Przejdź do zawartości

Polacy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Papah12348 (dyskusja | edycje) o 18:24, 6 wrz 2024. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 6 wrz 2024, była oparta na tej wersji.
Polacy
Ilustracja
Mapa diaspory polskiej na świecie
Populacja

58,5 mln[1][2]

Miejsce zamieszkania

Polska: 37 mln 394 tys., co stanowi 97,10% ogółu ludności Polski, przy populacji 38 mln 512 tys.[3] (2011)
Stany Zjednoczone: 9 mln 740 tys. 368[4] (wraz z Amerykanami pochodzenia polskiego) (2010)
Niemcy: ok. 1 mln 500 tys.[5] (2001)
Kanada: 1 mln 010 tys. 705[6] (2011)
Francja: ok. 1 mln.[7] (2022)
Brazylia: ok. 800 tys.[8] (2001)
Wielka Brytania: 654 010[9][10][11] (2011)
Białoruś: 294 549[12] (2009)
Litwa: 200 317[13] (2011)
Australia: 170 354[14] (2011)
Argentyna: ok. 170 tys.[15] (2001)
Ukraina: 144 130[16] (2001)
Szwecja: 95 076[17] (2021)
Irlandia: 93 681[18] (2022)
Włochy: 74 981[19] (2022)
Norwegia: 65 748[20] (2011)
Hiszpania: 52 495[21] (2022)
Holandia: 52 473[22] (2011)
Belgia: 49 697[23] (2011)
Rosja: 47 125[24] (2010)
Łotwa: 44 772[25] (2011)
Austria: 41 509[26] (2011)
Czechy: 39 269[27] (2011)
Kazachstan: 34 057[28] (2009)
Południowa Afryka: ok. 30 tys.[29] (2011)
Dania: 29 864[30] (2011)
Grecja: 14 145[31] (2011)
Szwajcaria: 33 957[32] (2011)
Meksyk: ok. 10 tys.[33] (2015)
Islandia: 8 627[34] (2011)
Węgry: 7 001[35] (2011)
Mołdawia: 4 174[36] (2004)
Słowacja: 3 084[37] (2011)
Cypr: 2 859[38] (2011)
Luksemburg: 2 709[39] (2011)
Rumunia: 2 543[40] (2011)
Finlandia: 2 241[41] (2010)
Nowa Zelandia: 2 166[42] (2013)
Estonia: 1 664[43] (2011)
Gruzja: ok. 1 tys.[44] (2014)
Bułgaria: 819[45] (2011)
Portugalia: 803[46] (2011)
Turcja: ok. 500[47] (2001)
Słowenia: 261[48] (2015)
Bośnia i Hercegowina: 258[49] (2013)
Serbia: 249[50] (2011)
Chorwacja: 216[51] (2011)
Malta: 201[52] (2011)
Macedonia Północna: 162[53] (2002)
Czarnogóra: 57[54] (2003)
Albania: 47[55] (2011)
reszta świata: ok. 200 tys.

Język

polski

Religia

Głównie chrześcijaństwo (większe wyznania: katolicyzm, prawosławie, Kościół katolicki obrządku ormiańskiego, Świadkowie Jehowy, luteranizm, kalwinizm, polskokatolicyzm i inne wyznania protestanckie), tradycyjnie religia Słowian (współcześnie jako rodzimowierstwo słowiańskie); sporadycznie też islam, judaizm i inne religie

Grupa

Słowianie zachodni

Pokrewne

Czesi, Kaszubi, Słowacy, Serbołużyczanie, Ślązacy

Multimedia w Wikimedia Commons

Polacy – naród zachodniosłowiański (lechicki)[56][57][58][59] zamieszkujący głównie obszar Rzeczypospolitej Polskiej i będący jej głównym składnikiem ludnościowym, a poza granicami Polski tworzący Polonię.

Polacy posługują się w większości językiem polskim oraz alfabetem łacińskim, który został wprowadzony w X wieku z chwilą, od której na ziemiach polskich zaczęto wprowadzać chrześcijaństwo obrządku zachodniego. W ukształtowaniu wyznaniowym Polaków wyraźną większość stanowią katolicy obrządku łacińskiego, obecne są także inne obrządki i wyznania.

Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku liczba osób deklarujących narodowość polską zamieszkałych na terenie Polski wynosi łącznie 37,4 mln przy populacji 38,5 mln[2]. Liczebność diaspory polskiej według różnych źródeł to 13–16 mln[60][61]. Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” szacuje liczebność Polonii na 20 mln[1][62].

Etymologia

Hipotezy pochodzenia nazwy

 Osobny artykuł: Etymologia nazwy Polska.

Istnieją dwie teorie na temat pochodzenia nazwy Polski oraz Polaków. Pierwsza za źródłosłów uznaje nazwę pole, a druga ród Lecha[63]. Obie teorie równorzędnie często przytaczają polscy historycy i językoznawcy[63]. Najczęściej uznaje, że „Polacy”, a także Polska (domyślnie ziemia), Polanin, Polak (od XV wieku) albo Pole; stsł. polakъ; łac. „vir agrestis” (posiadający wiele pól) – wywodzi swój źródłosłów od wczesnośredniowiecznej (prawdopodobnie praindoeuropejskiej) formy pole i jej odmian[a], które stały się bazą licznych nazw topograficznych (np. Police) i plemiennych np. Polanie. Według tej interpretacji Polanie byliby osadźcami pól i równin nadwarciańskich. „Inter Alpes Huniae et Oceanum est Polonia, sic dicta in eorum idiomate quasi Campania” Gervassi, 1211. Taką etymologię przedstawił właśnie Jan Długosz – Polanye, id est campestres. Marcin Kromer wyjaśniał, że „imię to abo od pola, równiny, lub polowania, lub od wojowania w otwartym polu” pochodzi[63].

Druga teoria wywodzi nazwę od Lachów potocznej nazwy rodu Lechitów wywodzącego się od protoplasty – Lecha. Marcin Kromer obok wywodu od nazwy pole przytacza również drugą teorię wywodzącą nazwę Polaków/Polski od wyrażenia po Lachu, czyli potomków Lecha[63] we fragmencie ...od fundatora i pierwszego książęcia ich Lecha albo Lacha Polakami jakoby Polachami, to jest po Lachu narodem pozostałym (...)[64]. Zwolennikiem teorii, że nazwa Polski/Polaków jest uproszczoną nazwą Polachia był polski historyk Stanisław Orzechowski, który zanotował (red.Polskę)...którą niegdyś po prostu Lechią, teraz zaś Polską nazwano; nie od pola to jest murawy, jak niektórzy plotą, ale od tego, że co przycięższe do wymówienia było, miasto Polachią snadniejszym imieniem Polską rzeczono[64]. Zapisy podobnej treści znalazły się również w obcojęzycznych źródłach. Kronika frankijska Annales laureshamenses (703–803) wspomina przywódcę walk z Frankami nazywając go Lechem[65] Kronikarz czeski zauważa, że „Polacy dlatego nazwani są Lachami, ponieważ wojują raczej podstępem i chytrością niż siłą”. „Lechi autem dicti fuerunt Polonii eo, quod magis deceptionibus et calliditate in bellis utebantur, quam ciribus”[66]. Dla średniowiecznego kronikarza, patrzącego od strony węgierskiej imię to mogło znaczyć tyle co „wojsko zaciężne, rycerstwo, wojownicy najwaleczniejsi”[67]. Współczesny Mieszkowi I kronikarz Widukind z Korbei napisał, że Mieszko panuje nad ludem zwanym Licikawiki. W połowie X wieku, cesarz bizantyjski Konstantyn Porfirogeneta w dziele O zarządzaniu cesarstwem wspomniał pogan znad Wisły zwanych Dicyke, a raczej Licyke, byliby to Listkowice (Leszkowice), potomkowie Leszka, dziada Mieszka I Plemię, czy związek ponadplemienny Lędziców lokalizujemy również w rejonie dorzecza Sanu, Wieprza oraz górnego Dniepru. Właśnie według Nestora – Radymicze osiadli w widłach Wisły i Sanu „mieli pochodzić od Lachów i być Lachami”. Stąd litewskie Lenkas, ruskie Lach, węgierskie Lengyel.

Obecnie obie teorie mają swoich przeciwników i zwolenników pozostając przedmiotem sporu jednak niekoniecznie muszą się wzajemnie wykluczać. Profesor Pavol Jozef Šafárik zauważył, że etnonim Lach, we wszystkich dialektach słowiańskich wywodzi się od apelatywu „pole, równina”. Rosyjski profesor Piotr Aleksiejewicz Ławrowski interpretuje ten wywód, że we wczesnym średniowieczu słowo lach (Lyah, Lech) oznaczało właściciela dóbr ziemskich, ziemianina, szlachcica.

Najstarsza wzmianka o Polanach/Polsce wyszła spod pióra Jana Canapariusa, opata rzymskiego klasztoru św. Bonifacego i Aleksego, wspominająca o Sobiesławie (Sobieborze) Sławnikowicu, który zbrojnie wyruszył cum Bolizlauo Palaniorum duce (pol. „z Bolesławem Polskim [księciem]”) zamieszczona w Żywocie pierwszym św. Wojciecha napisanym w latach 997–1003. Łacińska nazwa Polonia pojawia się także w Kronikach fosseńskich w 1027. Dopiero na początku XI wieku za czasów Bolesława Chrobrego i oznaczała całość jego księstwa (napis „Princeps Poloniae” występuje na monetach Bolesława Chrobrego), ponieważ za czasów jego ojca Mieszka, całość jego władztwa rozciągała się na Civitas Schinesghe, lub zgodnie ze źródłami skandynawskimi pierwszych władców „Polski” Mieszka i Bolesława nazywają Vindakonungr (król Winidów)[68]. W źródłach historycznych nazwa „Polski i Polan” znad Warty występująca początkowo jako Bolani, w staroniemieckiej formie z XI–XII wieku Bolana, Bolanin, Wippo; Boloni, król Władysław w listach do papieża 1085–1086 – Bolonii; Hermanus Contractus; Boloni; (B zamiast P) Pulani, Hepidanus Pulanes, Diethmar; Polenii, Adam z Bremy Polani, źródła skandynawskie; powieść Wilkina; Pulinaland, Ademar; Poliana itd. Prawdopodobnie w nawiązaniu do formy zaczęrpniętej z dzieła Ptolomeusza wspominającym o plemieniu Bulanes z II w. n.e. (w najstarszym zachowanym rękopisie i wielu innych Σοὐλωνες/Sulones, często Σοὐλανες/Sulanes, zepsuta forma βουλανες/Bulanes to najprawdopodobniej pomyłka kopisty[69]) sąsiadujących z Gotami, zamiana o na u jak w Gottones = Guttones.

W źródłach staroruskich Nestora (1115) Polanie poświadczeni w 944, mieli być osadnikami z dorzecza Dunaju, którzy zasiedlili równiny między Pomorzem i Mazowszem[70][71].

W połowie XIII w. Bogufał II twierdził, że nazwa Polanie pochodzi od słowa oznaczającego północ[72]. Nazwa „polska” jeszcze w XVII wieku znaczyła to samo co „polna” np. droga polna to kiedyś droga polska.

Pochodzenie nazwy

Nazwy określające ziemie współczesnej Polski i Polaków pisane przez u są według źródeł etymologicznie najstarsze:

  • Pulinaland[73] 800, Pulanes 1080, Pulanis 1032,
  • Bolana, Bolonii po roku 800, Polenia, Poleni (nazwa Boloni przetrwała do dnia dzisiejszego w języku arabskim),
  • Polonia, Poleni, Boleni 1057, Bolaniarum 996 (spółgłoski B, P naprzemiennie używają Niemcy, zamieniając jedną za drugą pisząc bole, za pole; Polizlaw za Boleslaw (kronikarz Ekkehard, XII wiek)).

Etnogeneza

Fragment XI wiecznych „Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum” Adama z Bremy wymieniający Polan żyjących wzdłuż Odry „trans Oddaram sunt Polanos”.
Zbilud polonie civis („Zbylut obywatel Polski”) – najstarszy zapis dotyczący obywatelstwa polskiego pochodzący z dokumentu fundacji Zbyluta Pałuki (1153).
 Osobny artykuł: Polonizacja.
Odsetek Polaków w Polsce oraz w wschodnich sąsiadach.

Nowożytna (nowoczesna) świadomość narodowa Polaków powstała na przełomie XVIII i XIX wieku[potrzebny przypis], jednak była ona skutkiem procesu, który rozpoczął się jeszcze w czasach piastowskich. Pierwotna polska świadomość narodowa zaczęła kształtować się pod wpływem wielu czynników wywołujących poczucie wspólnej wzajemnej łączności, z których głównym było zjednoczenie w jedno państwo wszystkich plemion szczepu lechickiego przez dynastię Piastów, co w konsekwencji spowodowało późniejszą niwelację odrębności w tychże plemionach. W procesie tym, obok kasty rządzącej, istotną rolę odgrywało samo społeczeństwo poprzez instytucję ogólnopaństwową, jaką był wiec. Była to instytucja doradcza będąca także instrumentem woli samego społeczeństwa, poprzez którą wywierało ono wpływ (o różnym stopniu) na sprawy państwowe, co pogłębiało unifikację. Inne czynniki, które przyczyniły się do wytworzenia świadomości narodowej, to: wojna – kształtująca poczucie odrębności od sąsiadów i ucząca walczyć o wspólne interesy ogólnopaństwowe, czy też wiara – początkowo przede wszystkim kult dwóch świętych, św. Wojciecha i św. Stanisława. Wszystko to spowodowało wytworzenie się poczucia własnej, społecznej odrębności na zewnątrz (m.in. od Prusów, Niemców, Czechów, Rusinów czy Jadźwingów) i poczucia solidarności wewnątrz (np. kult ziemi, własnych odrębnych zalet)[74]. Prof. Kazimierz Dobrowolski stwierdzał:

Już w pierwszych wiekach naszego bytu historycznego dostrzec można pewne zjawiska, które cechują nowoczesną świadomość narodową, – jednak w znacznie węższych rozmiarach[74].

W połowie XVI wieku wytwarza się w Koronie Królestwa Polskiego świadomość narodowa. W połowie XVI wieku nastąpiła też polonizacja magnaterii i szlachty litewskiej, a w XVII wieku polonizacja szlachty białoruskiej. Narodem polskim stała się warstwa wyższa, bez względu na pochodzenie etniczne, język, religię, złączona wspólnymi korzyściami i przywilejami stanowymi[75].

Natomiast nowożytna polska świadomość narodowa ukształtowała się głównie poprzez zrywy powstań narodowych, od insurekcji kościuszkowskiej poczynając, poprzez okres walk u boku armii napoleońskiej, na powstaniach XIX wieku (listopadowe, krakowskie, wielkopolskie, styczniowe i in.) kończąc. Po utracie bytu państwowego wskutek rozbiorów i próby „życia po śmierci politycznej”[76], istotne stało się przede wszystkim podtrzymywanie poczucia jedności narodowej Polaków. W pierwszym zrywie narodowym w czasie gdy I Rzeczpospolita chyliła się już pomału ku upadkowi – konfederacji barskiej, udział w nim wzięła w przeważającej mierze głównie szlachta, dopiero reformy (Uniwersał połaniecki) zaproponowane przez Tadeusza Kościuszkę poruszyły w kolejnym zrywie także szerokie masy chłopów. Różnice narodowościowe i językowe stały się wówczas mniej ważne, niż poczucie wspólnoty narodowej. Chociaż nie istniało wówczas państwo polskie, można uznać, że to właśnie okoliczności zagrożenia bytu narodowego spowodowały skonsolidowanie wszystkich stanów ku jednemu celowi. Dzięki temu możliwa była późniejsza odbudowa państwa polskiego w roku 1918 i powtórne scalenie części, należących przez 123 lata do różnych zaborców.

Niegdysiejsze ideologie o rodowodzie bezspornie szlacheckim przenikają i przenikały wszelkie elementy społeczeństwa polskiego od prawicy do lewicy. Kultura uznawana obecnie za narodową była historycznym produktem szlachty.

Pochodzenie

Polacy należą historycznie do lechickiej podgrupy ludnościowej Słowian zachodnich[77][78], zamieszkujących obszar położony między Styrem na wschodzie i Odrą na zachodzie, zjednoczonych około połowy X wieku, ale i ten pogląd jest obecnie przez niektórych historyków podważany[79], w wyniku podboju (zjednoczenia) wewnętrznego[80]. W ciągu długich dziejów Polski na jej ziemi osiedlały się także inne grupy różnego pochodzenia; (Niemcy, Żydzi, Holendrzy, Szkoci, Szwedzi, Fryzowie, Flamandowie, Ormianie[81], Tatarzy, Rusini), które często ulegały spolszczeniu (Głuchoniemcy). Niektóre z nich zachowywały jednak swoją odrębność kulturową, językową i wiarę; (Bambrzy, Żydzi, Romowie, Łemkowie, Tatarzy). W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów Polska znana była w Europie jako państwo tolerancyjne, w którym dopuszczano obecność przedstawicieli różnych wyznań, a także grup różnego pochodzenia.

Genetyka

Polscy mężczyźni należą do narodów o najwyższej w Europie częstości występowania haplogrupy R1a1[82]. Według badań DNA mieszkańców Polski, przeprowadzonych na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym w 2004 roku, nie istnieje wyraźne rozwarstwienie genetyczne między różnymi grupami ludności Polski a współcześni Polacy mają podobny genom, z równomierną domieszką genów wielu nacji. Poszczególne osoby narodowości polskiej są do siebie bardziej „genetycznie podobne” niż członkowie innych społeczeństw europejskich, w których występują niekiedy większe różnice między regionami[83]. Polacy zamieszkując w klinie leżącym pomiędzy ekstremalnymi strefami, czyli w strefie klimatu umiarkowanego, przeszli selekcję znacznie łagodniejszą. W Europie ten umiarkowany klin rozciąga się od Francji na zachodzie, po Rosję na wschodzie, od Morza Bałtyckiego na północy, po Półwysep Bałkański na południu. Polska leży w samym środku tego klina, dlatego mieszkańcy tych terenów równomiernie absorbowali zewnętrzne wpływy. I to nie tylko genetyczne, ale i kulturowe.

Antropologia fizyczna

Polskie dzieci w wieku od 12 do 14 lat

W pierwszej połowie XVI wieku Marcin Kromer w dziele De situ Poloniae et gente Polona, ofiarowanym nowo wybranemu królowi Henrykowi Walezemu napisał „Lud polski kolor twarzy ma jasny, włosy żółtawe lub białawe, postać przystojną, średni wzrost” Tomasz Święcki. Opis starożytnej Polski: t. I–II, s. 36

Do odmian antropologicznych występujących w Polsce przed rokiem 1939 należały przede wszystkim[84]: typ nordycki[85], typ antropologiczny śródziemnomorski[86], typ alpejski[87][88] i typ armenoidalny[89]. Ponadto występowały liczne formy mieszane pomiędzy głównymi typami. Typ śródziemnomorski i armenoidalny rzadko występował w Polsce w postaci czystej, najczęściej typy te są w mniejszym lub większym stopniu pomieszane z typem nordyckim lub laponoidalnym[90]. Na wschodzie Polski charakterystyczny był typ dynarski[91], który występował w Karpatach, ale i we wschodniej części byłej Galicji, na wschód od Sanu i zwłaszcza na Zadniestrzu (terytorium między Dniestrem a Bohem)[92].

Typem najpospoliciej występującym w Polsce powojennej jest typ mieszany pomiędzy typem nordycznym i laponoidalnym (tzw. typ subnordyczny)[93][94].

Według pomiarów przeprowadzonych w 1955, w Polsce jasnym kolorem włosów odznacza się 55,9%, a jasnym kolorem oczu 72,4% ludności[95]. Przy zastosowaniu skali Martina szacowano częstość występowania oczu jasnych (kategorie 16–12) na 45–50%, ciemnych (kategorie 6–1) u ok. 20% osób. Włosy koloru blond (kategorie A-P w skali Fischera-Sallera) występują u ok. 20–25% osobników, najciemniejsze włosy (Y, granatowoczarne) występują u rdzennych Polaków bardzo rzadko[96].

Jedyną istotną zmianą, która dokonała się w cechach fizycznych Polaków w ostatnim tysiącleciu (obok ogólnego trendu sekularnego) jest przeobrażenie kształtu głowy. Analiza antropologiczna cmentarzysk z XI–XIII w. wskazuje, że ówcześni Polacy byli populacją długogłową, w następnych wiekach nastąpił proces krótkogłowienia (brachycefalizacji)[97] (zobacz: indeks cefaliczny).

Spośród mieszkańców Polski występuje pośredni układ grup krwi w stosunku do sąsiednich ugrupowań geograficznych[98].

Określenie Polaków jako narodu

Dokument z 1154 notujący, że Zbilut (z rodu Pałuków) obywatel Polski (“Poloniae civis”) zakłada klasztor cystersów w Łeknie.
Paul Decker, Alegoria Polaków, 1737
Juliusz Kossak, Generał Jan Henryk Dąbrowski na czele Legionów, 1882

W publicystyce politycznej i historycznej I Rzeczypospolitej sformułowanie Polak, wolny Polak oznaczało według terminów ówczesnych wyłącznie ogół szlachty[99], czyli „synów koronnych” albo „synów polskich”[100] – Patris Patriae (Ojcowie Ojczyzny). Pojęcie narodu polskiego według tych standardów było zarezerwowane jako pojęcie dla tych mieszkańców, którzy cieszyli się pełnymi prawami obywatelskimi i politycznymi, czyli wyłącznie dla szlachty jako wspólnoty[101]. Pogląd ten utożsamiał naród ze szlachtą całego państwa bez względu na jej przynależność etniczną. Świadomość narodowa kształtowała się w związku z takimi zjawiskami, jak wzrost znaczenia języka polskiego i jego ujednolicenie, oraz zwiększenie się roli politycznej, gdzie cała szlachta miała prawo wyboru króla bezpośrednio, 1666 bitwa pod Mątwami[102]. Tym samym prawem Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 dawała szerokie prerogatywy stanowi szlacheckiemu, pomimo że każdy stan był w konstytucji uwzględniony, ale na miarę swojej pozycji. Konstytucja majowa w rozdziale „Szlachta, ziemianie” podkreślała zasługi i należną pozycję pierwszeństwa szlachty w społeczeństwie, formułując to słowami:

„Szanując pamięć przodków naszych jako fundatorów rządu wolnego, stanowi szlacheckiemu wszystkie swobody, wolności, prerogatywy pierwszeństwa w życiu prywatnym i publicznym najuroczyściej zapewniamy, szczególnie zaś prawa, statuty i przywileje temu stanowi od Kazimierza Wielkiego, Ludwika Węgierskiego, Władysława Jagiełły i Witolda brata jego, wielkiego księcia litewskiego, nie mniej od Władysława i Kazimierza Jagiellończyków, od Jana Alberta, Aleksandra i Zygmunta braci, od Zygmunta Augusta, ostatniego z linii jagiellońskiej, sprawiedliwie i prawnie nadane, utwierdzamy, zapewniamy i za niewzruszone uznajemy. Godność stanu szlacheckiego w Polszcze za równą wszelkim stopniom szlachectwa, gdziekolwiek używanym, przyznajemy. Wszystką szlachtę równym być między sobą uznajemy, nie tylko co do starania się o urzędy i o sprawowanie posług Ojczyźnie, honor sławę, pożytek przynoszących, ale oraz co do równego używania przywilejów i prerogatyw stanowi szlacheckiemu służących.”[103].

Uprzywilejowaną pozycję szlachty w społeczeństwie zniosła dopiero Konstytucja marcowa z 1921, w art. 96. W okresie krwawych wydarzeń powstania chłopskiego na terenach zachodniej Galicji w 1846 (rzeź galicyjska) chłopi polscy dokonali pogromu ludności ziemiańskiej, urzędników dworskich i rządowych pod hasłami „Polacy [szlachta] idą wyrzynać do szczętu chłopów”[104].

Rozwojowi nowożytnych idei narodowych w I poł. XIX wieku i dążeniu do kulturalnego i narodowego przebudzenia stać się miała na ziemiach polskich tzw. idea słowiańska. Reprezentowali ją lojalistyczni panslawiści, których program uznany został przez polskie koło na Zjeździe Słowiańskim w Pradze za historyczną utopię. Na Zjeździe tym podniesiono fakt, że Polacy nigdy nie utracili ciągłości tożsamości narodowej, dlatego utożsamianie się z ideą słowiańską przez ten naród stanowi jedynie swojego rodzaju „ozdobę”, a nie podstawę myślenia społecznego[105][106].

Współcześnie istnieją co najmniej dwa możliwe podejścia do problemu określenia pojęcia narodu polskiego, podobnie zresztą, jak i każdego innego narodu.

W pierwszym ujęciu wyróżnikiem narodu jest sprawa istnienia świadomości narodowej. W takim ujęciu pod pojęciem narodu polskiego rozumieć należy grupę społeczną, która – niezależnie od miejsca zamieszkania w obecnej chwili – cechuje się poczuciem „bycia Polakami”, co wyrażać się może używaniem języka polskiego i traktowaniem go jako mowy ojczystej, przestrzeganiem zwyczajów właściwych dla kultury polskiej, przekonaniem o posiadaniu wspólnych polskich korzeni lub poczuciem polskiej tożsamości narodowej[107][108].

W drugim ujęciu wyznacznikiem będzie przedmowa Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którą naród polski tworzą wszyscy obywatele Polski[109], poczuwający się do wspólnego dziedzictwa i dobra Polski, niezależnie od narodowości. Przedmowa konstytucji nie zawęża jednak pojęcia narodu tylko do obywatelstwa polskiego.

 Zobacz więcej w artykule Świadomość narodowa, w sekcji W Polsce.

Polskie grupy etnograficzne

Biskupianie z Krobi w strojach ludowych na Jasnej Górze
Górale żywieccy w strojach ludowych
Górale jabłonkowscy w Czechach

Mieszkańcy Polski żyją obecnie w tradycyjnych i historycznych regionach geograficznych. Największe obszary historyczno-geograficzne to: Mazowsze, Pomorze, Wielkopolska, Małopolska, Warmia, Mazury i Śląsk. Wyróżnia się także mniejsze na obszarach pośrednich i przygranicznych.

W niektórych regionach miejscowe grupy etnograficzne utrwaliły do dziś dnia potrzebę zachowania lokalnej tradycji i kultury. Na przykład w Zakopanem, w rejonie Podhala, można spotkać ludzi noszących charakterystyczne stroje, wykonujących muzykę oraz posługujących się specyficznym regionalnym dialektem, który można usłyszeć w każdej wsi. Autentyczny folklor można również odnaleźć w regionie Kurpiowszczyzny i Łowicza.

Współcześnie konstruowana samoidentyfikacja wymaga od poszczególnych jednostek częstego dokonywania wyborów elementów własnej osobowości. Zróżnicowanie kulturowe czy ambiwalencja orientacji narodowej to stałe charakterystyki ludności rodzimej np. Śląska[110], czy Mazur[111]. Natomiast tożsamość i identyfikacja kaszubska ma charakter wyraźnie kulturowo-regionalny, nie wykluczający przyjmowania dominującej tożsamości narodowej polskiej[112].

Podział grup etnograficznych ludności polskiej[b][113]
Grupa zasadnicza Grupa etnograficzna
Łęczycanie i Sieradzanie Łęczycanie, Sieradzanie
Małopolanie grupa krakowska[114] Krakowiacy (wschodni i zachodni), Nadwiślanie[115], Pichacze, Pogórzanie (wschodni), Proszowiacy
grupa sandomierska[114] Borowiacy sandomierscy, Kosieniacy, Lasi, Lasowiacy, Lesiacy, Lubliniacy, Posaniacy, Rzeszowiacy, Sandomierzacy
Górale Babiogórcy, Czarni Górale, G. czadeccy, G. kliszczaccy, G. krośnieńscy, G. łąccy, G. pienińscy, G. sądeccy, G. żywieccy, Lachy Sądeckie, Orawiacy, Podhalanie, Spiszacy, Zagórzanie
Mazowszanie Bojarzy Międzyrzeccy, Księżacy łowiccy, Kurpie, Mazurzy północni, Mazurzy (właściwi), Poborzanie, Podlasianie (Mazurzy podlascy)
Mazurzy i Warmiacy Mazurzy (pruscy) (†), Warmiacy
Pomorzanie i Kaszubi Borowiacy Tucholscy, Bylacy, Chełminiacy, Dobrzyniacy, Gochowie, Kaszubi, Kociewiacy, Kościerzacy, Kosznajdrzy (†), Krubanie, Lasacy (Lasowiacy), Lesacy, Lubawiacy, Morzanie, Nadwiślacy, Słowińcy (†)
Ślązacy Bytomiacy, Górale czadeccy, Górale śląscy, Jacki jabłonkowskie, Górzanie, Krawaki, Lachy śląskie, Morawcy, Opolanie, Raciborzanie, Wałasi
Wielkopolanie Bambrzy, Biskupianie, Borowiacy Kujawscy, Hazacy, Kaliszacy, Kujawiacy, Krajniacy, Mazurzy wieleńscy, Pałuczanie, Porzeczanie (†), Poznaniacy, Taśtacy, Wielkopolanie północni, grupa babimojsko-międzyrzecka (Chwalimiacy)
Grupy kresowe Dolinianie (†), grupa lwowsko-tarnopolska, grupa chełmska, grupa wileńska, grupa przemyska

Zobacz też

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Teksty źródłowe w Wikiźródłach
 Cytaty w Wikicytatach
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Uwagi

  1. ↑ Fryzyjski – pal, pele, staroniemiecki – pal, pael, duński – pael, szwedzki – pale, islandzki – pall, bretoński – pal, peul, język włoski – polo, pole, pila, [w:] Joseph Bosworth: A dictionary of the Anglo-Saxon languages. s. 275; „planus, plain, flat; from Indo-Germanic pele', flat, to spread, also the root of words like plan, floor, and field. [w:] John Hejduk: Soundings. 1993. s 399”; „the root pele is the source of the English words „field” and „floor”. The root „plak” is the source of the English word „flake”, [w:] Loren Edward Meierding: Ace the Verbal on the SAT. 2005. s. 82.
  2. ↑ Mogą występować różnice w literaturze dot. przydziału do grup zasadniczych, co wynika z etnogenezy, wpływów kulturowych i regionu etnograficznego.

Przypisy

  1. ↑ a b Polonia w liczbach. Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”. [dostęp 2013-12-05].
  2. ↑ a b Przynależność narodowo-etniczna ludności – wyniki spisu ludności i mieszkań 2011. Główny Urząd Statystyczny, 2013-01-29. s. 1. [dostęp 2013-12-05].
  3. ↑ Ludność Polski.
  4. ↑ Polacy w Stanach Zjednoczonych.
  5. ↑ Niemcy. Polonia i Polacy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-08-05].
  6. ↑ Polacy w Kanadzie.
  7. ↑ Francja. Polonia i Polacy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-08-05].
  8. ↑ Brazylia. Polonia i Polacy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-08-05].
  9. ↑ Polacy w Anglii i Walii.
  10. ↑ Polacy w Szkocji.
  11. ↑ Polacy w Irlandii Północnej. Patrz strona 27. Link: Table DC2201NI.
  12. ↑ Polacy na Białorusi. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-30)]..
  13. ↑ Lietuvos Statistikos Departamentas: Lithuanian 2011 Population Census in Brief. [dostęp 2012-12-04]. (ang.).
  14. ↑ Polacy w Australii.
  15. ↑ Argentyna. Polonia i Polacy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-08-05].
  16. ↑ Polacy na Ukrainie.
  17. ↑ Polacy w Szwecji.
  18. ↑ Migration and Diversity - CSO - Central Statistics Office [online], cso.ie [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  19. ↑ Polacy we Włoszech.
  20. ↑ Polacy w Norwegii.
  21. ↑ Polacy w Hiszpanii.
  22. ↑ Polacy w Holandii.
  23. ↑ Polacy w Belgii.
  24. ↑ Polacy w Rosji.
  25. ↑ Polacy na Łotwie.
  26. ↑ Polacy w Austrii.
  27. ↑ Polacy w Czechach.
  28. ↑ Polacy w Kazachstanie.
  29. ↑ Polacy w Republice Południowej Afryki.
  30. ↑ Polacy w Danii.
  31. ↑ Polacy w Grecji.
  32. ↑ Polacy w Szwajcarii.
  33. ↑ Polacy w Meksyku.
  34. ↑ Polacy w Islandii.
  35. ↑ Polacy na Węgrzech.
  36. ↑ Polacy w Mołdawii.
  37. ↑ Polacy na Słowacji. scitanie2011.sk. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-19)]..
  38. ↑ Polacy na Cyprze.
  39. ↑ Polacy w Luksemburgu.
  40. ↑ Polacy w Rumunii.
  41. ↑ Polacy w Finlandii.
  42. ↑ Polacy w Nowej Zelandii.
  43. ↑ Polacy w Estonii.
  44. ↑ Polacy w Gruzji.
  45. ↑ Polacy w Bułgarii.
  46. ↑ Polacy w Portugalii.
  47. ↑ Turcja. Polonia i Polacy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-08-05].
  48. ↑ Polacy w Słowenii.
  49. ↑ Polacy w Bośni i Hercegowinie.
  50. ↑ Polacy w Serbii.
  51. ↑ Polacy w Chorwacji.
  52. ↑ Polacy na Malcie.
  53. ↑ Polacy w Macedonii Północnej.
  54. ↑ Polacy w Czarnogórze.
  55. ↑ Polacy w Albanii.
  56. ↑ Słowianie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-06-05].
  57. ↑ Historya ksia̜ża̜t i królów polskich krótko zebrana – Teodor Waga – Google Books [online], google.com [dostęp 2020-07-09].
  58. ↑ Historya krolow i ksiazat polskich krotko zebrana dla lepszego uzytku Wyd ... – Theodor Waga – Google Books [online], google.com [dostęp 2020-07-09].
  59. ↑ Gerard Labuda. Fragmenty dziejów Słowiańszczyzny zachodniej, t. 1–2 s.72 2002; Henryk Łowmiański. Początki Polski: z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e., t. 5 s.472; Stanisław Henryk Badeni, 1923. s. 270.
  60. ↑ „A large diaspora of between 13 million and 15 million people of Polish origin overseas”, [w:] Bureau of National Affairs. International trade reporter: Current reports: Tom 7. 1990. s. 132.
  61. ↑ „It is estimated that some 16 million Poles and people of Polish descent live in at least seventy-nine countries outside of Poland (Kubiak and Slany 1999)”. [w:] Matthew J. Gibney, Randall Hansen. Immigration and asylum: from 1900 to the present: Tom 1. 2005, s. 477.
  62. ↑ Ilu Polaków jest na świecie?. portal Wirtualna Polska. [dostęp 2013-12-05].
  63. ↑ a b c d Klemensiewicz 1985 ↓, s. 418.
  64. ↑ a b Klemensiewicz 1985 ↓, s. 471.
  65. ↑ „Der Lorscher Annalen, das Detail von der Tötung irgendeines Adeligen anführen (durch ein Mißverstehen heißt es da „...ihr Führer namens Lech”, „...ducem eorum nomine Lechonem” [„Lech” = tschech. „der Adelige” – Anm. d. Ü.]). Rudolf Turek. Böhmen im Morgengrauen der Geschichte: von den Anfängen der slawischen Besiedlung bis zum Eintritt in die europäische Kulturgemeinschaft (6. bis Ende des 10 Jahrhunderts) 1974.
  66. ↑ W: Karol Szajnocha. Dzieła. s. 131 op. cit. Chronica principum Poloniae. Hrsg. von Gustav Adolf Stenzel. 1835, Wrocław,. I. 2, 39).
  67. ↑ „Poloni in linguario hungarico dicuntur Langel, id est milites stipendiarii, militares, pugnatores optimi.” w: Karol Szajnocha. Dzieła. s. 131 Hipolit Kownacki Kronika węgierska i czeska. Warszawa 1823. IV. V.
  68. ↑ Witold Chrzanowski: Kronika Słowian: Polanie. 2006. s. 238; Fragments of the history of Western Slavs, t. 1-3; Gerard Labuda. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. 2003.
  69. ↑ Henryk Łowmiański, Studia nad dziejami Słowiańszczyzny, Polski i Rusi w wiekach średnich, Poznań 1986, s. 201, ISSN 0554-8217.
  70. ↑ „Волохомъ бо нашедшим на Словены на Дунаискыє, и сѣдшимъ в нихъ, и насилѧющимъ имъ. Словѣне же ови пришєдшє и сѣдоша на Вислѣ, и прозвашасѧ Лѧховѣ, а от тѣхъ Лѧховъ прозвашасѧ Полѧне, Лѧховѣ друзии – Лютицѣ, инии Мазовшане, а нии Поморѧне. Тако же и тѣ же Словѣне, пришедше, сѣдоша по Днепру и наркошасѧ Полѧне а друзии Деревлѧне, зане сѣдоша в лѣсѣхъ” [Tłum.] Gdy bowiem Wołosi naszli Słowian dunajskich, i usadowiwszy się między nimi ciemiężyli ich, Słowianie owi przyszedłszy siedli nad Wisłą i przezwali się Lęchami, a od tych Lęchów przezwali się jedni Polanami, drudzy Lęchowie Łutyczami, inni Mazowszanami, inni Pomorzanami. Tak samo i ciżsami Słowianie przyszedłszy siedli nad Dnieprem i nazwali się Polanami, a drudzy Drewlanami, przeto że siedli w lasach. Latopis Nestora, [w:] August Bielowski Monumenta Poloniae Historica Lwów 1864, s. 553 (oryginał cyrylicą w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, w polskim tłumaczeniu pozostawiono staropolszczyznę).
  71. ↑ „Полѧномъ жеживущи особѣ по горамъ симъ, и бѣ путь из Варѧгъ въ Грѣкы, и изъ Грѣкъ по Днепру [...]” [Tłum.] Gdy Polanie żyli z osobna po górach tych, był szlak z Waregów do Grecyi, a z Grecyi Dnieprem [...]. Latopis Nestora, [w:] August Bielowski Monumenta Poloniae Historica Lwów 1864, s. 553 (oryginał cyrylicą w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, w polskim tłumaczeniu pozostawiono staropolszczyznę).
  72. ↑ „Qui nunc Poleni a Polo Arctico nominantur, et alias a castro Polan quod in finibus Pomeranie situm est” – od „zamku Polan, położonego na granicach Pomorza”, [w:] Bogufał II op. cit. Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski: Causa creandi: o pragmatyce źródła historycznego. nr 171. 2005. s. 506.
  73. ↑ „Król Jarlungalandu (kraj w pobliżu Jutlandii) Dralsoft, szwagier króla Sigismunda w krainie Pulinaland”, [w:] Thidrekssaga lub Wilkina Saga op. cit. Edward Haymes. The saga of Thidrek of Bern. 1988. s 279; Kazimierz Ślaski. Millennium of Polish-Scandinavian cultural relations. 1977. s. 66 (zob. Pieśń o Nibelungach).
  74. ↑ a b Kazimierz Dobrowolski: Zagadnienia świadomości narodowej w Polsce piastowskiej., [w:] „IV. Zjazd Historyków Polskich w Poznaniu 1925.
  75. ↑ Stanisław Kot, Świadomość narodowa w Polsce wieku XV–XVII, Lwów 1938, s. 17, Franciszek Bujak, Studja historyczne i społeczne, 1924, s. 77–79.
  76. ↑ Maurycy Mochnacki: Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831. Poznań. 1863. t. 1. s. 2.
  77. ↑ Leciejewicz Lech: Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy. Klasyka polskiej mediewistyki, Templum 2010, ISBN 978-83-929218-5-1.
  78. ↑ Jerzy Skowronek, Mieczysław Tanty, Tadeusz Wasilewski, Słowianie południowi i zachodni VI-XX wiek, Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, ISBN 83-05-13401-6, OCLC 838816716.
  79. ↑ Przemysław Urbańczyk: Nie było żadnych Polan. Gazeta Wyborcza, 2008-05-24; podobny pogląd wyraziła np. Zofia Kurnatowska w pracy zbiorowej U źródeł Polski – do roku 1038, s. 141, 146, Wydawnictwo Dolnośląskie 2002 [1] Wywiad radiowy; Trudne początki Polski. Przemysław Urbańczyk, 2008 Wrocław [2], [3].
  80. ↑ Gerard Labuda: Fragmenty dziejów Słowiańszczyzny zachodniej. t. 1-2, s. 72 2002; Henryk Łowmiański. Początki Polski: z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e. t. 5, s. 472; Stanisław Henryk Badeni, 1923. s. 270.
  81. ↑ „Polscy Ormianie w XX w. mają polską świadomość narodową. Są w pełni świadomi swojego braku polskich czy nawet słowiańskich korzeni, ale wiedzą również o tym, że od stuleci związani są z historią Polski”. [w:] Mniejszości narodowe w Polsce. 1997. s. 136.
  82. ↑ oxfordjournals.org: High-Resolution Phylogenetic Analysis of Southeastern Europe Traces Major Episodes of Paternal Gene Flow Among Slavic Populations. [dostęp 2010-11-15]. (ang.).
  83. ↑ Monika Florek-Moskal: Skąd pochodzą Polacy. 2006-09. [dostęp 2010-09-21].
  84. ↑ Jan Czekanowski: Antropologia polska w międzywojennym dwudziestoleciu 1919–1939. 1948. [Syntetyczna mapa antropologiczna Polski, Czekanowski. 1920].
  85. ↑ „Typ ten miał przewagę na Pomorzu, w Wielkopolsce, na zachodnim i północnym Mazowszu, w niektórych częściach Litwy oraz Wołynia”. [w: Wojciech Wasiutyński: Tysiąc lat polityki polskiej. 1946. s. 15].
  86. ↑ „Typ śródziemnomorski miał przewagę na Śląsku i na zachodnim Podkarpaciu”. [w: Wojciech Wasiutyński: Tysiąc lat polityki polskiej. 1946. s. 15].
  87. ↑ „Małopolska od Karpat po San i Góry Świętokrzyskie”. [w: Kwartalnik psychologiczny, Tom 2. 1931. s. 60]; „Najczystsze rasowo typy alpejskie spotykamy w Górach Świętokrzyskich”. [w: Jerzy Loth, Zofia Cichocka-Petrażycka: Geografia gospodarcza Polski. t. 1, 1960].
  88. ↑ „Typ alpejski występuje w zachodnich Alpach, jak też w Niemczech południowo-zachodnich, w Czechosłowacji, na Węgrzech, w południowej Polsce, w Anglii, Hiszpanii północnej, nieco we Włoszech północnych i zachodniej Ukrainie. [w:] „Materiały i prace antropologiczne. wyd. 21-25. Polski Towarzystwo Antropologiczne, 1990, Lucyna Kaczorowska. s. 6.
  89. ↑ „Typ armenoidalny jest elementem dla Żydów najbardziej charakterystycznym i występuje u wszystkich grup żydowskich” [w: Archiwum nauk antropologicznych. Towarzystwo Naukowe Warszawskie. Instytut Nauk Antropologicznych. 1921. s. 107].
  90. ↑ Jerzy Loth, Zofia Cichocka-Petrażycka: Geografia gospodarcza Polski. Polskie Wydawnictwo Gospodarcze. 1960 s. 172.
  91. ↑ Stanisław Lencewicz: Kurs geografii Polski. 1922. s. 276.
  92. ↑ dynarski typ, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2010-12-08].
  93. ↑ Struktura antropologiczna. W: Wielka Encyklopedia Powwzechna PWN. Polska. Przedruk hasła z tomu 9. Warszawa: PWN, 1967, s. 63.
  94. ↑ „W wyniku nawarstwiania powstał w rejonie Bałtyku tzw. typ bałtycki (bałtoid, ostbaltische Rasse, Osteuropide), który przez większość antropologów polskich jest określany jako typ subnordyczny. Typ subnordyczny szkoły lwowskiej, określany niekiedy jako „śmietnik typologiczny”, istotnie jest poniekąd antropologicznym sammelbergriffem. W rzeczywistości składa się nań, następujące wykrzyżowane między sobą elementy antropologiczne:nordyczny, paleoeuropeidalny, laponoidalny, i częściowo śródziemnomorski. Wąskolica i wąskonosa frakcja typu bałtyckiego jest pochodną rasy nordycznej.”, [w:] Materiały i prace antropologiczne. Polskie Towarzystwo Antropologiczne. 1990. wyd. 21–25, s. 183.
  95. ↑ Stanisław Górny: Zdjęcie antropologiczne Polski. Materiały i prace antropologiczne. 1972, nr 84.
  96. ↑ Ludność. W: Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, Polska, Przedruk hasła z 9 tomu. Warszawa: PWN, 1967.
  97. ↑ Struktura antropologiczna w:Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, Polska, Przedruk hasła z 9 tomu, PWN, Warszawa 1967, s. 63.
  98. ↑ „Populację polską znamionują cechy pośrednie w stosunku do sąsiednich ugrupowań, zgodnie z geograficznym rozmieszczeniem. Np. częstość grupy A krwi u Polaków jest nieco większa niż u Słowaków, Łotyszów, Białorusinów i Rosjan a mniejsza niż u Ukraińców. Grupa B występuje u nas z takim samym nasileniu jak u Białorusinów i Litwinów.”, [w:] Mały słownik antropologiczny. 1976. s. 346.
  99. ↑ Edward Opaliński: Kultura polityczna szlachty polskiej w latach 1587–1652. 1995. s. 344.
  100. ↑ Z dziejów Ukrainy. Księga pamiątkowa ku czci Włodzimierza Antonowicza. 1912. s. 675.
  101. ↑ Studia historyczne PAN. Kielce 1986. s. 466; Przegląd zachodni, t. 61, wyd. 3-4, 2005, s. 36.
  102. ↑ „Z taką pasją przeciw królowi pisał tylko Daniel Naborowski po bitwie pod Mątwami [...] Była to świadomość narodowa, było też poczucie niezawisłości, by żaden obcy nie śmiał mieszać się w polskie sprawy”, [w:] Roman Kaleta: Biecz, studia historyczne. 1963. s. 430; „Lubomirski w nieskończoność podnosi i wstrzymuje miecz w obronie tradycji wolności. [...] Postępowanie Lubomirskiego, mające na celu obronę nie tylko tradycji, ale i obowiązującego prawa”, [w:] Historyka. t. 28-31, s. 132 (z. Vivente rege).
  103. ↑ Konstytucja 3 maja, rozdział „Szlachta i ziemianie”.
  104. ↑ W 160 rocznicę rabacji.. [w:] Serwis Internetowy Gminy Żegocina. [on-line]. 03.2006. [dostęp 2010-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-15)].
  105. ↑ „Mniej podatne na słowiańską utopię były narody, które nigdy nie straciły poczucia narodowej tożsamości, jak Polacy: dla polskiej filozofii narodowej „słowiańskość” była raczej ozdobą, atrybutem, a nie podstawą myślenia i wartościowania. Slavica Wratislaviensia, t. 98, 1997. s. 123; akceptowano program badań starożytności i folkloru, nie przyjęto zaś, czeskiej koncepcji „narodu słowiańskiego” i solidaryzmu z Rosją. w: Towarzystwo Literacko-Słowiańskie we Wrocławiu. s. 51”.
  106. ↑ Kilkadziesiąt lat później polski pisarz i publicysta Joseph Conrad stwierdził, że Między polskością jednak a słowiańskością istnieje nie tyle nienawiść, co obcość całkowita i nie do wykorzenienia („a complete and ineradicable incompatibility”). Taka właśnie „incompatibility” zaległa u podłoża stosunku Conrada do Dostojewskiego, jak zresztą i u podłoża znanego stosunku Dostojewskiego do Polaków.” w: Wit Tarnawski: Conrad żywy. Londyn 1957. s. 157; Przymiotnik: polski uważał (Korzeniowski) za zaszczytny, przymiotnik: słowiański za złośliwy. Powodem była właśnie owa „dusza słowiańska”. Pod tym mianem rozumie się w Europie Zachodniej ekstrakt wyciągnięty z literatury i życia Rosji, zbiór właśnie takich zasad, pojęć, reakcji, w: Peter Oliver Loew: Polskie wizje Europy w XIX i XX wieku. Uniwersytet Wrocławski, 2004, s. 136.
  107. ↑ „Naród jest to trwała wspólnota ludzi utworzona historycznie, powstała na gruncie losów historycznych, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego, przejawiająca się w świadomości narodowej jej członków” (Janusz Rulka: Wychowanie obywatelskie. Warszawa 2001, wyd. PWN, s. 21).
  108. ↑ „Jestem Polakiem, więc mam obowiązki polskie. Są one tym większe i tym silniej się do nich poczuwam, im wyższy przedstawiam typ człowieka.” (Myśli Nowoczesnego Polaka, Roman Dmowski).
  109. ↑ W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej... Początek preambuły do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono w Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483 dnia 2 kwietnia 1997 roku. Pełny tekst konstytucji.
  110. ↑ Mniejszość niemiecka w Polsce i Polacy w Niemczech 1994. s. 36.
  111. ↑ „Przełom polityczny w Polsce w 1989 r. i zjednoczenie Niemiec otworzyły okres wzmożonych deklaracji konwersji narodowych na Śląsku oraz na Warmii i Mazurach. [...] Wielu ludzi, wcześniej jednoznacznie przyznających się do polskości i walczących o nią, doznawało głębokiego rozczarowania, wielu na skutek doznanych represji zostało wręcz od polskości odepchniętych. Presja polonizacyjna, niosąc faktycznie wzorce obce kulturze Ślązaków czy Mazurów i atakując ważne elementy ich systemu identyfikacji kulturowej, wywoływała w nich często poczucie obcości wobec kultury polskiej”, [w:] Wojciech Wrzesiński: Uniwersytet Wrocławski. Instytut Historyczny. Wrocławskie studia z historii najnowszej. t. 7, 1997. s. 98.
  112. ↑ Studia socjologiczne. wyd. 172–175. Instytut Filozofii i Socjologii (Polska Akademia Nauk) 2004. s. 49.
  113. ↑ Dziedzictwo kulturowe – edukacja regionalna, Grzegorz Odoj, Andrzej Peć, Dzierżoniów: Wyd. Alex, 2000, s. 74, ISBN 83-85589-35-X, OCLC 749376082.
  114. ↑ a b Eugeniusz Frankowski, Lud polski i jego kultura, Marian Dąbrowski, Piotr Lot (red.), [w:] Dziesięciolecie Polski odrodzonej: księga pamiątkowa: 1918-1928, Kraków – Warszawa: Wyd. „Ilustrowanego Kuryera Codziennego”, 1928, s. 31–42.
  115. ↑ Jan Stanisław Bystroń, Ugrupowania etniczne ludu polskiego, Kraków: Księgarnia Geograficzna „Orbis”, 1925, s. 9.

Bibliografia

  • Zenon Klemensiewicz: Historia języka polskiego t. III. Warszawa: PWN, 1985. ISBN 83-01-06443-9.
Polacy na świecie
Autochtoniczni Polacy poza RP
Polonia w Europie
Polonia poza Europą

Polska

Polska – tematy i zagadnienia
Historia
Geografia
Prawo i ustrój polityczny
Demografia,
bezpieczeństwo
i życie społeczne
Kultura
Gospodarka
Narody słowiańskie
zachodnie
wschodnie
południowe
Historia Polski
Państwo polskie
Polska pod zaborami
Polska podczas II wojny światowej
Kalendarium
Działami
Pozostałe
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polacy&oldid=74695938”