Autonomia

Pojęcie autonomia pochodzi od (staro)greckiego αυτονομία, (αὐτονομία) autonomía = możliwość stanowienia norm samemu sobie, samodzielność prawna. Dziś używa się go w zależności od dyscypliny (gospodarka, prawo, polityka) lub kontekstu w znaczeniu suwerenność, niezawisłość, niezależność, samorządność, (całkowita lub częściowa).

Autonomia polityczna

Autonomia polityczna oznacza samozarządzanie częścią lub całością terytorium kraju, w zakresie wyznaczonym przez konstytucję. Inaczej: zasada ograniczenia zakresu ingerencji władz państwa w sferę praw zastrzeżonych do kompetencji organów wyłanianych przez mniejszości polityczne. Dzięki autonomii politycznej władze nie mają pełnej kontroli oraz nie mogą ingerować, wtrącając się do praw zastrzeżonych przez ludzi wyłonionych przez mniejszość polityczną.

Autonomiczne parlamenty i rządy prowadzą działalność pod nadzorem organów centralnych. Statut autonomii jest ustanawiany i uchwalany przez organ ogólnopaństwowy, najczęściej przez parlament.

Warunki autonomii politycznej

O powstaniu autonomii decydują m.in.:

1. uwarunkowania geograficzne - wyspiarskie położenie (np. Grenlandia, terytorium zależne Danii)
2. uwarunkowanie historyczne - np. w Szkocji
3. uwarunkowanie narodowościowe - np. w hiszpańskiej Katalonii i Baskonii
4. uwarunkowanie językowe - np. we włoskiej Dolinie Aosty i Friulii, należy tu też Trydent-Górna Adyga
5. uwarunkowanie ekonomiczne - np. na Sycylii i w hiszpańskiej Andaluzji
6. uwarunkowanie geopolityczne - np. w irackim Kurdystanie i na przedwojennym, polskim Górnym Śląsku.

Obszary autonomiczne w historii Polski

W okresie międzywojennym istniały dwa obszary autonomiczne powiązane z Polską tzn.: wchodzące w jej skład województwo śląskie oraz będące osobnym podmiotem prawa międzynarodowego Wolne Miasto Gdańsk (WMG).

Autonomia WMG regulowana była przez konwencję polsko-gdańską, zaś autonomię województwa śląskiego określał Statut Organiczny Województwa Śląskiego. Przejawy autonomii tych regionów były różne i obejmowały w przypadku WMG m.in. własną walutę, konstytucję i hymn, ponadto zarówno WMG jak i WŚ posiadały lokalne parlamenty (Sejm Śląski (WŚ), Volkstag i Senat (WMG)). Oba obszary WŚ i WMG były reprezentowane na arenie międzynarodowej przez państwo polskie.

Obecnie powrotu do autonomii Śląska domagają się od władz III RP działacze Ruchu Autonomii Śląska i Młodzieży Górnośląskiej.

Autonomia prawa

Autonomia prawa oznacza niezależność prawa od innego rodzaju bytów (np. polityki czy moralności). Problem znaczenia i zakresu autonomii prawa jest bardzo istotny dla teorii, filozofii i socjologii prawa. Szczególnym przypadkiem autonomii prawa jest autonomia prawa podatkowego.

Zobacz też

• Autonomia Wileńszczyzny
• Autonomia regionalna
• Ruch Autonomii Śląska
• Młodzież Górnośląska
• Śląski Związek Akademicki
• Autonomia uniwersytetów
• Niepodległość