Przejdź do zawartości

Urosz I Wukanowicz: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Ałiku (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
17 611 edycji
→Polityka dynastyczna: poprawa linków
jęz.
 
(Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 12 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Inne znaczenia|wielkiego żupana|[[Urosz I|innych władców nazywanych Uroszem I]]}}
{{Władca kraju infobox
{{Władca infobox
| król = Urosz I
|władca = Urosz I
| tytulatura = wielki żupan Raszki
| grafika =
|imiona =
|grafika =
⚫
| tytuł = władca [[Raszka Wukanowiczów|Raszki]]
| od = ok. [[1115]]
|opis grafiki =
| do = ok. [[1131]]
|herb =
|opis herbu =
⚫
| poprzednik = [[Wukan (żupan Raszki w XI/XII w.)|Wukan]]
|faksymile =
⚫
| następca = [[Urosz II Wukanowicz|Urosz II]]
|opis faksymile =
⚫
| dynastia = [[Wukanowicze]]
|dewiza =
| urodzony =
⚫
|1. tytuł = władca [[Raszka Wukanowiczów|Raszki]]
| zmarł = [[1131]]
|1. sukcesja =
⚫
| ojciec = Marek
|1. od = ok. [[1115]]
⚫
| matka =
|1. do = ok. [[1131]]
| żona =
|1. koronacja =
⚫
| dzieci = Urosz II • Desa • Belosz • Helena
⚫
|1. poprzednik = [[Wukan (żupan Raszki w XI/XII w.)|Wukan]]
⚫
| commons =
⚫
|1. następca = [[Urosz II Wukanowicz|Urosz II]]
| source =
⚫
|dynastia = [[Wukanowicze]]
| quote =
|data urodzenia =
|miejsce urodzenia =
|data śmierci = [[1131]]
|miejsce śmierci =
|przyczyna śmierci =
|miejsce spoczynku =
⚫
|ojciec = Marek
⚫
|matka =
|rodzeństwo =
|1. związek z =
|1. związek od =
|1. związek do =
⚫
|1. dzieci = Urosz II • Desa • Belosz • Helena
|moneta =
|opis monety =
|odznaczenia =
⚫
|commons =
|wikiźródła =
|wikicytaty =
}}
}}
'''Urosz I''' – wielki żupan [[Raszka Wukanowiczów|Raszki]] w latach ok. [[1115]]-ok. [[1131]].
'''Urosz I''' – wielki żupan [[Raszka Wukanowiczów|Raszki]] w latach od ok. 1115 do ok. 1131.


== Życie ==
== Życie ==
=== Sytuacja wewnętrzna ===
=== Sytuacja wewnętrzna ===
Urosz I{{u|uwaga1}} był prawdopodobnie synem Marka, dworzanina króla [[Królestwo Zety|Zety]] [[Konstantyn Bodin|Konstantyna Bodina]], który około 1083 roku wraz z bratem [[Wukan (żupan Raszki w XI/XII w.)|Wukanem]] objął w imieniu władcy Zety władzę nad Raszką. O ojcu Urosza I źródła nie wspominają więcej, natomiast jego brat w następnych latach umocnił się na tronie wielkiego żupana Raszki, a następnie zrzuciwszy zwierzchnictwo zeckie, podporządkował sobie dwóch kolejnych władców Zety<ref name="Was69">{{cytuj książkę | tytuł= Historia Jugosławii |strony=69-70 |nazwisko r= Wasilewski |imię r= T. |autor r link= Tadeusz Wasilewski }}</ref>. Z relacji Anny Komneny wynika, że wśród zakładników, jakich przekazał w 1094 roku Wukan cesarzowi, był jego bratanek, Urosz{{odn|Leśny|1989|s=49}}. Kiedy Wukan umarł ok. 1115 roku{{u|uwaga2}} władzę w państwie przejął właśnie Urosz<ref name="Was69"/>.
Urosz I{{u|uwaga1}} był prawdopodobnie synem Marka, dworzanina króla [[Królestwo Zety|Zety]] [[Konstantyn Bodin|Konstantyna Bodina]], który około 1083 roku wraz z bratem [[Wukan (żupan Raszki w XI/XII w.)|Wukanem]] objął w imieniu władcy Zety władzę nad Raszką. O ojcu Urosza I źródła nie wspominają więcej, natomiast jego brat w następnych latach umocnił się na tronie wielkiego żupana Raszki, a następnie zrzuciwszy zwierzchnictwo zeckie, podporządkował sobie dwóch kolejnych władców Zety<ref name="Was69">{{cytuj książkę | tytuł= Historia Jugosławii |strony=69-70 |nazwisko r= Wasilewski |imię r= T. |autor r link= Tadeusz Wasilewski}}</ref>. Z relacji [[Anna Komnena|Anny Komneny]] wynika, że wśród zakładników, jakich przekazał w 1094 roku Wukan cesarzowi, był jego bratanek, Urosz{{odn|Leśny|1989|s=49}}. Kiedy Wukan umarł ok. 1115 roku{{u|uwaga2}} władzę w państwie przejął właśnie Urosz<ref name="Was69"/>.


Brak źródeł nie pozwala rozstrzygnąć czy Urosz I objął władzę nad Raszką samodzielnie, czy też musiał ją dzielić ze swymi krewnymi, mającymi wydzielone własne dzielnice. Fakt, że aż do początku lat dwudziestych XII wieku nie przejawiał żadnej aktywności w polityce zagranicznej, może świadczyć o tym, że był w tym czasie zajęty ugruntowywaniem swojej władzy wewnątrz państwa{{odn|Leśny|1989|s=125}}. Na fakt istnienia kilku ośrodków władzy w ówczesnej Raszce zdaje się też wskazywać fakt, że w okresie walk w sąsiedniej Zecie pomiędzy następcami Konstantyna Bodina [[Jerzy Bodinović|Jerzym Bodinoviciem]] i [[Grubesza Branislavljević|Grubeszą Branislavljeviciem]] zarówno jeden, jak i drugi władca znajdował sojuszników w Raszce{{odn|Leśny|1989|s=117}}. W oparciu o dane archeologiczne J. Leśny ustala centrum władzy Urosza I w dolinie [[Lim]]u, a siedzibę jego dworu w [[Bijelo Polje|Bijelom Polju]]{{odn|Leśny|1989|s=120-125}}.
Brak źródeł nie pozwala rozstrzygnąć czy Urosz I objął władzę nad Raszką samodzielnie, czy też musiał ją dzielić ze swymi krewnymi, mającymi wydzielone własne dzielnice. Fakt, że aż do początku lat dwudziestych XII wieku nie przejawiał żadnej aktywności w polityce zagranicznej, może świadczyć o tym, że był w tym czasie zajęty ugruntowywaniem swojej władzy wewnątrz państwa{{odn|Leśny|1989|s=125}}. Na fakt istnienia kilku ośrodków władzy w ówczesnej Raszce zdaje się też wskazywać fakt, że w okresie walk w sąsiedniej Zecie pomiędzy następcami Konstantyna Bodina [[Jerzy Bodinović|Jerzym Bodinoviciem]] i [[Grubesza Branislavljević|Grubeszą Branislavljeviciem]] zarówno jeden, jak i drugi władca znajdował sojuszników w Raszce{{odn|Leśny|1989|s=117}}. na podstawie danych archeologicznych J. Leśny ustala centrum władzy Urosza I w dolinie [[Lim]]u, a siedzibę jego dworu w [[Bijelo Polje|Bijelom Polju]]{{odn|Leśny|1989|s=120-125}}.


W tym okresie doszło też zapewne do ostatniej próby narzucenia zwierzchności nad Raszką przez następcę Konstantina Bodina [[Jerzy Bodinović|Jerzego Bodinovicia]], władcę Zety, skoro Nicetas Choniates, pisząc o ofensywie bizantyńskiej w połowie lat dwudziestych XII wieku określa Raszkę jako państwo znajdujące się pod władzą sąsiadów. Wobec trudności jakich nastręczała Jerzemu Bodinoviciowi opozycja wewnątrz kraju, zwierzchnictwo Zety nad Raszką musiało mieć charakter symboliczny{{odn|Leśny|1989|s=126}}.
W tym okresie doszło też zapewne do ostatniej próby narzucenia zwierzchności nad Raszką przez następcę Konstantina Bodina [[Jerzy Bodinović|Jerzego Bodinovicia]], władcę Zety, skoro Nicetas Choniates, pisząc o ofensywie bizantyńskiej w połowie lat dwudziestych XII wieku określa Raszkę jako państwo znajdujące się pod władzą sąsiadów. Wobec trudności jakich nastręczała Jerzemu Bodinoviciowi opozycja wewnątrz kraju, zwierzchnictwo Zety nad Raszką musiało mieć charakter symboliczny{{odn|Leśny|1989|s=126}}.


=== Polityka zagraniczna ===
=== Polityka zagraniczna ===
Dwa lata po objęciu władzy przez Jerzego (1117) doszło w Zecie do konfliktu pomiędzy królem a przedstawicielami bocznej gałęzi dynastii rządzącej, Radosławowiczami. Nieoczekiwanie dla Jerzego w konflikt w Zecie włączył się cesarz bizantyński [[Jan II Komnen]]. Armia bizantyńska, wspierana przez członków zeckiej rodziny królewskiej, wkroczyła od strony Dracza do Zety. Jerzy zbiegł wówczas do Raszki pod opiekę Urosza I<ref name="Fin232">{{Cytuj książkę | nazwisko= Fine |imię=J. |autor link= |tytuł= The Early Medieval Balkans |strony=232}}</ref>.
Dwa lata po objęciu władzy przez Jerzego (1117) doszło w Zecie do konfliktu pomiędzy królem a przedstawicielami bocznej gałęzi dynastii rządzącej, Radosławowiczami. Nieoczekiwanie dla Jerzego w konflikt w Zecie włączył się [[cesarz]] bizantyński [[Jan II Komnen]]. Armia bizantyńska, wspierana przez członków zeckiej rodziny królewskiej, wkroczyła od strony Dracza do Zety. Jerzy zbiegł wówczas do Raszki pod opiekę Urosza I<ref name="Fin232">{{Cytuj książkę | nazwisko= Fine |imię=J. |autor link= |tytuł= The Early Medieval Balkans |strony=232}}</ref>.


W 1122 roku, kiedy zachodnie prowincje Cesarstwa stały się obiektem najazdów [[Pieczyngowie|Pieczyngów]], Urosz I zaatakował pograniczny gród Ras, znajdujący się w ręku bizantyńskim i zmusił do poniżającej ucieczki jego zarządcę Jana Kritoplosa. Zniszczenie Rasu miało umożliwić Uroszowi I w przyszłości przedsiębranie rabunkowych wypraw w głąb Cesarstwa. Bunt Urosza I został jednak bardzo krwawo stłumiony przez Bizantyńczyków. Mnóstwo jeńców serbskich zostało przesiedlonych do [[Bitynia|Bitynii]] pod [[Nikomedia|Nikomedię]]. Poniesiona klęska przekreśliła nadzieje na powrót do granic Raszki z okresu największej potęgi za panowania Wukana{{odn|Leśny|1991|s=126-127}}.
W 1122 roku, kiedy zachodnie prowincje Cesarstwa stały się obiektem najazdów [[Pieczyngowie|Pieczyngów]], Urosz I zaatakował pograniczny [[gród]] Ras, znajdujący się w ręku bizantyńskim i zmusił do poniżającej ucieczki jego zarządcę Jana Kritoplosa. Zniszczenie Rasu miało umożliwić Uroszowi I w przyszłości przedsiębranie rabunkowych wypraw w głąb Cesarstwa. Bunt Urosza I został jednak bardzo krwawo stłumiony przez Bizantyńczyków. Mnóstwo jeńców serbskich zostało przesiedlonych do [[Bitynia|Bitynii]] pod [[Nikomedia|Nikomedię]]. Poniesiona klęska przekreśliła nadzieje na powrót do granic Raszki z okresu największej potęgi za panowania Wukana{{odn|Leśny|1991|s=126-127}}.


W 1125 roku król zecki [[Grubesza Branislavljević]] wyprawił się w głąb Raszki wspierając wyprawę cesarza bizantyńskiego [[Jan II Komnen|Jana II Komnena]] przeciw Węgrom. Urosz I odparł armię zecką i sam z kolei zaatakował Zetę, wspierając roszczenia Jerzego Bodinovicia. Grubesza zginął w walkach pod Barem, a Jerzy powrócił na tron zecki<ref name="Fin233">{{Cytuj książkę | nazwisko= Fine |imię=J. |autor link= |tytuł= The Early Medieval Balkans |strony=233}} [http://www.montenegrina.net/pages/pages1/istorija/duklja/ljetopis_pop_dukljanina_latinicna_redakcija.htm Letopis Popa Duklanina, rozdz. XLV]</ref>. W następnym roku po bizantyńskiej ofensywie Urosz I musiał jednak uznać zwierzchnictwo Bizancjum<ref name="Fin235">{{Cytuj książkę | nazwisko= Fine |imię=J. |autor link= |tytuł= The Early Medieval Balkans |strony=235}}</ref> Przypuszcza się, że Urosz I nie poniósł żadnych strat terytorialnych, a Bizancjum zaakceptowało prawa jego i jego potomków do tronu wielkożupańskiego{{odn|Leśny|1991|s=127-128}}.
W 1125 roku król zecki [[Grubesza Branislavljević]] wyprawił się w głąb Raszki wspierając wyprawę cesarza bizantyńskiego [[Jan II Komnen|Jana II Komnena]] przeciw Węgrom. Urosz I odparł armię zecką i sam z kolei zaatakował Zetę, wspierając roszczenia Jerzego Bodinovicia. Grubesza zginął w walkach pod Barem, a Jerzy powrócił na tron zecki<ref name="Fin233">{{Cytuj książkę | nazwisko= Fine |imię=J. |autor link= |tytuł= The Early Medieval Balkans |strony=233}} [https://web.archive.org/web/20160415232950/http://www.montenegrina.net/pages/pages1/istorija/duklja/ljetopis_pop_dukljanina_latinicna_redakcija.htm Letopis Popa Duklanina, rozdz. XLV]</ref>. W następnym roku po bizantyńskiej ofensywie Urosz I musiał jednak uznać zwierzchnictwo Bizancjum<ref name="Fin235">{{Cytuj książkę | nazwisko= Fine |imię=J. |autor link= |tytuł= The Early Medieval Balkans |strony=235}}</ref> Przypuszcza się, że Urosz I nie poniósł żadnych strat terytorialnych, a Bizancjum zaakceptowało prawa jego i jego potomków do tronu wielkożupańskiego{{odn|Leśny|1991|s=127-128}}.


W następnych latach Urosz I utracił władzę w państwie i został uwięziony. Jerzy Bodinović wyprawił się wówczas na Raszkę, rozbił przeciwników Urosza I, a jemu samemu pomógł odzyskać tron wielkożupański. Wkrótce potem w Zecie doszło do ostatecznej rozprawy pomiędzy królem Jerzym a Radosławowiczami, którzy dzięki wsparciu bizantyńskiemu rozbili siły królewskie. Urosz I próbował wówczas bezskutecznie wspomóc sojusznika. W 1131 roku Jerzy dostał się do niewoli bizantyńskiej i wkrótce potem zmarł w więzieniu w [[Konstantynopol]]u<ref name="Fin233"/>. J. Leśny łączy te wydarzenia z panowaniem Urosza II{{odn|Leśny|1991|s=128-129}}.
W następnych latach Urosz I utracił władzę w państwie i został uwięziony. Jerzy Bodinović wyprawił się wówczas na Raszkę, rozbił przeciwników Urosza I, a jemu samemu pomógł odzyskać tron wielkożupański. Wkrótce potem w Zecie doszło do ostatecznej rozprawy pomiędzy królem Jerzym a Radosławowiczami, którzy dzięki wsparciu bizantyńskiemu rozbili siły królewskie. Urosz I próbował wówczas bezskutecznie wspomóc sojusznika. W 1131 roku Jerzy dostał się do niewoli bizantyńskiej i wkrótce potem zmarł w więzieniu w [[Konstantynopol]]u<ref name="Fin233"/>. J. Leśny łączy te wydarzenia z panowaniem Urosza II{{odn|Leśny|1991|s=128-129}}.


=== Polityka dynastyczna ===
=== Polityka dynastyczna ===
W 1129 roku lub najpóźniej w 1130 Urosz I wydał swą córkę Helenę za następcę tronu węgierskiego [[Bela II Ślepy|Belę II Ślepego]]. Z inicjatywą zawarcia sojuszu wystąpił król węgierski [[Stefan II węgierski|Stefan II]]. Data śmierci Urosza I nie jest znana. Część badaczy przyjmuje, że zmarł w tym samym, co Jerzy Bodinović 1131 roku roku, a władzę po nim objął jego syn [[Urosz II Wukanowicz|Urosz II]]<ref name="Fin233"/>. Według innej teorii ostatnim wydarzeniem, które można łączyć z Uroszem I jest ślub jego córki Heleny, śmierć jego musiała nastąpić około 1129, a najpóźniej w 1130 roku. Wedle tej koncepcji Urosz I umierając podzielił swoje państwo między synów, władzę pryncepsa przyznając najstarszemu [[Zawida|Stefanowi Zawidzie]], a osobne dzielnice pozostałym synom: [[Urosz II Wukanowicz|Uroszowi II]], Primisławowi i [[Desa Wukanowicz|Desie]]. Najmłodszy [[Belosz Wukanowicz|Belosz]] po ślubie Heleny znalazł się najprawdopodobniej na dworze węgierskim, gdzie pełnił następnie obowiązki wychowawcy swego bratanka [[Gejza II|Gejzy II]] i z tego powodu nie otrzymał żadnej dzielnicy{{odn|Leśny|1991|s=129-131}}.
W 1129 roku lub najpóźniej w 1130 Urosz I wydał swą córkę Helenę za następcę tronu węgierskiego [[Bela II Ślepy|Belę II Ślepego]]. Z inicjatywą zawarcia sojuszu wystąpił król węgierski [[Stefan II węgierski|Stefan II]]. Data śmierci Urosza I nie jest znana. Część badaczy przyjmuje, że zmarł w tym samym, co Jerzy Bodinović 1131 roku, a władzę po nim objął jego syn [[Urosz II Wukanowicz|Urosz II]]<ref name="Fin233"/>. Według innej teorii ostatnim wydarzeniem, które można łączyć z Uroszem I jest ślub jego córki Heleny, a śmierć jego musiała nastąpić około 1129, najpóźniej w 1130 roku. Wedle tej koncepcji Urosz I umierając podzielił swoje państwo między synów, władzę pryncepsa przyznając najstarszemu [[Zawida|Stefanowi Zawidzie]], a osobne dzielnice pozostałym synom: [[Urosz II Wukanowicz|Uroszowi II]], Primisławowi i [[Desa Wukanowicz|Desie]]. Najmłodszy [[Belosz Wukanowicz|Belosz]] po ślubie Heleny znalazł się najprawdopodobniej na dworze węgierskim, gdzie pełnił następnie obowiązki wychowawcy swego bratanka [[Gejza II|Gejzy II]] i z tego powodu nie otrzymał żadnej dzielnicy{{odn|Leśny|1991|s=129-131}}.


== Rodzina ==
== Rodzina ==
⚫
<div style="float: centre; width: 100%" class="NavFrame"><div style="background: #ccddcc; text-align: center; border: 1px solid #667766" class="NavHead">'''Związki rodzinne Urosza I<ref>{{cytuj książkę | tytuł= Historia Jugosławii |strony=510 |nazwisko r= Wasilewski |imię r= T. |autor r link= Tadeusz Wasilewski}}</ref><ref name="Caw671">{{cytuj książkę|tytuł=Medieval Lands |nazwisko=Cawley |imię=Ch. |url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MONTENEGRO.htm#_Toc156305671}}</ref>'''</div>

⚫
<div style="float: centre; width: 100%" class="NavFrame"><div style="background: #ccddcc; text-align: center; border: 1px solid #667766" class="NavHead">'''Związki rodzinne Urosza I<ref>{{cytuj książkę | tytuł= Historia Jugosławii |strony=510 |nazwisko r= Wasilewski |imię r= T. |autor r link= Tadeusz Wasilewski }}</ref><ref name="Caw671">{{cytuj książkę|tytuł=Medieval Lands |nazwisko=Cawley |imię=Ch. |url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MONTENEGRO.htm#_Toc156305671}}</ref>'''</div>
<div class="NavContent" style="font-size:normal; text-align:center">
<div class="NavContent" style="font-size:normal; text-align:center">
{| width="100%" style="border-colapse: colapse; text-align: center;" cellspacing="0" cellpadding="0"
{| width="100%" style="border-colapse: colapse; text-align: center;" cellspacing="0" cellpadding="0"
Linia 121: Linia 139:
| colspan="2" | '''[[Desa Wukanowicz|Desa]]'''<br /><small>(panował&nbsp;1162-1168)</small>
| colspan="2" | '''[[Desa Wukanowicz|Desa]]'''<br /><small>(panował&nbsp;1162-1168)</small>
| colspan="2" | Helena<br />∞<br /><small>[[Bela II Ślepy|Bela II]] król Węgier</small>
| colspan="2" | Helena<br />∞<br /><small>[[Bela II Ślepy|Bela II]] król Węgier</small>
| colspan="2" | Maria<br />∞<br /><small>[[Konrad II Znojemski|Konrad II znojemski]]</small>
| colspan="2" | [[Maria serbska|Maria]]<br />∞<br /><small>[[Konrad II Znojemski|Konrad II znojemski]]</small>


|- style="height: 2ex; "
|- style="height: 2ex; "
Linia 131: Linia 149:


|}
|}
</div></div>
</div><div class="NavFrame" style="clear: none; display: none"></div></div>


== Uwagi ==
== Uwagi ==
{{Uwagi|
{{Przypisy-lista|grupa=uwaga|
<ref name="uwaga1">Uczeni zastanawiają się skąd w rodzie wywodzącym się z arystokracji duklańskiej wzięło się bardzo popularne za panowania Arpadów na Węgrzech imię "Urosz", pochodzące od węgierskiego „úr” („pan”). Wydaje się, że już pod koniec XI stulecia, w latach 70. lub najdalej na początku lat 80. musiało dojść do w rodach możnowładczych do małżeństw mieszanych duklańsko-węgierskich. Być może po opanowaniu Raszki i zbliżeniu się do granic Węgier. Koncepcja S. Mandicia, że „úr” był tytułem nadanym Uroszowi I przez jego zięcia, króla węgierskiego Belę II, nie tłumaczy występowania imienia Urosz, wśród bratanków Wukana, w relacji Anny Komneny z 1094 roku(J. Leśny: ''Studia...'', s. 48-49).</ref>
<ref name="uwaga1">Uczeni zastanawiają się skąd w rodzie wywodzącym się z arystokracji duklańskiej wzięło się bardzo popularne za panowania Arpadów na Węgrzech imię "Urosz", pochodzące od węgierskiego „úr” („pan”). Wydaje się, że już pod koniec XI stulecia, w latach 70. lub najdalej na początku lat 80. musiało dojść w rodach możnowładczych do małżeństw mieszanych duklańsko-węgierskich. Być może po opanowaniu Raszki i zbliżeniu się do granic Węgier. Koncepcja S. Mandicia, że „úr” był tytułem nadanym Uroszowi I przez jego zięcia, króla węgierskiego Belę II, nie tłumaczy występowania imienia Urosz, wśród bratanków Wukana, w relacji Anny Komneny z 1094 roku(J. Leśny: ''Studia...'', s. 48-49).</ref>
<ref name="uwaga2">J. Leśny umieszcza śmierć Wukana po 1113 roku ({{odn|ref=nie|Leśny|1989|s=113, 125}}), W. Swoboda w 1115/1116 roku ({{odn|ref=nie|Swoboda|2008|s=661}}), T. Wasilewski w roku 1115 (T. Wasilewski: ''Historia Jugosławii'', s. 69). W najnowszej historiografii serbskiej pojawił się pogląd, że władca ten zmarł już w 1112 roku ( Живковић: ''Портрети српских владара'', s. 114-115).</ref>
<ref name="uwaga2">J. Leśny umieszcza śmierć Wukana po 1113 roku ({{odn|ref=nie|Leśny|1989|s=113, 125}}), W. Swoboda w 1115/1116 roku ({{odn|ref=nie|Swoboda|2008|s=661}}), T. Wasilewski w roku 1115 (T. Wasilewski: ''Historia Jugosławii'', s. 69). W najnowszej historiografii serbskiej pojawił się pogląd, że władca ten zmarł już w 1112 roku ( Живковић: ''Портрети српских владара'', s. 114-115).</ref>
}}
}}


{{Przypisy|2}}
== Przypisy ==
{{Przypisy}}


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę|tytuł=Medieval Lands |nazwisko=Cawley |imię=Charles |url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MONTENEGRO.htm|wydawca=Foundation for Medieval Genealogy |data=2006–2009 }}
* {{cytuj książkę|tytuł=Medieval Lands |nazwisko=Cawley |imię=Charles |url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MONTENEGRO.htm|wydawca=Foundation for Medieval Genealogy |data=2006–2009}}
* {{cytuj książkę |nazwisko=Felczak |imię=W. |autor link=Wacław Felczak |nazwisko 2= Wasilewski |imię 2= T. | tytuł= Historia Jugosławii |wydawca= Ossolineum |miejsce=Wrocław |rok=1985 |strony= |rozdział='' Historia Jugosławii do XVIII wieku'' |adres rozdziału= |nazwisko r= Wasilewski |imię r= T. |autor r link= Tadeusz Wasilewski |isbn=83-04-01638-9 }}
* {{cytuj książkę |nazwisko=Felczak |imię=W. |autor link=Wacław Felczak |nazwisko2= Wasilewski |imię2= T. | tytuł= Historia Jugosławii |wydawca= Ossolineum |miejsce=Wrocław |rok=1985 |strony= |rozdział='' Historia Jugosławii do XVIII wieku'' |adres rozdziału= |nazwisko r= Wasilewski |imię r= T. |autor r link= Tadeusz Wasilewski |isbn=83-04-01638-9}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko= Fine |imię=John |tytuł= The Early Medieval Balkans|data=1991 |wydawca=The University of Michigan Press |miejsce=Warszawa |isbn=0-472-08149-7 }}
* {{Cytuj książkę |nazwisko= Fine |imię=John |tytuł= The Early Medieval Balkans|data=1991 |wydawca=The University of Michigan Press |miejsce=Warszawa |isbn=0-472-08149-7}}
* {{cytuj książkę | imię=Jan | nazwisko=Leśny |autor link=Jan Leśny |tytuł=Studia nad początkami serbskiej monarchii Nemaniczów: (połowa XI – koniec XII wieku) |rok=1989 |wydawca=Ossolineum-Wydawnictwo PAN |miejsce=Wrocław |isbn=83-04-03136-1 |odn=tak}}
* {{cytuj książkę | imię=Jan | nazwisko=Leśny |autor link=Jan Leśny |tytuł=Studia nad początkami serbskiej monarchii Nemaniczów: (połowa XI – koniec XII wieku) |rok=1989 |wydawca=Ossolineum-Wydawnictwo PAN |miejsce=Wrocław |isbn=83-04-03136-1 |odn=tak}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrogorski |imię=Georg |autor link= Georg Ostrogorski |tytuł= Dzieje Bizancjum |data=2008 |wydawca= Państwowe Wydawnictwo Naukowe |miejsce=Warszawa |isbn=978-83-01-15268-0|strony=}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrogorski |imię=Georg |autor link= Georg Ostrogorski |tytuł= Dzieje Bizancjum |data=2008 |wydawca= Państwowe Wydawnictwo Naukowe |miejsce=Warszawa |isbn=978-83-01-15268-0|strony=}}
* {{Cytuj książkę||nazwisko= Skowronek |imię=Jerzy |autor link=Jerzy Skowronek|nazwisko2=Tanty |imię2=Mieczysław |autor link2=Mieczysław Tanty |nazwisko3=Wasilewski |imię3=Tadeusz |autor link3=Tadeusz Wasilewski |tytuł=Historia Słowian południowych i zachodnich |data=1988 |wydawca=PWN
* {{Cytuj książkę|nazwisko= Skowronek |imię=Jerzy |autor link=Jerzy Skowronek|nazwisko2=Tanty |imię2=Mieczysław |autor link2=Mieczysław Tanty |nazwisko3=Wasilewski |imię3=Tadeusz |autor link3=Tadeusz Wasilewski |tytuł=Historia Słowian południowych i zachodnich |data=1988 |wydawca=PWN
|miejsce=Warszawa |isbn=83-01-07549-X |strony=}}
|miejsce=Warszawa |isbn=83-01-07549-X |strony=}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko=Wędzki (red.) |imię=Andrzej |tytuł=Wczesna Słowiańszczyzna. Przewodnik po dziejach i literaturze przedmiotu |rok=2008 |wydawca= Instytut Slawistyki PAN |miejsce= Warszawa |tom = 1 |rozdział=''Vukan'' | nazwisko r= Swoboda |imię r= W. |autor r link= Wincenty Swoboda |isbn= 978-83-89191-79-3 |odn= tak}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko=Wędzki (red.) |imię=Andrzej |tytuł=Wczesna Słowiańszczyzna. Przewodnik po dziejach i literaturze przedmiotu |rok=2008 |wydawca= Instytut Slawistyki PAN |miejsce= Warszawa |tom = 1 |rozdział=''Vukan'' | nazwisko r= Swoboda |imię r= W. |autor r link= Wincenty Swoboda |isbn= 978-83-89191-79-3 |odn= tak}}

Aktualna wersja na dzień 16:52, 9 sie 2024

Ten artykuł dotyczy wielkiego żupana. Zobacz też: innych władców nazywanych Uroszem I.
Urosz I
władca Raszki
Okres

od ok. 1115
do ok. 1131

Poprzednik

Wukan

Następca

Urosz II

Dane biograficzne
Dynastia

Wukanowicze

Data śmierci

1131

Ojciec

Marek

Dzieci

Urosz II • Desa • Belosz • Helena

Urosz I – wielki żupan Raszki w latach od ok. 1115 do ok. 1131.

Życie

[edytuj | edytuj kod]

Sytuacja wewnętrzna

[edytuj | edytuj kod]

Urosz I[a] był prawdopodobnie synem Marka, dworzanina króla Zety Konstantyna Bodina, który około 1083 roku wraz z bratem Wukanem objął w imieniu władcy Zety władzę nad Raszką. O ojcu Urosza I źródła nie wspominają więcej, natomiast jego brat w następnych latach umocnił się na tronie wielkiego żupana Raszki, a następnie zrzuciwszy zwierzchnictwo zeckie, podporządkował sobie dwóch kolejnych władców Zety[1]. Z relacji Anny Komneny wynika, że wśród zakładników, jakich przekazał w 1094 roku Wukan cesarzowi, był jego bratanek, Urosz[2]. Kiedy Wukan umarł ok. 1115 roku[b] władzę w państwie przejął właśnie Urosz[1].

Brak źródeł nie pozwala rozstrzygnąć czy Urosz I objął władzę nad Raszką samodzielnie, czy też musiał ją dzielić ze swymi krewnymi, mającymi wydzielone własne dzielnice. Fakt, że aż do początku lat dwudziestych XII wieku nie przejawiał żadnej aktywności w polityce zagranicznej, może świadczyć o tym, że był w tym czasie zajęty ugruntowywaniem swojej władzy wewnątrz państwa[3]. Na fakt istnienia kilku ośrodków władzy w ówczesnej Raszce zdaje się też wskazywać fakt, że w okresie walk w sąsiedniej Zecie pomiędzy następcami Konstantyna Bodina Jerzym Bodinoviciem i Grubeszą Branislavljeviciem zarówno jeden, jak i drugi władca znajdował sojuszników w Raszce[4]. na podstawie danych archeologicznych J. Leśny ustala centrum władzy Urosza I w dolinie Limu, a siedzibę jego dworu w Bijelom Polju[5].

W tym okresie doszło też zapewne do ostatniej próby narzucenia zwierzchności nad Raszką przez następcę Konstantina Bodina Jerzego Bodinovicia, władcę Zety, skoro Nicetas Choniates, pisząc o ofensywie bizantyńskiej w połowie lat dwudziestych XII wieku określa Raszkę jako państwo znajdujące się pod władzą sąsiadów. Wobec trudności jakich nastręczała Jerzemu Bodinoviciowi opozycja wewnątrz kraju, zwierzchnictwo Zety nad Raszką musiało mieć charakter symboliczny[6].

Polityka zagraniczna

[edytuj | edytuj kod]

Dwa lata po objęciu władzy przez Jerzego (1117) doszło w Zecie do konfliktu pomiędzy królem a przedstawicielami bocznej gałęzi dynastii rządzącej, Radosławowiczami. Nieoczekiwanie dla Jerzego w konflikt w Zecie włączył się cesarz bizantyński Jan II Komnen. Armia bizantyńska, wspierana przez członków zeckiej rodziny królewskiej, wkroczyła od strony Dracza do Zety. Jerzy zbiegł wówczas do Raszki pod opiekę Urosza I[7].

W 1122 roku, kiedy zachodnie prowincje Cesarstwa stały się obiektem najazdów Pieczyngów, Urosz I zaatakował pograniczny gród Ras, znajdujący się w ręku bizantyńskim i zmusił do poniżającej ucieczki jego zarządcę Jana Kritoplosa. Zniszczenie Rasu miało umożliwić Uroszowi I w przyszłości przedsiębranie rabunkowych wypraw w głąb Cesarstwa. Bunt Urosza I został jednak bardzo krwawo stłumiony przez Bizantyńczyków. Mnóstwo jeńców serbskich zostało przesiedlonych do Bitynii pod Nikomedię. Poniesiona klęska przekreśliła nadzieje na powrót do granic Raszki z okresu największej potęgi za panowania Wukana[8].

W 1125 roku król zecki Grubesza Branislavljević wyprawił się w głąb Raszki wspierając wyprawę cesarza bizantyńskiego Jana II Komnena przeciw Węgrom. Urosz I odparł armię zecką i sam z kolei zaatakował Zetę, wspierając roszczenia Jerzego Bodinovicia. Grubesza zginął w walkach pod Barem, a Jerzy powrócił na tron zecki[9]. W następnym roku po bizantyńskiej ofensywie Urosz I musiał jednak uznać zwierzchnictwo Bizancjum[10] Przypuszcza się, że Urosz I nie poniósł żadnych strat terytorialnych, a Bizancjum zaakceptowało prawa jego i jego potomków do tronu wielkożupańskiego[11].

W następnych latach Urosz I utracił władzę w państwie i został uwięziony. Jerzy Bodinović wyprawił się wówczas na Raszkę, rozbił przeciwników Urosza I, a jemu samemu pomógł odzyskać tron wielkożupański. Wkrótce potem w Zecie doszło do ostatecznej rozprawy pomiędzy królem Jerzym a Radosławowiczami, którzy dzięki wsparciu bizantyńskiemu rozbili siły królewskie. Urosz I próbował wówczas bezskutecznie wspomóc sojusznika. W 1131 roku Jerzy dostał się do niewoli bizantyńskiej i wkrótce potem zmarł w więzieniu w Konstantynopolu[9]. J. Leśny łączy te wydarzenia z panowaniem Urosza II[12].

Polityka dynastyczna

[edytuj | edytuj kod]

W 1129 roku lub najpóźniej w 1130 Urosz I wydał swą córkę Helenę za następcę tronu węgierskiego Belę II Ślepego. Z inicjatywą zawarcia sojuszu wystąpił król węgierski Stefan II. Data śmierci Urosza I nie jest znana. Część badaczy przyjmuje, że zmarł w tym samym, co Jerzy Bodinović 1131 roku, a władzę po nim objął jego syn Urosz II[9]. Według innej teorii ostatnim wydarzeniem, które można łączyć z Uroszem I jest ślub jego córki Heleny, a śmierć jego musiała nastąpić około 1129, najpóźniej w 1130 roku. Wedle tej koncepcji Urosz I umierając podzielił swoje państwo między synów, władzę pryncepsa przyznając najstarszemu Stefanowi Zawidzie, a osobne dzielnice pozostałym synom: Uroszowi II, Primisławowi i Desie. Najmłodszy Belosz po ślubie Heleny znalazł się najprawdopodobniej na dworze węgierskim, gdzie pełnił następnie obowiązki wychowawcy swego bratanka Gejzy II i z tego powodu nie otrzymał żadnej dzielnicy[13].

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]
Związki rodzinne Urosza I[14][15]
                         
  NN  
     
       
  Wukan
(panował ok. 1083-1115) 		  Marek
     
         
  córka
∞
Włodzimierz król Zety 		  Urosz I
(panował ok. 1115-1131) 		  Stefan Wukan
     
         
  Urosz II
(panował 1131-1149) 		Belosz
(panował 1161-1162) 		Desa
(panował 1162-1168) 		Helena
∞
Bela II król Węgier 		Maria
∞
Konrad II znojemski
 
  Helena
∞
Kazimierz II Sprawiedliwy

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Uczeni zastanawiają się skąd w rodzie wywodzącym się z arystokracji duklańskiej wzięło się bardzo popularne za panowania Arpadów na Węgrzech imię "Urosz", pochodzące od węgierskiego „úr” („pan”). Wydaje się, że już pod koniec XI stulecia, w latach 70. lub najdalej na początku lat 80. musiało dojść w rodach możnowładczych do małżeństw mieszanych duklańsko-węgierskich. Być może po opanowaniu Raszki i zbliżeniu się do granic Węgier. Koncepcja S. Mandicia, że „úr” był tytułem nadanym Uroszowi I przez jego zięcia, króla węgierskiego Belę II, nie tłumaczy występowania imienia Urosz, wśród bratanków Wukana, w relacji Anny Komneny z 1094 roku(J. Leśny: Studia..., s. 48-49).
  2. ↑ J. Leśny umieszcza śmierć Wukana po 1113 roku (Leśny 1989 ↓, s. 113, 125), W. Swoboda w 1115/1116 roku (Swoboda 2008 ↓, s. 661), T. Wasilewski w roku 1115 (T. Wasilewski: Historia Jugosławii, s. 69). W najnowszej historiografii serbskiej pojawił się pogląd, że władca ten zmarł już w 1112 roku ( Живковић: Портрети српских владара, s. 114-115).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 69-70.
  2. ↑ Leśny 1989 ↓, s. 49.
  3. ↑ Leśny 1989 ↓, s. 125.
  4. ↑ Leśny 1989 ↓, s. 117.
  5. ↑ Leśny 1989 ↓, s. 120-125.
  6. ↑ Leśny 1989 ↓, s. 126.
  7. ↑ J. Fine: The Early Medieval Balkans. s. 232.
  8. ↑ Leśny 1991 ↓, s. 126-127.
  9. ↑ a b c J. Fine: The Early Medieval Balkans. s. 233. Letopis Popa Duklanina, rozdz. XLV
  10. ↑ J. Fine: The Early Medieval Balkans. s. 235.
  11. ↑ Leśny 1991 ↓, s. 127-128.
  12. ↑ Leśny 1991 ↓, s. 128-129.
  13. ↑ Leśny 1991 ↓, s. 129-131.
  14. ↑ T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 510.
  15. ↑ Ch. Cawley: Medieval Lands.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Charles Cawley: Medieval Lands. Foundation for Medieval Genealogy, 2006–2009.
  • T. Wasilewski: Historia Jugosławii do XVIII wieku. W: W. Felczak, T. Wasilewski: Historia Jugosławii. Wrocław: Ossolineum, 1985. ISBN 83-04-01638-9.
  • John Fine: The Early Medieval Balkans. Warszawa: The University of Michigan Press, 1991. ISBN 0-472-08149-7.
  • Jan Leśny: Studia nad początkami serbskiej monarchii Nemaniczów: (połowa XI – koniec XII wieku). Wrocław: Ossolineum-Wydawnictwo PAN, 1989. ISBN 83-04-03136-1.
  • Georg Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2008. ISBN 978-83-01-15268-0.
  • Jerzy Skowronek, Mieczysław Tanty, Tadeusz Wasilewski: Historia Słowian południowych i zachodnich. Warszawa: PWN, 1988. ISBN 83-01-07549-X.
  • W. Swoboda: Vukan. W: Andrzej Wędzki (red.): Wczesna Słowiańszczyzna. Przewodnik po dziejach i literaturze przedmiotu. T. 1. Warszawa: Instytut Slawistyki PAN, 2008. ISBN 978-83-89191-79-3.
  • Тибор Живковић: Портрети српских владара: (IX-XII век). Београд: Завод за уџбенике и наставна средства, 2006. ISBN 86-17-13754-1.
Władcy Serbii, Królestwa SHS i Jugosławii
Wyszesławice
Wukanowicze
Nemanicze
Hrebeljanowicze
Brankowicze
Obrenowicze
Karadziordziewicze
Obrenowicze
Karadziordziewicze

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Urosz_I_Wukanowicz&oldid=74512905”