Przybiń
51°48′32″N 16°43′46″E/51,808889 16,729444| wieś | |
 Dwór w Przybiniu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
130[2] |
| Strefa numeracyjna |
65 |
| Kod pocztowy |
64-130[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PLE |
| SIMC |
0376188 |
Położenie na mapie gminy Rydzyna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu leszczyńskiego  | |
| 51°48′32″N 16°43′46″E/51,808889 16,729444[1]
| |
Przybiń (pol. hist. Przybina[4]) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie leszczyńskim, w gminie Rydzyna.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.
Historia
Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od początku XV wieku. Po raz pierwszy wymieniana w dopełniaczu w łacińskojęzycznym dokumencie z 1404 jako Przybyni, 1405 Przibini, 1412 Przibina, 1429 Przybina, 1478 Przybynya, 1502 Przibinya, 1502 Przydzyna[4].
Miejscowość była prywatną wsią szlachecką należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej; Rydzyńskich, Czernińskich, Tworzyjańskich, Grzybowskich, Oporowskich, Racadowskich, Górzyńskich, Drzewieckich, Zakrzewskich oraz Przybińskich, którzy od nazwy wsi przyjęli odmiejscowe nazwisko. W 1466 należała do powiatu kościańskiego, a w 1520 do powiatu śremskiego Korony Królestwa Polskiego. W 1410 leżała początkowo w parafii Dąbcze, a potem w parafii Rydzyna[4].
W latach 1404-1405 Jan Czerniński właściciel Czerniny na Śląsku oraz Rydzyny toczył proces z Maciejem Tworzyjariskim, który dowodził, że ma lepsze prawo bliższości do Przybinia, ponieważ Frącek uzyskał połowę tej wsi w czasie, gdy posiadał ją Donin Sarnowski. W 1412 Jan Czerniński, który od nazwy wsi przyjął nazwisko Rydzyński toczył kolejny proces z Maciejem Lasockim o połowę wsi i pod przysięgą ujawnił ile zapłacił za pół wsi, odliczając od tej sumy 22 grzywny, które „mu wyznał Maciek”. W latach 1417-1418 Jan Rydzyński toczył proces z dziedzicami Tworzyjanic o rozgraniczenie pomiędzy Pawłowicami należącymi do Rydzyńskich oraz Przybiniem. Rozgraniczenie to miało być dokonane przy pomocy lokalnego opola. W 1446 wnuk Jana także Jan z Rydzyny zapisał swojej żonie Agnieszce posag oraz wiano na posiadanym majątku w tym m.in. na połowie Przybinia[4].
W 1551-1552 Stanisław Rydzyński kupił za 1000 grzywien od Piotra Racadowskiego jego część Przybinia nabytą od Górzyńskich. W 1561 Przybiń odziedziczyli synowie zmarłego Jana Przybińskiego - Maciej, kanonik głogowski Jan, Łukasz, Piotr oraz Marek Przybińscy. W latach 1563-1564 za 1600 złotych połowę Przybinia wykupił od swych braci Maciej Przybiński. W 1566 zapisał swojej żonie Reginie po 450 grzywien posagu i wiana na połowie wsi, a w 1570 sprzedał tę część Wojciechowi Zakrzewskiemu za 4100 złotych. W 1572 nabywca ten sprzedał miejscowość Janowi Pawłowskiemu za 4200 złotych[4].
Wieś wspominały historyczne dokumenty podatkowe. W 1510 we wsi było 14 łanów oraz 3 zagrodników. W 1530 odnotowano pobór podatków od 4 łanów. W 1563 pobór od 5 łanów, jednego wiatraka dziedzicznego, karczmy dziedzicznej oraz komornika. W 1590 działy majątkowe we wsi należące do Łukasza Przybińskiego z bratanicą Anną żoną Walentego Grodzickiego, obejmowały 7 łanów osiadłych oraz jeden łan opuszczony i 4 zagrodników[4].
Wskutek II rozbioru Polski w 1793 wieś przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim.
W XVIII wieś przeszła w ręce Nieżychowskich, a następnie ponownie Bojanowskich, którzy w 1827 sprzedali Przybiń rodzinie Jackelów. Kolejnymi właścicielami byli Berkowie, Käklerowie i rodzina Martini, która w 1910 wybudowała istniejący do czasów współczesnych dwór. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Martini odsprzedali dobra przybińskie Flisiewiczom, którzy zamieszkiwali wieś do 1946.
Dwór
Dwór został wybudowany w 1910 i zastąpił znajdujący się w tym miejscu starszy budynek. Powstał na planie prostokąta, posiada dwie kondygnacje nakryte mansardowym dachem z wystawkami. Na osi frontowej elewacji znajduje się zawierający taras trzyosiowy ryzalit z doryckim portykiem, jest on zamknięty półkolistym przyczółkiem. Pola portyku i przyczółku wypełnione są płaskorzeźbami o motywami charakterystycznymi dla secesji. Za dworem znajduje się pochodząca w drugiej polowy XIX wieku zabudowa folwarczna z charakterystycznym gołębnikiem. Całość otacza park krajobrazowy o powierzchni 1,5 ha, w którym wyróżniają się dęby, lipy i kasztanowce. Od głównej drogi prowadzi aleja wysadzana kasztanowcami, po dwóch stronach niesymetryczne stawy. Całość jako zespół dworski została wpisana 3 kwietnia 1975 do rejestru zabytków – nr rej.: 446/Wlkp/A.
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 111336
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1061 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f Gąsiorowski 1999 ↓, s. 874–876.
Bibliografia
- Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. III, (L – Q), zeszyt 4, hasło „Przybina”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 1999, s. 874–876.
- Dwór w Przybiniu, Dwory Wielkopolski. staff.amu.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
- Przybiń, Polskie Zabytki
