Archeocjaty: Różnice pomiędzy wersjami

Archeocjaty
	Archaeocyatha
	; 1 - pusta przestrzeń; 2 - spongocel; 3 - ściana wewnętrzna; 4 - pory (wszystkie ściany i przegrody mają pory, nie wszystkie są zaznaczone); 5 - przegroda; 6 - ściana zewnętrzna; 7 - ryzoid
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Podkrólestwo	beztkankowce
Typ	gąbki
Gromada	archeocjaty

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 14:17, 26 kwi 2024

Archeocjaty (Archaeocyatha) - wymarła gromada gąbek, żyjąca w kambrze, ważne skamieniałości przewodnie w kambrze dolnym. Były to organizmy osobnicze lub kolonijne, kolonie tworzyły rafy wymagające wód morskich, płytkich i ciepłych.

Opis

Szkielet stożkowy, wapienny, złożony prawie zawsze z dwóch ścianek oraz pionowych przegród (parietes, septa) i poziomych denek (tabule). Cechą charakterystyczną jest to, że zarówno przegrody jak i denka występują wyłącznie w przestrzeni międzyściennej, co odróżnia je od koralowców. Wszystkie elementy szkieletowe posiadają liczne pory. dzielą się na dwie nieformalne grupy: archeocjaty regularne i nieregularne. Średnica szkieletu archeocjatów zwykle oscyluje między 1 a 5 cm, choć bywają znacznie większe formy. Te drugie czasem mają tylko jedną ścianę. U form nieregularnych, elementy szkieletowe w intervallum są gęściejsze i grubsze, przez co przestrzeń ta podzielona jest na drobne komory. Nie występują typowe przegrody, a homologiczne do nich elementy o nazwie taenia.

Status taksonomiczny i badania systematyczne

Ich przynależność systematyczna nie jest całkiem pewna, większość badaczy zalicza je do gąbek, ale są też zwolennicy traktowania archeocjatów jako oddzielnego typu. Natomiast koncepcja włączenia ich do koralowców jest obecnie całkowicie nieaktualna.

Rewizję taksonomiczną wszystkich rodzajów archeocjatów przeprowadziła Dorothy Hill^[1]. Inną znaną badaczką tej grupy była Françoise Debrenne.

Występowanie

Duże ilości archeocjatów odkryto w kambryjskich skałach osadowych w Hiszpanii, na Syberii, w Afryce, Australii i na Antarktydzie. W Polsce aż do 2007 nie znaleziono archeocjatów. Wcześniejsze doniesienia o ich występowaniu zostały negatywnie zweryfikowane, w przypadku form napotkanych w Górach Świętokrzyskich ustalono, że były to inne zwierzęta. Informacje o archeocjatach w Sudetach oparte były na jednym doniesieniu, nie popartym ilustracjami czy opisami, a opisywany materiał zaginął. Informacje te budziły więc wątpliwości, udało się je potwierdzić dopiero w 2007, gdy w wapieniach wojcieszowskich koło wsi Wojcieszów znaleziono bardzo bogaty pod względem liczby gatunków i osobników zespół archeocjatów dolnokambryjskich.

Zasięg wiekowy

Archeocjaty występują prawie wyłącznie w kambrze wczesnym, z wyjątkiem jego najniższej części (tzw. nemakit-daldynian). Pojawiły się we wczesnym tommocie. Gwałtowny rozwój archeocjatów (mierzony liczbą rodzajów) zaczął się w późnym atdabanie i trwał do wczesnego tojonu (lenianu) z maksimum we wczesnym botomie, dla którego wyróżniono 170 rodzajów. W późnym tojonie doszło do gwałtownego regresu tej grupy i wymarcia jej na większości Ziemi. Ze środkowego i górnego kambru archeocjaty znane są wyłącznie z Antarktydy, po jednym rodzaju dla środkowego i górnego kambru.

Przypisy

↑ DorothyD. Hill DorothyD., Treatise on Invertebrate Paleontology. Part E, vol. 1: Archaeocyatha, CurtC. Teichert (red.), Boulder, Colorado–Lawrence, Kansas: Geological Society of America & University of Kansas Press, 1972, E1–E158 .

Bibliografia

D. Białek, P. Raczyński, P. Sztajner, D. Zawadzki, 2007. Archeocjaty wapieni wojcieszowskich. Przegląd Geologiczny, 55 (12/2): 1112–1116^[1]
S. M. Rowland, 2001. Archaeocyaths – a history of phylogenetic interpretation. Journal of Paleontology, 75 (6): 1065–1078^[2]

Linki zewnętrzne

↑ DawidD. Białek DawidD. i inni, Archeocjaty wapieni wojcieszowskich, „Przegląd Geologiczny”, 55 (12/2), 2007, s. 1112–1116 .
↑ Stephen M.S.M. Rowland Stephen M.S.M., Archaeocyaths—a history of phylogenetic interpretation, „Journal of Paleontology”, 75 (6), 2001, s. 1065–1078, DOI: 10.1666/0022-3360(2001)075<1065:AAHOPI>2.0.CO;2, ISSN 0022-3360 [dostęp 2024-04-25] (ang.).

[1] DorothyD. Hill DorothyD., Treatise on Invertebrate Paleontology. Part E, vol. 1: Archaeocyatha, CurtC. Teichert (red.), Boulder, Colorado–Lawrence, Kansas: Geological Society of America & University of Kansas Press, 1972, E1–E158 .

[2] DawidD. Białek DawidD. i inni, Archeocjaty wapieni wojcieszowskich, „Przegląd Geologiczny”, 55 (12/2), 2007, s. 1112–1116 .

[3] Stephen M.S.M. Rowland Stephen M.S.M., Archaeocyaths—a history of phylogenetic interpretation, „Journal of Paleontology”, 75 (6), 2001, s. 1065–1078, DOI: 10.1666/0022-3360(2001)075<1065:AAHOPI>2.0.CO;2, ISSN 0022-3360 [dostęp 2024-04-25] (ang.).

[1]

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Zwierzę infobox
-| Nazwa zwyczajowa=Archeocjaty
+ |nazwa zwyczajowa       = Archeocjaty
-|         Łacińska='''Archeocyatha '''
+ |nazwa łacińska         = '''Archaeocyatha'''
+ |TSN                    =
-|          Obrazek=[[grafika:Archaeocyatha.png|230px]]
+ |zoolog                 =
-|     Opis_obrazka=1 - pusta przestrzeń<br> 2 - spongocel <br> 3 - ściana wewnętrzna<br> 4 - pory (wszystkie ściany i przegrody mają pory, nie wszystkie są zaznaczone) <br> 5 - przegroda<br> 6 - ściana zewnętrzna <br> 7 - rizoid<br>
+ |okres istnienia        =
-|           Domena=[[Jądrowce|eukarioty]]
+ |grafika                = Archaeocyatha.png
-|        Królestwo=[[zwierzęta]]
+ |opis grafiki           = 1 - pusta przestrzeń<br />2 - spongocel<br />3 - ściana wewnętrzna<br />4 - pory (wszystkie ściany i przegrody mają pory, nie wszystkie są zaznaczone)<br />5 - przegroda<br />6 - ściana zewnętrzna<br />7 - ryzoid
-|     Podkrólestwo=[[beztkankowce]]
-|              Typ=[[gąbki]]
+ |podkrólestwo           = [[beztkankowce]]
-|           Podtyp=
+ |typ                    = [[gąbki]]
-|          Gromada='''archeocjaty'''
+ |gromada                = '''archeocjaty'''
-|       Podgromada=
+ |synonimy               =
-|           Szczep=
+ |wikispecies            =
-|          Nadrząd=
+ |commons                =
-|             Rząd=
-|          Podrząd=
-|          Rodzina=
-|       Podrodzina=
-|           Plemię=
-|           Rodzaj=
-|          Gatunek=
-|       Podgatunek=
-|            Uwagi=
 }}
-'''Archeocjaty''' (Archeocyatha) - wymarła gromada gąbek, żyjąca tylko w dolnym i środkowym [[kambr|kambrze]], ważne [[Skamieniałość przewodnia|skamieniałości przewodnie]] w całym okresie występowania. Były to organizmy kolonijne tworzące [[rafa|rafy]] wymagające wód morskich, płytkich i ciepłych.
+'''Archeocjaty''' (Archaeocyatha) - wymarła gromada gąbek, żyjąca w [[kambr]]ze, ważne [[Skamieniałość przewodnia|skamieniałości przewodnie]] w kambrze dolnym. Były to organizmy osobnicze lub kolonijne, kolonie tworzyły [[rafa|rafy]] wymagające wód morskich, płytkich i ciepłych.
+== Opis ==
-Szkielet stożkowy, wapienny, złożony z dwóch ścianek oraz pionowych przegród i poziomych denek. Cechą charakterystyczną jest to, że zarówno przegrody jak i denka występują wyłącznie w przestrzeni międzyściennej, co odróżnia je od koralowców. Wszystkie elementy szieletowe posiadają liczne pory.
+Szkielet stożkowy, wapienny, złożony prawie zawsze z dwóch ścianek oraz pionowych przegród (parietes, septa) i poziomych denek (tabule). Cechą charakterystyczną jest to, że zarówno przegrody jak i denka występują wyłącznie w przestrzeni międzyściennej, co odróżnia je od [[Koralowce|koralowców]]. Wszystkie elementy szkieletowe posiadają liczne pory. dzielą się na dwie nieformalne grupy: archeocjaty regularne i nieregularne. Średnica szkieletu archeocjatów zwykle oscyluje między 1 a 5&nbsp;cm, choć bywają znacznie większe formy. Te drugie czasem mają tylko jedną ścianę. U form nieregularnych, elementy szkieletowe w intervallum są gęściejsze i grubsze, przez co przestrzeń ta podzielona jest na drobne komory. Nie występują typowe przegrody, a homologiczne do nich elementy o nazwie taenia.
+== Status taksonomiczny i badania systematyczne ==
-Ich przynależność systematyczna nie jest całkiem pewna, obecnie trochę więcej badaczy zalicza je do gąbek, ale są też zwolennicy traktowania archeocjatów jako oddzielnego typu. Natomiast koncepcja włączenia ich do koralowców jest obecnie całkowicie nieaktualna.
+Ich przynależność systematyczna nie jest całkiem pewna, większość badaczy zalicza je do gąbek, ale są też zwolennicy traktowania archeocjatów jako oddzielnego typu. Natomiast koncepcja włączenia ich do koralowców jest obecnie całkowicie nieaktualna.
+Rewizję [[Taksonomia|taksonomiczną]] wszystkich [[Rodzaj (biologia)|rodzajów]] archeocjatów przeprowadziła [[Dorothy Hill]]<ref>{{Cytuj |autor = Dorothy Hill |redaktor = Curt Teichert |tytuł = Treatise on Invertebrate Paleontology. Part E, vol. 1: Archaeocyatha |data = 1972 |miejsce = Boulder, Colorado–Lawrence, Kansas |wydawca = Geological Society of America & University of Kansas Press |s = E1–E158}}</ref>. Inną znaną badaczką tej grupy była [[Françoise Debrenne]].
-Duże ilości archeocjatów odkryto w kambryjskich skałach osadowych w [[Hiszpania|Hiszpanii]], na [[Syberia|Syberii]], w [[Afryka|Afryce]], [[Australia (kontynent)|Australii]] i na [[Antarktyda|Antarktydzie]]. W Polsce nie znaleziono dotąd archeocjatów, a wcześniejsze doniesienia o ich występowaniu zostały negatywnie zweryfikowane, w przypadku form napotkanych w [[Góry Świętokrzyskie|Górach Świętokrzyskich]] ustalono, że były to inne zwierzęta, a informacje o archeocjatach w [[Sudety|Sudetach]] oparte były na jednym doniesieniu sprzed 1945, nie popartym ilustracjami czy opisami, w dodatku z adnotacją autora, że okaz zaginął. Nie spełniały więc wymagań naukowych. W dodatku nowsze badania nie tylko nie przyniosły znalezisk tych zwierząt, ale w ogóle nie potwierdziły występowania osadowych skał kambru w Sudetach.
+== Występowanie ==
+Duże ilości archeocjatów odkryto w kambryjskich [[Skały osadowe|skałach osadowych]] w [[Hiszpania|Hiszpanii]], na [[Syberia|Syberii]], w [[Afryka|Afryce]], [[Australia (kontynent)|Australii]] i na [[Antarktyda|Antarktydzie]]. W Polsce aż do [[2007]] nie znaleziono archeocjatów. Wcześniejsze doniesienia o ich występowaniu zostały negatywnie zweryfikowane, w przypadku form napotkanych w [[Góry Świętokrzyskie|Górach Świętokrzyskich]] ustalono, że były to inne zwierzęta. Informacje o archeocjatach w [[Sudety|Sudetach]] oparte były na jednym doniesieniu, nie popartym ilustracjami czy opisami, a opisywany materiał zaginął. Informacje te budziły więc wątpliwości, udało się je potwierdzić dopiero w 2007, gdy w [[Wapienie wojcieszowskie|wapieniach wojcieszowskich]] koło wsi [[Wojcieszów]] znaleziono bardzo bogaty pod względem liczby gatunków i osobników zespół archeocjatów dolnokambryjskich.
-==Linki zewnętrzne==
-*http://www.fossilien-finden.de/archaeocyathen.html
+== Zasięg wiekowy ==
-[[Kategoria:Archeocjaty]]
+Archeocjaty występują prawie wyłącznie w kambrze wczesnym, z wyjątkiem jego najniższej części (tzw. nemakit-daldynian). Pojawiły się we wczesnym [[tommot (geologia)|tommocie]]. Gwałtowny rozwój archeocjatów (mierzony liczbą rodzajów) zaczął się w późnym [[atdaban]]ie i trwał do wczesnego [[tojon]]u ([[lenian]]u) z maksimum we wczesnym [[botom]]ie, dla którego wyróżniono 170 rodzajów. W późnym tojonie doszło do gwałtownego regresu tej grupy i wymarcia jej na większości Ziemi. Ze środkowego i górnego kambru archeocjaty znane są wyłącznie z Antarktydy, po jednym rodzaju dla środkowego i górnego kambru.
-[[Kategoria:Gąbki]]
-[[Kategoria:Kambr]]
-[[Kategoria:Skamieniałości przewodnie]]
-[[Kategoria:Wymarłe zwierzęta]]
+== Przypisy ==
-[[de:Archaeocyathiden]]
+{{Przypisy}}
-[[en:Archaeocyatha]]
-[[fr:Archéocyathidés]]
+== Bibliografia ==
-[[it:Archaeocyatha]]
+* D. Białek, P. Raczyński, P. Sztajner, D. Zawadzki, 2007. Archeocjaty wapieni wojcieszowskich. ''Przegląd Geologiczny'', 55 (12/2): 1112–1116<ref>{{Cytuj |autor = Dawid Białek; Paweł Raczyński; Przemysław Sztajner; Dominik Zawadzki |tytuł = Archeocjaty wapieni wojcieszowskich |czasopismo = Przegląd Geologiczny |data = 2007 |wolumin = 55 |numer = 12/2 |s = 1112–1116 |url = https://geojournals.pgi.gov.pl/pg/article/view/31879}}</ref>
-[[nl:Archaeocyatha]]
+* S. M. Rowland, 2001. Archaeocyaths – a history of phylogenetic interpretation. ''Journal of Paleontology'', 75 (6): 1065–1078<ref>{{Cytuj |autor = Stephen M. Rowland |tytuł = Archaeocyaths—a history of phylogenetic interpretation |czasopismo = Journal of Paleontology |data = 2001-11 |data dostępu = 2024-04-25 |issn = 0022-3360 |wolumin = 75 |numer = 6 |s = 1065–1078 |doi = 10.1666/0022-3360(2001)075<1065:AAHOPI>2.0.CO;2 |url = https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-paleontology/article/abs/archaeocyathsa-history-of-phylogenetic-interpretation/BEBC038228EC24D582FDE4D44075A7A9 |język = en}}</ref>
-[[pt:Archaeocyatha]]
-[[sr:Archaeocyatha]]
+== Linki zewnętrzne ==
+* http://www.fossilien-finden.de/archaeocyathen.html
+* [http://www.ucmp.berkeley.edu/porifera/archaeo.html Archaeocyatha – University of Berkeley]
+* [http://palaeos.com/metazoa/porifera/archaeocyatha.html Archaeocyatha – Palaeos]
+{{Kontrola autorytatywna}}
+[[Kategoria:Gąbki]]
+[[Kategoria:Zwierzęta kambru]]