Ubezpłodnienie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Michał Ski (dyskusja | edycje) DisambigR |
→Regulacje prawne: akt., drobne redakcyjne Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) Zaawansowana edycja mobilna |
||
| (Nie pokazano 28 wersji utworzonych przez 22 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Ubezpłodnienie''', '''sterylizacja''' – [[zabieg chirurgiczny]] w wyniku którego [[organizm]] nie ma możliwości zapładniania albo zajścia w ciążę{{r|encyPWN}}. Z medycznego punktu widzenia jest to nieodwracalne pozbawienie zdolności rozrodczych kobiety lub mężczyzny<ref name="wprost.pl">{{Cytuj stronę | url = http://www.wprost.pl/ar/139699/Przymusowa-kastracja-chemiczna-dla-pedofilow/ | tytuł = Przymusowa kastracja chemiczna dla pedofilów? | data = 2008 | opublikowany = wprost.pl | data dostępu = 2015-05-12}}</ref>. Dlatego sterylizacja nie może być uznana za metodę antykoncepcyjną. W przeciwieństwie do niej utrata [[Płodność|płodności]] na drodze antykoncepcji – nawet trwała (przez podwiązanie [[Nasieniowód|nasieniowodów]] u mężczyzn drogą ich przecięcia wraz z obszyciem, [[Koagulacja|koagulacją]] końcówek lub podwiązanie jajowodów u kobiet metodą [[Laparoskopia|laparoskopii]] czy [[Laparotomia|laparotomii]]) – jest odwracalna. Zabieg przywrócenia drożności [[Jajowód|jajowodów]] po salpingektomii lub [[rewazektomia]] mogą być jednak znacznie utrudnione i obarczone większym ryzykiem niepowodzenia<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Dobroński | imię = P. | nazwisko2 = Czaplicki | imię2 = M. | tytuł = Odtworzenie ciągłości nasieniowodów (vasovasostomia) z użyciem okularów operacyjnych o trzykrotnym powiększeniu | czasopismo = Urologia Polska nr 57/3. | data = 2004}}</ref>. |
|||
{{DisambigR|pozbawiania płodności|inne znaczenia terminu "[[sterylizacja]]"}} |
|||
'''Ubezpłodnienie''' lub '''sterylizacja''' – pozbawianie płodności przy zachowaniu czynności hormonalnej gruczołów płciowych. U kobiet polega na chirurgicznym zamknięciu jajowodów (metodą [[laparoskopia|laparoskopii]] lub [[laparotomia|laparotomii]]), u mężczyzn na podwiązaniu nasieniowodów ([[wazektomia]]). |
|||
== Rodzaje zabiegów == |
|||
| ⚫ | |||
Wyróżnia się{{r|encyPWN}}: |
|||
* [[Kastracja|kastrację]] (trzebienie/wytrzebienie) – polegającą na chirurgicznym usunięciu [[Gonada|gonad]], tj. [[Jądro (anatomia)|jąder]] u mężczyzn lub jajników u kobiet. Możliwe jest też zniszczenie komórek rozrodczych [[Promieniowanie rentgenowskie|promieniowaniem rentgenowskim]], lekami lub substancjami toksycznymi jako skutek uboczny [[Radioterapia|radioterapii]], [[Farmakoterapia|farmakoterapii]] lub [[Chemioterapia nowotworów|chemioterapii]]. Interwencja ta skutkuje [[Niepłodność|niepłodnością]], ale i zaburzeniem funkcjonowania [[Układ hormonalny|układu hormonalnego]]. Zabiegowi powszechnie poddaje się zwierzęta, a ludzi – w wyjątkowych przypadkach. |
|||
* [[Sterylizacja|sterylizację]] – błędnie pojmowaną jako [[wazektomia]] (odpowiednik u kobiet – salpingektomia), będącą w istocie synonimem kastracji, czyli zabiegu chirurgicznego usunięcia gonad. W odróżnieniu od niej wazektomia nie wiąże się z usunięciem jąder, a z trwałym, ale odwracalnym zamknięciem światła nasieniowodu w celu zablokowania transportu [[plemnik]]ów do [[ejakulat]]u. Zabieg nie ogranicza wydzielania hormonów ani produkcji [[Sperma|spermy]]<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Shih | imię = G. | nazwisko2 = Turok | imię2 = D.K. | nazwisko3 = Parker | imię3 = W.J. | tytuł = Vasectomy: the other (better) form of sterilization. | czasopismo = Contraception Journal nr 4(83) | data = 2011}}</ref>. |
|||
== Regulacje prawne == |
|||
| ⚫ | Polskie prawo (art. 156 § 1 pkt 1 [[Kodeks karny (1997)|K.k.]]) stwierdza, że kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci pozbawienia zdolności płodzenia podlega [[Kara pozbawienia wolności|karze pozbawienia wolności]] od lat 3 do 20{{r|kk}}. Stąd kastracja i sterylizacja są zabiegami dozwolonymi w Polsce tylko w niektórych przypadkach i ze wskazań medycznych, jak: |
||
* choroby nowotworowe ([[nowotwór]] złośliwy [[rak jądra|gonad męskich]] lub [[rak jajnika|żeńskich]], silnie hormonozależny [[rak sutka|rak piersi]] lub [[rak trzonu macicy|trzonu macicy]], [[rak gruczołu krokowego|rak prostaty]]); |
|||
* wysokie ryzyko utraty zdrowia lub życia przez pacjentkę w wyniku zajścia w [[Ciąża|ciążę]]; |
|||
* stwierdzona wada genetyczna u kobiety potwierdzająca, że urodzenie przez nią dziecka z medycznego punktu widzenia jest niemożliwe<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Zielińska | imię = E. | tytuł = Warunki dopuszczalności zabiegów sterylizacyjnych | czasopismo = Państwo i Prawo nr 9 | data = 1985}}</ref>. |
|||
Mimo zaistnienia powyższych wskazań, zabieg wymaga uprzedniego uzyskania zgody pacjenta lub pacjentki na interwencję. Na świecie (np. w Szwecji, Dani, [[Kanada|Kanadzie]], USA) [[kastracja chemiczna]] wykorzystywana jest jako metoda obniżania [[libido]] w leczeniu przestępców seksualnych<ref name="wprost.pl"/>. Wazektomia i salpingektomia (w literaturze funkcjonujące też jako sterylizacja antykoncepcyjna) w Polsce powszechnie są uznawane za nielegalne. Art. 156 §1 nie reguluje jednak w sposób jednoznaczny ich sytuacji prawnej oraz nie zakazuje explicite tych metod antykoncepcyjnych<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Pilonis | imię = H. | tytuł = Wazektomia – wątpliwości medyczne, etyczne i prawne | czasopismo = Służba Zdrowia nr 42-50 | data = 2013}}</ref>. W USA, [[Dania|Danii]], Finlandii, [[Norwegia|Norwegii]], Szwecji, Wielkiej Brytanii czy Japonii wazektomia traktowana jest jako ogólnodostępna [[antykoncepcja dla mężczyzn]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Tokarczyk | imię = R. | tytuł = Normatywne ujęcie antyprokreacji. | data = 2000 | seria = Roczniki Socjologii Rodziny UAM nr XII | strony = 227 | isbn = 83-232-1056-X}}</ref>. Wraz z salpingektomią metody te są tam prawnie dozwolone i legalnie wykonywane. |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
* [[ |
* [[Wazektomia]] |
||
* [[Antykoncepcja dla mężczyzn]] |
|||
* [[Kastracja]] |
|||
* [[Kastracja chemiczna]] |
|||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy| |
|||
<ref name="encyPWN">{{encyklopedia PWN|id = 3990708|tytuł=ubezpłodnienie|data dostępu=2012-05-18}}</ref>. |
|||
<ref name="kk">{{cytuj stronę|url=http://kodeks-karny.org/czesc-szczegolna/przestepstwa-przeciwko-zyciu-i-zdrowiu|tytuł=Kodeks karny - Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu|data dostępu=2012-05-18}}</ref> |
|||
}} |
|||
== Bibliografia == |
|||
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Grzywo-Dąbrowski | imię = W. | tytuł = Sterylizacja i kastracja z punktu widzenia lekarskiego, eugenicznego i prawnego | miejsce = Warszawa}} |
|||
* {{Cytuj pismo | nazwisko = Opala | imię = T. | tytuł = Ginekologia - podręcznik dla położnych, pielęgniarek i fizjoterapeutów | czasopismo = Wydawnictwo Lekarskie PZWL | data = Warszawa 2006}} |
|||
* {{Cytuj pismo | nazwisko = Zielińska | imię = E. | tytuł = Warunki dopuszczalności zabiegów sterylizacyjnych | czasopismo = Państwo i Prawo nr 9 | data = 1985}} |
|||
== Linki zewnętrzne == |
|||
* [http://www.medonet.pl/zdrowie-na-co-dzien,artykul,1713416,1,antykoncepcja-po-mesku,index.html Antykoncepcja dla mężczyzn] {{lang|pl}} |
|||
* {{Cytuj stronę | url = http://www.monitor.co.ug/OpEd/Commentary/Men-should-know-that-vasectomy-has-nothing-/-/689364/2064238/-/ku2kuu/-/index.html | tytuł = Wazektomia a kastracja. Artykuł w serwisie monitor.co.ug | opublikowany = monitor.co.ug | archiwum = https://web.archive.org/web/20160304190342/http://www.monitor.co.ug/OpEd/Commentary/Men-should-know-that-vasectomy-has-nothing-/-/689364/2064238/-/ku2kuu/-/index.html | zarchiwizowano = 2016-03-04}} {{lang|en}} |
|||
{{Zastrzeżenia|Medycyna}} |
{{Zastrzeżenia|Medycyna}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
| ⚫ | |||
[[Kategoria:Kontrola urodzeń]] |
|||
| ⚫ | |||
[[ca:Esterilització (procediment quirúrgic)]] |
|||
[[Kategoria:Ubezpłodnienie| ]] |
|||
[[cs:Sterilizace (lékařství)]] |
|||
[[da:Sterilisation]] |
|||
[[de:Sterilisation (Empfängnisverhütung)]] |
|||
[[en:Sterilization (medicine)]] |
|||
[[es:Esterilización (medicina)]] |
|||
[[eo:Steriligo]] |
|||
[[fr:Stérilisation (chirurgie)]] |
|||
[[gl:Esterilización (procedemento cirúrxico)]] |
|||
[[hi:बंध्याकरण]] |
|||
[[it:Sterilizzazione (medicina)]] |
|||
[[lt:Sterilizacija (kontracepcija)]] |
|||
[[hu:Sterilizáció]] |
|||
[[nl:Sterilisatie (vruchtbaarheid)]] |
|||
[[ja:不妊手術]] |
|||
[[no:Sterilisering]] |
|||
[[pt:Esterilização (procedimento cirúrgico)]] |
|||
[[qu:Qumichiy]] |
|||
[[ru:Стерилизация (размножение)]] |
|||
[[simple:Sterilisation]] |
|||
[[sk:Sterilizácia (medicína)]] |
|||
[[sr:Стерилизација]] |
|||
[[sh:Sterilizacija (operacija)]] |
|||
[[fi:Sterilointi (kirurginen toimenpide)]] |
|||
[[sv:Sterilisering (ingrepp)]] |
|||
[[th:การทำหมัน]] |
|||
[[uk:Статева стерилізація]] |
|||
Aktualna wersja na dzień 10:15, 3 sty 2024
Ubezpłodnienie, sterylizacja – zabieg chirurgiczny w wyniku którego organizm nie ma możliwości zapładniania albo zajścia w ciążę[1]. Z medycznego punktu widzenia jest to nieodwracalne pozbawienie zdolności rozrodczych kobiety lub mężczyzny[2]. Dlatego sterylizacja nie może być uznana za metodę antykoncepcyjną. W przeciwieństwie do niej utrata płodności na drodze antykoncepcji – nawet trwała (przez podwiązanie nasieniowodów u mężczyzn drogą ich przecięcia wraz z obszyciem, koagulacją końcówek lub podwiązanie jajowodów u kobiet metodą laparoskopii czy laparotomii) – jest odwracalna. Zabieg przywrócenia drożności jajowodów po salpingektomii lub rewazektomia mogą być jednak znacznie utrudnione i obarczone większym ryzykiem niepowodzenia[3].
Rodzaje zabiegów
[edytuj | edytuj kod]Wyróżnia się[1]:
- kastrację (trzebienie/wytrzebienie) – polegającą na chirurgicznym usunięciu gonad, tj. jąder u mężczyzn lub jajników u kobiet. Możliwe jest też zniszczenie komórek rozrodczych promieniowaniem rentgenowskim, lekami lub substancjami toksycznymi jako skutek uboczny radioterapii, farmakoterapii lub chemioterapii. Interwencja ta skutkuje niepłodnością, ale i zaburzeniem funkcjonowania układu hormonalnego. Zabiegowi powszechnie poddaje się zwierzęta, a ludzi – w wyjątkowych przypadkach.
- sterylizację – błędnie pojmowaną jako wazektomia (odpowiednik u kobiet – salpingektomia), będącą w istocie synonimem kastracji, czyli zabiegu chirurgicznego usunięcia gonad. W odróżnieniu od niej wazektomia nie wiąże się z usunięciem jąder, a z trwałym, ale odwracalnym zamknięciem światła nasieniowodu w celu zablokowania transportu plemników do ejakulatu. Zabieg nie ogranicza wydzielania hormonów ani produkcji spermy[4].
Regulacje prawne
[edytuj | edytuj kod]Polskie prawo (art. 156 § 1 pkt 1 K.k.) stwierdza, że kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci pozbawienia zdolności płodzenia podlega karze pozbawienia wolności od lat 3 do 20[5]. Stąd kastracja i sterylizacja są zabiegami dozwolonymi w Polsce tylko w niektórych przypadkach i ze wskazań medycznych, jak:
- choroby nowotworowe (nowotwór złośliwy gonad męskich lub żeńskich, silnie hormonozależny rak piersi lub trzonu macicy, rak prostaty);
- wysokie ryzyko utraty zdrowia lub życia przez pacjentkę w wyniku zajścia w ciążę;
- stwierdzona wada genetyczna u kobiety potwierdzająca, że urodzenie przez nią dziecka z medycznego punktu widzenia jest niemożliwe[6].
Mimo zaistnienia powyższych wskazań, zabieg wymaga uprzedniego uzyskania zgody pacjenta lub pacjentki na interwencję. Na świecie (np. w Szwecji, Dani, Kanadzie, USA) kastracja chemiczna wykorzystywana jest jako metoda obniżania libido w leczeniu przestępców seksualnych[2]. Wazektomia i salpingektomia (w literaturze funkcjonujące też jako sterylizacja antykoncepcyjna) w Polsce powszechnie są uznawane za nielegalne. Art. 156 §1 nie reguluje jednak w sposób jednoznaczny ich sytuacji prawnej oraz nie zakazuje explicite tych metod antykoncepcyjnych[7]. W USA, Danii, Finlandii, Norwegii, Szwecji, Wielkiej Brytanii czy Japonii wazektomia traktowana jest jako ogólnodostępna antykoncepcja dla mężczyzn[8]. Wraz z salpingektomią metody te są tam prawnie dozwolone i legalnie wykonywane.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b ubezpłodnienie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2012-05-18].
- ↑ a b Przymusowa kastracja chemiczna dla pedofilów?. wprost.pl, 2008. [dostęp 2015-05-12].
- ↑ P. Dobroński, M. Czaplicki. Odtworzenie ciągłości nasieniowodów (vasovasostomia) z użyciem okularów operacyjnych o trzykrotnym powiększeniu. „Urologia Polska nr 57/3.”, 2004.
- ↑ G. Shih, D.K. Turok, W.J. Parker. Vasectomy: the other (better) form of sterilization.. „Contraception Journal nr 4(83)”, 2011.
- ↑ Kodeks karny - Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu. [dostęp 2012-05-18].
- ↑ E. Zielińska. Warunki dopuszczalności zabiegów sterylizacyjnych. „Państwo i Prawo nr 9”, 1985.
- ↑ H. Pilonis. Wazektomia – wątpliwości medyczne, etyczne i prawne. „Służba Zdrowia nr 42-50”, 2013.
- ↑ R. Tokarczyk: Normatywne ujęcie antyprokreacji.. 2000, s. 227, seria: Roczniki Socjologii Rodziny UAM nr XII. ISBN 83-232-1056-X.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- W. Grzywo-Dąbrowski: Sterylizacja i kastracja z punktu widzenia lekarskiego, eugenicznego i prawnego. Warszawa.
- T. Opala. Ginekologia - podręcznik dla położnych, pielęgniarek i fizjoterapeutów. „Wydawnictwo Lekarskie PZWL”, Warszawa 2006.
- E. Zielińska. Warunki dopuszczalności zabiegów sterylizacyjnych. „Państwo i Prawo nr 9”, 1985.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Antykoncepcja dla mężczyzn (pol.)
- Wazektomia a kastracja. Artykuł w serwisie monitor.co.ug. monitor.co.ug. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.)
