Przejdź do zawartości

Kryzys polityczny w Madagaskarze (2009)

Artykuł na Medal
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez 79.163.148.240 (dyskusja) o 21:03, 17 wrz 2009. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.

[[Plik:2009 Malagasy political crisis.png|right|330px|thumb|Zamieszki na Madagaskarze w styczniu 2

KUU,URWA KUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU,,,UUURRRRRRRRRRRRRRRR,,RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRWWWWWWWWWWWWWWWWWWWAAAAAAAAAAA JEEEEEEEEEEEEEE,,EBBBBBBBBBBBBBBBAAAAAAA,,AAĆĆĆĆ,,ĆĆĆĆĆĆĆĆĆCC I HHHHHHHHHHHHHHHH,HHHHUU,UUUUUUUUUUUUJJJJJ

Tlący się konflikt przybrał na sile w grudniu 2008. 13 grudnia 2008 madagaskarski rząd zadecydował o zamknięciu telewizji VIVA, należącej do Rajoeliny. Decyzja ta nastąpiła po transmisji wywiadu z byłym prezydentem Didierem Ratsiraką, rywalem politycznym Marca Ravalomanany. Zdaniem władz wywiad "mógł naruszać pokój i bezpieczeństwo". Podobne reperkusje nie dotknęły jednak innych stacji telewizyjnych i radiowych, które również emitowały ten wywiad. Wydarzenia te doprowadziły do masowych protestów społecznych pod koniec stycznia 2009[1][2].

Protesty społeczne

Styczeń

Protesty w Antananarywie, 26 stycznia 2009.
Demonstracja w Antananarywie w styczniu 2009.

Andry Rajoelina wezwał mieszkańców Antananarywy do strajku generalnego w dniach 25-26 stycznia 2009, skierowanego przeciw prezydentowi, którego określił mianem dyktatora. 26 stycznia 2009 protesty przerodziły się w walki uliczne. Demonstranci podpalili budynek publicznego radia oraz siedzibę prywatnej telewizji, należącej do prezydenta Ravalomanany[3]. W trakcie protestów zginęły dwie osoby: policjant i 14-letni chłopiec[4]. W stolicy doszło również do grabieży i podpaleń wielu sklepów. Następnego dnia w zgliszczach centrum handlowego znaleziono 25 zwęglonych ciał[5].

Rajoelina zaapelował do mieszkańców stolicy o pozostanie w domach w dniu 29 stycznia 2009. Protest, na zasadzie miasta duchów/miasta wymarłego (ville morte), miał zademonstrować masowość sprzeciwu wobec rządów prezydenta Ravalomanany[6]. Szanowany kardynał Armand Razafindratandra zaapelował o zachowanie spokoju w kraju, po tym jak zamieszki zaczęły rozszerzać się poza stolicę[7].

31 stycznia 2009 Rajoelina ogłosił przejęcie kontroli i władzy w Madagaskarze w efekcie porażki prezydenta i rządu w wypełnianiu swoich obowiązków. Wezwał Ravalomananę do natychmiastowej rezygnacji z urzędu i zapowiedział złożenie stosownego wniosku do parlamentu w tej sprawie. Wezwał także Bank Centralny do zaprzestania finansowania rządu oraz zapowiedział stworzenie nowego rządu tymczasowego i zorganizowanie wyborów prezydenckich[8][9]. W odpowiedzi prezydent Ravalomanana oznajmił, że "nadal pozostaje prezydentem kraju i poczyni wszystko co konieczne dla rozwoju narodu"[10].

Luty

2 lutego 2009 opozycja przedstawiła w Sądzie Konstytucyjnym wniosek o usunięcie z urzędu prezydenta Ravalomanany[11]. Następnego dnia sąd orzekł, iż nie posiada stosownych uprawnień do zdjęcia prezydenta z urzędu, gdyż jest to wyłączną prerogatywą parlamentu.

3 lutego 2009 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wydało zarządzenie, na mocy którego mer stolicy Antananarywy – Andry Rajoelina został usunięty z zajmowanego stanowiska. Na jego miejsce został ustanowiony administrator stolicy Guy Randrianarisoa[12]. Rajoelina potępił tę decyzję i uznał ją za nieuzasadnioną. Oficjalnym powodem jego dymisji było niewywiązywanie się z obowiązku usuwania śmieci ze stolicy[13]. Rajoelina ostrzegł władze, że mieszkańcy miasta nie zaakceptują tej decyzji[14][15]. 4 lutego 2009 w Antananarywie odbył się protest przeciw zdymisjonowaniu Rajoeliny, na który przybyło 1,5 tysiąca uczestników. Rajoelina określił wówczas powołanie nowego zarządu stolicy mianem "obrazy ludności Madagaskaru"[16].

Przebieg wydarzeń
13 grudnia 2008 Zamknięcie prywatnej stacji telewizyjnej, należącej do Andry Rajoeliny przez władze rządowe.
26 stycznia 2009 Pierwszy protest społeczny w Antananarywie przeciw władzy prezydenta Marca Ravalomanany, zamieszki w mieście.
31 stycznia Ogłoszenie przez Rajoelinę przejęcia władzy w kraju.
3 lutego Odwołanie Rajoeliny ze stanowiska mera Antananarywy przez administrację prezydenta.
7 lutego Powołanie przez Rajoelinę własnego rządu tymczasowego. Protest w stolicy, w którym zginęły 23 osoby.
16-20 lutego Okupacja budynków rządowych celem przejęcia władzy, zakończona krótkotrwałym opanowaniem 4 ministerstw.
21-15 lutego Bezowocne negocjacje polityczne między Rajoeliną i Ravalomananą pod auspicjami Rady Kościołów Chrześcijańskich.
8 marca Bunt żołnierzy przeciw rozkazom rządu.
11 marca Wymuszona rezygnacja szefa sztabu sił zbrojnych i wybór nowego, przychylnego opozycji.
14 marca Ultimatum Rajoeliny, wzywające prezydenta do rezygnacji z urzędu. Przejęcie przez opozycję kancelarii premiera.
16 marca Zamach stanu - opanowanie pałacu prezydenckiego w Antananarywie w wyniku szturmu wojska.
17 marca Rezygnacja prezydenta Ravalomanany ze stanowiska prezydenta i przejęcie władzy przez Rajoelinę.
21 marca Uroczyste zaprzysiężenie Andry'ego Rajoeliny jako prezydenta Wysokiej Władzy Przejściowej.
od 22 marca Początek demonstracji zwolenników obalonego prezydenta Ravalomanany przeciw nowej władzy.
3 kwietnia Konferencja pojednawcza - ogłoszenie w kalendarza wyborczego przez nowe władze, wybory prezydenckie zaplanowane na październik 2010.
16 kwietnia Mianowanie przez obalonego Ravalomananę własnego premiera - Manandafy'ego Rakotonirinę, który później został aresztowany.
 maj-czerwiec Wielostronne negocjacje polityczne, mające na celu wypracowanie wspólnego stanowiska przez wszystkie obozy polityczne i zakończenie kryzysu politycznego.
3 czerwca Zaoczne skazanie Marca Ravalomanany na karę więzienia i grzywny za nadużycia przy wydatkowaniu państwowych funduszy.
9 sierpnia Podpisanie ostatecznego porozumienia o utworzeniu władz przejściowych i organizacji nowych wyborów w ciągu 15 miesięcy w czasie negocjacji czterech prezydentów Madagaskaru pod międzynarodową egidą w Mozambiku.
8 września Jednostronne powołanie nowego rządu przez prezydenta Rajoelinę, zakwestionowane przez opozycję.

7 lutego 2009 Andry Rajoelina ogłosił powołanie przejściowego rządu na czele z Monją Roindefo[17]. 7 lutego 2009 w Antananarywie odbył się kolejny wiec poparcia opozycji. Demonstranci w liczbie 20 tysięcy zebrali się już tradycyjnie na placu 13 Maja i stamtąd pod wodzą Roindefo ruszyli w kierunku pałacu prezydenckiego. W pobliżu pałacu, straż prezydencka otworzyła ogień do nieuzbrojonego tłumu. W wyniku ostrzału zginęło od 23 do ponad 30 osób, a kilkadziesiąt zostało rannych[18][19].

16 lutego 2009 w Antananarywie odbył się kolejny wiec poparcia dla opozycji. Rajoelina zapowiedział na nim przejęcie władzy przez rząd przejściowy. Demonstranci podeszli pod budynki ministerstw w celu osadzenia w nich ministrów z rządu Rajoeliny[20]. Wokół budynków natychmiast zostało rozlokowane wojsko, które wyznaczyło czerwone strefy, do których wkroczenie skutkować miało otwarciem ognia[21]. Rozpoczęły się negocjacje na temat pokojowego obsadzenia ministerstw przez opozycyjny rząd. 19 lutego 2009 opozycji udało się zająć cztery ministerstwa: spraw wewnętrznych, edukacji, obrony narodowej, decentralizacji. Jednak już następnego dnia, 20 lutego 2009, policja odzyskała kontrolę nad budynkami. Według opozycji, w wyniku szturmu śmierć odniosło 8 osób. Władze aresztowały również 50 uczestników zajść[22][23].

21 lutego 2009 Rajoelina spotkał się po raz pierwszy z prezydentem Ravalomananą. Negocjacje zostały zorganizowane przez Radę Kościołów Chrześcijańskich w Madagaskarze, zrzeszającą dwa kościoły katolickie i protestanckie. W czasie spotkania obie strony zobowiązały się do przestrzegania 5 zasad: zakończenia prowokacyjnych oświadczeń w mediach, zakończenia rozprzestrzeniania fałszywych informacji, zakończenia aktów przemocy i grabieży, niezwoływania kolejnych publicznych zgromadzeń oraz zaprzestania aresztowań natury politycznej[24]. Kolejne dwa spotkania odbyły się 23 i 24 lutego. 25 lutego 2009 Andry Rajoelina wycofał się z negocjacji, po tym jak prezydent nie przybył na zaplanowane na ten dzień spotkanie. Stwierdził również, że trzy wcześniejsze spotkania nie przyniosły żadnego rezultatu, gdyż prezydent "unikał sedna sprawy i minimalizował skalę kryzysu"[25].

Marzec

Po zerwaniu negocjacji politycznych, w kraju na nowo wybuchły protesty społeczne. Oprócz Antananarywy, akcje protestacyjne zorganizowano również w innych miastach. 27 lutego 2009 w czasie zamieszek protestujących z wojskiem w mieście Fianarantsoa zginęły 2 osoby[26]. 4 marca 2009 prezydent Ravalomanana rozpoczął akcję przywracania porządku w stolicy. Na ulicach Antananarywy pojawiło się wojsko, które zajęło główne place i zablokowało ważniejsze ulice oraz drogi wjazdowe do miasta[27].

5 marca 2009 siły bezpieczeństwa próbowały aresztować Rajoelinę. Po tym wydarzeniu, z obawy o swoje bezpieczeństwo, Rajoelina pozostawał przez kilka dni w ukryciu i nie pokazywał się publicznie[28].Uzyskał schronienie w rezydencji francuskiego ambasadora[29]. Tiébilé Dramé, specjalny wysłannik ONZ w Madagaskarze, oznajmił że "ONZ zdecydowało umieścić go pod swoją ochroną w rezydencji dyplomatycznej"[30].

Reakcja międzynarodowa na zamieszki społeczne

  • Unia Afrykańska - UA wezwała Madagaskar do zachowania pokoju i rozwiązania problemów na drodze negocjacji. Przewodniczący Komisji UA Jean Ping, ostrzegł przed jakąkolwiek próbą przejmowania władzy w sposób niezgodny z konstytucją, grożąc konsekwencjami ze strony Unii Afrykańskiej (tj. zawieszeniem w członkostwie)[31].
  • Wspólnota Rozwoju Afryki Południowej (SADC) - wezwała obie strony do dialogu i znalezienia rozwiązania kryzysu politycznego. Z misją do Madagaskaru przybył sekretarz SADC w celu przeprowadzenia rozmów ze stronami sporu[32].
  • ONZ - Sekretarz generalny ONZ Ban Ki-moon wezwał strony do "rozstrzygnięcia nieporozumień środkami pokojowymi i poprzez wspólny dialog". Zaapelował o ochronę ludności kraju, która powinna być priorytetem działań rządu[33]. Zaoferował wsparcie ONZ w procesie negocjacji i ogłosił wysłanie na Madagaskar swojego wysłannika w celach mediacyjnych[34]. Na wyspę przybył specjalny wysłannik sekretarza generalnego ONZ, Haile Menkerios, który spotkał się zarówno z prezydentem Ravalomananą, a także z Rajoeliną.
  • Stany Zjednoczone - rzecznik Departamentu Stanu, Robert Wood, powiedział że "Stany Zjednoczone są głęboko zaniepokojone ostatnimi aktami przemocy w Madagaskarze". Wezwał obywateli kraju do zachowania powściągliwości i rozwiązania sprzeczności na drodze dialogu[35].

Bunt żołnierzy i droga do zamachu

[[Plik:Madagascar-carte.png|left|thumb|150px|Protesty miały miejsce głównie w stolicy i największym mieście kraju, Antananarywie, jednak odbywały się także w innych miejscach, np. w mieście Fianarantsoa.]] Na początku marca na Madagaskarze doszło do buntu wojskowego przeciwko wykonywaniu rozkazów rządowych, co doprowadziło w drugim etapie do zamachu stanu.

8 marca 2009 600 żołnierzy i oficerów, pod dowództwem pułkownika Andre Ndriarijaony z obozu wojskowego w pobliżu Antananarywy, zbuntowało się i sprzeciwiło wykonywaniu rozkazów rządu, które byłyby wymierzone w obywateli. Wezwali do zakończenia konfliktu politycznego i stwierdzili, że ich zadaniem jest "ochrona mieszkańców i ich majątku, a nie strzelanie do ludzi"[36][37].

10 marca 2009 szef sztabu armii, generał Edmond Rasolomahandry, postawił rządzącym ultimatum, dając im 72 godziny na rozwiązanie konfliktu politycznego i grożąc w przeciwnym wypadku przejęciem władzy[38]. Tego samego dnia, pod wpływem armii, ze stanowiska zrezygnował minister obrony[39]. 11 marca 2009, pod naciskiem oficerów przychylnych opozycji, gen. Rasolomahandry zrezygnował ze stanowiska, a wojsko nowym szefem sztabu wybrało generała Andre Andriarijaonę[40]. Gen. Andriarijaona ogłosił, że wojsko nie zamierza przejmować władzy i wycofał ultimatum swego poprzednika[41].

12 marca 2009 doszło do spotkania Monji Roindefo z premierem Madagaskaru Charlesem Rabemananjarą. Według Roindefo, premier zgodził się na przekazanie władzy opozycji[42]. Tego samego dnia, z pomocą wojska, opozycja zajęła budynek Ministerstwa Finansów i Budżetu. Jednocześnie szef policji ogłosił, iż policja nie będzie wykonywać rozkazów rządu[43]. 13 marca 2009 zbuntowani żołnierze wyprowadzili czołgi na ulice Antananarywy[44]. Wokół pałacu prezydenckiego Iavoloha, położonego na przedmieściach stolicy, gdzie przebywał prezydent Ravalomanana, zgromadzili się jego zwolennicy i uzbrojeni w kije zapowiedzieli jego obronę.

14 marca 2009 opozycja zajęła kancelarię premiera. W czasie 5-tysięcznego wiecu w Antananarywie, Andry Rajoelina, który wyszedł z ukrycia, dał prezydentowi 4 godziny na rezygnację z urzędu, grożąc w przeciwnym razie marszem na jego pałac. Na wiecu, po stronie Rajoeliny, wystąpił również przewodniczący parlamentu, Jacques Sylla. Prezydent Ravalomanana nie przyjął jednak żądań opozycji[45]. 15 marca 2009 Ravalomanana zaproponował zorganizowanie referendum na temat tego, czy ma pozostać u władzy[46]. Rajoelina odrzucił jednak taką ewentualność i 16 marca 2009 rozkazał siłom bezpieczeństwa aresztowanie prezydenta[47].

Zamach stanu i rezygnacja prezydenta

16 marca 2009 protesty i zamieszki społeczne przerodziły się w klasyczny zamach stanu, w chwili gdy wojsko i cywile użyli siły w celu obalenia legalnie obranej władzy. Tego dnia Andry Rajoelina wezwał siły bezpieczeństwa do aresztowania prezydenta Marca Ravalomanany. Około godziny 16.00 siły wojskowe rozpoczęły szturm na pałac prezydencki Ambohitsirohitra w centrum Antananarywy. Prezydent Ravalomanana przebywał w tym czasie w pałacu Iavoloha na przedmieściach stolicy. W pobliżu stołecznego pałacu doszło do dwóch wybuchów, po czym czołgi zniszczyły bramę wjazdową do rezydencji, a wojsko opanowało budynek. Oprócz pałacu armia zajęła również siedzibę Banku Centralnego[48]. Pułkownik Andre Ndriarijaona oznajmił iż, armia zajęła urząd prezydenta, "by przyspieszyć odsunięcie od władzy prezydenta Ravalomanany". Andry Rajoelina stwierdził natomiast, że w stolicy nie doszło do zamachu wojskowego[49].

17 marca 2009 Andry Rajoelina wziął udział w triumfalnej paradzie z okazji zdobycia pałacu i zajął w nim gabinet prezydenta. W ciągu dnia z władzy zrezygnowało ośmiu ministrów rządu premiera Charlesa Rabemananjary. Rajoelina ogłosił się nowym prezydentem i stanął na czele Wysokiej Władzy Przejściowej. Ogłosił zorganizowanie wyborów w ciągu 24 miesięcy, zmianę konstytucji i budowę "IV Republiki".

Tego samego dnia, w przemówieniu radiowym, prezydent Ravalomanana oznajmił, iż "po głębokiej refleksji" rezygnuje ze stanowiska i przekazuje całą władzę prezydenta i premiera w ręce wojskowego dyrektoriatu pod dowództwem, najwyższego rangą wiceadmirała Hyppolite'a Ramarosona. Następnie Ravalomanana opuścił pałac prezydencki Iavoloha i udał się w bezpieczne, nieznane miejsce[50].

Wojsko nie przejęło jednak władzy i poparło lidera opozycji. Wiceadmirał Ramaroson w swoim oświadczeniu, oddał pełnię władzy Rajoelinie jako prezydentowi władzy tymczasowej[51].

18 marca 2009 Najwyższy Sąd Konstytucyjny zalegalizował władzę Rajoeliny jako prezydenta kraju, dając mu mandat na jej sprawowanie przez okres maksymalnie 2 lat[52]. 19 marca 2009 Andry Rajoelina zawiesił pracę obu izb parlamentu, Zgromadzenia Narodowego i Senatu[53]. Tego samego dnia Rajoelina anulował umowę z południowokoreańską firmą Daewoo Logistics o dzierżawie dużych połaci ziemi pod uprawę kukurydzy i produkcji oleju palmowego. Uzasadnił to brakiem wcześniejszych konsultacji społecznych w tej sprawie[54].

21 marca 2009 Rajoelina został zaprzysiężony na stanowisku prezydenta Wysokiej Władzy Przejściowej. W uroczystościach na stadionie sportowym w stolicy uczestniczyło 40 tysięcy osób. Dylpomaci na znak protestu nie wzięli udziału w ceremonii. Prezydent Rajoelina zapowiedział zorganizowanie wyborów w ciągu 18 do 24 miesięcy oraz zmianę konstytucji. Obowiązująca konstytucja ustanawiała bowiem minimalny wiek prezydenta na 40 lat, o 6 więcej niż wynosił wiek Rajoeliny[55].

Reakcja międzynarodowa na zamach stanu

  • Unia Afrykańska - UA już 16 marca 2009 potępiła "próbę zamachu stanu", jak określiła szturm na pałac prezydencki i wezwała do przestrzegania porządku konstytucyjnego. 17 marca 2009 zagroziła podjęciem ostrych środków w przypadku pogorszenia się sytuacji i przejęcia władzy w sposób niezgodny z konstytucją[56]. 20 marca 2009 Rada Pokoju i Bezpieczeństwa UA zawiesiła Madagaskar w członkostwie w organizacji z powodu "niekonstytucyjnej zmiany rządu". Dała krajowi 6 miesięcy na przwyrócenie porządku konstytucyjnego, grążąc w przeciwnym razie nałożeniem sankcji[57].
  • ONZ - Sekretarz generalny ONZ Ban Ki-moon wyraził głęboką obawę niepokojem w Madagaskarze i zaapelował do wszystkich stron o zapewnienie "gładkiego transferu władzy"[58]. ONZ mianowała specjalnego wysłannika ds. konfliktu na Madagaskarze, którym został Tiébilé Dramé.
  • Wspólnota Rozwoju Afryki Południowej - SADC potępiła "niekonstytucyjne przejęcie władzy" przez Rajoelinę i zapowiedziała możliwość wprowadzenia sankcji. Ogłosiła, że nie uzna władzy Rajoeliny[59]. 30 marca 2009 SADC w czasie szczytu w Suazi zawiesiła członkostwo Madagaskaru w organizacji, wezwała Rajoelinę do ustąpienia z urzędu prezydenta i odmówiła uznania jego władzy[60].
  • Unia Europejska - UE potępiła zamianę władzy na Madagaskarze. Minister Spraw Zagranicznych Czech, przewodniczących pracom UE, Karel Schwarzenberg, stwierdził, że wydarzenia na wyspie były zamachem stanu i Unia będzie monitorowała dalszy przebieg wydarzeń[61]. 31 marca 2009 UE oświadczyła, że nie zawiesi bieżącej pomocy finansowej dla Madagaskaru, przewidzianej na najbliższe trzy lata, jednak wstrzymała prace nad przyznaniem krajowi funduszy pomocowych na kolejne lata[62].
  • Unia Międzyparlamentarna - przewodniczący Theo-Ben Gurirab ostro potępił "zamach stanu" na Madagaskarze. Unia zawiesiła parlament wyspy w członkostwie w organizacji[63].
  • Francja - prezydent Francji Nicolas Sarkozy potępił przejęcie władzy przez Rajoelinę, stwierdził że był to zamach stanu i wezwał do jak najszybszego przeprowadzenia wyborów[64].
  • Japonia - japońskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych wydało oświadczenie, wyrażające "obawy", że przejęcie władzy przez Rajoelinę jest "niezgodne ze zwyczajowymi normami konstytucyjnymi". Japonia wezwała do "przywrócenia porządku konstytucyjnego na Madagaskarze zgodnie z demokratycznymi procedurami przy pierwszej sposobności"[65].
  •  Kanada - kanadyjski minister spraw zagranicznych Lawrence Cannon stwierdził, że działania podjęte na Madagaskarze były bezprawne i "antydemokratyczne", a jego kraj wspiera pokojowe i demokratyczne rozwiązanie "kryzysu politycznego" przy pomocy społeczności międzynarodowej[66].
  • Libia - przywódca Libii Muammar al-Kaddafi zadzwonił do Rajoeliny wkrótce po przejęciu władzy i oświadczył, że Libia uznaje jego nowy rząd[67].
  •  Meksyk - meksykański ambasador przy ONZ, Claude Heller, powiedział, że wydarzenia na Madagaskarze "jasno wskazują, że był to niekonstytucyjny zamach stanu", a wybory stanowią jedyną drogę wyjścia z impasu[68].
  • Niemcy potępiły gwałtowną zmianę władzy, wzywając do natychmiastowego przywrócenia demokracji[69].
  • Nigeria - minister spraw zagranicznych Ojo Maduekwe oświadczył, że jego kraj apeluje o "przywrócenie porządku konstytucyjnego" i nazwał działanie opozycji "niedopuszczalnym"[70].
  • Norwegia - 16 marca 2009 Norwegia zamroziła pomoc gospodarczą dla Madagaskaru, obejmującą 90 milionów koron (9,6 mln GBP)[71].
  • RPA - minister spraw zagranicznych Nkosazana Dlamini-Zuma powiedziała, że RPA poprze ewentualne sankcje SADC i opowiada się za nieuznawaniem rządu Rajoeliny[72].
  • Rosja - minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow oznajmił, że Rosja jest "zaniepokojona wzrastającą częstotliwością prób uciekania się do niekonstytucyjnych metod rozwiązywania wewnętrznych konfliktów politycznych na kontynencie afrykańskim" i w pełni popiera stanowisko Unii Afrykańskiej[73].
  • Stany Zjednoczone - USA uznały zmianę rządów za zamach stanu i zapowiedziały zawieszenie całej niehumanitarnej pomocy zagranicznej dla Madagaskaru[74].
  • Suazi - król Mswati III oświadczył, że przejęcie władzy przez Rajoelinę było niekonstytucyjne oraz "naruszyło podstawowe zasady, protokoły i traktaty"[75].
  • Wielka Brytania - wiceminister spraw zagranicznych Mark Malloch-Brown potępił "niekonstytucyjny, niedemokratyczny i wymuszony transfer władzy". Powiedział, że "takie zdarzenie jest równoznaczne z zamachem stanu". Wezwał do pokojowego i demokratycznego rozwiązania konfliktu[76].
  • Zambia - minister spraw zagranicznych Kabinga Pande nazwał objęcie władzy przez Rajoelinę "krokiem w tył i niebezpieczeństwem dla ugruntowania demokracji i rządów konstytucyjnych na kontynencie". Zambia wezwała również do wprowadzenia sankcji gospodarczych przeciw Madagaskarowi i zawieszenia kraju w SADC i UA[77].

Sytuacja po zmianie władzy

Prezydent Andry Rajoelina, wyniesiony do władzy w wyniku zamieszek.
Prezydent Marc Ravalomanana, obalony na skutek zamachu stanu, nie uznał legalności nowych władz.

Mimo objęcia władzy przez Andry'ego Rajoelinę, sytuacja na Madagaskarze dalej pozostawała napięta. Do głosu doszli zwolennicy obalonego prezydenta Marca Ravalomanany, którzy oskarżali Rajoelinę o bezprawne przejęcie władzy i rozpoczęli protesty przeciw jego rządom. Nowa władza podjęła natomiast kroki konsolidujące i legitymizujące jej rządy. Społeczność międzynarodowa, która w większości potępiła transfer władzy, podjęła wysiłki doprowadzenia do pokojowego rozwiązania konfliktu politycznego.

Protesty zwolenników obalonego prezydenta (marzec)

Już w dniu zaprzysiężenia nowego prezydenta, 21 marca 2009, jednostki malgaskiej marynarki wezwały go do rezygnacji z władzy, grożąc użyciem siły w obronie konstytucji[78]. Pierwsze protesty przeciwników Rajoeliny zorganizowano w Antananarywie 22 marca 2009, nazajutrz po ceremonii zaprzysiężenia. W protestach brali udział głównie przedstawiciele rodzącej się klasy średniej, zadowolonej z rządów Ravalomanany. Wielu z nich nie deklarowało żadnych sympatii politycznych lecz było niezadowolonych z niedemokratycznego sposobu zmiany władz[79].

25 marca 2009 głos zabrał obalony prezydent, który w tajemnicy wyjechał z kraju do Suazi. Wezwał swoich zwolenników do "zjednoczenia się w celu ocalenia narodu". Wydarzenia w kraju określił mianem zamachu stanu. W odpowiedzi, prezydent Rajoelina wystąpił z ofertą rozmów pojednawczych z obozem Ravalomanany na początku kwietnia[80].

W kolejnych dniach po zaprzysiężeniu Rajoeliny, protesty jego przeciwników były kontynuowane. Uczestniczyło w nich codziennie po kilkanaście tysięcy osób. W czasie demonstracji w dniu 28 marca 2009 doszło do zamieszek z policją, w których rannych zostały 34 osoby. Policja użyła wówczas gazu łzawiącego. Tego samego dnia, w drugim przemówieniu dla swoich zwolenników, obalony prezydent Ravalomanana wezwał ich do konsolidacji sił i obiecał powrót do kraju[81].

31 marca 2009 prezydent Rajoelina ogłosił skład Wysokiej Władzy Przejściowej, która miała rządzić do czasu przeprowadzenia wyborów[82].

Próba negocjacji i dalsze pogłębianie się kryzysu (kwiecień)

W dniach 2-3 kwietnia 2009, z inicjatywy władz, odbyła się konferencja pojednawcza. Uczestniczył w nich specjalny wysłannik ONZ ds. konfliktu na Madagaskarze, Tiébilé Dramé, a także różne partie polityczne, religijne i przywódcy wojskowi. W trakcie konferencji ustalono przyszły kalendarz wyborczy. Ogłoszono rozpoczęcie prac nad zmianą konstytucji i organizację referendum konstytucyjnego we wrześniu 2009, a następnie przeprowadzenie wyborów parlamentarnych w marcu 2010 i wyborów prezydenckich w październiku 2010[83]. 11 kwietnia 2009 zwolennicy prezydenta Ravalomanany wycofali się jednak z dalszych negocjacji, nazywając je "stratą czasu" oraz oskarżając Tiébilé Dramé o stronniczość. Postulowali oni bowiem przywrócenie obalonego prezydenta do władzy, na co nie chciał przystać Rajoelina[84].

16 kwietnia 2009 obalony prezydent Ravalomanana mianował Manandafy'ego Rakatonirinę premierem Madagaskaru, opozycyjnym wobec administracji Rajoeliny i rządu Monji Roindefo. Ravalomanana powołał go na ten urząd w rozmowie telefonicznej w czasie wiecu swoich zwolenników w Antananarywie, w którym uczestniczył również Rakotonrina[85]. Rakatonirina ustanowił swoją siedzibą stołeczny Hotel Carlton i 28 kwietnia 2009 wyznaczył skład swojego gabinetu, samemu obejmując resort obrony narodowej. 29 kwietnia 2009, z polecenia władz, został aresztowany i oskarżony o nielegalne posiadanie broni. Władze obarczyły go również odpowiedzialnością za wywoływanie antyrządowych demonstracji[86][87].

17 kwietnia 2009 prezydent Rajoelina wydał nakaz aresztowania Marca Ravolomanany, oskarżając go o nadużywanie funduszy państwowych. Dwa dni wcześniej były prezydent raz jeszcze wyraził zamiar powrotu do kraju[88]. 20 kwietnia 2009 w Antanarywie doszło do kolejnego protestu, tym razem przeciw zamknięciu przez władze dwóch stacji radiowych, Radia Mada i Radia Fahazavana (właścicielem tej pierwszej był prezydent Ravalomanana). Demonstracja przerodziła się w zamieszki z policją, w wyniku których zginęły 2 osoby, a 13 zostały ranne[89].

3 czerwca 2009 malgaski sąd skazał zaocznie, przebywającego na emigracji, prezydenta Ravalomananę na cztery lata więzienia i karę 70 milionów USD grzywny za nadużycia w czasie sprawowania władzy. Sąd uznał go winnym nadużyć funduszy państwowych przy zakupie prezydenckiego odrzutowca za sumę 60 mln USD pod koniec 2008. Werdykt sądu nastąpił w niedługim czasie po ogłoszeniu przez prezydenta Ravalomananę zamiaru powrotu do kraju[90].

Międzynarodowa mediacja i porozumienie w Mozambiku (maj-sierpień)

2 maja 2009 społeczność międzynarodowa powołała do życia grupę kontaktową w celu rozwiązania kryzysu politycznego na Madagaskarze i przeprowadzenia demokratycznych wyborów. W skład grupy weszło 18 przedstawicieli Unii Afrykańskiej, SADC, Unii Europejskiej oraz stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ. Jednocześnie Unia Afrykańska poinformowała, że władze Madagaskaru wyraziły gotowość zorganizowania wyborów do końca 2009, o rok wcześniejszej niż przewidywał przyjęty kalendarz wyborczy[91][92].

23 maja 2009 osiągnięto wstępne porozumienie w negocjacjach politycznych. Wszystkie partie polityczne uczestniczące w rozmowach, zgodziły się na powołanie wspólnego rządu tymczasowego oraz komisji prawdy i pojednania. Strony zgodziły się również na udział w wyborach prezydenckich trzech byłych szefów państwa oraz obecnego prezydenta Rajoeliny. Wysłannik ONZ Tiébilé Dramé, uznał to posunięcie za "niefortunne" i podkreślił, że społeczność międzynarodowa postulowała wyłączenie liderów z uczestnictwa w wyborach, by zapobiec ewentualnej destabilizacji w kraju[93]. Porozumienie to nie zostało jednak sfinalizowane z powodu wciąż istniejących rozbieżności między poszczególnymi obozami. Zaraz po osiągnięciu kompromisu, z rozmów wycofała się partia byłego prezydenta Didiera Ratsiraki. Wyraziła opinię, że zorganizowanie pokojowych wyborów i kontynuowanie konstruktywnego dialogu jest niemożliwe w obecnych warunkach politycznych. Zażądała, by przed powrotem do rozmów, władze udzieliły amnestii wszystkim zwolennikom Ratsiraki, skazanym po kryzysie politycznym w 2002[94]. Z rozmów wycofali się również zwolennicy Ravalomanany, którzy domagali się zgody na jego powrót do kraju[95].

W czerwcu 2009 echem w Afryce odbiła się koncepcja wykorzystania zagranicznych sił zbrojnych w celu przywrócenia porządku konstytucyjnego na Madagaskarze. Plan ten od początku popierał i forsował obalony prezydent Ravalomanana. Na początku czerwca państwa biorące udział w szczycie organizacji handlowej COMESA, nie wykluczyły takiej interwencji jako możliwości przywrócenia praworządności na wyspie. Stanowisko to skrytykowała jednak ONZ oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych Francji. Francuskie MSZ stwierdziło, że "interwencja zbrojna nie jest właściwym rozwiązaniem", a wysłannik ONZ Tiébilé Dramé zaapelował do państw o zwiększenie wysiłków w celu pokojowego rozwiązania kryzysu politycznego[96]. Na Madagaskarze, w reakcji na te wydarzenia, siły zbrojne zostały postawione w stan najwyższej gotowości[97].

Mediacja Joaquima Chissano doprowadziła do rozmów i porozumienia w Mozambiku.

W czerwcu inicjatywę prowadzenia negocjacji politycznych przejęła SADC. 20 czerwca 2009 przywódcy państw SADC na specjalnym szczycie w Johannesburgu mianowali byłego prezydenta Mozambiku Joaquima Chissano mediatorem w sprawie kryzysu politycznego na Madagaskarze. Jego zadaniem miało być przekonanie do rozmów wszystkie strony konfliktu i ustalenie przez nie wspólnego wyjścia z kryzysu. SADC opowiedziała się, za przeprowadzeniem w możliwie najszybszym czasie nowych wyborów[98]. Chissano dostał od organizacji 30-dniowy mandat na wypracowanie porozumienia[99].

15 lipca 2009 prezydent Rajoelina oznajmił, że Wysoka Władza gotowa jest skrócić okres przejściowy i przeprowadzić wybory do końca 2009, rok wcześniej niż przewidywały plany[100]. 23 lipca, w wyniku wysiłków mediacyjnych Joaquima Chissano, główne partie polityczne Madagaskaru zgodziły się na wspólne rozmowy w Mozambiku na początku sierpnia 2009[101].

5 sierpnia 2009 w Maputo w Mozambiku rozpoczęły się czterodniowe negocjacje polityczne czterech najważniejszych malgaskich partii politycznych. Ich przedstawiciele, czterej prezydenci: Andry Rajoelina, Marc Ravalomanana, Didier Ratsiraka i Albert Zafy, spotkali się w trakcie rozmów twarzą w twarz. Rozmowy, mające za zadanie wypracowanie wyjścia z impasu politycznego, toczyły się pod egidą Unii Afrykańskiej, ONZ, SADC i Międzynarodowej Organizacji Frankofonii[102][103][104]. 9 sierpnia 2009 strony podpisały ostateczne porozumienie kończące wielomiesięczny kryzys. Zgodziły się na wspólne powołanie władz przejściowych i przeprowadzenie w ciągu 15 miesięcy wyborów parlamentarnych i prezydenckich pod międzynarodowym nadzorem. Nowe tymczasowe władze, składające się z prezydenta, wiceprezydenta, premiera i 28 ministrów, miały zostać powołane w ciągu miesiąca. W porozumieniu przewidziano również amnestię dla dwóch byłych liderów, Marca Ravalomanany i Didiera Ratsiraki, co otwierało im drogę powrotu do ojczyzny. Porozumienie nie określało jednak szczegółowego podziału władzy między głównymi siłami politycznymi w czasie okresu przejściowego[105][106].

25 sierpnia 2009 czterej prezydenci Madagaskaru wznowili wspólne rozmowy w Maputo, celem dokładnego podziału stanowisk we władzach przejściowych. Ich zadaniem miało być mianowanie tymczasowego prezydenta, premiera, dwóch wicepremierów oraz rozdysponowanie 28 tek ministerialnych[107]. W ciągu czterech dni nie udało się im jednak osiągnąć finalnego porozumienia. Prezydent Rajoelina przed i w czasie rozmów twierdził, że tylko on może zajmować stanowisko prezydenta. Ravalomana oznajmił natomiast, że urząd ten powinien przypaść członkowi jego partii. Dodał, że jego zdaniem "nie jest normalnym legitymizowanie autora zamachu stanu poprzez powierzanie mu stanowiska prezydenta". Ostatecznie strony zobowiązały się do zawarcia rozstrzygającego porozumienia w tej kwestii do 4 września 2009. Ustaliły również, że prezydent Rajoelina i Ravalomanana wskażą po jednym kandydacie na stanowisko przewodniczącego dwóch izb parlamentu oraz stanowisko dwóch wicepremierów[108].

Strony nie zdołały jednak osiągnąć porozumienia do 4 września 2009. W przeddzień tego terminu, prezydenci Ravalomanana, Ratsiraka i Zafy, w sytuacji politycznego impasu, zaproponowali przekazanie urzędu prezydenta, wiceprezydenta i premiera w ręce "neutralnego wojska"[109]. Armia odmówiła jednak przejęcia jakiegokolwiek stanowiska politycznego, oświadczając, że jej zadaniem jest stanie na straży suwerenności kraju, a nie ustanawianie reżimu wojskowego[110].

4 września 2009 Andry Rajoelina wydał komunikat, ignorujący de facto postanowienia konferencji w Maputo. Zobowiązał w nim premiera Roindefo do przeprowadzenia rekonstrukcji gabinetu w ciągu 72 godzin. Oznaczało to, utrzymanie przez Roindefo i Rajoelinę zajmowanych dotąd stanowisk. Stwierdził, że jest to decyzja ostateczna, którą podjął po konsultacjach politycznych z przedstawicielami 22 regionów. Zobowiązał się jednocześnie do powołania wszystkich instytucji przewidzianych w porozumieniu z Maputo. Decyzja Rajoeliny spotkała się z potępieniem ze strony byłego prezydenta Ravalomanany. Jego zwolennicy zorganizowali w stolicy antyrządową manifestację i zapowiedzieli strajk generalny. Międzynarodowi mediatorzy już wcześniej zapowiedzieli wstrzymanie pomocy finansowej w przypadku nieosiągnięcia porozumienia w kwestii podziału władzy[111]. Ambasada USA wezwała polityków do osiągnięcia pokojowego i zgodnego rozwiązania kryzysu oraz poszanowania swoich wcześniejszych zobowiązań[110]. Decyzja Rajoeliny została zdecydowanie odrzucona przez trzech byłych prezydentów wyspy. Ratsiraka stwierdził, że łamie ona postanowienia z Maputo. Rzecznik prezydenta prezydenta Ravalomanany oświadczył, że "jest ona nie do zaakceptowania", a rzecznik prezydenta Zafy potępił ją, nazywając "jednostronną"[112].

8 września 2009 powołany został nowy gabinet premiera Roindefo, w skład którego weszło 31 ministrów. 18 spośród nich (w tym zajmujący kluczowe resorty obrony, spraw zagranicznych, sprawiedliwości i bezpieczeństwa) wchodziło w skład poprzedniego rządu. Mianowanie nowego gabinetu w takim składzie potępili wszyscy trzej byli prezydenci oraz SADC. SADC określiła decyzję Rajoeliny mianem "jednostronnej" i utrzymała w mocy zawieszenie członkostwa Madagaskaru w organizacji[113][114]. Były prezydent Albert Zafy zagroził utworzeniem konkurencyjnego rządu[115]. 11 i 12 września 2009 w Antananarywie zwolennicy prezydenta Ravalomanany zorganizowali antyrządowe demonstracje[116].

  1. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie first
    BŁĄD PRZYPISÓW
  2. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie second
    BŁĄD PRZYPISÓW
  3. ↑ Rioters set fire to Madagascar TV. BBC News, 26 stycznia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  4. ↑ Anti-government protests burn two TV stations. CPJ, 26 stycznia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  5. ↑ Burned bodies found in Madagascar. BBC News, 27 stycznia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  6. ↑ Ghost town' call in Madagascar. BBC News, 29 stycznia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  7. ↑ Rebellion in Madagascar spreads from the capital. CNA, 30 stycznia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  8. ↑ Madagascar mayor proclaims himself in charge of country. AFP, 31 stycznia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  9. ↑ Mayor 'in charge' of Madagascar. BBC News, 31 stycznia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  10. ↑ Madagascar mayor proclaims himself in charge of country. AFP, 31 stycznia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  11. ↑ Madagascar mayor pushes for president's ouster. AFP, 2 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  12. ↑ Madagaskar/Lider opozycji, mer stolicy pozbawiony stanowiska. wyborcza.pl, 3 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (pol.).
  13. ↑ "Pomarańczowa Rewolucja" po madagaskarsku. tvn24, 3 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (pol.).
  14. ↑ Madagascar opposition mayor fired. BBC News, 3 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  15. ↑ Madagascar sacks capital city mayor. AFP, 3 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  16. ↑ Hundreds protest Madagascar mayor's sacking. AFP, 4 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  17. ↑ Madagascan opposition leader announces set-up of transitional government. People's Daily Online, 8 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  18. ↑ Police 'kill many' in Madagascar. BBC News, 7 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  19. ↑ Madagascar police kill 23 protesters. AFP, 7 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  20. ↑ Armed forces deployed to separate rival camps in Madagascan capital. People's Daily Online, 16 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  21. ↑ Madagascan opposition leader wants to know limit of "red zones. People's Daily Online, 17 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  22. ↑ Madagascan police arrested 50 in operation to retake ministries. People's Daily Online, 20 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  23. ↑ Zaostrza się kryzys na Madagaskarze. psz.pl, 20 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (pol.).
  24. ↑ Madagascar rivals meet in bid to calm unrest. AFP, 21 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  25. ↑ Madagascar opposition leader breaks off talks with president. AFP, 25 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  26. ↑ Two dead in Madagascar protest: police. AFP, 27 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  27. ↑ Anti-government acts subsided in capital but intensified elsewhere in Madagascar. People's Daily Online, 6 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  28. ↑ Madagascar opposition leader in hiding. AFP, 7 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  29. ↑ Madagascar opposition leader quits French residence. AFP, 9 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  30. ↑ Madagascar opposition chief under UN protection. AFP, 9 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  31. ↑ African Union warns Madagascar opposition leader. Reuters, 30 stycznia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  32. ↑ SADC calls on Madagascan rivals to talk. People's Daily Online, 7 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  33. ↑ Ban: Protect Madagascans. News24, 30 stycznia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  34. ↑ UN senior official to visit Madagascar. People's Daily Online, 7 lutego 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  35. ↑ Rebel Madagascar mayor wants transition govt. AFP, 30 stycznia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  36. ↑ Madagascar officers launch mutiny. BBC News, 8 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  37. ↑ Madagascar soldiers refuse to obey orders to repress opposition. People's Daily Online, 9 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  38. ↑ Madagascar army's crisis deadline. BBC News, 10 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  39. ↑ Troops oust Madagascar minister. BBC News, 10 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  40. ↑ "'Civil war looms' in Madagascar", BBC News, 11 marca 2009.
  41. ↑ Madagascar army replaces chief, lifts coup threat. AFP, 12 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  42. ↑ Madagascan opposition takes over prime minister's office. Shanghai Daily, 14 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  43. ↑ Madagascar police defy government. BBC News, 12 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  44. ↑ Madagascar mutineers 'move tanks'. BBC News, 13 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  45. ↑ Madagascar standoff tensions rise. BBC News, 15 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  46. ↑ Madagascar president offers poll. BBC News, 15 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  47. ↑ Call to arrest Madagascar leader. BBC News, 16 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  48. ↑ In pictures: Storming a palace. BBC News, 16 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  49. ↑ Madagascar soldiers seize palace. BBC News, 16 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  50. ↑ Madagascar president forced out. BBC News, 17 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  51. ↑ Madagascar's military gives power to Rajoelina. Reuters, 17 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  52. ↑ Madagascar court accepts Rajoelina as president. People's Daily Online, 18 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  53. ↑ Madagascan parliament suspended. People's Daily Online, 20 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  54. ↑ Madagascar leader axes land deal. BBC News, 19 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  55. ↑ Madagascar's leader is sworn in. BBC News, 21 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  56. ↑ AU warns Madagascar to respect constitutional order. Reuters, 17 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  57. ↑ AU suspends Madagascar's membership. People's Daily Online, 20 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  58. ↑ Madagascar president forced out. BBC News, 17 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  59. ↑ 'SADC does not, cannot recognise Rajoelina'. IOL, 19 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  60. ↑ African body suspends Madagascar. BBC News, 31 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  61. ↑ "Czech ForMin says govt changes in Madagascar are coup d'etat", Ceske Noviny, 20 marca 2009.
  62. ↑ EU says no suspension of aid to Madagascar. xinhuanet.com, 31 marca 2009. [dostęp 2009-08-11]. (ang.).
  63. ↑ IPU chief condemns undemocratic transition of power in Madagascar. China View, 4 kwietnia 2009. [dostęp 2009-08-24]. (ang.).
  64. ↑ Pressure grows on Madagascar coup. BBC News, 20 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  65. ↑ "Statement by the Press Secretary/ Director-general for Press and Public Relations, Ministry of Foreign Affairs, on the Political and Security Situation in the Republic of Madagascar. Ministry of Foreign Affairs of Japan, 19 marca 2009. [dostęp 2009-08-11]. (ang.).
  66. ↑ Canada Appeals for Calm and Dialogue in Madagascar. Canada News Centre, 17 marca 2009. [dostęp 2009-08-24]. (ang.).
  67. ↑ A coup that is not yet irreversible. The Economist, 26 marca 2009. [dostęp 2009-08-11]. (ang.).
  68. ↑ United Nations calls for fair elections in Madagascar. People's Daily Online, 8 kwietnia 2009. [dostęp 2009-08-24]. (ang.).
  69. ↑ Germany joins in Madagascar cri. Deutsche Welle, 20 marca 2009. [dostęp 2009-08-11]. (ang.).
  70. ↑ Russia, Nigeria call for normalization of situation in Madagascar. xinhuanet.com, 18 marca 2009. [dostęp 2009-08-11]. (ang.).
  71. ↑ Norway says aid to Madagascar remains frozen. Reuters, 19 marca 2009. [dostęp 2009-08-11]. (ang.).
  72. ↑ Ousted Madagascar leader defiant. BBC News, 25 marca 2009. [dostęp 2009-08-11]. (ang.).
  73. ↑ Transcript of Remarks and Response to Media Questions by Minister of Foreign Affairs of the Russian Federation Sergey Lavrov at Joint Press Conference Following Talks with Ojo Maduekwe, Minister of Foreign Affairs of Nigeria. MINISTRY OF FOREIGN AFFAIRS OF THE RUSSIAN FEDERATION, 17 marca 2009. [dostęp 2009-08-11]. (ang.).
  74. ↑ US calls Madagascar change a 'coup', suspends aid. AFP, 20 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  75. ↑ Sadc condemns Madagascar takeover. Al Jazeera English, 30 marca 2009. [dostęp 2009-08-24]. (ang.).
  76. ↑ Unrest in Madagascar. United Kingdom Foreign and Commonwealth Office., 20 marca 2009. [dostęp 2009-08-11]. (ang.).
  77. ↑ Zambia says Madagascar events threaten democracy. PR- inside.com, 19 marca 2009. [dostęp 2009-08-11]. (ang.).
  78. ↑ Madagascan navy troops order Rajoelina to leave power in 7 days. People's Daily Online, 21 marca, 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  79. ↑ Pressure on for Madagascar leader. BBC News, 24 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  80. ↑ Ousted Madagascar leader defiant. BBC News, 25 kwietnia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  81. ↑ Protesters injured in Madagascar. BBC News, 28 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  82. ↑ Madagascar leader names cabinet. BBC News, 31 marca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  83. ↑ Madagascar to hold presidential poll in October 2010. AFP, 3 kwietnia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  84. ↑ Crisis talks fail in Madagascar. BBC News, 11 kwietnia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  85. ↑ Former Madagascan president appoints new prime minister. People's Daily Online, 17 kwietnia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  86. ↑ Madagascan opposition prime minister arrested. People's Daily Online, 30 kwietnia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  87. ↑ Charges against Madagascar 'PM'. BBC News, 30 kwietnia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  88. ↑ Warrant for Madagascar ex-leader. BBC News, 17 kwietnia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  89. ↑ Madagascar protests turn deadly. BBC News, 20 kwietnia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  90. ↑ Madagascar sentences ex-president. BBC News, 3 czerwca 2009. [dostęp 15 czerwca 2009]. (ang.).
  91. ↑ New team to hold talks in Madagascar. Daily Nation, 2 maja 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  92. ↑ Madagascar set for elections by end of year: AU. AFP, 29 kwietnia 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  93. ↑ 'Deal' to end Madagascar crisis. BBC News, 23 maja 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  94. ↑ Party quits talks in Madagascar. BBC News, 23 maja 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  95. ↑ Political negotiation in Madagascar suspended. People's Daily Online, 13 czerwca 2009. [dostęp 15 czerwca 2009]. (ang.).
  96. ↑ Madagascar action 'not advisable'. BBC News, 10 czerwca 2009. [dostęp 15 czerwca 2009]. (ang.).
  97. ↑ Madagascan defense minister alerts armed forces. People's Daily Online, 14 czerwca 2009. [dostęp 15 czerwca 2009]. (ang.).
  98. ↑ Leaders urge Madagascar solution. BBC News, 21 czerwca 2009. [dostęp 1 lipca 2009]. (ang.).
  99. ↑ Chissano given 30 days to resolve Madagascar crisis. People's Daily Online, 25 czerwca 2009. [dostęp 1 lipca 2009]. (ang.).
  100. ↑ Madagascan president agrees to hold earlier presidential election. People's Daily Onlie, 12 lipca 2009. [dostęp 2009-07-19]. (ang.).
  101. ↑ Madagascan political parties agree to meet in Mozambique in early August. People's Daily Onlie, 23 lipca 2009. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).
  102. ↑ Crisis talks resume between feuding leaders. France24, 6 sierpnia 2009. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).
  103. ↑ Malagasy leaders in crisis talks. BBC News, 5 sierpnia 2009. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).
  104. ↑ Madagascan armed forces to reject forced agreement on crisis. People's Daily Onlie, 5 sierpnia 2009. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).
  105. ↑ Rival leaders sign political transition accord. France24, 9 sierpnia 2009. [dostęp 2009-08-10]. (ang.).
  106. ↑ MADAGASCAR: New deal could unblock aid pipeline. IRIN News, 10 sierpnia 2009. [dostęp 2009-08-10]. (ang.).
  107. ↑ Leaders to resume talks on appointing transition government. France24, 25 sierpnia 2009. [dostęp 2009-08-29]. (ang.).
  108. ↑ Talks between political rivals end without agreement. France24, 28 sierpnia 2009. [dostęp 2009-08-29]. (ang.).
  109. ↑ Former Madagascan presidents decide to give power to armed forces. People's Daily Online, 4 września 2009. [dostęp 2009-09-05]. (ang.).
  110. ↑ a b Madagascan armed forces reject proposal to take over power. People's Daily Online, 4 września 2009. [dostęp 2009-09-05]. (ang.).
  111. ↑ adagascan transitional leader orders PM to set up consensus government in 72 hours. People's Daily Online, 5 września 2009. [dostęp 2009-09-05]. (ang.).
  112. ↑ Decision by Madagascan transitional leader rejected. People's Daily Online, 6 września 2009. [dostęp 2009-09-06]. (ang.).
  113. ↑ Madagascar cabinet 'breaks deal'. BBC News, 8 września 2009. [dostęp 2009-09-15]. (ang.).
  114. ↑ SADC 'rejects and condemns' formation of new government. France24, 8 września 2009. [dostęp 2009-09-15]. (ang.).
  115. ↑ Madagascan former president threatens to set up opposite government. People's Daily Online, 10 września 2009. [dostęp 2009-09-15]. (ang.).
  116. ↑ Supporters of former Madagascan president arrested. People's Daily Online, 13 września 2009. [dostęp 2009-09-15]. (ang.).


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kryzys_polityczny_w_Madagaskarze_(2009)&oldid=18514905”