[czyrak]]ów. Łój może posłużyć również jako [[olej roślinny]]. W dawniejszych czasach wytwarzano też z niego klej służący buddystom w [[Mjanma|Birmie]] do naklejania płatków złota na [[Świątynia Mahamuni|posągi]] i [[Kyaiktiyo Pagoda|ściany]] jako wotów<ref>{{cytuj książkę | nazwisko =Stadtner | imię =Donald M. | tytuł =Sacred Sites of Burma | wydawca =River Books | miejsce =Bangkok | rok =2011 | język= en| isbn =9789749863602 | strony=261}}</ref>. |
||
* Drzewo produkuje nektar, co czyni z niego dobrą [[roślina miododajna|roślinę miododajną]]. |
* Drzewo produkuje nektar, co czyni z niego dobrą [[roślina miododajna|roślinę miododajną]]. |
||
* [[Drewno (technika)|Drewno]] jest wykorzystywane w przemyśle meblarskim. |
* [[Drewno (technika)|Drewno]] jest wykorzystywane w przemyśle meblarskim. |
||
Linia 56: | Linia 55: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* {{Cytuj książkę |nazwisko= Podbielkowski |imię=Zbigniew |tytuł= Słownik roślin użytkowych |rok=1989 |wydawca= PWRiL |miejsce=Warszawa |isbn= 83-09-00256-4}} (Charakterystyka) |
* {{Cytuj książkę |nazwisko= Podbielkowski |imię=Zbigniew |tytuł= Słownik roślin użytkowych |rok=1989 |wydawca= PWRiL |miejsce=Warszawa |isbn= 83-09-00256-4}} (Charakterystyka) |
||
* {{cytuj książkę | nazwisko =Stadtner | imię =Donald M. | tytuł =Sacred Sites of Burma | wydawca =River Books | miejsce =Bangkok | rok =2011 | język= en| isbn =9789749863602}} |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
{{Kontrola autorytatywna}} |
Aktualna wersja na dzień 16:42, 26 gru 2023
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
smokrzyn łojodajny | ||
Nazwa systematyczna | |||
Triadica sebifera (L.) Small Florida Trees: 59 (1913)[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
Smokrzyn łojodajny (Triadica sebifera) – gatunek drzewa z rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae). Pochodzi z wschodniej Azji, występuje przede wszystkim we wschodniej części kontynentalnych Chin i na Tajwanie[4]. Występuje również w południowej części Stanów Zjednoczonych jako gatunek inwazyjny, gdzie roślinę sprowadzono w czasach kolonialnych.
Gatunek ujęty jest na liście inwazyjnych gatunków stwarzających zagrożenie dla Unii Europejskiej[6][7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Drzewo o wysokości do 10 m.
- Liście
- Romboidalne (rzadziej sercowate), całobrzegie, długoogonkowe. Ulistnienie jest naprzemianległe. Liście są jasnozielone, a ich spodnia strona jest nieco wyblakła. Jesienią zmieniają barwę na jasnożółtą, pomarańczową, purpurową lub czerwoną.
- Kwiaty
- Roślina jest jednopienna – na jednym drzewie występują kwiatostany męskie i żeńskie. Żółtozielone lub białe kwiatostany drzewa występują w gronach długości około 20 cm. Wyżej rosną liczne kwiaty męskie, niżej kilka kwiatów żeńskich. Kwiaty męskie mają 2–3-dzielny kielich i 2-3 pręciki, kwiaty żeńskie kielich 3 (4-5)-dzielny i 1 słupek.
- Owoce
- Zawierająca przeważnie 3 pestki kuliste torebki, podczas rozwoju zmieniają barwę z zielonej na czarnobrązową. Nasiona o średnicy do 7 mm otoczone są woskowatą, tłustą, białą otoczką.
Zastosowania
[edytuj | edytuj kod]- Na rodzimych terenach drzewa z tłustej otoczki nasion produkuje się tzw. "chiński łój" wykorzystywany do wytworu świec i mydła, natomiast z liści produkuje się czarny barwnik i używane są w ziołolecznictwie do leczenia czyraków. Łój może posłużyć również jako olej roślinny. W dawniejszych czasach wytwarzano też z niego klej służący buddystom w Birmie do naklejania płatków złota na posągi i ściany jako wotów[8].
- Drzewo produkuje nektar, co czyni z niego dobrą roślinę miododajną.
- Drewno jest wykorzystywane w przemyśle meblarskim.
- Roślina jest bardzo ozdobna, szybko rośnie i daje dużo cienia. Szczególnie sprawdza się jako roślina ozdobna na obszarach o dużej amplitudzie temperatur. Jesienią liście drzewa przybierają wiele kontrastujących ze sobą barw.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-11-26] (ang.).
- ↑ Triadica sebifera (L.) Small, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-12-25] .
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-10].
- ↑ Triadica sebifera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ L_2017182PL.01003701.xml [online], eur-lex.europa.eu [dostęp 2020-01-27] .
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów, [w:] Dz.U.2022.2649 [online], sip.lex.pl [dostęp 2023-01-24] .
- ↑ Donald M. Stadtner: Sacred Sites of Burma. Bangkok: River Books, 2011, s. 261. ISBN 978-974-9863-60-2. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4. (Charakterystyka)
Identyfikatory zewnętrzne:
- BioLib: 210416
- EoL: 1149652
- Flora of China: 250084071
- Flora of North America: 250084071
- GBIF: 3054399
- identyfikator iNaturalist: 79388
- IPNI: 256588-2
- ITIS: 522777
- NCBI: 139772
- Plant Finder: 368407
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-207675, tro-12800095
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:256588-2
- identyfikator Tropicos: 12805068
- USDA PLANTS: TRSE6
- CoL: 7CP2C