Czołg-pomnik
Czołg-pomnik – czołg wycofany z użycia, trwale unieruchomiony na postumencie w celu upamiętnienia wydarzenia, osoby lub organizacji.
Czołgi mogą być elementem pomników upamiętniających bitwy, m.in. nad Sommą, gdzie użyto ich po raz pierwszy[1]. W krajach bloku wschodniego czołgi-pomniki były często symbolem militarnego związku kraju ze Związkiem Radzieckim[2][3].
Czołgi-pomniki stały się bardzo popularne w Polsce po II wojnie światowej, kiedy Wojsko Polskie zaczęło wycofywać z użycia czołgi typu T-34 i IS-2[potrzebny przypis]. Wiele czołgów w roli pomników mimo że ma upamiętniać wojnę, zostało wyprodukowanych już po wojnie[4].
Czołgi-pomniki trafiające na postument są w różnym stopniu unieruchamiane. Niektóre są w pełni sprawne i same wjeżdżają na postument, po czym załoga wyciąga akumulator z pojazdu, a następnie spawa włazy i ogniwa gąsienic. Czołgi typów, które nadal były wykorzystywane przez Wojsko Polskie miały często dodatkowo usuwany silnik i skrzynię biegów. Aby zapobiec aktom wandalizmu i kradzieży, z czołgów zdejmowano wszystkie elementy ruchome i wyposażenie dodatkowe, które mogłoby zostać oderwane lub odkręcone[potrzebny przypis]. W czasie inwazji Rosji na Ukrainę pojawiły się głosy, aby liczne w Rosji czołgi-pomniki wykorzystać bojowo[4].
Czołgi-pomniki są czasami demontowane. Jest to częste zjawisko w krajach bloku wschodniego jako realizacja dekomunizacji[3]. Zdarza się tak z powodów ideologicznych, gdy dany pomnik był uznawany przez okolicznych mieszkańców za symbol reżimu komunistycznego[5][2], przy czym proces ten nie przebiegał z tą samą intensywnością w każdym regionie[3]. W 1991 roku David Černý z grupą artystów pomalowali pomnik-czołg w Pradze na różowo w ramach rozprawienia się z radzieckim dziedzictwem[6]. Czasem pomnik posiada dużą wartość historyczną. Jedyny zachowany w Polsce czołg T-70 był w przeszłości pomnikiem w Baligrodzie[7].
Przykładowe pomniki
Istniejące
- Czołg w al. Zwycięstwa w Gdańsku
- brama boczna – Cmentarz Oficerów Radzieckich we Wrocławiu
- Czołgi T-34 – Cmentarz Żołnierzy Radzieckich w Sandomierzu
- Czołg T-34/85 w Neplach
- Czołg T-34/85 w Wejherowie
- Czołg T-34/85 w Sanoku[8]
Nieistniejące
- Czołg T-34/76 w Gdańsku na Półwyspie Westerplatte[9]
Zobacz też
- Witacz – znak stawiany przy wjeździe do miejscowości
Przypisy
- ↑ Ria Dunkley, Nigel Morgan, Sheena Westwood, Visiting the trenches: Exploring meanings and motivations in battlefield tourism, „Tourism Management”, 32 (4), 2011, s. 860–868, DOI: 10.1016/j.tourman.2010.07.011 [dostęp 2023-03-10] (ang.).
- ↑ a b Nomin Lhagvasuren, The Silk Road: Spring-Cleaning History?, „Transitions Online”, 5 (19), 2003 [dostęp 2023-03-10].
- ↑ a b c Mischa Gabowitsch, The Limits of Iconoclasm: Soviet War Memorials since the End of Socialism, „International Public History”, 1 (2), 2018, s. 20180014, DOI: 10.1515/iph-2018-0014, ISSN 2567-1111 [dostęp 2023-03-10] (ang.).
- ↑ a b Michał Fiszer, Jacek Fiszer, 379. dzień wojny. „Twierdza Bachmut”. Rosjanie znów dają się rolować Ukraińcom [online], Polityka.pl, 9 marca 2023 [dostęp 2023-03-10].
- ↑ Czołg – ideologiczny złom?, http://www.trojmiasto.pl.
- ↑ Jenelle Davis, Marking Memory: Ambiguity and Amnesia in the Monument to Soviet Tank Crews in Prague, „Public Art Dialogue”, 6 (1), 2016, s. 35–57, DOI: 10.1080/21502552.2016.1149387, ISSN 2150-2552 [dostęp 2023-03-10] (ang.).
- ↑ Piotr Szechyński: Baligród i okolice. Twoje Bieszczady. [dostęp 2012-08-18].
- ↑ Sanok - Pomnik - Czołg T-34-85 - stare zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-07-04].
- ↑ Gdańsk - Czołg - pomnik - stare zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-07-04].