Mlask podniebienny

Mlask podniebienny

Numer IPA	179
ǂ
Jednostka znakowa	ǂ
Unikod	U+01c2
UTF-8 (hex)	c7 82
Inne systemy
X-SAMPA	=\
Kirshenbaum	c!
IPA Braille↗	⠯⠱
Przykład
informacje • pomoc
Obraz znaku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Mlask (przednio)podniebienny – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [ǂ], ponieważ mlask może mieć różne „podkłady” (różne typy artykulacji tylnojęzykowej), stosuje się wtedy dokładniejszą transkrypcję np. [k͡ǂ] (w dalszym ciągu znak podwójnego miejsca artykulacji (łuczek) jest pomijany).

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [kǂ]:

• modulowany jest prąd powietrza zasysanego powstały wyniku różnicy ciśnień wytworzonej przy grzbiecie języka wzniesionym do góry, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji ustnej i ingresji (zob. mlaski)
• podniebienie miękkie jest podniesione, mamy do czynienia z artykulacją ustną,
• prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
• przednia część języka tuż za jego brzegiem ku zadziąsłowej części podniebienia twardego, tworząc zwarcie, równocześnie grzbiet języka wznosi się stromo w kierunku podniebienia miękkiego i języczka tworząc całkowite drugie zwarcie. W powstałej komorze dochodzi do powstania podciśnienia w wyniku „ssącego” ruchu języka do tyłu. Następuje przerwanie blokady za dziąsłami, przy czym równocześnie powietrze jest zasysane do środka, co daje akustycznie charakterystyczny mlask.

Warianty

Dalsze warianty mlasków ze względu na rodzaj „podkładu”:

• artykulacja może też się odbywać przy udziale kanału nosowego, mówimy wtedy o mlasku nosowym: [ŋǂ].
• plozji może towarzyszyć przydech(aspiracja) spółgłoski tylnojęzykowej: [kǂʰ]
• plozji może towarzyszyć dodatkowy szum szczelinowy: [kǂˣ]
• spółgłoska może być wymówiona dźwięcznie lub dysząco-dźwięcznie (ang. breathy voice): [ɡǂ], [ɡ̈ǂ]
• spółgłoska może być wymówiona z dodatkowym zwarciem wiązadeł głosowych (glotalizacja): [kǂˀ]

Również dokładne miejsce utworzenia zwarcia tylnojęzykowego może odgrywać rolę kontrastującą.

Zobacz też:

• mlask dwuwargowy [ʘ]
• mlask zębowy [ǀ]
• mlask boczny dziąsłowy [ǁ]
• mlask zadziąsłowy [ǃ]

Przykłady

Przykłady mlasków w funkcji fonologicznej znajdujemy w południowoafrykańskich językach khoisan i niektórych z grupy bantu. Język !Xóõ posiada całą serię spółgłosek mlaskowych (ok. 80), w tym podniebienne.

W funkcji ekspresywnej mlaski podniebienne występują w wielu językach.

Terminologia

Mlask podniebienne oznacza w istocie spółgłoskę o przedniopodniebiennym i tylnojęzykowym miejscu artykulacji. Na określenie tej artykulacji używa się określeń lamino-postalweolarny, lamino-prepalatalny, palatalny.

Linki zewnętrzne

• Mlaski w języku nama. hctv.humnet.ucla.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-05)].