Zygmunt Gorgolewski: Różnice pomiędzy wersjami

Zygmunt Gorgolewski
Data i miejsce urodzenia	14 lutego 1845 ; Solec
Data i miejsce śmierci	6 lipca 1903 ; Lwów
Miejsce spoczynku	Cmentarz Łyczakowski we Lwowie
Zawód, zajęcie	architekt
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 19:34, 10 gru 2024

Grobowiec rodziny Gorgolewskich na cmentarzu Łyczakowskim

Zygmunt Gorgolewski (ur. 14 lutego 1845 w Solcu^[1], zm. 5 lipca 1903 we Lwowie) – polski architekt, przedstawiciel historyzmu, jeden z najwybitniejszych polskich architektów epoki; od 1872 działał w Niemczech i Poznańskiem, od 1893 we Lwowie, gdzie w latach 1897–1900 wzniósł swoje najbardziej znane dzieło – Teatr Wielki we Lwowie.

Życiorys

Gimnazjum ukończył w Poznaniu. W latach 1866–1871 studiował architekturę w królewskiej Akademii Budownictwa w Berlinie, po czym przez sześć lat był profesorem pomocniczym tej uczelni. Następnie pełnił funkcje: radcy w Ministerstwie Robót Publicznych (od 1877), architekta pałaców królewskich w Berlinie, królewskiego inspektora budowlanego w Halle (od 1885), a od 1891 pracował w Hildesheim^[2]. Dwukrotnie uczestniczył w konkursach na siedzibę Reichstagu: w 1872 spośród 105 zgłoszonych, jego pracę wraz z 19 innymi zakwalifikowano do ścisłej eliminacji, a dziesięć lat później otrzymał IV nagrodę. Z kolei pierwszą nagrodę otrzymał za projekt mostu cesarza Wilhelma.

W okresie studiów nadzorował budowę dworca hanowerskiego w Berlinie, następnie opracowywał plany przebudowy pałaców królewskich w Berlinie i Kilonii oraz rozbudowy stołecznych urzędów państwowych, klinik uniwersyteckich w Halle (Saale) i Bonn, zakładu kąpielowego w Bad Oeynhausen w Westfalii. Ponadto zaprojektował budynki sądów w Opolu i Olsztynie, a także więzienia w Świdnicy i Królewskiej Hucie (dzisiejszym Chorzowie).

W Poznańskiem przeprowadził m.in.:

restaurację kościoła we Wrześni, zamku w Gołuchowie oraz Biblioteki w Kórniku,
budowę pałacu Twardowskich w Kobylnikach
powiększenie pałacu Kwileckich w Oporowie
budowę zameczku Radziwiłła w Bagateli pod Ostrowem Wielkopolskim,
budowę wieży kościelnej w Smogulcu oraz kaplicy pałacowej dla Czapskich.
budowę gmachu Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu oraz domów mieszkalnych przy ówczesnej ulicy Berlińskiej (dziś 27 grudnia), naprzeciw Teatru Polskiego.

Przy okazji prac renowacyjnych w zamku Ferdynanda Radziwiłła w Ołyce na Wołyniu, po raz pierwszy odwiedził Kraków, Lwów, Kijów i Wilno. Odbył też podróże do Paryża, Włoch, Niemiec i Austrii, gdzie najbardziej interesował się zabytkami z czasów renesansu, który wywarł największy wpływ na jego własny styl architektoniczny.

W 1875 roku wziął udział w konkursie na gmach Sejmu Galicyjskiego we Lwowie (po I wojnie światowej stanowiącego siedzibę Uniwersytetu Jana Kazimierza). Jego projekt w opinii prasy i fachowców uznany został za najdoskonalszy, ale nie został ostatecznie skierowany do realizacji. Później Gorgolewski sam niejednokrotnie zasiadał w sądach konkursowych, decydujących o kształcie i autorstwie teatru krakowskiego (1889), kasy oszczędnościowej w Czerniowcach, kościoła św. Elżbiety we Lwowie.

W 1874 roku ożenił się z Marianną Cybulską, która zmarła dwa lata po ślubie. W 1879 roku ożenił się po raz drugi z Antoniną Hulewicz, pochodzącą ze znanego rodu wielkopolskiego z Kościanek. W 1893 roku przeprowadził się do Lwowa, gdzie objął dyrekcję miejscowej C.K. Państwowej Szkoły Przemysłowej. Na decyzji tej w znacznej mierze zaważył fakt, że owdowiawszy 4 lata wcześniej, postanowił zapewnić osieroconym córkom patriotyczne wychowanie w polskiej szkole, a podówczas było to znacznie ułatwione w autonomicznej Galicji.

W 1896 roku zwyciężył w konkursie na nowy Teatr Miejski we Lwowie, pokonując twórcę teatru krakowskiego – Jerzego Feintucha-Zawiejskiego. Aby uniknąć posądzenia o wykorzystywanie zajmowanej pozycji i stanowiska, swój projekt przygotowywał w najgłębszej tajemnicy i przesłał z Lipska.

C.k. radca rządu, członek Dyrekcji Towarzystwa Sztuk Pięknych we Lwowie^[3].

Pochowany w alei zasłużonych cmentarza Łyczakowskiego (naprzeciw grobu Marii Konopnickiej)^[4].

Przypisy

↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Solec (pow. średzki), t. zesp. nr 3511, Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. 75 .
↑ Michał Dachtera: Architekt Poznańskiego. kulturaupodstaw.pl, 22 kwietnia 2021. [dostęp 2022-03-12]. (pol.).
↑ Siódme Sprawozdanie C. K. Państwowej Szkoły Przemysłowej we Lwowie za rok szkolny 1898/1899. Lwów 1899, s. 15.
↑ Stanisław Sławomir Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988. ISBN 83-04-02817-4.

Bibliografia

† Zygmunt Gorgolewski. „Kurjer Lwowski”. 186, s. 2, 7 lipca 1903.
Tomasz Łuczewski. Zygmunt Gorgolewski – Wielkopolanin, który stworzył swoje Opus Vitae we Lwowie. „Kurier Galicyjski”. 15-16 (331-332), 30 sierpnia – 16 września 2019.
Piotr Marek Stański, Zygmunt Gorgolewski, twórca gmachu Lwowskiego Teatru Wielkiego

[1] Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Solec (pow. średzki), t. zesp. nr 3511, Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. 75 .

[2] Michał Dachtera: Architekt Poznańskiego. kulturaupodstaw.pl, 22 kwietnia 2021. [dostęp 2022-03-12]. (pol.).

[3] Siódme Sprawozdanie C. K. Państwowej Szkoły Przemysłowej we Lwowie za rok szkolny 1898/1899. Lwów 1899, s. 15.

[4] Stanisław Sławomir Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988. ISBN 83-04-02817-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Biogram infobox
- |imię i nazwisko      = Zygmunt Gorgolewski
+ |imię i nazwisko           = Zygmunt Gorgolewski
+ |grafika                   = Zygmunt Gorgolewski.jpg
- |imię i nazwisko org  =
- |pseudonim            =
+ |opis grafiki              =
- |grafika              = Gorgolewski.png
+ |alt grafiki               =
- |opis grafiki         =
+ |data urodzenia            = [[14 lutego]] [[1845]]
- |podpis               =
+ |miejsce urodzenia         = [[Solec (powiat średzki)|Solec]]
- |data urodzenia       = [[14 lutego]] [[1845]]
+ |data śmierci              = [[6 lipca]] [[1903]]
- |miejsce urodzenia    = [[Solec Kujawski]]
+ |miejsce śmierci           = [[Lwów]]
+ |miejsce spoczynku         = [[Cmentarz Łyczakowski we Lwowie]]
- |imię przy narodzeniu =
- |data śmierci         = [[6 lipca]] [[1903]]
+ |zawód                     = [[architekt]]
- |miejsce śmierci      = [[Lwów]]
+ |odznaczenia               =
+ |commons                   = Zygmunt Gorgolewski
- |przyczyna śmierci    =
- |miejsce spoczynku    =
- |zawód                =
- |odznaczenia          =
- |commons              = Zygmunt Gorgolewski
- |wikiźródła           =
- |wikicytaty           =
- |www                  =
 }}
 [[Plik:Lwów - Opera.jpg|thumb|240px|[[Opera Lwowska|Teatr Wielki we Lwowie]]]]
-[[Plik:Lwow-grobGorgolewskiego.jpg|thumb|240px|Grób rodziny Gorgolewskich na [[Cmentarz Łyczakowski we Lwowie|cmentarzu Łyczakowskim]]]]
+[[Plik:Lwow-grobGorgolewskiego.jpg|thumb|240px|Grobowiec rodziny Gorgolewskich na [[Cmentarz Łyczakowski we Lwowie|cmentarzu Łyczakowskim]]]]
-'''Zygmunt Gorgolewski''' (ur. [[14 lutego]] [[1845]] w [[Solec Kujawski|Solcu Kujawskim]], zm. [[5 lipca]] [[1903]] we [[Lwów|Lwowie]]) – polski [[architekt]], przedstawiciel [[historyzm (architektura)|historyzmu]], jeden z najwybitniejszych polskich architektów epoki; od [[1872]] działał w [[Niemcy|Niemczech]] i [[Poznańskie]]m, od [[1893]] we [[Lwów|Lwowie]], gdzie w latach [[1897]]–[[1900]] wzniósł swoje najwybitniejsze dzieło – [[Opera Lwowska|Teatr Wielki we Lwowie]]
+'''Zygmunt Gorgolewski''' (ur. [[14 lutego]] [[1845]] w [[Solec (powiat średzki)|Solcu]]<ref>{{Cytuj | tytuł = Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Solec (pow. średzki) | wydawca = Archiwum Państwowe w Poznaniu | wolumin = zesp. nr 3511  | s = sygn. 75}}</ref>, zm. [[5 lipca]] [[1903]] we [[Lwów|Lwowie]]) – polski [[architekt]], przedstawiciel [[historyzm (architektura)|historyzmu]], jeden z najwybitniejszych polskich architektów epoki; od 1872 działał w [[Niemcy|Niemczech]] i [[Poznańskie]]m, od 1893 we [[Lwów|Lwowie]], gdzie w latach 1897–1900 wzniósł swoje najbardziej znane dzieło – [[Opera Lwowska|Teatr Wielki we Lwowie]].
-== Biografia ==
+== Życiorys ==
-Gimnazjum ukończył w [[Poznań|Poznaniu]]. W latach 1866-1871 studiował architekturę w królewskiej Akademii Budownictwa w [[Berlin]]ie, po czym przez sześć lat był profesorem pomocniczym tej uczelni. Następnie pełnił funkcje: radcy w Ministerstwie Robót Publicznych, architekta pałaców królewskich w Berlinie oraz królewskiego inspektora budowlanego w [[Halle (Saale)|Halle]]. Dwukrotnie uczestniczył w konkursach na siedzibę [[Reichstag]]u: w [[1872]] roku spośród 105 zgłoszonych, jego pracę wraz z 19 innymi zakwalifikowano do ścisłej eliminacji, a dziesięć lat później otrzymał IV nagrodę. Z kolei pierwszą nagrodę otrzymał za projekt mostu cesarza Wilhelma.
+Gimnazjum ukończył w [[Poznań|Poznaniu]]. W latach 1866–1871 studiował architekturę w [[Berlińska Akademia Budownictwa|królewskiej Akademii Budownictwa]] w [[Berlin]]ie, po czym przez sześć lat był profesorem pomocniczym tej uczelni. Następnie pełnił funkcje: radcy w Ministerstwie Robót Publicznych (od 1877), architekta pałaców królewskich w Berlinie, królewskiego inspektora budowlanego w [[Halle (Saale)|Halle]] (od 1885), a od 1891 pracował w [[Hildesheim]]<ref>{{cytuj stronę| url = https://kulturaupodstaw.pl/architekt-poznanskiego/ |tytuł = Architekt Poznańskiego |autor = Michał Dachtera|opublikowany = kulturaupodstaw.pl |data = 22 kwietnia 2021 |język =pl |data dostępu = 2022-03-12}}</ref>. Dwukrotnie uczestniczył w konkursach na siedzibę [[Reichstag]]u: w 1872 spośród 105 zgłoszonych, jego pracę wraz z 19 innymi zakwalifikowano do ścisłej eliminacji, a dziesięć lat później otrzymał IV nagrodę. Z kolei pierwszą nagrodę otrzymał za projekt mostu cesarza Wilhelma.
-W okresie studiów nadzorował budowę dworca hanowerskiego w Berlinie, następnie opracowywał plany przebudowy pałaców królewskich w Berlinie i [[Kilonia|Kilonii]] oraz rozbudowy stołecznych urzędów państwowych, klinik uniwersyteckich w Halle (Saale)i [[Bonn]], zakładu kąpielowego w Bad Oeynhausen w [[Westfalia|Westfalii]]. Ponadto zaprojektował katedrę [[Protestantyzm|protestancką]] w Berlinie, podmiejską rezydencję Belle Vue, budynki sądów w [[Opole|Opolu]] i [[Olsztyn]]ie, a także więzienia w [[Świdnica|Świdnicy]] i Królewskiej Hucie (dzisiejszym [[Chorzów|Chorzowie]]).
+W okresie studiów nadzorował budowę dworca hanowerskiego w Berlinie, następnie opracowywał plany przebudowy pałaców królewskich w Berlinie i [[Kilonia|Kilonii]] oraz rozbudowy stołecznych urzędów państwowych, klinik uniwersyteckich w Halle (Saale) i [[Bonn]], zakładu kąpielowego w [[Bad Oeynhausen]] w [[Westfalia|Westfalii]]. Ponadto zaprojektował budynki sądów w [[Opole|Opolu]] i [[Olsztyn]]ie, a także więzienia w [[Świdnica|Świdnicy]] i Królewskiej Hucie (dzisiejszym [[Chorzów|Chorzowie]]).
 W [[Poznańskie]]m przeprowadził m.in.:
@@ Linia 34: / Linia 27: @@
 * powiększenie pałacu Kwileckich w [[Oporowo (powiat szamotulski)|Oporowie]]
 * budowę zameczku Radziwiłła w [[Bagatela (powiat ostrowski)|Bagateli]] pod [[Ostrów Wielkopolski|Ostrowem Wielkopolskim]],
-* budowę wieży kościelnej w Smogulcu oraz kaplicy pałacowej dla Czapskich.
+* budowę wieży kościelnej w [[Smogulec|Smogulcu]] oraz kaplicy pałacowej dla [[Czapscy herbu Leliwa|Czapskich]].
 * budowę gmachu [[Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk|Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk]] w Poznaniu oraz domów mieszkalnych przy ówczesnej ulicy Berlińskiej (dziś 27 grudnia), naprzeciw [[Teatr Polski w Poznaniu|Teatru Polskiego]].
-Przy okazji prac renowacyjnych w zamku Ferdynanda Radziwiłła w Ołyce na Wołyniu, po raz pierwszy odwiedził [[Kraków]], [[Lwów]], [[Kijów]] i [[Wilno]]. Odbył też podróże do Paryża, [[Włochy|Włoch]], Niemiec i [[Austria|Austrii]], gdzie najbardziej interesował się zabytkami z czasów [[Renesans]]u, który wywarł największy wpływ na jego własny styl architektoniczny.
+Przy okazji prac renowacyjnych w zamku [[Ferdynand Radziwiłł|Ferdynanda Radziwiłła]] w [[Ołyka|Ołyce]] na [[Wołyń|Wołyniu]], po raz pierwszy odwiedził [[Kraków]], [[Lwów]], [[Kijów]] i [[Wilno]]. Odbył też podróże do [[Paryż]]a, [[Włochy|Włoch]], Niemiec i [[Austria|Austrii]], gdzie najbardziej interesował się zabytkami z czasów [[renesans]]u, który wywarł największy wpływ na jego własny styl architektoniczny.
-W [[1875]] roku wziął udział w konkursie na gmach [[Sejm Krajowy (Galicja)|Sejmu Galicyjskiego]] we Lwowie (po I wojnie światowej stanowiącego siedzibę [[Uniwersytet Lwowski|Uniwersytetu Jana Kazimierza]]). Jego projekt w opinii prasy i fachowców uznany został za najdoskonalszy, ale nie został ostatecznie skierowany do realizacji. Później Gorgolewski sam niejednokrotnie zasiadał w sądach konkursowych, decydujących o kształcie i autorstwie teatru krakowskiego ([[1889]]), kasy oszczędnościowej w [[Czerniowce|Czerniowcach]], kościoła św. Elżbiety we Lwowie.
+W 1875 roku wziął udział w konkursie na gmach [[Sejm Krajowy (Galicja)|Sejmu Galicyjskiego]] we Lwowie (po I wojnie światowej stanowiącego siedzibę [[Uniwersytet Lwowski|Uniwersytetu Jana Kazimierza]]). Jego projekt w opinii prasy i fachowców uznany został za najdoskonalszy, ale nie został ostatecznie skierowany do realizacji. Później Gorgolewski sam niejednokrotnie zasiadał w sądach konkursowych, decydujących o kształcie i autorstwie teatru krakowskiego (1889), kasy oszczędnościowej w [[Czerniowce|Czerniowcach]], [[Kościół św. Elżbiety we Lwowie|kościoła św. Elżbiety we Lwowie]].
-W [[1879]] roku ożenił się z Heleną Hulewicz, pochodzącą ze znanego rodu wielkopolskiego z Kościanek. W [[1893]] roku przeprowadził się do Lwowa, gdzie objął dyrekcję miejscowej Szkoły Przemysłowej. Na decyzji tej w znacznej mierze zaważył fakt, że owdowiawszy 4 lata wcześniej, postanowił zapewnić osieroconym córkom patriotyczne wychowanie w polskiej szkole, a podówczas było to możliwe jedynie w autonomicznej Galicji.
+W 1874 roku ożenił się z Marianną Cybulską, która zmarła dwa lata po ślubie. W 1879 roku ożenił się po raz drugi z Antoniną Hulewicz, pochodzącą ze znanego rodu wielkopolskiego z [[Kościanki (powiat słupecki)|Kościanek]]. W 1893 roku przeprowadził się do Lwowa, gdzie objął dyrekcję [[Lwowski Państwowy Instytut Sztuki Dekoracyjnej i Stosowanej im. Iwana Trusza|miejscowej C.K. Państwowej Szkoły Przemysłowej]]. Na decyzji tej w znacznej mierze zaważył fakt, że owdowiawszy 4 lata wcześniej, postanowił zapewnić osieroconym córkom patriotyczne wychowanie w polskiej szkole, a podówczas było to znacznie ułatwione w autonomicznej Galicji.
-W [[1896]] roku zwyciężył w konkursie na nowy [[Opera Lwowska|Teatr Miejski we Lwowie]], pokonując twórcę teatru krakowskiego - [[Jan Zawiejski|Jerzego Feintucha-Zawiejskiego]]. Aby uniknąć posądzenia o wykorzystywanie zajmowanej pozycji i stanowiska, swój projekt przygotowywał w najgłębszej tajemnicy i przesłał z [[Lipsk]]a.
+W 1896 roku zwyciężył w konkursie na nowy [[Opera Lwowska|Teatr Miejski we Lwowie]], pokonując twórcę teatru krakowskiego – [[Jan Zawiejski|Jerzego Feintucha-Zawiejskiego]]. Aby uniknąć posądzenia o wykorzystywanie zajmowanej pozycji i stanowiska, swój projekt przygotowywał w najgłębszej tajemnicy i przesłał z [[Lipsk]]a.
+C.k. radca rządu, członek Dyrekcji Towarzystwa Sztuk Pięknych we Lwowie<ref>[http://pbc.up.krakow.pl/Content/5878/SprPa%C5%84stwSzkPrzemys%C5%82owej_1898_99_Spr145.pdf ''Siódme Sprawozdanie C. K. Państwowej Szkoły Przemysłowej we Lwowie za rok szkolny 1898/1899'']. Lwów 1899, s. 15.</ref>.
-Pochowany w alei zasłużonych [[Cmentarz Łyczakowski we Lwowie|cmentarz Łyczakowskiego]] (naprzeciw grobu [[Maria Konopnicka|Marii Konopnickiej]]).
+Pochowany w alei zasłużonych [[Cmentarz Łyczakowski we Lwowie|cmentarza Łyczakowskiego]] (naprzeciw grobu [[Maria Konopnicka|Marii Konopnickiej]])<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Nicieja | imię = Stanisław Sławomir | tytuł = Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-1986  | data = 1988 | wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich | miejsce = Wrocław | isbn = 83-04-02817-4 | strony =}}</ref>.
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
 == Bibliografia ==
+* [http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=klw&datum=19030707&seite=2&zoom=33&query=%22Gorgolewski%22&ref=anno-search ''† Zygmunt Gorgolewski'']. „Kurjer Lwowski”. 186, s. 2, 7 lipca 1903.
-* [http://www.lwow.home.pl/semper/gorgolewski.html Piotr Marek Stański - ''Zygmunt Gorgolewski, twórca gmachu Lwowskiego Teatru Wielkiego'']
+* Tomasz Łuczewski. [https://web.archive.org/web/20200706105704/https://www.kuriergalicyjski.com/historia/postacie/97-g/7950-zygmunt-gorgolewski ''Zygmunt Gorgolewski – Wielkopolanin, który stworzył swoje Opus Vitae we Lwowie'']. „Kurier Galicyjski”. 15-16 (331-332), 30 sierpnia – 16 września 2019.
+* [http://www.lwow.home.pl/semper/gorgolewski.html Piotr Marek Stański, ''Zygmunt Gorgolewski, twórca gmachu Lwowskiego Teatru Wielkiego'']
+{{Architektura Lwowa}}
-{{DEFAULTSORT:Gorgolewski}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
-[[Kategoria:Polscy architekci]]
-[[Kategoria:Architekci lwowscy]]
+{{SORTUJ:Gorgolewski, Zygmunt}}
+[[Kategoria:Absolwenci poznańskich szkół i uczelni]]
+[[Kategoria:Absolwenci Uniwersytetu Technicznego w Berlinie]]
+[[Kategoria:Architekci związani ze Lwowem]]
+[[Kategoria:Członkowie Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie]]
+[[Kategoria:Dyrektorzy C. K. Szkoły Przemysłowej we Lwowie]]
 [[Kategoria:Pochowani na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie]]
-[[Kategoria:Zmarli w 1903]]
+[[Kategoria:Polscy architekci]]
+[[Kategoria:Wykładowcy Uniwersytetu Technicznego w Berlinie]]
 [[Kategoria:Urodzeni w 1845]]
+[[Kategoria:Zmarli w 1903]]
-[[en:Zygmunt Gorgolewski]]
-[[ru:Горголевский, Зигмунт]]
-[[uk:Зиґмунт Ґорґолевський]]