Aleksandria (obwód kirowohradzki): Różnice pomiędzy wersjami

Aleksandria
Олександрія
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	kirowohradzki
Rejon	aleksandryjski
Populacja (2022); • liczba ludności	; 76 097
Kod pocztowy	28000
	Położenie na mapie Ukrainy Aleksandria
	Położenie na mapie obwodu kirowohradzkiego Aleksandria
	48°40′N 33°07′E/48,666667 33,116667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 11:55, 15 sie 2024

Aleksandria (ukr. Олександрія, trb. Ołeksandrija) – miasto na Ukrainie (obwód kirowohradzki) nad rzeką Ingulec (prawy dopływ Dniepru).

Opis

Miasto położone jest we wschodniej części obwodu , 75 km od Kropywnickiego.

Historia

W XVI – I połowie XVIII w. ziemie współczesnego miasta i tereny przyległe były w posiadaniu Siczy Zaporoskiej. Pierwsza wzmianka o osadzie Usiwki na terenie miasta pochodzi z 1746 roku. Według wersji na wpół legendarnej osada powstała jako obóz zimowy kozaków, założony przez kozaka zaporoskiego Usyka (Wusa)^[2]. Według danych z XVIII w. na początku lat czterdziestych XVIII w. na terenie miasta osiedlili się Kozacy Stu Krzemieńczuków z Pułku Myrorodskiego „Gryhorij Usyk z bratem Sydorem, Pylypem Usykiem i jego bratem Cyrylem”. Choć nie byli oni pierwszymi osadnikami na tych terenach^[3].

Za datę założenia osady można zatem przyjąć rok 1739, kiedy to zaczęli tu mieszkać pobliscy sąsiedzi Mychajło Owramenko, Kozak Setki Krzemieńczuckiej: Stepan Tereszczenko i Roman Kasjan^[4].

Od 1784 r. przydzielony do Aleksandrijska. Później nazwę miasta zmieniono na Aleksandria. W 1793 r. mieszkało tu 738 osób.

14 marca 1806 roku utworzono powiat aleksandryjski, będący częścią gubernii chersońskiej.

W 1858 r. w Aleksandrii żyło 7800 mieszkańców^[5].

Na początku XX wieku w Aleksandrii mieszkało 14 007 osób^[6].

Podczas wojny radziecko-ukraińskiej w 1917 roku na terenie Aleksandrii pojawiły się oddziały Ukraińskich Wolnych Kozaków. 26 marca 1919 roku zaczęto wydawać gazetę^[7]. W maju 1919 r. w Oleksandrii doszło do powstania antybolszewickiego pod wodzą Otamana Hryhorjewa^[8]. 23 maja 1919 roku powstanie zostało brutalnie stłumione przez siły Armii Czerwonej.

W czasie Wielkiego Głodu zorganizowanego przez władze sowieckie w latach 1932-1933 zginęło co najmniej 1729 mieszkańców miasta^[9].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w grudniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 700 osób. W marcu 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali w okolicy Iwanogrodu^[10].

W 1989 liczyło 102 611 mieszkańców^[11].

W 2013 liczyło 82 819 mieszkańców^[12].

Wydobycie węgla brunatnego, produkcja brykietów, wytwórnia urządzeń górniczych.

W czasie wojny na wschodzie Ukrainy zginęło 24 mieszkańców Aleksandrii, na cześć czego w 2017 roku w Święto Niepodległości odsłonięto pomnik w kształcie krzyża z trójzębem^[13]^[14]

Podczas inwazji Rosji na Ukrainę 15 kwietnia 2022 r. o godzinie 22:26 Rosjanie dwoma rakietami uderzyli w infrastrukturę miasta i lotnisko^[15]. Później szef Obwodowej Administracji Państwowej Kirowogradu Andrij Rajkowicz i burmistrz Oleksandrii Serhij Kuzmenko przekazali, że w wyniku ataku zginęli i zostali ranni^[16]^[17].

W 2023 roku w Święto Niepodległości odsłonięto Aleję Pamięci Poległych w wojnie wojny rosyjsko-ukraińskiej^[18].

Zabytki

Miasta partnerskie

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2022 року. Державна служба статистики України. Київ, 2022.
↑ Дещо про «козака Вуса» - Олександрійське козацтво
↑ До історії заснування поселення Усівка Н. Жахалова. Блог Олександрійського краєзнавчого музею
↑ «До історії заснування поселення Усівка». 28 січня 2015. Блог Надії Жахалової
↑ «Одесский вестник» № 42, 1856 Повна стаття в перекладі українською
↑ Географія рідного краю. Ф. Н. Спектор, С. М. Рубін. Київ — 1996. ISBN 966-557-004-8
↑ № 2852. Ленинское знамя // Летопись периодических и продолжающихся изданий СССР 1986 - 1990. Часть 2. Газеты. М., «Книжная палата», 1994. стр.374
↑ Михайличенко Д. Ю. Травнева військово-політична криза в УСРР, 1919 р. // Вісник Харківського національного університету ім. В. Н. Каразіна. — Сер. Історія України. — Вип. 5. — Харків, 2002. — С. 137.
↑ Олександрійці вшанували пам’ять жертв Голодомору
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1619 .
↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
↑ В Олександрії відкрили пам'ятник загиблим в АТО воїнам [online] [dostęp 2020-12-24] .
↑ В Олександрії відкрили пам'ятник загиблим за Україну (ФОТО)
↑ Кіровоградщина: росіяни вдарили ракетами по аеродрому в Олександрії, „Українська правда” [dostęp 2022-04-16] (ukr.).
↑ Андрій Райкович - Доброго ранку всій Україні!... [online] [dostęp 2022-04-16] (ukr.).
↑ Сергій Кузьменко - офіційна сторінка [online] [dostęp 2022-04-16] (ukr.).
↑ В Олександрії відкрили Алею пам’яті захисників (ФОТО)

Linki zewnętrzne

Aleksandrya, miasto powiatowe guberni chersońskiej, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 29 .

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2022 року. Державна служба статистики України. Київ, 2022.

[2] Дещо про «козака Вуса» - Олександрійське козацтво

[3] До історії заснування поселення Усівка Н. Жахалова. Блог Олександрійського краєзнавчого музею

[4] «До історії заснування поселення Усівка». 28 січня 2015. Блог Надії Жахалової

[5] «Одесский вестник» № 42, 1856 Повна стаття в перекладі українською

[6] Географія рідного краю. Ф. Н. Спектор, С. М. Рубін. Київ — 1996. ISBN 966-557-004-8

[7] № 2852. Ленинское знамя // Летопись периодических и продолжающихся изданий СССР 1986 - 1990. Часть 2. Газеты. М., «Книжная палата», 1994. стр.374

[8] Михайличенко Д. Ю. Травнева військово-політична криза в УСРР, 1919 р. // Вісник Харківського національного університету ім. В. Н. Каразіна. — Сер. Історія України. — Вип. 5. — Харків, 2002. — С. 137.

[9] Олександрійці вшанували пам’ять жертв Голодомору

[10] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1619 .

[11] Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу

[12] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).

[13] В Олександрії відкрили пам'ятник загиблим в АТО воїнам [online] [dostęp 2020-12-24] .

[14] В Олександрії відкрили пам'ятник загиблим за Україну (ФОТО)

[15] Кіровоградщина: росіяни вдарили ракетами по аеродрому в Олександрії, „Українська правда” [dostęp 2022-04-16] (ukr.).

[16] Андрій Райкович - Доброго ранку всій Україні!... [online] [dostęp 2022-04-16] (ukr.).

[17] Сергій Кузьменко - офіційна сторінка [online] [dostęp 2022-04-16] (ukr.).

[18] В Олександрії відкрили Алею пам’яті захисників (ФОТО)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-{{inne znaczenia|miasta na Ukrainie|[[Aleksandria (ujednoznacznienie)|inne miejsca o tej nazwie]]}}
+{{Inne znaczenia|miasta na Ukrainie|[[Aleksandria (ujednoznacznienie)|inne miejsca o tej nazwie]]}}
 {{Miejscowość infobox
  |nazwa                        = Aleksandria
- |nazwa oryginalna             = Олександрія
+ |nazwa oryginalna             = {{k|uk|Олександрія}}
- |zdjęcie                      = Олександрія площа Леніна.jpg
+ |zdjęcie                      = Олександрія вул. 6 Грудня, 2.jpg
  |opis zdjęcia                 =
+ |alt zdjęcia                  =
  |herb                         = Oleksnandria.emblem.5.gif
  |flaga                        = Flag of Oleksandriia.svg
  |dopełniacz nazwy             =
- |państwo                      = Ukraina
+ |państwo                      = UA-35
- |1. jednostka administracyjna = [[obwód kirowohradzki|kirowohradzki]]
+ |1. jednostka administracyjna =
  |2. jednostka administracyjna = [[Rejon aleksandryjski|aleksandryjski]]
  |powierzchnia                 =
  |wysokość                     =
- |rok                          = 2019
+ |rok                          = 2022
- |liczba ludności              = 79 289<ref>Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.41</ref>
+ |liczba ludności              = 76 097<ref>[http://db.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/ukr/publ_new1/2022/zb_Сhuselnist.pdf Чисельність наявного населення України на 1 січня 2022 року. Державна служба статистики України. Київ, 2022.]</ref>
  |gęstość zaludnienia          =
  |numer kierunkowy             =
@@ Linia 21: / Linia 22: @@
  |kod mapy                     = obwód kirowohradzki
  |współrzędne                  = 48°40′N 33°7′E
- |commons                      = Category:Oleksandria
+ |commons                      = Category:Oleksandriia
  |www                          =
- |wikisłownik = Aleksandria
+ |wikisłownik                  = Aleksandria
 }}
-'''Aleksandria''' ([[język ukraiński|ukr.]] ''Олександрія'', [[transkrypcja (językoznawstwo)|trb.]] ''Ołeksandrija'') – [[miasto]] na [[Ukraina|Ukrainie]] ([[obwód kirowohradzki]]) nad rzeką [[Ingulec]] (prawy dopływ [[Dniepr]]u).
+'''Aleksandria''' ({{ukr.|Олександрія}}, [[transkrypcja (językoznawstwo)|trb.]] ''Ołeksandrija'') – [[miasto]] na [[Ukraina|Ukrainie]] ([[obwód kirowohradzki]]) nad rzeką [[Ingulec]] (prawy dopływ [[Dniepr]]u).
+== Opis ==
+[[Plik:Міська рада Олександрії , Україна , 2023.jpg|mały|
+Rada Miejska]]
+Miasto położone jest we wschodniej części obwodu , 75 km od [[Kropywnycki|Kropywnickiego]].
 == Historia ==
+[[File:Aleksandria, view with synagogue.jpg|thumb|Panorama miasta , 1900]]
+[[File:35-103-0077 лікарня Олександрія (4).jpg|thumb|Szpital Miejski]]
+[[File:Olexandriya - Cinema after reconstruction.jpg|thumb|kino „Październik”]]
+[[File:Олександрія Будинок Пищевича 2.jpg|thumb|Dom Pyszczewycza]]
+[[Plik:Алея Пам'яті , Олександрія , Україна 2023.jpg|mały|Aleja pamięci bohaterów poległych w wojnie rosyjsko-ukraińskiej, 2023]]
+W XVI – I połowie XVIII w. ziemie współczesnego miasta i tereny przyległe były w posiadaniu [[Sicz Zaporoska|Siczy Zaporoskiej]]. Pierwsza wzmianka o osadzie Usiwki na terenie miasta pochodzi z 1746 roku. Według wersji na wpół legendarnej osada powstała jako obóz zimowy kozaków, założony przez kozaka zaporoskiego Usyka (Wusa)<ref>[https://kozactvo.jimdofree.com/%D0%B4%D0%B5%D1%89%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D0%BE-%D0%BA%D0%BE%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%B0-%D0%B2%D1%83%D1%81%D0%B0/ Дещо про «козака Вуса» - Олександрійське козацтво]</ref>. Według danych z XVIII w. na początku lat czterdziestych XVIII w. na terenie miasta osiedlili się Kozacy Stu Krzemieńczuków z Pułku Myrorodskiego „Gryhorij Usyk z bratem Sydorem, Pylypem Usykiem i jego bratem Cyrylem”. Choć nie byli oni pierwszymi osadnikami na tych terenach<ref>[https://web.archive.org/web/20150925193631/http://museum-alex.blogspot.com/2012/09/blog-post_16.html До історії заснування поселення Усівка] Н. Жахалова. Блог Олександрійського краєзнавчого музею</ref>.
+Za datę założenia osady można zatem przyjąć rok 1739, kiedy to zaczęli tu mieszkać pobliscy sąsiedzi Mychajło Owramenko, Kozak Setki Krzemieńczuckiej: Stepan Tereszczenko i Roman Kasjan<ref>[https://alexandriyahistory.blogspot.com/2015/01/blog-post%2028.html «До історії заснування поселення Усівка»]. 28 січня 2015. Блог Надії Жахалової</ref>.
-Założone na początku [[XVIII wiek]]u jako Usówka.
+Od 1784 r. przydzielony do Aleksandrijska. Później nazwę miasta zmieniono na Aleksandria. W 1793 r. mieszkało tu 738 osób.
-marca 1919 roku zaczęto wydawać gazetę<ref>№ 2852. Ленинское знамя // Летопись периодических и продолжающихся изданий СССР 1986 - 1990. Часть 2. Газеты. М., «Книжная палата», 1994. стр.374</ref>.
+marca 1806 roku utworzono powiat aleksandryjski, będący częścią
+[[Gubernia chersońska|gubernii chersońskiej]].
+W 1858 r. w Aleksandrii żyło 7800 mieszkańców<ref>«Одесский вестник» №&nbsp;42, 1856 [https://web.archive.org/web/20141111092451/http://selvis.alnet.com.ua/olex.html Повна стаття в перекладі українською]</ref>.
+Na początku XX wieku w Aleksandrii mieszkało 14 007 osób<ref>Географія рідного краю. Ф.&nbsp;Н.&nbsp;Спектор, С.&nbsp;М.&nbsp;Рубін. Київ&nbsp;— 1996. ISBN 966-557-004-8</ref>.
+Podczas [[wojna ukraińsko-sowiecka|wojny radziecko-ukraińskiej]] w 1917 roku na terenie Aleksandrii pojawiły się oddziały Ukraińskich Wolnych Kozaków. 26 marca 1919 roku zaczęto wydawać gazetę<ref>№ 2852. Ленинское знамя // Летопись периодических и продолжающихся изданий СССР 1986 - 1990. Часть 2. Газеты. М., «Книжная палата», 1994. стр.374</ref>. W maju 1919 r. w Oleksandrii doszło do
+[[Powstanie Hryhorjewa|powstania antybolszewickiego]] pod wodzą
+[[Matwij Hryhorjew|Otamana Hryhorjewa]]<ref>Михайличенко Д.&nbsp;Ю.&nbsp;Травнева військово-політична криза в УСРР, 1919&nbsp;р. // Вісник Харківського національного університету ім. В.&nbsp;Н.&nbsp;Каразіна.&nbsp;— Сер. Історія України.&nbsp;— Вип. 5.&nbsp;— Харків, 2002.&nbsp;— С. 137.</ref>. 23 maja 1919 roku powstanie zostało brutalnie stłumione przez siły Armii Czerwonej.
+W czasie [[Wielki głód na Ukrainie|Wielkiego Głodu]] zorganizowanego przez władze sowieckie w latach 1932-1933 zginęło co najmniej 1729 mieszkańców miasta<ref>[https://olexrada.gov.ua/bez-rubryky/oleksandrijtsi-vshanuvaly-pam-yat-zhertv-golodomoru.html Олександрійці вшанували пам’ять жертв Голодомору]</ref>.
+Podczas okupacji hitlerowskiej, w grudniu 1941 roku Niemcy utworzyli [[Getto żydowskie|getto dla żydowskich mieszkańców]]. Przebywało w nim około 700 osób. W marcu 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali w okolicy Iwanogrodu<ref>{{Cytuj |redaktor = Geoffrey P. Megargee |tytuł = Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945 |wolumin = II, part B |s = 1619}}</ref>.
 W 1989 liczyło 102 611 mieszkańców<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу]</ref>.
-W 2013 liczyło 82 819 mieszkańców<ref>[http://database.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/ukr/publ_new1/2013/sb_nnas_2012.pdf Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України. Київ, 2013. стор.70]</ref>.
+W 2013 liczyło 82 819 mieszkańców<ref>{{Cytuj stronę | url = http://database.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/ukr/publ_new1/2013/sb_nnas_2012.pdf | tytuł = Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року | data = 2013 | opublikowany = Державна служба статистики України | język = uk | data dostępu = 2023-09-02 | archiwum = https://web.archive.org/web/20130921053518/http://database.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/ukr/publ_new1/2013/sb_nnas_2012.pdf | zarchiwizowano = 2013-09-21}}</ref>.
 Wydobycie węgla brunatnego, produkcja brykietów, wytwórnia urządzeń górniczych.
+W czasie [[Wojna w Donbasie|wojny na wschodzie Ukrainy]] zginęło 24 mieszkańców Aleksandrii, na cześć czego w 2017 roku w Święto Niepodległości odsłonięto pomnik w kształcie krzyża z trójzębem<ref>{{Cytuj | url = http://olexrada.gov.ua/news/v-oleksandriyi-vidkryly-pam-yatnyk-zagyblym-v-ato-voyinam.html | tytuł = В Олександрії відкрили пам'ятник загиблим в АТО воїнам | data dostępu = 2020-12-24 <!-- nieprzetłumaczone parametry: | archive-url = https://web.archive.org/web/20220218023355/https://olexrada.gov.ua/news/v-oleksandriyi-vidkryly-pam-yatnyk-zagyblym-v-ato-voyinam.html | archive-date = 2022-02-18 -->}}</ref><ref>[http://novosti.kr.ua/2017/08/v-oleksandriyi-vidkrili-pamyatnik-zagi/ В Олександрії відкрили пам'ятник загиблим за Україну (ФОТО)]</ref>
-Miastem partnerskim jest [[Jarocin]].
+Podczas [[Inwazja Rosji na Ukrainę|inwazji Rosji na Ukrainę]] 15 kwietnia 2022 r. o godzinie 22:26 Rosjanie dwoma rakietami uderzyli w infrastrukturę miasta i lotnisko<ref>{{cytuj|tytuł=Кіровоградщина: росіяни вдарили ракетами по аеродрому в Олександрії|url=https://www.pravda.com.ua/news/2022/04/16/7339964/|czasopismo=Українська правда|data dostępu=2022-04-16|język=uk}}</ref>. Później szef Obwodowej Administracji Państwowej Kirowogradu Andrij Rajkowicz i burmistrz Oleksandrii Serhij Kuzmenko przekazali, że w wyniku ataku zginęli i zostali ranni<ref>{{cytuj|tytuł=Андрій Райкович - Доброго ранку всій Україні!...|url=https://www.facebook.com/andriy.raykovich/videos/517964353238945/|data dostępu=2022-04-16|język=uk}}</ref><ref>{{Cytuj|tytuł=Сергій Кузьменко - офіційна сторінка|url=https://www.facebook.com/s.kuzmenko.official/posts/523728966134660|data dostępu=2022-04-16|język=uk}}</ref>.
+W 2023 roku w Święto Niepodległości odsłonięto Aleję Pamięci Poległych w wojnie [[Wojna rosyjsko-ukraińska|wojny rosyjsko-ukraińskiej]]<ref>[https://gre4ka.info/suspilstvo/75347-v-oleksandrii-vidkryly-aleiu-pam-iati-zakhysnykiv-foto/ В Олександрії відкрили Алею пам’яті захисників (ФОТО)]</ref>.
+== Zabytki ==
+[[Plik:Пам'ятник героям російсько-української війни , Олександрія , Україна.jpg|mały|pomnik żołnierzy poległych podczas wojny rosyjsko-ukraińskiej]]
+[[Plik:Сквер Козака Вуса.jpg|mały|pomnik ukraińskiego Kozaka Vusa – założyciela miasta]]
+[[Plik:Історична пам'ятка у Олександрії.jpg|mały|budynek dawnej sali gimnastycznej]]
+== Miasta partnerskie ==
+* {{flaga|Polska}} [[Jarocin]], [[Polska]]
+* {{flaga|Chiny}} [[Xinyi]], [[Chiny]]
+* {{flaga|Bułgaria}} [[Tervel]], [[Bułgaria]]
+* [[Bath]], [[Wielka Brytania]]
 == Przypisy ==
@@ Linia 45: / Linia 86: @@
 == Linki zewnętrzne ==
-* {{SgKP|I|29|Aleksandrya}}
+* {{SgKP|I|29|Aleksandrya, miasto powiatowe guberni chersońskiej}}
 {{Miasta obwodu kirowohradzkiego}}
 {{Obwód kirowohradzki}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
 [[Kategoria:Aleksandria (Ukraina)| ]]