Przejdź do zawartości

Chropowatość powierzchni: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
przypisy
Linia 1: Linia 1:
'''Chropowatość''' lub '''chropowatość powierzchni''' – cecha powierzchni [[ciało stałe|ciała stałego]], oznacza rozpoznawalne optyczne lub wyczuwalne mechanicznie nierówności powierzchni, niewynikające z jej kształtu, lecz przynajmniej o jeden rząd wielkości drobniejsze. Chropowatość w przeciwieństwie do innej podobnej cechy – [[Falistość powierzchni|falistości powierzchni]], jest pojęciem odnoszącym się do nierówności o relatywnie małych odległościach wierzchołków. Wielkość chropowatości powierzchni zależy od rodzaju materiału i przede wszystkim od rodzaju jego obróbki.
'''Chropowatość''' lub '''chropowatość powierzchni''' – cecha powierzchni [[ciało stałe|ciała stałego]], oznacza rozpoznawalne optyczne (choć niekoniecznie gołym okiem) lub wyczuwalne mechanicznie nierówności powierzchni, niewynikające z jej kształtu, a charakteru obróbki i użytego narzędzia i przynajmniej o jeden rząd wielkości drobniejsze. Chropowatość w przeciwieństwie do innej podobnej cechy – [[Falistość powierzchni|falistości powierzchni]], jest pojęciem odnoszącym się do nierówności o relatywnie małych odległościach wierzchołków. Wielkość chropowatości powierzchni zależy od rodzaju materiału i przede wszystkim od rodzaju jego obróbki.<ref name=":0">{{Cytuj |autor = |tytuł = ROZDZIAŁ V Warstwa wierzchnia. Chropowatość i falistość powierzchni |data = wyszukano 31.12.2017 |url = http://www.pwsz.konin.edu.pl/media_pliki/file/4554_pl_7.rozdzial-v.pdf}}</ref>


W budowie maszyn stosuje się dwa parametry (stosuje się więcej parametrów – te dwa można uznać za podstawowe) określające:
W budowie maszyn stosuje się zwykle dwa parametry (używa się więcej parametrów – te dwa można uznać za podstawowe) określające:


'''Średnie arytmetyczne odchylenie profilu od linii średniej''' – '''Ra'''
'''Średnie arytmetyczne odchylenie profilu od linii średniej''' – '''Ra'''


:: <math>Ra= \sum \frac{|y_n|}{n}</math>
:: <math>Ra\approx\frac{1}{n} \sum |y_n|</math>


Linia średnia jest teoretyczną linią, przy której suma kwadratów odległości wzniesień i zagłębień jest najmniejsza. Pomiaru dokonuje się na odcinku elementarnym Le określanym przez [[Polska Norma|Polską Normę]]. Długość odcinka elementarnego zależy od wartości parametru chropowatości i może być równa jednej z sześciu wartości wyrażonych w milimetrach: 25; 8; 2,5; 0,8; 0,25; 0,08.
Linia średnia jest teoretyczną linią, przy której suma kwadratów odległości wzniesień i zagłębień jest najmniejsza.<ref name=":0" /> Pomiaru dokonuje się na odcinku elementarnym Le określanym przez [[Polska Norma|Polską Normę]]. Długość odcinka elementarnego zależy od wartości parametru chropowatości i może być równa jednej z sześciu wartości wyrażonych w milimetrach: 25; 8; 2,5; 0,8; 0,25; 0,08.


'''Wysokość chropowatości według dziesięciu punktów profilu''' – '''R<sub>z</sub>'''
'''Wysokość chropowatości według dziesięciu punktów profilu''' – '''R<sub>z</sub>'''
Linia 14: Linia 14:


:Parametr R<small><sub>z</sub></small> został usunięty z norm ISO, nie został zastąpiony żadnym innym. Obecnie symbolem Rz oznacza się największą wysokość profili (wcześniej R<sub>y</sub>) [EN ISO 4287]
:Parametr R<small><sub>z</sub></small> został usunięty z norm ISO, nie został zastąpiony żadnym innym. Obecnie symbolem Rz oznacza się największą wysokość profili (wcześniej R<sub>y</sub>) [EN ISO 4287]
:: <sub><math>R_z= \frac {W_1+W_2+W_3+W_4+W_5}{5} + \frac {|D_1+D_2+D_3+D_4+D_5|}{5}</math></sub>
:: <sub><math>R_z= \frac {W_1+W_2+W_3+W_4+W_5}{5} + \frac {|D_1+D_2+D_3+D_4+D_5|}{5}</math></sub><ref name=":0" />


Chropowatość mierzona jest specjalnymi urządzeniami pomiarowymi zwanymi [[profilometr]]ami. Większość z produkowanych obecnie urządzeń jest w stanie zmierzyć obydwa parametry.
Chropowatość mierzona jest specjalnymi urządzeniami pomiarowymi zwanymi [[profilometr]]ami. Większość z produkowanych obecnie urządzeń jest w stanie zmierzyć obydwa parametry.<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = POMIARY MIKROGEOMETRII POWIERZCHNI |data = wyszukano 31.12.2017 |s = slajdy 25-56 |url = http://www.wseiz.pl/files/materialy/I.6.Pomiary_mikrogeometrii_powierzchni.pdf}}</ref>


== Klasy chropowatości ==
== Klasy chropowatości ==
Nieaktualna już [[Polska Norma]] PN-58/M-04252 (obecnie PN-EN ISO 1302:2004) wyróżniała 14 klas chropowatości. Każdej z nich odpowiadał zakres chropowatości '''Ra''' lub '''Rz'''.
Nieaktualna już [[Polska Norma]] PN-58/M-04252 (obecnie PN-EN ISO 1302:2004) wyróżniała 14 klas chropowatości. Każdej z nich odpowiadał zakres chropowatości '''Ra''' lub '''Rz'''.<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Stare i nowe oznaczenie chropowatości |data = wyszukano 31.12.2017 |url = http://www.iprodukcja.pl/wymiarowanie/stare_i_nowe_oznaczenie_chropowatosci.html}}</ref>


{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
Linia 26: Linia 26:
! Ra
! Ra
! Rz
! Rz
! Rodzaj obróbki<ref>{{Cytuj |autor = dr inż. Radosław Łyszkowski |tytuł = Podstawy konstrukcji maszyn. Podstawy Inżynierii Wytwarzania |data = wyszukano 31.12.2017 |s = str. 20 |url = http://docplayer.pl/11137856-Zaawansowanych-materialow-i-technologii.html}}</ref>
! Rodzaj obróbki
|-
|-
| style="text-align:center" | 1
| style="text-align:center" | 1

Wersja z 17:28, 31 gru 2017

Chropowatość lub chropowatość powierzchni – cecha powierzchni ciała stałego, oznacza rozpoznawalne optyczne (choć niekoniecznie gołym okiem) lub wyczuwalne mechanicznie nierówności powierzchni, niewynikające z jej kształtu, a charakteru obróbki i użytego narzędzia i przynajmniej o jeden rząd wielkości drobniejsze. Chropowatość w przeciwieństwie do innej podobnej cechy – falistości powierzchni, jest pojęciem odnoszącym się do nierówności o relatywnie małych odległościach wierzchołków. Wielkość chropowatości powierzchni zależy od rodzaju materiału i przede wszystkim od rodzaju jego obróbki.[1]

W budowie maszyn stosuje się zwykle dwa parametry (używa się więcej parametrów – te dwa można uznać za podstawowe) określające:

Średnie arytmetyczne odchylenie profilu od linii średniejRa

Linia średnia jest teoretyczną linią, przy której suma kwadratów odległości wzniesień i zagłębień jest najmniejsza.[1] Pomiaru dokonuje się na odcinku elementarnym Le określanym przez Polską Normę. Długość odcinka elementarnego zależy od wartości parametru chropowatości i może być równa jednej z sześciu wartości wyrażonych w milimetrach: 25; 8; 2,5; 0,8; 0,25; 0,08.

Wysokość chropowatości według dziesięciu punktów profiluRz

Suma średniej arytmetycznej wysokości pięciu najwyższych wzniesień ponad linię średnią i średniej głębokości pięciu najniższych wgłębień poniżej linii średniej.

Parametr Rz został usunięty z norm ISO, nie został zastąpiony żadnym innym. Obecnie symbolem Rz oznacza się największą wysokość profili (wcześniej Ry) [EN ISO 4287]
[1]

Chropowatość mierzona jest specjalnymi urządzeniami pomiarowymi zwanymi profilometrami. Większość z produkowanych obecnie urządzeń jest w stanie zmierzyć obydwa parametry.[2]

Klasy chropowatości

Nieaktualna już Polska Norma PN-58/M-04252 (obecnie PN-EN ISO 1302:2004) wyróżniała 14 klas chropowatości. Każdej z nich odpowiadał zakres chropowatości Ra lub Rz.[3]

Klasa chropowatości Ra Rz Rodzaj obróbki[4]
1 80 320 zgrubna obróbka skrawaniem
2 40 160 zgrubna obróbka skrawaniem
3 20 80 dokładna obróbka skrawaniem
4 10 40 dokładna obróbka skrawaniem
5 5 20 wykończeniowa obróbka skrawaniem
6 2.5 10 wykończeniowa obróbka skrawaniem
7 1.25 6.3 szlifowanie zgrubne
8 0.63 3.2 szlifowanie dokładne
9 0.32 1.6 szlifowanie wykończeniowe
10 0.16 0.8 docieranie
11 0.08 0.4 docieranie pastą diamentową
12 0.04 0.2 honowanie
13 0.02 0.1 polerowanie
14 0.01 0.05 polerowanie

Chropowatość w rysunku technicznym

Na rysunkach technicznych chropowatość pokazuje się stosując znak chropowatości wraz z pożądanymi informacjami(norma PN-ISO 1302:1996):

a – wartość chropowatości poprzedzona symbolem skali (np. Ra, Rz)

b – wartość reprezentująca naddatek materiału na obróbkę

c – symbol kierunkowości struktury powierzchni

d – informacja o metodzie wykonania, rodzaju obróbki

e – wartość reprezentująca wysokość falistości, poprzedzona odpowiednim symbolem lub długość odcinka elementarnego jeżeli nie jest wyszczególniony w normie (ISO 4288)

f – wartość parametru chropowatości innego niż Ra poprzedzona symbolem skali.

Wszystkie parametry liczbowe podawane są w mikrometrach.

Dodatkowo znak chropowatości umieszcza się w prawym, dolnym rogu nad ramką (odnosi się wtedy do wszystkich powierzchni elementu), oraz za nim w nawiasie malejące symbole dla chropowatości wyszczególnionych na rysunku.

Przykłady oznaczenia chropowatości
Oznaczenia kierunkowości struktury powierzchni (od lewej): równoległa do płaszczyzny rysunku, prostopadła, skrzyżowana (ukośnie do płaszczyzny rysunku), nieuporządkowana, punktowa, współśrodkowa, promieniowa
  1. a b c ROZDZIAŁ V Warstwa wierzchnia. Chropowatość i falistość powierzchni [online], 31 grudnia 2017.
  2. POMIARY MIKROGEOMETRII POWIERZCHNI [online], 31 grudnia 2017, slajdy 25-56.
  3. Stare i nowe oznaczenie chropowatości [online], 31 grudnia 2017.
  4. Radosław Łyszkowski, Podstawy konstrukcji maszyn. Podstawy Inżynierii Wytwarzania [online], 31 grudnia 2017, str. 20.