Stanisław Tym: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Życie prywatne: kwestia o byciu niewierzacym a wierzeniu w matke boska, najpewniej z przymruzeniem oka, padla ze w zw z przesmiewczym charakterem; napisalbym po prostu ze byl katolikiem |
|||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
|www = |
|www = |
||
}} |
}} |
||
'''Stanisław Aleksy Tym''' (ur. [[17 lipca]] [[1937]] w [[Małkinia Górna|Małkini Górnej]], zm. [[6 grudnia]] [[2024]] w [[Warszawa|Warszawie]]<ref>{{Cytuj |autor = Redakcja „Polityki” |tytuł = Zmarł Stanisław Tym. Wielka postać polskiej kultury, aktor, satyryk, felietonista „Polityki” |data = 20241206T094400+0100 |data dostępu = 2024-12-06 |opublikowany = polityka.pl |url = https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/2281153,1,zmarl-stanislaw-tym-wielka-postac-polskiej-kultury-aktor-satyryk-felietonista-polityki.read}}</ref>) – [[Polacy|polski]] [[aktor]] [[teatr]]alny, [[Telewizja Polska|telewizyjny]] i [[film]]owy, [[satyryk]], [[reżyser]], [[scenarzysta]] i [[Literatura|literat]]. |
'''Stanisław Aleksy Tym''' (ur. [[17 lipca]] [[1937]] w [[Małkinia Górna|Małkini Górnej]], zm. [[6 grudnia]] [[2024]] w [[Warszawa|Warszawie]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Redakcja „Polityki” |tytuł = Zmarł Stanisław Tym. Wielka postać polskiej kultury, aktor, satyryk, felietonista „Polityki” |data = 20241206T094400+0100 |data dostępu = 2024-12-06 |opublikowany = polityka.pl |url = https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/2281153,1,zmarl-stanislaw-tym-wielka-postac-polskiej-kultury-aktor-satyryk-felietonista-polityki.read}}</ref>) – [[Polacy|polski]] [[aktor]] [[teatr]]alny, [[Telewizja Polska|telewizyjny]] i [[film]]owy, [[satyryk]], [[reżyser]], [[scenarzysta]] i [[Literatura|literat]]. |
||
== Życiorys == |
== Życiorys == |
||
| Linia 46: | Linia 46: | ||
== Życie prywatne == |
== Życie prywatne == |
||
Był żonaty z Anną Kokozow-Tym (ur. 13 sierpnia 1943, zm. 4 lipca 2023), która zagrała epizodyczną rolę w filmie ''Miś''<ref>{{Cytuj |tytuł = Mało kto o tym pamięta. Żona Stanisława Tyma zagrała w kultowej scenie w "Misiu" |data dostępu = 2023-07-12 |opublikowany = kultura.onet.pl |url = https://kultura.onet.pl/film/nie-zyje-zona-stanislawa-tyma-anna-tym-zagrala-w-kultowej-scenie-w-misiu/7c5xm7h |język = pl}}</ref>. Jego przodek, [[Daniel Tym]], był [[ludwisarz]]em królewskim, który na zamówienie [[Władysław IV Waza|Władysława IV Wazy]] wykonał odlew posągu [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]]<ref name=pesymista>{{Cytuj |tytuł = Stanisław Tym: dowcipny pesymista |data = 2020-07-16 |data dostępu = 2022-01-23 |opublikowany = Onet Kultura |url = https://kultura.onet.pl/film/wywiady-i-artykuly/kim-jest-stanislaw-tym-aktor-rejsu-i-misia/6hpg1jh |język = pl}}</ref>. Był [[Wegetarianizm|wegetarianinem]]<ref name=pesymista />. Mieszkał we wsi [[Zakąty]] nad jeziorem [[Wigry (jezioro)|Wigry]]<ref name=pesymista />. Miał brata Antoniego, który zagrał epizodyczne role w filmach ''Miś'' (1980) i ''[[Ryś (film 2007)|Ryś]]'' (2007). Był katolikiem<ref>{{Cytuj stronę | url = https://deon.pl/swiat/wiadomosci-z-polski/stanislaw-tym-o-swojej-wierze-ogolnie-jestem-niewierzacy-ale-w-matke-boska-wierze,2997548 | tytuł = Stanisław Tym o swojej wierze: "Ogólnie jestem niewierzący, ale w Matkę Boską wierzę" | opublikowany = deon.pl | data dostępu = 2024-12-06}}</ref>. |
Był żonaty z Anną Kokozow-Tym (ur. 13 sierpnia 1943, zm. 4 lipca 2023), która zagrała epizodyczną rolę w filmie ''Miś''<ref>{{Cytuj |tytuł = Mało kto o tym pamięta. Żona Stanisława Tyma zagrała w kultowej scenie w "Misiu" |data dostępu = 2023-07-12 |opublikowany = kultura.onet.pl |url = https://kultura.onet.pl/film/nie-zyje-zona-stanislawa-tyma-anna-tym-zagrala-w-kultowej-scenie-w-misiu/7c5xm7h |język = pl}}</ref>. Jego przodek, [[Daniel Tym]], był [[ludwisarz]]em królewskim, który na zamówienie [[Władysław IV Waza|Władysława IV Wazy]] wykonał odlew posągu [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]]<ref name=pesymista>{{Cytuj |tytuł = Stanisław Tym: dowcipny pesymista |data = 2020-07-16 |data dostępu = 2022-01-23 |opublikowany = Onet Kultura |url = https://kultura.onet.pl/film/wywiady-i-artykuly/kim-jest-stanislaw-tym-aktor-rejsu-i-misia/6hpg1jh |język = pl}}</ref>. Był [[Wegetarianizm|wegetarianinem]]<ref name=pesymista />. Mieszkał we wsi [[Zakąty]] nad jeziorem [[Wigry (jezioro)|Wigry]]<ref name=pesymista />. Miał brata Antoniego, który zagrał epizodyczne role w filmach ''Miś'' (1980) i ''[[Ryś (film 2007)|Ryś]]'' (2007). Był katolikiem<ref>{{Cytuj stronę | url = https://deon.pl/swiat/wiadomosci-z-polski/stanislaw-tym-o-swojej-wierze-ogolnie-jestem-niewierzacy-ale-w-matke-boska-wierze,2997548 | tytuł = Stanisław Tym o swojej wierze: "Ogólnie jestem niewierzący, ale w Matkę Boską wierzę" | opublikowany = deon.pl | data dostępu = 2024-12-06}}</ref>. |
||
Chorował na nowotwór<ref>{{Cytuj |tytuł = Nie żyje Stanisław Tym. Wcześniej wygrał z nowotworem |data = 2024-12-06 |data dostępu = 2024-12-06 |opublikowany = medonet.pl |url = https://www.medonet.pl/zdrowie/wiadomosci,nie-zyje-stanislaw-tym--wczesniej-wygral-z-nowotworem,artykul,46334277.html}}</ref>. Zmarł 6 grudnia 2024 w wieku 87 lat<ref name=":0" />. |
|||
== Filmografia == |
== Filmografia == |
||
Wersja z 23:51, 6 gru 2024
 Stanisław Tym (2010) | |
| Imię i nazwisko |
Stanisław Aleksy Tym |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
17 lipca 1937 |
| Data i miejsce śmierci |
6 grudnia 2024 |
| Zawód | |
| Współmałżonek |
Anna Kokozow-Tym |
| Lata aktywności |
1958–2021 |
| Odznaczenia | |
 
| |
| |
Stanisław Aleksy Tym (ur. 17 lipca 1937 w Małkini Górnej, zm. 6 grudnia 2024 w Warszawie[1]) – polski aktor teatralny, telewizyjny i filmowy, satyryk, reżyser, scenarzysta i literat.
Życiorys
W maju 1953 zdał maturę w CLXV Liceum Ogólnokształcącym w Warszawie[2][3]. Na przełomie lat 50. i 60. studiował w Warszawie, m.in. chemię na Politechnice Warszawskiej i przetwórstwo na SGGW oraz – w latach 1958–1959 – aktorstwo na Wydziale Aktorskim PWST, ale nie ukończył żadnego z tych kierunków[4][5]. W 1964 zdał w Warszawie eksternistyczny egzamin aktorski.
W wakacje 1955 znalazł zatrudnienie w Zakładach Przemysłu Cukierniczego w Warszawie[2]. Był bramkarzem i szatniarzem w klubie „Stodoła”, gdzie następnie występował w kabarecie[6]. W tym okresie pisał swoje pierwsze teksty satyryczne[7]. W 1961 nawiązał współpracę z warszawskim Studenckim Teatrem Satyryków, w którym do 1972 działał jako autor skeczy, aktor i reżyser oraz dyrektor[8]. Był także współautorem tekstów i aktorem kabaretów: Owca, Dudek, Lopek i Wagabunda[7].
Jest autorem wielu sztuk teatralnych, skeczy (m.in. Ucz się Jasiu w wykonaniu Jana Kobuszewskiego, Wiesława Gołasa i Wiesława Michnikowskiego, prezentowany w kabarecie Dudek), słuchowisk radiowych i scenariuszy do filmów Stanisława Barei, w których również występował i których był współreżyserem.
Popularność zyskał dzięki roli pasażera bez biletu, mylnie uznanego za kaowca, w filmie Marka Piwowskiego Rejs oraz Ryszarda Ochódzkiego w filmach: Miś, Rozmowy kontrolowane i Ryś[9]. Szeroką popularność przyniosły mu także telewizyjne transmisje jego występów kabaretowych[10].
W styczniu 1976 podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[11]. Jego nazwisko zostało umieszczone na liście autorów, którzy pozostawali pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury; instrukcja cenzorska z 21 listopada 1976 Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk stanowiła: „Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów”[12].
W latach 1983–1986 był dyrektorem Teatru Dramatycznego w Elblągu[7]. Od 1987 pracował jako reżyser teatralny: w latach 1987–1994 był związany z Teatrem Rampa, a w latach 1994–2006 – z Teatrem Powszechnym[10].
Jest uznawany za mistrza drobnych, zwłaszcza humorystycznych form literackich[3]. W drugiej połowie lat 90. pisał felietony do tygodnika „Wprost” i dziennika „Rzeczpospolita”, następnie został stałym felietonistą „Polityki”. Prowadził autorski kanał w serwisie YouTube[13].
Laureat wielu nagród, m.in. za najlepszy scenariusz do filmu Rozmowy kontrolowane na FPFF w Gdyni w 1992, Nagrody Kisiela dla najlepszego publicysty w 1998, nagrody telewizyjnego Pegaza „za poczucie humoru i przenikliwość umysłu” w 2002 oraz tytułu Mistrz Mowy Polskiej w 2010[14].
W 2005 ukazał się zbiór jego tekstów i rysunków pt. Mamuta tu mam. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich[15] i członkiem honorowym Stowarzyszenia Autorów ZaiKS[16].
Został członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010[17].
Życie prywatne
Był żonaty z Anną Kokozow-Tym (ur. 13 sierpnia 1943, zm. 4 lipca 2023), która zagrała epizodyczną rolę w filmie Miś[18]. Jego przodek, Daniel Tym, był ludwisarzem królewskim, który na zamówienie Władysława IV Wazy wykonał odlew posągu Zygmunta III Wazy[19]. Był wegetarianinem[19]. Mieszkał we wsi Zakąty nad jeziorem Wigry[19]. Miał brata Antoniego, który zagrał epizodyczne role w filmach Miś (1980) i Ryś (2007). Był katolikiem[20].
Chorował na nowotwór[21]. Zmarł 6 grudnia 2024 w wieku 87 lat[1].
Filmografia
Reżyseria
- 1998: Rozmowy przy wycinaniu lasu
- 2007: Ryś
Scenarzysta
- 1976: Brunet wieczorową porą (pod pseudonimem Andrzej Kill)
- 1978: Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz?
- 1981: Miś
- 1991: Rozmowy kontrolowane
- 1998: Rozmowy przy wycinaniu lasu
- 2007: Ryś
Nagrody i odznaczenia
- 1969 – Nagroda na 5. Łódzkich Spotkaniach Teatralnych za sztukę „Kochany panie Ionesco!”[22].
- 1992 – Nagroda na 17. FPFF w Gdańsku za scenariusz filmu „Rozmowy kontrolowane”.
- 1998 – Odciśnięcie dłoni na 3. Festiwalu Gwiazd w Międzyzdrojach odcisnął dłoń na Promenadzie Gwiazd.
- 1998 – Nagroda Kisiela dla najlepszego publicysty.
- 1999 – Nagroda Eryk '98 – za nowatorskie ujęcie tradycyjnej formuły szopki satyrycznej w przedstawieniu „Szopka Tyma z Brodą” (Teatr Powszechny i dziennik „Rzeczpospolita”).
- 2001 – I Nagroda na gdańskim Festiwalu Dobrego Humoru za program rozrywkowy „Jujka wg Tyma”.
- 2002 – Nagroda Pegaz, przyznawana przez program telewizyjny „Pegaz” za „poczucie humoru i przenikliwość umysłu”.
- 2004 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.
- 2005 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[23]
- 2005 – Nagroda za całokształt twórczości na Festiwalu Dobrego Humoru w Gdańsku.
- 2007 – Nagroda Honorowa 14. Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” we Wrześni.
- 2007 – Nagroda Honorowa Specjalny Miś na 5. Festiwalu Filmów Komediowych i Niezależnych „Barejada” w Jeleniej Górze, za kontynuację dzieła Stanisława Barei.
- 2010 – Mistrz Mowy Polskiej (wraz z Arturem Andrusem, Jerzym Trelą, Ryszardem Kaczorowskim i Beatą Tadlą).
- 2021 – Nagroda 100-lecia ZAiKS-u[16].
Przypisy
- ↑ a b Redakcja „Polityki”, Zmarł Stanisław Tym. Wielka postać polskiej kultury, aktor, satyryk, felietonista „Polityki” [online], polityka.pl, 2024 [dostęp 2024-12-06].
- ↑ a b Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 398. ISBN 83-917891-8-7.
- ↑ a b Stanisław Tym [online], Wywiadowcy.pl, 29 stycznia 2010 [dostęp 2021-02-21] (pol.).
- ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 398–400. ISBN 83-917891-8-7.
- ↑ Karolina Prewęcka, Bohdan Łazuka: Przypuszczam, że wątpię. Prószyński i S-ka, 2010, s. 73. ISBN 978-83-7648-468-6.
- ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 399. ISBN 83-917891-8-7.
- ↑ a b c Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 401. ISBN 83-917891-8-7.
- ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 401. ISBN 83-917891-8-7.
- ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 402. ISBN 83-917891-8-7.
- ↑ a b Stanisław Tym | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2021-02-21] (pol.).
- ↑ Kultura 1976/03/342, Paryż 1976, s. 30.
- ↑ Strzyżewski 2015 ↓, s. 95.
- ↑ Stanisław Tym – YouTube [online], youtube.com [dostęp 2021-02-07].
- ↑ Mistrz Mowy Polskiej 2010 [online], Mistrz Mowy Polskiej [dostęp 2021-04-11] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-11] (pol.).
- ↑ Stanisław TYM | Stowarzyszenie Pisarzy Polskich [online], sppwarszawa.pl [dostęp 2023-07-30].
- ↑ a b Stanisław Tym [online], zaiks.org.pl [dostęp 2023-12-28].
- ↑ Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego [online], onet.pl, 16 maja 2010 [dostęp 2014-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-20].
- ↑ Mało kto o tym pamięta. Żona Stanisława Tyma zagrała w kultowej scenie w "Misiu" [online], kultura.onet.pl [dostęp 2023-07-12] (pol.).
- ↑ a b c Stanisław Tym: dowcipny pesymista [online], Onet Kultura, 16 lipca 2020 [dostęp 2022-01-23] (pol.).
- ↑ Stanisław Tym o swojej wierze: "Ogólnie jestem niewierzący, ale w Matkę Boską wierzę". deon.pl. [dostęp 2024-12-06].
- ↑ Nie żyje Stanisław Tym. Wcześniej wygrał z nowotworem [online], medonet.pl, 6 grudnia 2024 [dostęp 2024-12-06].
- ↑ Stanisław Tym | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2021-02-07] (pol.).
- ↑ MKiDN – Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis [online] [dostęp 2021-05-04] (pol.).
Bibliografia
- Tomasz Strzyżewski, Wielka księga cenzury PRL w dokumentach, Warszawa: Prohibita, 2015, ISBN 978-83-61344-70-4.
Linki zewnętrzne
- Stanisław Tym w bazie IMDb (ang.)
- Stanisław Tym w bazie Filmweb
- Stanisław Tym w bazie filmpolski.pl
- Stanisław Tym, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-09].
- Stanisław Tym na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Laureaci Nagrody Kisiela
- Ludzie związani z Elblągiem
- Ludzie związani z Suwalszczyzną
- Polscy aktorzy filmowi
- Polscy artyści kabaretowi
- Polscy satyrycy
- Polscy scenarzyści filmowi
- Polscy felietoniści
- Sygnatariusze Memoriału 101
- Urodzeni w 1937
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
- Członkowie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
- Mistrzowie Mowy Polskiej
- Zmarli w 2024