Opieńka miodowa
| |
| Systematyka | |
| Domena |
{{{domena}}} |
|---|---|
| Królestwo | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
opieńka miodowa |
| Nazwa systematyczna | |
| {{{nazwa łacińska}}} (Vahl) P. Kumm Führ. Pilzk. (Zwickau): 134 (1871) | |
Opieńka miodowa (Armillaria mellea (Vahl) P. Kumm.) – gatunek grzybów z rodziny Physalacriaceae[1].
Systematyka i nazewnictwo
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też (w szerokim znaczeniu obejmującym kilka obecnie oddzielnych gatunków opieniek) jako bedłka opieńka brzozowa, opieńka brzozowa, bedłka opieńka, opieniek, podpieniek, podpieńka, pierścianka[2]. Ma ponad 30 synonimów łacińskich. Niektóre z nich[3]:
- Agaricus melleus Vahl 1790
- Agaricus sulphureus Weinm.
- Armillaria mellea var. maxima Barla 1887
- Armillaria mellea var. minor Barla 1887
- Armillaria mellea var. sulphurea (Weinm.) Fr. 1879
- Armillariella mellea (Vahl) P. Karst. 1881
- Clitocybe mellea (Vahl) Ricken 1915
- Lepiota mellea (Vahl) J.E. Lange 1915
- Omphalia mellea (Vahl) Quél. 1886
Morfologia
Średnica 3-13 cm. Najpierw jest półkulisty, wypukły, później spłaszczony. Za młodu barwy miodowożółtej, miodowobrązowej, oliwkowożółtej potem oliwkowobrązowy, ciemnoczerwonobrązowy. Pokryty drobnymi czerwonobrązowymi, brązowymi lub czarniawymi łuseczkami, które są najciemniejsze i najgęstsze pośrodku. U starych okazów łuski często zanikają i kapelusz jest nagi[4].
Początkowo białawe, później beżoworóżowawe, żółtawe z brązowawymi plamami zbiegające, cienkie[4].
Wysokość 8-18 cm, grubość 0,5-2,5 cm; żółtawy, miodowobrązowy, czerwonobrązowy, czarnobrązowy, u szczytu bledszy wysmukły, cylindryczny, wygięty, o podstawie rozszerzonej, szorstkiej i ciemniejszej. Trzony sąsiednich grzybów często są zrośnięte razem. Posiada szeroki błoniasty pierścień złotożółtego koloru, który w dolnej części pokryty jest żółtymi kosmkami[4].
Białawy, bladocielisty, nie zmienia barwy po przekrojeniu, u młodych owocników miękki, mięsisty, u starych twardy i łykowaty (zwłaszcza w trzonie)[4].
Biały. Zarodniki elipsoidalne, gładkie o wymiarach 7-9-8 × 5-6 µm[5].
Występowanie
Jest pospolita w całej Europie Środkowej, również w Polsce[6]. Występuje najczęściej jesienią od września do listopada, ale czasami może pojawić się nawet na początku sierpnia. Zwykle występuje gromadnie, czasami bardzo licznie[5]. Rośnie na drewnie (pnie, pniaki, gałęzie, korzenie) różnych gatunków drzew liściastych w lasach, ogrodach, parkach i sadach. Czasami rosnąc na korzeniach drzew lub zagrzebanych w ziemi kawałkach drewna sprawia wrażenie, jakby rosła na ziemi[6]. Wytwarza charakterystyczne sznury grzybniowe (ryzomorfy), przerastające znaczne odległości w glebie i ściółce; pełnią one rolę narządów infekcyjnych, dokonując zakażenia korzeni drzew.
Znaczenie
- Saprotrof i pasożyt. Wywołuje białą zgniliznę drewna zaatakowanych drzew[5].
- Grzyb jadalny. Surowe opieńki są w smaku początkowo łagodne, pozostawiają cierpki posmak, zapach mają słaby, ale przyjemny (przypomina trochę ser Camembert). Są smaczne, twarde, o łykowatym, mniej wykorzystywanym do konsumpcji trzonie. Do spożycia używa się najczęściej młodych kapeluszy. W stanie surowym lub niedogotowanym opieńka miodowa może być trująca[6]. Dlatego też należy ją najpierw obgotować przez około 5 minut i odlać wywar, po czym dopiero poddaje się ją dalszej obróbce termicznej[5]. Należy unikać oparów podczas obgotowywania gdyż mogą powodować ból głowy i problemy z koncentracją.
Gatunki podobne
Przez grzybiarzy opieńka miodowa często nie jest odróżniana od opieńki ciemnej (Armillaria ostoyae) lub opieńki bezpierścieniowej (Armillaria tabescens). W dawnych atlasach grzybów zwykle opieńki miodowej nie odróżniano od opieńki ciemnej[5] lub wszystkie te trzy gatunki określane były nazwą opieńka miodowa[6]. Z punktu widzenia grzybiarzy nierozróżnianie tych gatunków nie ma większego znaczenia, gdyż wszystkie są jadalne. Opieńka bezpierścieniowa nie posiada pierścienia na trzonie i w Polsce jest rzadka, opieńka ciemna występuje tylko na drzewach iglastych i ma kapelusz z wyraźnymi kosmkami[4]. Przez niewprawnych grzybiarzy opieńka miodowa może zostać pomylona z trującą maślanką wiązkową. Gdy mamy problem z odróżnieniem tych grzybów. Pamiętajmy że opieńki zawsze posiadają charakterystyczny ciemny łuszczący się meszek pokrywający w całości małe grzyby i występujący na środku kapelusza przy większych otwartych już grzybach. Gdy mamy nadal wątpliwości należy porównać kolor blaszek. Opieńki zawsze mają ton koloru skóry białego człowieka (bardzo delikatny róż). Natomiast toksyczne grzyby mienią się i mają odcień od żółci do czerni, a czasami nawet podstępnie bordo lub brązu. Dlatego odradza się początkującym grzybiarzom zbieranie grzybów blaszkowych. Ponieważ opieńki występują dużymi grupami, przy masowym zbiorze łatwo o pomyłkę, gdy wśród małych grzybów można omyłkowo zebrać inny grzyb np również porowatą purchawkę. Dlatego przy zbiorze opieniek należy dokładnie oglądać każdy grzyb wkładany do kosza mimo że grzyby wyglądają prawie tak samo i rosną obok siebie. Pierwsze grzybobranie opieniek powinno się dokonywać z doświadczonym grzybiarzem, który pokaże nam subtelne różnice w wyglądzie opieniek w zależności od tego gdzie rosną : pień, korzeń, obumarłe konary, ziemia.
- ↑ Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).
- ↑ a b c d e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d e Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c d Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.