Mlask podniebienny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Usunięto kategorię "Spółgłoski"; Dodano kategorię "Mlaski" za pomocą HotCat |
drobne redakcyjne |
||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
|grafika = Palatal click.svg |
|grafika = Palatal click.svg |
||
}} |
}} |
||
'''Mlask (przednio)podniebienny''' to rodzaj dźwięku [[spółgłoska|spółgłoskowego]] występujący w [[Język (mowa)|językach naturalnych]]. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej [[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]] oznaczanej symbolem: [{{IPA|ǂ}}], ponieważ mlask może mieć różne |
'''Mlask (przednio)podniebienny''' to rodzaj dźwięku [[spółgłoska|spółgłoskowego]] występujący w [[Język (mowa)|językach naturalnych]]. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej [[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]] oznaczanej symbolem: [{{IPA|ǂ}}], ponieważ mlask może mieć różne „podkłady” (różne typy artykulacji tylnojęzykowej), stosuje się wtedy dokładniejszą transkrypcję np. [{{IPA|k͡ǂ}}] (w dalszym ciągu znak podwójnego miejsca artykulacji (łuczek) jest pomijany). |
||
== Artykulacja == |
== Artykulacja == |
||
| Linia 16: | Linia 16: | ||
* podniebienie miękkie jest podniesione, mamy do czynienia z artykulacją ustną, |
* podniebienie miękkie jest podniesione, mamy do czynienia z artykulacją ustną, |
||
* prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej [[spółgłoska boczna|powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka]] |
* prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej [[spółgłoska boczna|powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka]] |
||
* [[Spółgłoski apikalne i laminalne|przednia część języka]] tuż za jego brzegiem ku zadziąsłowej części [[spółgłoska podniebienna|podniebienia twardego]], tworząc [[spółgłoska zwarta|zwarcie]], równocześnie grzbiet język wznosi się stromo w kierunku [[spółgłoska miękko podniebienna|podniebienia miękkiego]] i [[spółgłoska języczkowa|języczka]] tworząc całkowite drugie zwarcie. W powstałej komorze dochodzi do powstania podciśnienia wyniku |
* [[Spółgłoski apikalne i laminalne|przednia część języka]] tuż za jego brzegiem ku zadziąsłowej części [[spółgłoska podniebienna|podniebienia twardego]], tworząc [[spółgłoska zwarta|zwarcie]], równocześnie grzbiet język wznosi się stromo w kierunku [[spółgłoska miękko podniebienna|podniebienia miękkiego]] i [[spółgłoska języczkowa|języczka]] tworząc całkowite drugie zwarcie. W powstałej komorze dochodzi do powstania podciśnienia wyniku „ssącego” ruchu języka do tyłu. Następuje przerwanie blokady za dziąsłami, przy czym równocześnie powietrze jest zasysane do środka, co daje akustycznie charakterystyczny mlask. |
||
=== Warianty === |
=== Warianty === |
||
Dalsze warianty mlasków ze względu na rodzaj |
Dalsze warianty mlasków ze względu na rodzaj „podkładu”: |
||
* artykulacja może też się odbywać przy udziale kanału nosowego, mówimy wtedy o mlasku [[spółgłoska nosowa|nosowym]]: [{{IPA|ŋǂ}}]. |
* artykulacja może też się odbywać przy udziale kanału nosowego, mówimy wtedy o mlasku [[spółgłoska nosowa|nosowym]]: [{{IPA|ŋǂ}}]. |
||
* plozji może towarzyszyć [[przydech]]em (aspiracją) spółgłoski tylnojęzykowej: [{{IPA|kǂʰ}}] |
* plozji może towarzyszyć [[przydech]]em (aspiracją) spółgłoski tylnojęzykowej: [{{IPA|kǂʰ}}] |
||
Wersja z 23:48, 19 lis 2019
| Numer IPA | 179 | |||
|---|---|---|---|---|
| ǂ | ||||
| Jednostka znakowa |
ǂ | |||
| Unikod |
U+01c2 | |||
| UTF-8 (hex) |
c7 82 | |||
| Inne systemy | ||||
| X-SAMPA | =\ | |||
| Kirshenbaum | c! | |||
| IPA Braille↗ | ⠯⠱ | |||
| Przykład | ||||
| informacje • pomoc | ||||
| ||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | ||||
Mlask (przednio)podniebienny to rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [ǂ], ponieważ mlask może mieć różne „podkłady” (różne typy artykulacji tylnojęzykowej), stosuje się wtedy dokładniejszą transkrypcję np. [k͡ǂ] (w dalszym ciągu znak podwójnego miejsca artykulacji (łuczek) jest pomijany).
Artykulacja
Opis
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [kǂ]:
- modulowany jest prąd powietrza zasysanego powstały wyniku różnicy ciśnień wytworzonej przy grzbiecie języka wzniesionym do góry, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji ustnej i ingresji (zob. mlaski)
- podniebienie miękkie jest podniesione, mamy do czynienia z artykulacją ustną,
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
- przednia część języka tuż za jego brzegiem ku zadziąsłowej części podniebienia twardego, tworząc zwarcie, równocześnie grzbiet język wznosi się stromo w kierunku podniebienia miękkiego i języczka tworząc całkowite drugie zwarcie. W powstałej komorze dochodzi do powstania podciśnienia wyniku „ssącego” ruchu języka do tyłu. Następuje przerwanie blokady za dziąsłami, przy czym równocześnie powietrze jest zasysane do środka, co daje akustycznie charakterystyczny mlask.
Warianty
Dalsze warianty mlasków ze względu na rodzaj „podkładu”:
- artykulacja może też się odbywać przy udziale kanału nosowego, mówimy wtedy o mlasku nosowym: [ŋǂ].
- plozji może towarzyszyć przydechem (aspiracją) spółgłoski tylnojęzykowej: [kǂʰ]
- plozji może towarzyszyć dodatkowym szumem szczelinowym: [kǂˣ]
- spółgłoska może być wymówiona dźwięcznie lub dysząco-dźwięcznie (ang. breathy voice): [ɡǂ], [ɡ̈ǂ]
- spółgłoska może być wymówiona z dodatkowym zwarcie wiązadeł głosowych (glotalizacja): [kǂˀ]
Również dokładne miejsce utworzenia zwarcia tylnojęzykowego może odgrywać rolę kontrastującą.
Zobacz też:
Przykłady
Przykłady mlasków w funkcji fonologicznej znajdujemy w południowoafrykańskich językach khoisan i niektórych z grupy bantu. Język !Xóõ posiada całą serię spółgłosek mlaskowych (ok. 80), w tym podniebienne.
W funkcji ekspresywnej mlaski podniebienne występują w wielu językach.
Terminologia
Mlask podniebienne oznacza w istocie spółgłoskę o przedniopodniebiennym i tylnojęzykowym miejscu artykulacji. Na określenie tej artykulacji używa się określeń lamino-postalweolarny, lamino-prepalatalny, palatalny.