Ajatana
Ajatana (skt. Āyatana) - termin związany z teorią umysłu i zarazem z teorią karmy w mahajanie.
Słowo to można przetłumaczyć jako sfera.
Sześć ajatan, to sześć sfer wejść lub podstaw poznania czyli sześć organów zmysłów (zwanych także korzeniami, wewnętrznymi sferami - skt. indrija (indriya) wraz z sześcioma danymi zmysłowymi czy też przedmiotami zmysłów (zwanymi także kurzami, skt. guna) lub zewnętrznymi sferami (skt. visaya). A więc: oczy, uszy, nos, język, ciało i umysł (intelekt) oraz odpowiednie im: barwa-forma, dźwięk, zapach, smak, dotyk, postrzeganie rzeczy zewnętrznych (dharm)-koordynacja danych.
Ajatany składają się więc z 12 elementów: sześciu organów zmysłów, których funkcja podobna jest do drzwi (wejścia, skt. āya) aby mogły wejść wrażenia wynikające z ich zetknięcia się z sześcioma odpowiednimi danymi zmysłowymi.
Z tych sześciu organów zmysłów, pięć jest zewnętrznych (oczy, uszy, nos, język i ciało) i jeden, czyli umysł, jest wewnętrzny. Są one konfrontowane z danymi zmysłowymi (barwo-kształt, dźwięk itd.). Zejście się razem dwóch odpowiednich elementów wywołuje rezultat widzenia i inne rodzaje poznania. Oko widzi kolor i kształt, ucho słyszy dźwięk itd.
Funkcję organów zmysłowych można uważać za czynnik aktywny, przez który rzeczy, zjawiska itd. są postrzegane.
Czasami pojęcia tego używa się tylko do przedmiotów zmysłów i mówi się w tedy o sześciu ajatanach - skt. şadāyatana.
Poniższa tabelka przedstawia 12 ajatan.
| organ zmysłów |
przedmiot zmysłów |
| oczy | widzenie |
| uszy | dźwięki |
| nos | zapachy |
| język | smaki |
| ciało | dotyk |
| umysł | koordynacja danych itd. |
Zobacz:
chiń. ru ( ) | kor. ip ( ) | jap. jū ( ) | wiet. nhâp | tyb. skje.mč'ed ( )
chiń. chu ( ) | kor. ch'ǒ ( ) | jap. so ( ) | wiet. xu'
12 ajatan - skt dvadaśāyatanam ( ) | chiń. shierchu ( ) | kor. sibich'ǒ ( ) | jūniso ( ) | wiet. thâp nhi xu'
6 ajatan - skt. şadāyatanam ( ) | chin. liuchu ( ) } kor. yukch'ǒ ( ) | jap. rokuso ( ) | wiet. luc xu'