Przejdź do zawartości

Mizoginia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wersja do druku nie jest już wspierana i może powodować błędy w wyświetlaniu. Zaktualizuj swoje zakładki i zamiast tego użyj domyślnej funkcji drukowania w swojej przeglądarce.
Antymizoginistyczny transparent niesiony na pochodzie pierwszomajowym w 2022.

Mizoginia (stgr. μῖσος mĩsos „nienawiść”, γυνή gynḗ „kobieta”) – nienawiść, pogarda lub uprzedzenie wobec kobiet lub dziewcząt. Mizoginia przejawia się na wiele sposobów, między innymi poprzez wykluczenie społeczne, dyskryminację ze względu na płeć, wrogość, androcentryzm, patriarchat, uprzywilejowanie mężczyzn, poniżanie kobiet, pozbawianie kobiet praw obywatelskich, przemoc wobec kobiet i uprzedmiotowienie seksualne(inne języki)[1][2]. Mizoginizm można spotkać w świętych tekstach religijnych, mitologiach oraz filozofii zachodniej[1][3], wschodniej[4], w każdych warunkach historycznych i w formach kulturowo utrwalonych[5].

Według Karlheinza Deschnera nienawiść do kobiet pojawiła się po upadku społeczności matriarchalnych i sugeruje on, że „być może jest wynikiem nieczystego sumienia mężczyzny, jego kompleksu niższości, obawy przed zemstą kobiety, zapewne wynika także z lęku przed jej funkcją rozrodczą”[6].

Definicje

Według socjologa Allana G. Johnsona „mizoginia to kulturowa postawa nienawiści wobec kobiet ze względu na to, że są kobietami”. Johnson twierdzi, że:

Mizoginia [...] stanowi główną składową seksistowskich uprzedzeń i ideologii oraz jako taka stanowi istotną przyczynę ucisku kobiet w społeczeństwach zdominowanych przez mężczyzn. Mizoginizm objawia się na wiele różnych sposobów, począwszy od żartów, poprzez pornografię, przemoc, aż po poczucie pogardy wobec własnego ciała, które kobiety uczy się odczuwać[7].

Socjolog Michael Flood(inne języki) z Uniwersytetu w Wollongong definiuje mizoginizm jako nienawiść do kobiet, a także zauważa:

Chociaż najczęściej występuje u mężczyzn, mizoginizm istnieje i jest praktykowany przez kobiety przeciwko innym kobietom, a nawet sobie samym. Mizoginia funkcjonuje jako ideologia lub system przekonań, który od tysięcy lat towarzyszy patriarchalnym lub zdominowanym przez mężczyzn społeczeństwom i wciąż umieszcza kobiety na podrzędnych pozycjach z ograniczonym dostępem do władzy i podejmowania decyzji. [...] Arystoteles utrzymywał, że kobiety istnieją jako naturalne deformacje lub niedoskonałe samce. [...] Od tego czasu kobiety w kulturach zachodnich zinternalizowały swoją rolę jako kozły ofiarne społeczeństwa, pod wpływem multimedialnego uprzedmiotowienia kobiet z ich kulturowo usankcjonowaną nienawiścią do siebie i fiksacją na chirurgii plastycznej, anoreksją i bulimią.

Słowniki definiują mizoginizm jako „nienawiść do kobiet”[8][9] oraz jako „nienawiść, niechęć lub nieufność wobec kobiet”[10]. W 2012 roku, przede wszystkim w odpowiedzi na wydarzenia w australijskim parlamencie[11], Słownik Macquarie (dokumentujący australijski angielski i nowozelandzki angielski) rozszerzył tę definicję nie tylko o nienawiść do kobiet, ale także o „utrwalone uprzedzenia wobec kobiet”[12]. Odpowiednikiem mizoginizmu jest mizandryzm, nienawiść lub niechęć do mężczyzn; antonimem mizoginizmu jest filoginizm, czyli miłość lub sympatia do kobiet.

W religiach

 Zobacz też: Teologia feministyczna.

Religia starożytnej Grecji

W książce Misogyny: The World's Oldest Prejudice, Jack Holland twierdzi, że istnieją oznaki mizoginii w mitologii antycznego świata. W mitologii greckiej według Hesiodu rasa ludzka doświadczyła spokojnej, autonomicznej egzystencji jako towarzysze bogów jeszcze przed powstaniem kobiet. Kiedy Prometeusz postanawia ukraść bogom tajemnicę ognia, Zeus wpada w furię i postanawia ukarać ludzkość „złą rzeczą za ich rozkosz”. Tą „złą rzeczą” jest Pandora, pierwsza kobieta, która nosiła słoik (zwykle opisywany niepoprawnie — jako pudełko), którego kazano jej nigdy nie otwierać. Epimeteusz (brat Prometeusza) jest przytłoczony jej urodą, lekceważy ostrzeżenia Prometeusza o niej, i żeni się z nią. Pandora nie może oprzeć się zaglądaniu do słoika, a otwierając go, wyzwala w świecie całe zło: poród, chorobę, starość i śmierć[13].

Islam

 Główny artykuł: Kobieta w islamie.

Czwarty rozdział (lub sura) Koranu nazywa się „Kobiety” (An-Nisa). Jego 34. werset stanowi kluczowy element w feministycznej krytyce islamu[14]. Werset ten brzmi:

Mężczyźni maja pierwszeństwo nad kobietami, ponieważ Bóg dał im wyższość nad niemi i wyposaża je przez mężczyzn. Żony powinny być posłuszne, zachowywać tajemnice mężów swoich, gdyż pod ich straż niebo je oddało; mężowie doznający ich nieposłuszeństwa, mogą je karać, zostawić w osobnych lożach, a nawet bić je; uległość niewiast powinna dla nich być uchroną od złego z niemi obchodzenia się. Bóg jest wielki i przenikający[15].

W swojej książce Popular Islam and Misogyny: A Case Study of Bangladesh Taj Hashmi omawia kwestię mizoginii w odniesieniu do kultury muzułmańskiej, pisząc:

Za sprawą subiektywnych interpretacji Koranu (prawie wyłącznie przez mężczyzn), dominacji mizoginicznych mułłów i regresywnego prawa szariatu w większości krajów „muzułmańskich”, islam jest synonimicznie znany jako promotor mizoginizmu w najgorszej formie. Chociaż nie ma sposobu na obronę tak zwanych „wielkich” tradycji islamu jako libertariańskich i egalitarnych w odniesieniu do kobiet, to możemy postawić granicę między tekstami koranicznymi a trzonem rzekomo mizoginistycznego pisma i słów mułły, które mają bardzo małe lub żadne znaczenie dla Koranu[16].

W swojej książce No god but God, profesor Uniwersytetu Południowej Kalifornii Reza Aslan napisał, że „mizoginiczna interpretacja” była konsekwentnie związana z wersetem 34. An-Nisy, ponieważ objaśnienia do Koranu „były wyłączną domeną muzułmańskich mężczyzn”[17].

Judaizm

Kobiety w ortodoksyjnym judaizmie są podporządkowane mężczyznom:

Studiowanie, poznawanie, wiedza są wartościami męskimi [...] Dziewczyna i kobieta mają konkretnie określoną rolę społeczną, która przypisuje je do gospodarstwa domowego[18].

Ortodoksyjny judaizm stoi na stanowisku, że kobieta i mężczyzna są zasadniczo różni zarówno biologicznie, jak i psychicznie, co determinuje ich role[19]. Wzrasta wpływ ultraortodoksyjnego rabinatu zwalczającego prawa kobiet[20][21].

W izraelskich miastach zamieszkałych przez żydowskich fundamentalistów kobiety są fizycznie atakowane przy próbach równego dostępu do obiektów religijnych[22], za chodzenie po ulicy w "niewłaściwym" ubiorze[23][24], a nawet ich imiona są usuwane z nazw ulic[25][26]. Temat ten jest poruszany twórczo przez byłe członkinie takich mizoginistycznych religijnych wspólnot żydowskich, które stamtąd uciekły[27].

Mizoginistyczne poglądy znanych zachodnich myślicieli

Wielu wpływowych zachodnich filozofów wyrażało idee, które można określić jako mizoginistyczne, między innymi Arystoteles, René Descartes, Thomas Hobbes, John Locke, David Hume, Jean-Jacques Rousseau, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Arthur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche, Charles Darwin, Sigmund Freud, Otto Weininger, Oswald Spengler i John Lucas[3]. Ze względu na wpływ tych myślicieli, feministki utożsamiają mizoginizm w kulturze zachodniej z tymi filozofami i ich ideami[28].

Arystoteles

Arystoteles uważał kobiety za podrzędne i opisywał je jako „zdeformowane samce”[28][29]. W swojej pracy zatytułowanej Polityka stwierdza:

w odniesieniu do płci mężczyzna jest z natury rzeczy nadrzędny, a kobieta podrzędna, mężczyzna — władca i kobieta — poddana[29].

Według Cynthii Freeland(inne języki) „Arystoteles wierzył, że odwaga mężczyzny polega na dowodzeniu, a kobiety na posłuszeństwie”; że „materia tęskni za formą, jak kobieta za mężczyzną, a brzydota za pięknem”; że kobiety mają mniej zębów niż mężczyźni; że kobieta jest niekompletnym mężczyzną lub „tak jakby — deformacją”[28]. Arystoteles uważał, że kobiety i mężczyźni w naturalny sposób różnią się od siebie zarówno fizycznie jak i psychicznie. Twierdził, że kobiety są „bardziej złośliwe, mniej proste, bardziej impulsywne ... bardziej współczujące [,] ... chętniej wzruszają się do łez [,] ... bardziej zazdrosne, bardziej dziwaczne, bardziej skłonne do brzydzenia się i do bicia [,] ... ... bardziej skłonne do przygnębienia i mniej pełne nadziei [,] ... bardziej pozbawione wstydu lub szacunku do samego siebie, bardziej fałszywe w mowie, bardziej zwodnicze, bardziej powściągliwe [i] ... również bardziej czujne; bardziej obkurczone [i] trudniejsze do pobudzenia do działania” niż mężczyźni[30].

Arthur Schopenhauer

Arthur Schopenhauer jest przez wielu uznawany za mizoginistę, m.in. przez filozofa, krytyka i pisarza Toma Grimwooda[31]. W artykule opublikowanym w czasopiśmie filozoficznym Kritique w 2008 roku Grimwood twierdzi, że mizoginizm Schopenhauera w dużej mierze umknął uwadze, mimo że jest bardziej zauważalny niż mizoginizm innych filozofów, takich jak Nietzsche. Na przykład zauważył prace Schopenhauera, w których ten ostatni argumentował, że kobiety mają jedynie „mizerny” rozum, porównywalny z tym, jaki ma „zwierzę”, które „żyje w teraźniejszości”. Inne prace, na które zwrócił uwagę, polegały na argumencie Schopenhauera, że jedyną rolą kobiet w przyrodzie jest rozwijanie gatunku poprzez poród, a zatem są one wyposażone w siłę uwodzenia i „schwytania” mężczyzn. Dalej stwierdza, że pogoda ducha kobiet jest chaotyczna i destrukcyjna, dlatego niezbędne jest posłuszeństwo tym, którzy są racjonalni. Zauważa, że dla kobiety funkcjonowanie poza racjonalnym podporządkowaniem jest zagrożeniem zarówno dla mężczyzn, jak i dla innych kobiet. Schopenhauer uważa również, że wesołość kobiet jest wyrazem jej braku moralności i niezdolności do rozumienia abstrakcyjnych lub rzeczowych pojęć, takich jak sztuka. W ślad za tym pojawia się jego cytat: „nigdy nie udało się stworzyć ani jednego, naprawdę wielkiego, prawdziwego i oryginalnego osiągnięcia w sztukach pięknych, ani przynieść nigdzie na świecie dzieła o trwałej wartości”[31]. Schopenhauer został również oskarżony o mizoginizm ze względu na swój esej „O kobietach” (Über die Weiber), w którym wyraził swój sprzeciw wobec tego, co nazywał „krzyżacko-chrześcijańską głupotą” w kontekście spraw kobiet. Twierdził, że kobiety mają „z natury rzeczy być posłuszne”, ponieważ są „dziecinne, lekkomyślne i krótkowzroczne”[3]. Twierdził, że żadna kobieta nigdy nie stworzyła dzieła sztuki ani „żadnej rzeczy o trwałej wartości”[3]. Twierdził również, że kobiety nie posiadają żadnego prawdziwego piękna:

Tylko mężczyzna, którego intelekt jest zamglony przez własny popęd seksualny, mógłby nadać miano płci pięknej tej niedojrzałej i krótkonogiej rasie o wąskich ramionach, szerokich biodrach; bo całe piękno tej płci jest związane z tym właśnie popędem. Zamiast nazywać je piękną, byłoby więcej powodów, aby opisywać kobiety jako płeć nieestetyczna[32].

Friedrich Nietzsche

Friedrich Nietzsche w swojej książce Poza dobrem i złem stwierdził, że zaostrzenie kontroli nad kobietami jest wymogiem „każdej wyższej kultury”[33]. W książce Tako rzecze Zaratustra, pojawia się postać kobiety, która mówi: „Zamierzasz iść do kobiet? Nie zapomnij o biczu!”[34]. W Zmierzchu bożyszcz Nietzsche pisze: „Kobiety są uważane za głębokie. Dlaczego? Ponieważ nigdy nie byliśmy w stanie poznać ich głębi. Jednak kobiety nie są nawet płytkie”[35]. Kontrowersje wzbudza kwestia tego, czy jest to równoznaczne z mizoginizmem, czy jego polemika przeciwko kobietom ma być traktowana dosłownie, a także dokładny charakter jego opinii o kobietach[36].

Georg W. F. Hegel

Poglądy Hegla na temat kobiet można określić jako mizoginistyczne[37]. Istnieje wiele fragmentów, o których można powiedzieć, że Hegel wyraża w nich to, co teraz byłoby uznane za seksistowskie lub mizoginistyczne idee, zazwyczaj jednak cytowany jest ten z jego książki Zasady filozofii prawa:

Kobiety są zdolne do edukacji, ale nie są stworzone do działań, które wymagają uniwersalnego wykształcenia, takich jak bardziej zaawansowane nauki, filozofia i pewne formy produkcji artystycznej. [...] Różnica między mężczyznami i kobietami jest taka, jak między zwierzętami i roślinami. Mężczyźni odpowiadają zwierzętom, podczas gdy kobiety odpowiadają roślinom, ponieważ ich rozwój jest prostszy, a zasada, która leży u jego podstaw, to raczej niejasna jednolitość uczuć. Kiedy kobiety są u władzy, państwo jest w niebezpieczeństwie, ponieważ kobiety regulują swoje działania nie przez wymogi uniwersalności, ale przez arbitralne skłonności i opinie[38][39][40].

Jean-Jacques Rousseau

Jean-Jacques Rousseau jest dobrze znany ze swoich poglądów przeciwko równouprawnieniu kobiet, na przykład w traktacie Emil, czyli o wychowaniu, pisze: „Zawsze uzasadniaj brzemię, które nakładasz na dziewczęta, ale narzucaj je tak czy inaczej. [...] Muszą zostać unieszkodliwione już od najmłodszych lat. [...] Muszą być szkolone do przestrzegania dyscypliny, tak aby nie kosztowało ich nic stłumienie wszystkich swoich fantazji, aby poddać się woli innych”. Pozostałe cytaty składają się z „zamknięte w swoich domach”, „muszą przyjmować decyzje ojców i mężów podobne do tych z kościoła”[41].

Zobacz też

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Cytaty w Wikicytatach
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Przypisy

  1. ↑ a b Lorraine Code: Encyclopedia of Feminist Theories. Wyd. 1. Londyn: Routledge, 2000, s. 346. ISBN 0-415-13274-6. (ang.).
  2. ↑ Kramarae Cheris: Routledge International Encyclopedia of Women. Nowy Jork: Routledge, 2000, s. 1374–1377. ISBN 0-415-92088-4. (ang.).
  3. ↑ a b c d Beverley Clack, Misogyny in the western philosophical tradition : a reader, New York: Routledge, 1999, s. 95–241, ISBN 0-415-92181-3, OCLC 39605541 [dostęp 2020-06-25].
  4. ↑ Nina Gładziuk, Pesymizm kulturowy i heroiczna męskość, Komitet Socjologii PAN, 2014 [dostęp 2020-12-28].
  5. ↑ Małgorzata Katarzyna Rodak, Płynność żywiołu. Ofelia, woda i śmierć z perspektywy antropologii kulturowej, „Kulturowe i filozoficzne aspekty literatury i sztuki”.
  6. ↑ Karlheinz Deschner: Krzyż Pański z Kościołem. Seksualizm w historii chrześcijaństwa. Gdynia: Uraeus, 1994, s. 232. ISBN 83-85732-29-2.
  7. ↑ Allan G. Johnson, The Blackwell dictionary of sociology : a user's guide to sociological language, wyd. 2nd ed, Oxford, OX, UK: Blackwell Publishers, 2000, ISBN 0-631-22766-0, OCLC 47010323 [dostęp 2020-06-25].
  8. ↑ Lesley Brown, The new shorter Oxford English dictionary on historical principles, Thumb index edition, Oxford, ISBN 978-0-19-861271-1, OCLC 29470987 [dostęp 2020-06-25].
  9. ↑ The American Heritage dictionary of the English language., wyd. 3rd ed, Boston: Houghton Mifflin, 1992, ISBN 0-395-44895-6, OCLC 25200812 [dostęp 2020-06-25].
  10. ↑ Random House Webster's Unabridged Dictionary., wyd. 2nd ed., rev. and updated, New York: Random House Reference, 2001, ISBN 0-375-42599-3, OCLC 48010385 [dostęp 2020-06-25].
  11. ↑ Transcript of Julia Gillard's speech [online], The Sydney Morning Herald, 9 października 2012 [dostęp 2020-06-25] (ang.).
  12. ↑ GEMMA DALEY, Macquarie Dictionary has last word on misogyny [online], afr.com, 19 października 2012 [dostęp 2020-06-25] [zarchiwizowane z adresu 2012-10-19].
  13. ↑ Jack Holland, Misogyny : the world's oldest prejudice, wyd. 1st Carroll & Graf ed, New York: Carroll & Graf, 2006, s. 12-13, ISBN 0-7867-1823-4, OCLC 70834039 [dostęp 2020-06-26].
  14. ↑ Dahlia Eissa, Occasional Paper 11: Constructing the Notion of Male Superiority over Women in Islam [online], www.wluml.org [dostęp 2020-06-26] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-16].
  15. ↑ An-Nisa, [w:] Koran, Masterlab, ISBN 978-83-63625-46-7 [dostęp 2020-06-26] (pol.).
  16. ↑ Taj Hashmi, Popular Islam and Misogyny: A Case Study of Bangladesh [online].
  17. ↑ Asra Q. Nomani, Clothes Aren't the Issue, „The Washington Post”, ISSN 0190-8286 [dostęp 2020-06-26] (ang.).
  18. ↑ Anka Grupińska, Najtrudniej jest spotkać Lilit: opowieści chasydzkich kobiet, Kraków; Budapeszt: Wydawnictwo Austeria, 2008, ISBN 978-83-89129-57-4, OCLC 751456949 [dostęp 2020-09-25].
  19. ↑ Były Żydówki, są Żydówki: kobiety żydowskie w Polsce na przykładzie Krakowa [online], scholar.google.com [dostęp 2020-09-25] [zarchiwizowane z adresu], Cytat: Ortodoksyjny judaizm stoi na stanowisku, że kobieta i mężczyzna są zasad- niczo różni zarówno biologicznie, jak i psychicznie, co determinuje ich role - by K Czerwonogóra - 2010.
  20. ↑ Agnieszka Zagner, Ultraortodoksyjna Żydówka: Zrobię tę rewolucję [online], www.polityka.pl, 2019 [dostęp 2020-09-25], Cytat: Dlaczego zamężna Żydówka musi zakrywać włosy? RACHEL ELITZUR: – Zgodnie z prawem należy wyłącznie do mężczyzny. (pol.).
  21. ↑ Izrael świecki czy religijny? Podział w kraju narasta, „Dziennik Wschodni” [dostęp 2020-09-25] (pol.).
  22. ↑ Izrael: Ortodoksyjni Żydzi zaatakowali kobiety pod Ścianą Płaczu [online], www.rp.pl [dostęp 2020-09-25] (pol.).
  23. ↑ "Szmata i dziwka". Żydzi zaatakowali młodą kobietę [online], TVN24 [dostęp 2020-09-25].
  24. ↑ Ortodoksyjna Żydówka oskarżona o noszenie zbyt wyzywających peruk. „Idź utopić się w jeziorze” [online], Wprost, 11 września 2018 [dostęp 2020-09-25] (pol.).
  25. ↑ Beit Shemesh to obscure women's first names on street signs [online], The Jerusalem Post | JPost.com [dostęp 2020-09-25].
  26. ↑ Imiona kobiet w izraelskim mieście Bet Szemesz znikną z nazw ulic [online], www.wysokieobcasy.pl [dostęp 2020-09-25].
  27. ↑ "Unorthodox": l'chaim, czyli za życie. Odzyskane po ucieczce z mizoginistycznej wspólnoty [online], wyborcza.pl [dostęp 2020-09-25].
  28. ↑ a b c Charlotte Witt, Lisa Shapiro, Feminist History of Philosophy [online], 3 listopada 2000 [dostęp 2020-06-26].
  29. ↑ a b Nicholas D. Smith, Plato and Aristotle on the Nature of Women, „Journal of the History of Philosophy”, 21 (4), 1983, s. 467–478, DOI: 10.1353/hph.1983.0090, ISSN 1538-4586 [dostęp 2020-06-26] (ang.).
  30. ↑ Arystoteles, Historia animalium, t. IX.
  31. ↑ a b Thomas Grimwood, The Limits of Misogyny: Schopenhauer, "On Women", „Kritike”, 2 (2), 2008, s. 131–145, DOI: 10.3860/krit.v2i2.854 [dostęp 2020-06-26].
  32. ↑ Will Durant, The story of philosophy : the lives and opinions of the great philosophers of the western world, wyd. [2d ed.], New York: Simon and Schuster, 1961, ISBN 0-671-69500-2, OCLC 3252023 [dostęp 2020-06-26].
  33. ↑ Stanisław Wyrzykowski, Poza dobrem i złem, Kraków: Wydawnictwo vis-à-vis /Etiuda, 2010, ISBN 978-83-61516-33-0, OCLC 750904672 [dostęp 2020-06-26].
  34. ↑ Peter J. Burgard, Nietzsche and the feminine, Charlottesville: University Press of Virginia, 1994, s. 11, ISBN 0-8139-1494-9, OCLC 28888532 [dostęp 2020-06-26].
  35. ↑ R.J. Hollingdale, Twilight of the idols and, the Anti-Christ, London, England, ISBN 0-14-044514-5, OCLC 22578979 [dostęp 2020-06-26].
  36. ↑ Robert C. Holub, Peter J. Burgard, Paul Patton, Nietzsche and the Women's Question, „The German Quarterly”, 68 (1), 1995, s. 67, DOI: 10.2307/408024, JSTOR: 408024 [dostęp 2020-06-26] [zarchiwizowane z adresu 2006-09-07].
  37. ↑ Shaun Gallagher, Hegel, History, and Interpretation, SUNY Press, 1997, s. 235, ISBN 978-0-7914-3381-2 [dostęp 2020-06-26] (ang.).
  38. ↑ Terry Pinkard, Hegel's Phenomenology: The Sociality of Reason, Cambridge University Press, 26 kwietnia 1996, ISBN 978-0-521-56834-0 [dostęp 2020-06-26] (ang.).
  39. ↑ Barbara Koziak, Retrieving Political Emotion: Thumos, Aristotle, and Gender, Penn State Press, 1 listopada 2010, ISBN 978-0-271-03869-8 [dostęp 2020-06-26] (ang.).
  40. ↑ Lilli Alanen, Charlotte Witt, Professor of Philosophy Charlotte Witt, Feminist Reflections on the History of Philosophy, Springer Science & Business Media, wrzesień 2004, ISBN 978-1-4020-2488-7 [dostęp 2020-06-26] (ang.).
  41. ↑ Carol Blum, Rousseau and Feminist Revision, „Eighteenth-Century Life”, 34 (3), 2010, s. 51–54, DOI: 10.1215/00982601-2010-012, ISSN 0098-2601 [dostęp 2020-06-26] (ang.).


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mizoginia&oldid=75094229”