Umarłem, aby żyć

Umarłem, aby żyć

Gatunek	film wojenny
Rok produkcji	1984
Data premiery	8 września 1984
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	88 min
Reżyseria	Stanisław Jędryka
Scenariusz	Jerzy Janicki
Główne role	Andrzej Grabarczyk Janusz Bukowski Zygmunt Hübner Henryk Talar
Muzyka	Małgorzata Bieniek
Zdjęcia	Mieczysław Jahoda
Scenografia	Zenon Różewicz
Kostiumy	Małgorzata Zduleczny
Montaż	Barbara Kosidowska
Produkcja	Studio Filmowe Oko
Kontynuacja	Po własnym pogrzebie (1989)

Umarłem, aby żyć – polski film wojenny z 1984 roku w reżyserii Stanisława Jędryki.

Obraz nawiązujący do wspomnień Stanisława Miedzy-Tomaszewskiego i oparty na jego losach wojennych. Działając podczas II wojny światowej w konspiracji, w 1941 został schwytany przez Gestapo i rozpoznany jako ważny jej działacz ze znajomością szyfrów umożliwiających Niemcom rozpracowanie konspiracji w granicach III Rzeszy.

Film miał dwie cykliczne kontynuacje: Po własnym pogrzebie (1989) i Urodzony po raz trzeci (1989).

Treść

W postać głównego bohatera wcielił się Andrzej Grabarczyk w roli Leopolda Wójcika, aresztowanego i osadzonego na Pawiaku. W obawie, że może nie wytrzymać tortur podczas przesłuchań przez Gestapo, domaga się on dostarczenia mu trucizny. Konspiratorzy kontaktują się w tej sprawie z profesorem Pytlem. Ten jednak stanowczo sprzeciwia się przekazaniu trucizny i zgłasza pomysł wydobycia Wójcika poprzez umyślne zakażenie go tyfusem, w ten sposób wymuszając konieczność przeniesienia więźnia do szpitala. Major Wróbel wprawdzie planuje tam akcję zbrojną, lecz prof. Pytel świadomy, że grozi to odwetem ze strony Niemców, przeciwstawia się temu zamiarowi. W zamian proponuje fortel z wykonaniem fikcyjnej operacji wyrostka robaczkowego, która oficjalnie ma zakończyć się niepowodzeniem – śmiercią pacjenta.

Zarażony Wójcik z rozpoznaniem tyfusu trafia do szpitala pod strażą i symuluje atak ślepej kiszki. Profesor Pytel zarządza operację w stanie podwyższonego ryzyka ze względu na operowanie pacjenta z chorobą zakaźną. W czasie rzekomej operacji Wójcik zostaje podmieniony na ciało jego sobowtóra. On sam odzyskuje wolność, podczas gdy Niemcy pozostają w przekonaniu, że ich więzień zmarł na stole operacyjnym.

Obsada (kolejność alfabetyczna)

• Jacek Borkowski – Heymann, adiutant Mosera
• Janusz Bukowski – Wróbel, major AK
• Anna Ciepielewska – Maria Wójcikowa, matka Leopolda
• Joanna Duchnowska – dziewczyna w kawiarni
• Zygmunt Fok – dozorca
• Alfred Freudenheim – tajniak w kawiarni
• Iwona Głębicka – pielęgniarka asystująca przy „operacji”
• Maciej Góraj – Krzysztof, lekarz w szpitalu na Solcu
• Andrzej Grabarczyk – Leopold Wójcik
• Ryszarda Hanin – służąca chorego na tyfus profesora
• Zygmunt Hübner – profesor Tadeusz Pytel
• Joanna Jędryka – siostra Salomea
• Michał Juszczakiewicz – ranny aresztowany przez gestapo w szpitalu
• Roman Kosierkiewicz – woźnica wożący „Wróbla” do szpitali
• Jerzy Kramarczyk – „reperujący” windę
• Eugeniusz Kujawski – obergruppenführer Hans Moser
• Ewa Kuryło – pielęgniarka asystująca przy „operacji”
• Marek Lewandowski – niemiecki specjalista od szyfrów
• Halina Łabonarska – lekarka na Pawiaku
• Piotr Machalica – „Kmicic”, współwięzień Wójcika na Pawiaku
• Mirosława Marcheluk – Maria Bruzdowa, matka zmarłego w szpitalu na Solcu Krzysztofa
• Anna Milewska – żona profesora Pytla
• Stanisław Niwiński – chirurg ze szpitala Dzieciątka Jezus
• Marek Nowakowski – kierowca karetki przewożący zwłoki
• Bronisław Pawlik – Zygmunt Bruzda, ojciec zmarłego w szpitalu na Solcu Krzysztofa
• Beata Poźniak – pielęgniarka pomagająca doktorowi Leśniakowi
• Zbigniew Sawan – chory na tyfus profesor, przyjaciel Pytla
• Andrzej Szenajch – „reperujący” windę
• Karol Strasburger – gestapowiec w szpitalu
• Henryk Talar – hauptsturmführer Knothe, komendant z Pawiaka
• Aleksander Trąbczyński – szpicel śledzący Wójcika
• Marek Walczewski – lekarz na Pawiaku
• Wojciech Wysocki – doktor Leśniak
• Jerzy Zass – Prahl, strażnik więzienny na Pawiaku
• Jolanta Zykun – pielęgniarka
• Stanisław Miedza-Tomaszewski – oryginalny bohater wydarzeń (pojawia się na początku i w końcówce filmu)

Informacje dodatkowe

• Film został zrealizowany w ciągu 24 dni zdjęciowych.
• Plenery filmowe były w Warszawie, zdjęcia zrealizowano w celach Pawiaka, a sceny szpitalne w szpitalu na Lindleya i w Szpitalu Praskim.
• Stanisław Miedza-Tomaszewski oprócz epizodycznej roli narracyjnej, pełnił także rolę konsultanta.
• Z roku 1970 pochodzi spektakl teatru telewizji pod tym samym tytułem, w reżyserii Edwardy Paszkowskiej, w obsadzie: Edmund Fetting jako profesor, Janusz Bukowski jako Wójcik oraz Jan Englert w roli doktora Leśniaka.

Bibliografia

• filmpolski.pl: Umarłem, aby żyć. [dostęp 2008-10-11]. (pol.).
• Stanisław Miedza-Tomaszewski: Benefis konspiratora: umarłem aby żyć. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985. ISBN 83-03-00954-0. (pol.). Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Umarłem, aby żyć w bazie filmpolski.pl
• Umarłem, aby żyć w bazie IMDb (ang.)
• Umarłem, aby żyć w bazie Filmweb