Konfederacja tyszowiecka

Zawiązanie konfederacji tyszowieckiej, obraz Walerego Eljasza-Radzikowskiego

Miejsce zawiązania konfederacji tyszowieckiej

Konfederacja tyszowiecka – konfederacja wojskowo-szlachecka zawiązana 29 grudnia 1655 w Tyszowcach przez hetmana wielkiego koronnego Stanisława „Rewerę” Potockiego i hetmana polnego koronnego Stanisława Lanckorońskiego w celu podjęcia ponownej walki z najazdem szwedzkim i poddania wojska prawowitemu monarsze Janowi II Kazimierzowi Wazie.

Opis

Jesienią 1655 szlachtę wzburzyły informacje o oblężeniu przez Szwedów Jasnej Góry, którzy pogwałcili tym samym wolność religii katolickiej i podnieśli świętokradczą rękę na miejsce najznaczniejsze nie tylko Rzeczypospolitej ale i Orbi Christiano. 18 grudnia 1655 na wieść, że wojsko koronne zamierza opuścić Szwedów, król Jan II Kazimierz Waza wyruszył w drogę powrotną do Polski.

W zawiązaniu konfederacji tyszowieckiej udział wzięły wojska dowodzone przez hetmanów koronnych. Pewną rolę odegrała także szlachta okolicznych ziem i powiatów. Konfederacja rozpisała w całym kraju pobór regimentów łanowych i wybrańców i powołała pod broń wszystkie stany.

Wracający z wygnania Jan II Kazimierz Waza nie potwierdził uchwał konfederacji i nie przyłączył się do niej. Przywódcy konfederatów prowadzili z królem rozmowy w czasie jego podróży do Lwowa, w Krośnie i Łańcucie. Ostatecznie zawiązano nową konfederację, na czele której stanął król.

Oryginalny tekst aktu konfederacji ani jego druki ulotne nie przetrwały do czasów współczesnych. W Archiwum Państwowym w Lublinie zachował się natomiast tekst uniwersału sokalskiego z 16 grudnia 1655, mającego być zbliżonym do aktu konfederacji, oraz uniwersału konfederacji o pospolitym ruszeniu z 31 grudnia 1655.

Bibliografia

• Adam Kersten: Z badań nad konfederacją tyszowiecką, w: Rocznik Lubelski t. I, Lublin 1958, s. 99-116.
• Władysław Konopczyński: Dzieje Polski nowożytnej, t. II, 1936, s. 26.
• Zbigniew Wójcik: Jan Kazimierz Waza, Wrocław 2004, s. 132-136.

Linki zewnętrzne

• Zawiązanie konfederacji w Tyszowcach – 29 grudnia 1655. lublin.ap.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-12)].