Przejdź do zawartości

Nartnik duży: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m drobne ujednoznacznienie
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 394 582 edycje
 
(Nie pokazano 25 wersji utworzonych przez 15 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
__BEZSPISU__{{Zwierzę infobox
{{Zwierzę infobox
|nazwa zwyczajowa = Nartnik duży
|nazwa zwyczajowa = Nartnik duży
|nazwa łacińska = ''Gerris lacustris''
|nazwa łacińska = ''Gerris lacustris''
Linia 5: Linia 5:
|zoolog = ([[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758)
|zoolog = ([[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758)
|okres istnienia =
|okres istnienia =
|grafika = Gerris.lacustris.-.lindsey.jpg
|grafika = Gerris.lacustris3.-.lindsey.jpg
|opis grafiki =
|opis grafiki = [[Kopulacja|Kopulująca]] para nartników
|podkrólestwo = [[Zwierzęta dwubocznie symetryczne|Bilateria]]
|podkrólestwo = [[Zwierzęta dwubocznie symetryczne|Bilateria]]
{{Wstaw takson|[[pierwouste]]}}
{{Wstaw takson|[[pierwouste]]}}
Linia 17: Linia 17:
|nadrząd = [[Paraneoptera]]
|nadrząd = [[Paraneoptera]]
|rząd = [[pluskwiaki]]
|rząd = [[pluskwiaki]]
|autor rząd = Linnaeus, 1758
|podrząd = [[pluskwiaki różnoskrzydłe]]
|podrząd = [[pluskwiaki różnoskrzydłe]]
|infrarząd = [[pluskwiaki półwodne]]
|infrarząd = [[pluskwiaki półwodne]]
|nadrodzina = [[Gerroidea]]
|nadrodzina = [[Gerroidea]]
|rodzina = [[nartnikowate]]
|rodzina = [[nartnikowate]]
|autor rodzina = [[William Elford Leach|Leach]], 1815
|podrodzina = [[Gerrinae]]
|podrodzina = [[Gerrinae]]
|rodzaj = ''[[Gerris]]''
|rodzaj = ''[[Gerris]]''
|autor rodzaj = [[Johan Christian Fabricius|Fabricius]], 1794
|gatunek = nartnik duży
|gatunek = nartnik duży
|synonimy = * Cimex lacustris <small>Linnaeus, 1758</small>{{r|itis}}
|synonimy =
* ''Cimex lacustris'' <small>Linnaeus, 1758</small>{{r|itis}}
|wikispecies = Gerris lacustris
|wikispecies = Gerris lacustris
|commons = Category:Gerris lacustris
|commons = Category:Gerris lacustris
}}
}}
[[Plik:Nartnik Duży.jpg|thumb|Nartnik duży ze zdobyczą na tafli wody]]
[[Plik:Nartnik duży (Gerris lacustris) - canibalism.jpg|thumb|Przypadek kanibalizmu na osobniku w stadium larwalnym]]
'''Nartnik duży''' (''Gerris lacustris'') – [[Gatunek (biologia)|gatunek]] [[Pluskwiaki półwodne|półwodnego pluskwiaka]] z [[Rodzina (biologia)|rodziny]] [[Nartnikowate|nartnikowatych]]. Jego nazwa wzięła się prawdopodobnie od nart, ponieważ suwa się po powierzchni wody jak narty po śniegu. Czasami jest mylony z [[Poślizgowate|poślizgowatymi]] (Hydrometridae) i [[Plesicowate|plesicowatymi]] (Veliidae). Wzięty do ręki potrafi boleśnie ukąsić.
'''Nartnik duży''' (''Gerris lacustris'') – [[Gatunek (biologia)|gatunek]] [[Pluskwiaki półwodne|półwodnego pluskwiaka]] z [[Rodzina (biologia)|rodziny]] [[Nartnikowate|nartnikowatych]]. Jego nazwa wzięła się prawdopodobnie od nart, ponieważ suwa się po powierzchni wody jak narty po śniegu. Czasami jest mylony z [[Poślizgowate|poślizgowatymi]] (Hydrometridae) i [[Plesicowate|plesicowatymi]] (Veliidae). Wzięty do ręki potrafi boleśnie ukąsić.


Linia 38: Linia 38:


== Charakterystyka ==
== Charakterystyka ==
Jego ciało jest wydłużone{{r|Sandner-1990|Grabowski-2012|Stanek-1972}}, mierzy ok. 8–10 mm{{r|Sandner-1990|Pławilszczikow-1972|Stanek-1972|NFOŚiGW|Banaszak-1994}}. [[Półpokrywy]] są skórzaste, nie dzielą się na część błoniastą i pokrywową{{r|Grabowski-2012}}. [[Międzykrywka]], [[przykrywka]] i [[zakrywka]] są zrośnięte w jednolitą [[Płytka pokrywy|płytkę pokrywy]]. Głowa jest krótka i zwęża się ku przodowi{{r|Pławilszczikow-1972}}, oczy są niewielkie i owalne{{r|Grabowski-2012}}, stykają się z przednią krawędzią [[Przedplecze|przedplecza]]. Na końcu głowy jest 4-członowa [[kłujka]] oraz dłuższe od głowy, również 4-członowe [[czułki]], których pierwszy człon ma długość równą sumie długości drugiego i trzeciego. [[Tarczka (anatomia owadów)|Tarczka]] jest ukryta pod wyrostkiem przedplecza{{r|Pławilszczikow-1972}}.
Jego ciało jest wydłużone{{r|Sandner-1990|Grabowski-2012|Stanek-1972}}, mierzy ok. 8–10&nbsp;mm{{r|Sandner-1990|Pławilszczikow-1972|Stanek-1972|NFOŚiGW|Banaszak-1994}}. [[Półpokrywy]] są skórzaste, nie dzielą się na część błoniastą i pokrywową{{r|Grabowski-2012}}. [[Międzykrywka]], [[przykrywka]] i [[zakrywka]] są zrośnięte w jednolitą [[Płytka pokrywy|płytkę pokrywy]]. Głowa jest krótka i zwęża się ku przodowi{{r|Pławilszczikow-1972}}, oczy są niewielkie i owalne{{r|Grabowski-2012}}, stykają się z przednią krawędzią [[Przedplecze|przedplecza]]. Na końcu głowy jest 4-członowa [[kłujka]] oraz dłuższe od głowy, również 4-członowe [[czułki]], których pierwszy człon ma długość równą sumie długości drugiego i trzeciego. [[Tarczka (anatomia owadów)|Tarczka]] jest ukryta pod wyrostkiem przedplecza{{r|Pławilszczikow-1972}}.


Gatunek ten ma 3 pary [[Odnóża|odnóży]]. Środkowe i tylne są cienkie, proste i sztywne, choć zginają się w stawach{{r|Sandner-1990}}. [[Stopa sześcionogów|Stopy]] są dwuczłonowe, z pazurkami osadzonymi na ich końcu (wierzchołku). Pierwszy człon stóp trzeciej pary odnóży jest trzykrotnie dłuższy od drugiego{{r|Pławilszczikow-1972}}. Przy pomocy drugiej i trzeciej pary odnóży nartnik utrzymuje się na powierzchni zbiornika{{r|Sandner-1990|Grabowski-2012}}. Jego stopy „zagłębiają” się w wodę, nie przebijając jej{{r|Garbarczyk-2003}}, ponieważ są pokryte mikroskopijnymi włoskami z rowkami, między którymi gromadzi się powietrze{{r|Grabowski-2012}}. Do lokomocji nartnik używa głównie odnóży środkowych, które niczym wiosła przesuwają go o kilkadziesiąt centymetrów za każdym uderzeniem{{r|Sandner-1990}}. Gęste włoski na dolnej części odwłoka, dzięki gromadzonym między nimi pęcherzykom, służą mu za poduszkę powietrzną{{r|Stanek-1972}}. Przednia para odnóży różni się od dwóch pozostałych. Jest grubsza i zaopatrzona w haczykowate pazury. Służy do chwytania ofiary{{r|Sandner-1990|Grabowski-2012|Stanek-1972}}.
Gatunek ten ma 3 pary [[Odnóża|odnóży]]. Środkowe i tylne są cienkie, proste i sztywne, choć zginają się w stawach{{r|Sandner-1990}}. [[Stopa sześcionogów|Stopy]] są dwuczłonowe, z pazurkami osadzonymi na ich końcu (wierzchołku). Pierwszy człon stóp trzeciej pary odnóży jest trzykrotnie dłuższy od drugiego{{r|Pławilszczikow-1972}}. Przy pomocy drugiej i trzeciej pary odnóży nartnik utrzymuje się na powierzchni zbiornika{{r|Sandner-1990|Grabowski-2012}}. Jego stopy „zagłębiają” się w wodę, nie przebijając jej{{r|Garbarczyk-2003}}, ponieważ są pokryte mikroskopijnymi włoskami z rowkami, między którymi gromadzi się powietrze{{r|Grabowski-2012}}. Do lokomocji nartnik używa głównie odnóży środkowych, które niczym wiosła przesuwają go o kilkadziesiąt centymetrów za każdym uderzeniem{{r|Sandner-1990}}. Gęste włoski na dolnej części odwłoka, dzięki gromadzonym między nimi pęcherzykom, służą mu za poduszkę powietrzną{{r|Stanek-1972}}. Przednia para odnóży różni się od dwóch pozostałych. Jest grubsza i zaopatrzona w haczykowate pazury. Służy do chwytania ofiary{{r|Sandner-1990|Grabowski-2012|Stanek-1972}}.
Linia 44: Linia 44:
Prawie całe jego ciało jest ciemne{{r|Sandner-1990}}, z wyjątkiem żółtawobrunatnych ud przednich odnóży oraz spodu czułków{{r|Pławilszczikow-1972}}. W wierzchołkowej połowie przednie ud znajdują się dwa wąskie, ciemne paski: krótszy na wierzchu i dłuższy po stronie spodniej{{r|Jaczewski&Wroblewski}}. Brunatne przedplecze charakteryzuje się żółtą linią na obu krawędziach bocznych{{r|Pławilszczikow-1972}}. Strona brzuszna jest jaśniejsza od grzbietowej{{r|Grabowski-2012}}. U samic spód odwłoka ma dodatkowo dwa szerokie, podłużne pasy{{r|Pławilszczikow-1972}}.
Prawie całe jego ciało jest ciemne{{r|Sandner-1990}}, z wyjątkiem żółtawobrunatnych ud przednich odnóży oraz spodu czułków{{r|Pławilszczikow-1972}}. W wierzchołkowej połowie przednie ud znajdują się dwa wąskie, ciemne paski: krótszy na wierzchu i dłuższy po stronie spodniej{{r|Jaczewski&Wroblewski}}. Brunatne przedplecze charakteryzuje się żółtą linią na obu krawędziach bocznych{{r|Pławilszczikow-1972}}. Strona brzuszna jest jaśniejsza od grzbietowej{{r|Grabowski-2012}}. U samic spód odwłoka ma dodatkowo dwa szerokie, podłużne pasy{{r|Pławilszczikow-1972}}.


Od ''[[Gerris odontogaster|G. odontogaster]]'' różni się m.in. brakiem ząbków na siódmym [[Sternum|sternicie]] [[odwłok]]a u samców i barkiem wklęsłości na ósmym sternice odwłoka u samic, a od [[Nartnik powierzchniowiec|nartnika powierzchniowca]] (''Gerris gibbifer'') brakiem wzgórka z ujściami gruczołów zapachowych na [[Zapiersie|zapiersiu]]{{r|Jaczewski&Wroblewski}}.
Od ''[[Gerris odontogaster|G. odontogaster]]'' różni się m.in. brakiem ząbków na siódmym [[Sternum|sternicie]] [[odwłok]]a u samców i brakiem wklęsłości na ósmym sternice odwłoka u samic, a od [[Nartnik powierzchniowiec|nartnika powierzchniowca]] (''Gerris gibbifer'') brakiem wzgórka z ujściami gruczołów zapachowych na [[Zapiersie|zapiersiu]]{{r|Jaczewski&Wroblewski}}.


== Występowanie ==
== Występowanie ==
Linia 51: Linia 51:
== Ekologia ==
== Ekologia ==
=== Pożywienie i polowanie ===
=== Pożywienie i polowanie ===
Nartnik jest [[Drapieżnictwo|drapieżnikiem]]{{r|Pławilszczikow-1972|Stanek-1972}}, żywiącym się przede wszystkim [[Owady|owadami]], które spadły do wody{{r|Sandner-1990|Garbarczyk-2003|Grabowski-2012|Kozłowski-2008}} ([[muchówki]], [[chruściki]], [[chrząszcze]], [[pszczoły]]){{r|AdoZ}} i szamocząc się na jej powierzchni, wytwarzają fale{{r|Garbarczyk-2003|Kozłowski-2008}}, których siła i kierunek rozchodzenia są wykorzystywane przez receptory na odnóżach nartnika do zlokalizowania ofiary{{r|Kozłowski-2008}}. Poza owadami opadłymi z powietrza, poluje on także na wodne [[bezkręgowce]] (np. [[Larwa|larwy]] i [[Poczwarka|poczwarki]] [[Komarowate|komarów]], [[Dafnia|rozwielitki]]), które podpływają do powierzchni zbiornika{{r|Grabowski-2012}}. Gdy już dosięgnie swojej ofiary, wbija w nią kłujkę i wysysa z niej [[płyny ustrojowe]]. Wiosną, kiedy pożywienia jest mało, nartniki potrafią pożerać młode swojego gatunku, ponieważ fale wywoływane przez krótkie nogi larw przypominają te, wytwarzane przez owady walczące o życie w wodzie{{r|AdoZ}}. Czasami ''G. lacustris'' wzbogaca swoją dietę o ciecz wydobywającą się z martwych [[Ptaki|ptaków]] oraz drobnych [[Ssaki|ssaków]], dryfujących po powierzchni zbiornika wodnego{{r|Sandner-1990}}.
Nartnik jest [[Drapieżnictwo|drapieżnikiem]]{{r|Pławilszczikow-1972|Stanek-1972}}, żywiącym się przede wszystkim [[Owady|owadami]], które spadły do wody{{r|Sandner-1990|Garbarczyk-2003|Grabowski-2012|Kozłowski-2008}} ([[muchówki]], [[chruściki]], [[chrząszcze]], [[pszczoły]]){{r|AdoZ}} i szamocząc się na jej powierzchni wytwarzają fale{{r|Garbarczyk-2003|Kozłowski-2008}}, których siła i kierunek rozchodzenia są wykorzystywane przez receptory na odnóżach nartnika do zlokalizowania ofiary{{r|Kozłowski-2008}}. Poza owadami opadłymi z powietrza poluje on także na wodne [[bezkręgowce]] (np. [[Larwa|larwy]] i [[Poczwarka|poczwarki]] [[Komarowate|komarów]], [[Dafnia|rozwielitki]]), które podpływają do powierzchni zbiornika{{r|Grabowski-2012}}. Gdy już dosięgnie swojej ofiary, wbija w nią kłujkę i wysysa z niej [[płyny ustrojowe]]. Wiosną, kiedy pożywienia jest mało, nartniki potrafią pożerać młode swojego gatunku, ponieważ fale wywoływane przez krótkie nogi larw przypominają te wytwarzane przez owady walczące o życie w wodzie{{r|AdoZ}}. Czasami ''G. lacustris'' wzbogaca swoją dietę o ciecz wydobywającą się z martwych [[Ptaki|ptaków]] oraz drobnych [[Ssaki|ssaków]], dryfujących po powierzchni zbiornika wodnego{{r|Sandner-1990}}.


=== Cykl rozwojowy ===
=== Cykl rozwojowy ===
[[Plik:Gerris.lacustris3.-.lindsey.jpg|thumb|[[Kopulacja|Kopulująca]] para ''Gerris lacustris''.]]
W warunkach polskich nartniki budzą się z zimowego odrętwienia pod koniec marca{{r|Jaczewski&Wroblewski}} lub kwietniu i na ten czas przypada ich [[okres godowy]]. Podczas godów samce uderzają stopami o powierzchnie wody, wabiąc w ten sposób samice{{r|Grabowski-2012}} (i odganiając jednocześnie rywali){{r|AdoZ}}. Te, zapłodnione, składają [[Jajo (biologia)|jaja]] pod wodą, pojedynczo lub rzędami i za pomocą specjalnej [[Wydzielanie|wydzieliny]] przyklejają je do przybrzeżnych roślin oraz kamieni{{r|Sandner-1990|Garbarczyk-2003|Banaszak-1994}}. Jedna samica składa około 20 jaj. Samce giną krótko po okresie godowym{{r|AdoZ}}. [[Larwa|Larwy]], będące miniaturami osobników dorosłych, wylęgają się po około 4 tygodniach{{r|Grabowski-2012}} i od razu wypływają na powierzchnię, by od tego momentu prowadzić wyłącznie nawodny tryb życia{{r|Sandner-1990|Garbarczyk-2003}}. Początkowo larwy przebywają wśród roślinności nadbrzeżnej, na otwartą wodę wyruszają dopiero jako osobniki dorosłe{{r|AdoZ}}. Przeobrażenie w [[imago]] jest [[Przeobrażenie niezupełne owadów|niezupełne]] i następuje po pięciu stadiach larwalnych{{r|Garbarczyk-2003}}. W ciągu roku pojawiają się dwa nowe pokolenia ''Gerris lacustris''{{r|Sandner-1990|Grabowski-2012|Banaszak-1994|AdoZ}}. Pierwsze wylęga się od maja do lipca i żyje około 4 miesięcy. Nartniki z tego lęgu nie umieją latać i całe życie spędzają na wodzie. Nartniki z drugiego pokolenia latają{{r|AdoZ}}.
W warunkach polskich nartniki budzą się z zimowego odrętwienia pod koniec marca{{r|Jaczewski&Wroblewski}} lub kwietniu i na ten czas przypada ich [[okres godowy]]. Podczas godów samce uderzają stopami o powierzchnie wody, wabiąc w ten sposób samice{{r|Grabowski-2012}} (i odganiając jednocześnie rywali){{r|AdoZ}}. Te, zapłodnione, składają [[Jajo (biologia)|jaja]] pod wodą, pojedynczo lub rzędami i za pomocą specjalnej [[Wydzielanie|wydzieliny]] przyklejają je do przybrzeżnych roślin oraz kamieni{{r|Sandner-1990|Garbarczyk-2003|Banaszak-1994}}. Jedna samica składa około 20 jaj. Samce giną krótko po okresie godowym{{r|AdoZ}}. [[Larwa|Larwy]], będące miniaturami osobników dorosłych, wylęgają się po około 4 tygodniach{{r|Grabowski-2012}} i od razu wypływają na powierzchnię, by od tego momentu prowadzić wyłącznie nawodny tryb życia{{r|Sandner-1990|Garbarczyk-2003}}. Początkowo larwy przebywają wśród roślinności nadbrzeżnej, na otwartą wodę wyruszają dopiero jako osobniki dorosłe{{r|AdoZ}}. Przeobrażenie w [[imago]] jest [[Przeobrażenie niezupełne owadów|niezupełne]] i następuje po pięciu stadiach larwalnych{{r|Garbarczyk-2003}}. W ciągu roku pojawiają się dwa nowe pokolenia ''Gerris lacustris''{{r|Sandner-1990|Grabowski-2012|Banaszak-1994|AdoZ}}. Pierwsze wylęga się od maja do lipca i żyje około 4 miesięcy. Nartniki z tego lęgu nie umieją latać i całe życie spędzają na wodzie. Nartniki z drugiego pokolenia latają{{r|AdoZ}}.


== Zobacz też ==
⚫
{{Przypisy|2|przypisy=
* [[owady Polski]]
⚫
# <ref name="AdoZ">{{Cytuj książkę | tytuł = Encyklopedia zwierząt od A do Z | miejsce = Warszawa | rok = 1999 | isbn = 83-908277-3-5}}</ref>
* [[pluskwiaki Polski]]
⚫
# <ref name="Banaszak-1994">{{Cytuj książkę | autor = Józef Banaszak | tytuł = Przegląd systematyczny owadów | wydawca = Wydawnictwo Uczelniane WSP | miejsce = Bydgoszcz | rok = 1994 | isbn = 83-7096-099-5}}</ref>

⚫
# <ref name="Garbarczyk-2003">{{Cytuj książkę | inni = Henryk Garbarczyk (red. nauk.) | tytuł = Leksykon zwierząt – Owady | wydawca = [[Świat Książki]] | miejsce = Warszawa | rok = 2003 | isbn = 83-7311-855-1 | strony = 146}}</ref>
== Przypisy ==
# <ref name="Grabowski-2012">{{Cytuj książkę | autor = Michał Grabowski | autor2 = Radomir Jaskuła | autor3 = Krzysztof Pabis | tytuł = Ilustrowana encyklopedia owadów i pajęczaków Polski | wydawca = [[Carta Blanca]] | miejsce = Warszawa | rok = 2012 | isbn = 978-83-7705-163-4 | strony = 107}}</ref>
⚫
{{Przypisy|
# <ref name="Jaczewski&Wroblewski">{{Cytuj książkę | autor = Tadaeusz Jaczewski | autor2 = Aleksander Wróblewski | tytuł = Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe – Heteroptera z. 4 Hebridae, Mesoveliidae, Hydrometridae, Veliidae i nartniki – Gerridae | rok = 1976 | wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]], [[Polskie Towarzystwo Entomologiczne]] | miejsce = Warszawa}}</ref>
# <ref name="Kozłowski-2008">{{Cytuj książkę | autor = Marek W. Kozłowski | tytuł = Owady Polski | wydawca = MULTICO Oficyna Wydawnicza | miejsce = Warszawa | rok = 2008 | isbn = 978-83-7073-666-8 | strony = 112-113}}</ref>
# <ref name="AdoZ">{{Cytuj książkę |tytuł = Encyklopedia zwierząt od A do Z |miejsce = Warszawa |rok = 1999 |isbn = 83-908277-3-5}}</ref>
# <ref name="NFOŚiGW">{{Cytuj książkę | tytuł = Poradnik badania jakości wód | wydawca = [[Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej|NFOŚiGW]] | miejsce = Warszawa | rok = 1996 | isbn = 83-85908-29-3}}</ref>
# <ref name="Banaszak-1994">{{Cytuj książkę |autor = Józef Banaszak |tytuł = Przegląd systematyczny owadów |wydawca = Wydawnictwo Uczelniane WSP |miejsce = Bydgoszcz |rok = 1994 |isbn = 83-7096-099-5}}</ref>
# <ref name="Pławilszczikow-1972">{{Cytuj książkę | autor = Nikołaj Pławilszczikow | tytuł = Klucz do oznaczania owadów | inni = Henryk Sandner (red.) | wydanie = II | wydawca = [[Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne|PWRiL]] | miejsce = Warszawa | rok = 1972 | strony = 246-248}}</ref>
# <ref name="Garbarczyk-2003">{{Cytuj książkę |tytuł = Leksykon zwierząt – Owady |inni = Henryk Garbarczyk (red. nauk.) |wydawca = [[Świat Książki]] |miejsce = Warszawa |rok = 2003 |isbn = 83-7311-855-1 |strony = 146}}</ref>
# <ref name="Sandner-1990">{{Cytuj książkę | autor = Henryk Sandner | tytuł = Owady | wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]] | miejsce = Warszawa | rok = 1990 | isbn = 83-01-08369-7 | strony = 353-354}}</ref>
# <ref name="Grabowski-2012">{{Cytuj książkę |autor = Michał Grabowski |autor2 = Radomir Jaskuła |autor3 = Krzysztof Pabis |tytuł = Ilustrowana encyklopedia owadów i pajęczaków Polski |wydawca = [[Carta Blanca]] |miejsce = Warszawa |rok = 2012 |isbn = 978-83-7705-163-4 |strony = 107}}</ref>
# <ref name="Stanek-1972">{{Cytuj książkę | autor = Václav Jan Staněk | tytuł = Wielki atlas owadów | wydawca = [[Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne|PWRiL]] | miejsce = Warszawa | rok = 1972 | isbn = 83-09-00903-8 | strony = 108-109}}</ref>
# <ref name="Jaczewski&Wroblewski">{{Cytuj książkę |autor = [[Tadeusz Jaczewski]] |autor2 = Aleksander Wróblewski |tytuł = Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe – Heteroptera z. 4 Hebridae, Mesoveliidae, Hydrometridae, Veliidae i nartniki – Gerridae |rok = 1976 |wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]], [[Polskie Towarzystwo Entomologiczne]] |miejsce = Warszawa}}</ref>
⚫
# <ref name="Kozłowski-2008">{{Cytuj książkę |autor = Marek W. Kozłowski |tytuł = Owady Polski |wydawca = MULTICO Oficyna Wydawnicza |miejsce = Warszawa |rok = 2008 |isbn = 978-83-7073-666-8 |strony = 112–113}}</ref>
# <ref name="NFOŚiGW">{{Cytuj książkę |tytuł = Poradnik badania jakości wód |wydawca = [[Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej|NFOŚiGW]] |miejsce = Warszawa |rok = 1996 |isbn = 83-85908-29-3}}</ref>
# <ref name="Pławilszczikow-1972">{{Cytuj książkę |autor = Nikołaj Pławilszczikow |tytuł = Klucz do oznaczania owadów |inni = Henryk Sandner (red.) |wydanie = II |wydawca = [[Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne|PWRiL]] |miejsce = Warszawa |rok = 1972 |strony = 246–248}}</ref>
⚫
# <ref name="Sandner-1990">{{Cytuj książkę |autor = Henryk Sandner |tytuł = Owady |wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]] |miejsce = Warszawa |rok = 1990 |isbn = 83-01-08369-7 |strony = 353–354}}</ref>
⚫
# <ref name="Stanek-1972">{{Cytuj książkę |autor = Václav Jan Staněk |tytuł = Wielki atlas owadów |wydawca = [[Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne|PWRiL]] |miejsce = Warszawa |rok = 1972 |isbn = 83-09-00903-8 |strony = 108–109}}</ref>
}}
}}

{{Kontrola autorytatywna}}


[[Kategoria:Nartnikowate]]
[[Kategoria:Nartnikowate]]
[[Kategoria:Pluskwiaki Afryki]]
[[Kategoria:Pluskwiaki Azji]]
[[Kategoria:Pluskwiaki Europy]]
[[Kategoria:Gatunki i podgatunki zwierząt nazwane w 1758 roku]]
[[Kategoria:Taksony opisane przez Karola Linneusza]]

Aktualna wersja na dzień 08:59, 26 lut 2024

Nartnik duży
Gerris lacustris[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Kopulująca para nartników
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Podkrólestwo

Bilateria

(bez rangi) pierwouste
Nadtyp

wylinkowce

Typ

stawonogi

Podtyp

sześcionogi

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Infragromada

Neoptera

Nadrząd

Paraneoptera

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Infrarząd

pluskwiaki półwodne

Nadrodzina

Gerroidea

Rodzina

nartnikowate

Podrodzina

Gerrinae

Rodzaj

Gerris

Gatunek

nartnik duży

Synonimy
  • Cimex lacustris Linnaeus, 1758[1]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Nartnik duży ze zdobyczą na tafli wody
Przypadek kanibalizmu na osobniku w stadium larwalnym

Nartnik duży (Gerris lacustris) – gatunek półwodnego pluskwiaka z rodziny nartnikowatych. Jego nazwa wzięła się prawdopodobnie od nart, ponieważ suwa się po powierzchni wody jak narty po śniegu. Czasami jest mylony z poślizgowatymi (Hydrometridae) i plesicowatymi (Veliidae). Wzięty do ręki potrafi boleśnie ukąsić.

Jak wszystkie nartnikowate, gatunek ten jest wtórnie przystosowany do życia na powierzchni wody[2]. Jego ciało pokrywają od spodu gęste, srebrzyste włoski[3][4], natłuszczane przez specjalną wydzielinę. Między tym owłosieniem gromadzą się pęcherzyki powietrza, wykorzystywane przez nartniki do oddychania w zanurzeniu[2].

U nartnika dużego, jak i u wszystkich nartnikowatych, występuje wewnątrzgatunkowy pterygopolimorfizm, spowodowany czynnikami genetycznymi i środowiskowymi, w którym wyróżnia się cztery morfotypy: makropteryczny (skrzydła w pełni rozwinięte), brachypteryczny (o skrzydłach skróconych, ale maksymalnie do połowy normalnej długości), mikropteryczny (skrzydła skrócone o więcej, niż połowa normalnej długości) oraz apteryczny (bezskrzydły)[5].

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Jego ciało jest wydłużone[2][5][6], mierzy ok. 8–10 mm[2][4][6][7][8]. Półpokrywy są skórzaste, nie dzielą się na część błoniastą i pokrywową[5]. Międzykrywka, przykrywka i zakrywka są zrośnięte w jednolitą płytkę pokrywy. Głowa jest krótka i zwęża się ku przodowi[4], oczy są niewielkie i owalne[5], stykają się z przednią krawędzią przedplecza. Na końcu głowy jest 4-członowa kłujka oraz dłuższe od głowy, również 4-członowe czułki, których pierwszy człon ma długość równą sumie długości drugiego i trzeciego. Tarczka jest ukryta pod wyrostkiem przedplecza[4].

Gatunek ten ma 3 pary odnóży. Środkowe i tylne są cienkie, proste i sztywne, choć zginają się w stawach[2]. Stopy są dwuczłonowe, z pazurkami osadzonymi na ich końcu (wierzchołku). Pierwszy człon stóp trzeciej pary odnóży jest trzykrotnie dłuższy od drugiego[4]. Przy pomocy drugiej i trzeciej pary odnóży nartnik utrzymuje się na powierzchni zbiornika[2][5]. Jego stopy „zagłębiają” się w wodę, nie przebijając jej[3], ponieważ są pokryte mikroskopijnymi włoskami z rowkami, między którymi gromadzi się powietrze[5]. Do lokomocji nartnik używa głównie odnóży środkowych, które niczym wiosła przesuwają go o kilkadziesiąt centymetrów za każdym uderzeniem[2]. Gęste włoski na dolnej części odwłoka, dzięki gromadzonym między nimi pęcherzykom, służą mu za poduszkę powietrzną[6]. Przednia para odnóży różni się od dwóch pozostałych. Jest grubsza i zaopatrzona w haczykowate pazury. Służy do chwytania ofiary[2][5][6].

Prawie całe jego ciało jest ciemne[2], z wyjątkiem żółtawobrunatnych ud przednich odnóży oraz spodu czułków[4]. W wierzchołkowej połowie przednie ud znajdują się dwa wąskie, ciemne paski: krótszy na wierzchu i dłuższy po stronie spodniej[9]. Brunatne przedplecze charakteryzuje się żółtą linią na obu krawędziach bocznych[4]. Strona brzuszna jest jaśniejsza od grzbietowej[5]. U samic spód odwłoka ma dodatkowo dwa szerokie, podłużne pasy[4].

Od G. odontogaster różni się m.in. brakiem ząbków na siódmym sternicie odwłoka u samców i brakiem wklęsłości na ósmym sternice odwłoka u samic, a od nartnika powierzchniowca (Gerris gibbifer) brakiem wzgórka z ujściami gruczołów zapachowych na zapiersiu[9].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek rozsiedlony palearktycznie. Występuje od Europy po Japonię na wschodzie oraz zachodnią Afrykę Północną i Bliski Wschód na południu[9]. W Polsce jest najpospolitszym nartnikiem[9]. Żyje na powierzchni wód stojących lub wolno płynących[2][3][6]. Bardzo szybko zasiedla nowo powstałe akweny. Zwykle już po kilku dniach od założenia stawiku ogrodowego, na jego powierzchni pojawiają się pierwsze nartniki[3]. Można go spotkać od wczesnej wiosny do jesieni[2]. Zimę spędza na lądzie, w pobliżu wód, schowany pod zeschłymi liśćmi lub mchem[2][8].

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Pożywienie i polowanie

[edytuj | edytuj kod]

Nartnik jest drapieżnikiem[4][6], żywiącym się przede wszystkim owadami, które spadły do wody[2][3][5][10] (muchówki, chruściki, chrząszcze, pszczoły)[11] i szamocząc się na jej powierzchni wytwarzają fale[3][10], których siła i kierunek rozchodzenia są wykorzystywane przez receptory na odnóżach nartnika do zlokalizowania ofiary[10]. Poza owadami opadłymi z powietrza poluje on także na wodne bezkręgowce (np. larwy i poczwarki komarów, rozwielitki), które podpływają do powierzchni zbiornika[5]. Gdy już dosięgnie swojej ofiary, wbija w nią kłujkę i wysysa z niej płyny ustrojowe. Wiosną, kiedy pożywienia jest mało, nartniki potrafią pożerać młode swojego gatunku, ponieważ fale wywoływane przez krótkie nogi larw przypominają te wytwarzane przez owady walczące o życie w wodzie[11]. Czasami G. lacustris wzbogaca swoją dietę o ciecz wydobywającą się z martwych ptaków oraz drobnych ssaków, dryfujących po powierzchni zbiornika wodnego[2].

Cykl rozwojowy

[edytuj | edytuj kod]

W warunkach polskich nartniki budzą się z zimowego odrętwienia pod koniec marca[9] lub kwietniu i na ten czas przypada ich okres godowy. Podczas godów samce uderzają stopami o powierzchnie wody, wabiąc w ten sposób samice[5] (i odganiając jednocześnie rywali)[11]. Te, zapłodnione, składają jaja pod wodą, pojedynczo lub rzędami i za pomocą specjalnej wydzieliny przyklejają je do przybrzeżnych roślin oraz kamieni[2][3][8]. Jedna samica składa około 20 jaj. Samce giną krótko po okresie godowym[11]. Larwy, będące miniaturami osobników dorosłych, wylęgają się po około 4 tygodniach[5] i od razu wypływają na powierzchnię, by od tego momentu prowadzić wyłącznie nawodny tryb życia[2][3]. Początkowo larwy przebywają wśród roślinności nadbrzeżnej, na otwartą wodę wyruszają dopiero jako osobniki dorosłe[11]. Przeobrażenie w imago jest niezupełne i następuje po pięciu stadiach larwalnych[3]. W ciągu roku pojawiają się dwa nowe pokolenia Gerris lacustris[2][5][8][11]. Pierwsze wylęga się od maja do lipca i żyje około 4 miesięcy. Nartniki z tego lęgu nie umieją latać i całe życie spędzają na wodzie. Nartniki z drugiego pokolenia latają[11].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Gerris lacustris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Henryk Sandner: Owady. Warszawa: PWN, 1990, s. 353–354. ISBN 83-01-08369-7.
  3. ↑ a b c d e f g h i Leksykon zwierząt – Owady. Henryk Garbarczyk (red. nauk.). Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 146. ISBN 83-7311-855-1.
  4. ↑ a b c d e f g h i Nikołaj Pławilszczikow: Klucz do oznaczania owadów. Henryk Sandner (red.). Wyd. II. Warszawa: PWRiL, 1972, s. 246–248.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m Michał Grabowski, Radomir Jaskuła, Krzysztof Pabis: Ilustrowana encyklopedia owadów i pajęczaków Polski. Warszawa: Carta Blanca, 2012, s. 107. ISBN 978-83-7705-163-4.
  6. ↑ a b c d e f Václav Jan Staněk: Wielki atlas owadów. Warszawa: PWRiL, 1972, s. 108–109. ISBN 83-09-00903-8.
  7. ↑ Poradnik badania jakości wód. Warszawa: NFOŚiGW, 1996. ISBN 83-85908-29-3.
  8. ↑ a b c d Józef Banaszak: Przegląd systematyczny owadów. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP, 1994. ISBN 83-7096-099-5.
  9. ↑ a b c d e Tadeusz Jaczewski, Aleksander Wróblewski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe – Heteroptera z. 4 Hebridae, Mesoveliidae, Hydrometridae, Veliidae i nartniki – Gerridae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.
  10. ↑ a b c Marek W. Kozłowski: Owady Polski. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2008, s. 112–113. ISBN 978-83-7073-666-8.
  11. ↑ a b c d e f g Encyklopedia zwierząt od A do Z. Warszawa: 1999. ISBN 83-908277-3-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nartnik_duży&oldid=72988398”