Przejdź do zawartości

Jekaterynburg

Edytuj linki
Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jekaterynburg
Екатеринбург
Ilustracja
Od góry: Wysockij, Budynek Administratury Miasta, Cerkiew na Krwi, Dom Sewastianowa, Stacja Botaniczeskaja, Staw miejski wraz z widokiem na finansowe centrum miasta
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Rosja

Obwód

 swierdłowski

Data założenia

1723

Prawa miejskie

1781

Mer

Aleksiej Orłow[1]

Powierzchnia

468 km²

Wysokość

270 m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


1 495 066[2]
3194,59 os./km²

Nr kierunkowy

3433 i 3432

Kod pocztowy

620000-620149

Tablice rejestracyjne

66,96 i 196

Podział miasta

8 rejonów

Plan Jekaterynburga
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, po lewej znajduje się punkt z opisem „Jekaterynburg”
Położenie na mapie Europy
Mapa konturowa Europy, blisko prawej krawędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Jekaterynburg”
Położenie na mapie obwodu swierdłowskiego
Mapa konturowa obwodu swierdłowskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Jekaterynburg”
Ziemia56°51′N 60°36′E/56,850000 60,600000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Jekaterynburg (ros. Екатеринбург, Jekatierinburg) – miasto w azjatyckiej części Rosji położone po wschodniej stronie środkowego Uralu, w obwodzie swierdłowskim, nad rzeką Iset. W latach 1924–1991 nosiło nazwę Swierdłowsk (ros. Свердловск) na cześć bolszewickiego przywódcy Jakowa Swierdłowa.

Dane ogólne

[edytuj | edytuj kod]
Centrum Jekaterynburga

Jekaterynburg jest czwartym pod względem liczby mieszkańców miastem Rosji (1 495 066 mieszkańców[2]). Jest stolicą obwodu swierdłowskiego w Uralskim Okręgu Federalnym. Stanowi ważny ośrodek gospodarczy i kulturalno-naukowy kraju. Miasto jest ośrodkiem przemysłu elektromaszynowego, hutniczego, chemicznego, skórzanego, włókienniczego, spożywczego i materiałów budowlanych. Na terenie miasta działają 54 szpitale[3]. Jest ważnym ośrodkiem naukowym; mieszczą się tutaj Uralski Uniwersytet Federalny i inne szkoły wyższe, instytuty naukowo-badawcze, Uralski Oddział Rosyjskiej Akademii Nauk. W mieście znajduje się nowoczesny kompleks biznesowy Antey. Najbardziej znaną osobą urodzoną w mieście był Borys Jelcyn. W 1918 r., po przewrocie bolszewickim, więziono tu i zamordowano cara Mikołaja II wraz z rodziną[4].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Początki

[edytuj | edytuj kod]

Najwcześniejsze ślady osadnictwa na terenie, który obecnie zajmuje Jekaterynburg, pochodzą z okresu mezolitu, to jest z VIII i VII tysiąclecia p.n.e.[5] Tereny te były zasiedlane także w neolicie, chalkolicie oraz epokach brązu i żelaza[5]. Z uwagi na swoje położenie u podnóża Uralu nie były ziemie te najatrakcyjniejszym terenem pod osadnictwo[6]. W późniejszym okresie terytorium to należało m.in. do Imperium mongolskiego, Złotej Ordy i Chanatu Syberyjskiego.

Kolonizacja rosyjska zaczęła się w XVII wieku. Z 1672 r. pochodzi wzmianka o wiosce staroobrzędowców w okolicach jeziora Szartasz[6]. Panowanie Piotra Wielkiego przyniosło intensyfikację rosyjskiej infiltracji Syberii. Tereny obecnego Jekaterynburga administracyjnie należały wówczas do guberni tobolskiej. Polityka modernizacji Rosji sprawiła, że wzrosło zapotrzebowanie na surowce. Z rozkazu imperatora na wschód udawały się wyprawy w celu poszukiwania surowców naturalnych. Zakładaniem pierwszych kopalni na tym terenie zajmował się jeden z przyjaciół cara, Andrzej Winius[7].

Jekaterynburg – okres cesarski

[edytuj | edytuj kod]
Jekaterynburg w XVIII wieku
Jekaterynburg w XIX wieku
Widok z początku XX wieku
Jekaterynburg w 1910 r.
Dziewiętnastowieczna zabudowa miasta

Miasto zostało założone w 1723 r. i nazwane na cześć św. Katarzyny Aleksandryjskiej oraz cesarzowej Katarzyny I, żony imperatora Piotra I Wielkiego. Miasto założyli Wasilij Tatiszczew i Georg Wilhelm de Gennin. Oficjalną datą założenia Jekaterynburga jest 18 listopada 1723 roku. Początkowo obowiązywały różne warianty nazwy: Katerinenburh, Ekaterinburh, Ekaterin burh. Ostatecznie przyjęła się nazwa Ekaterinburg, to jest polski Jekaterynburg[8]. Niektórzy historycy podają w wątpliwość, czy rzeczywiście miasto mogło otrzymać swoją nazwę także od św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Brak jest jednoznacznych dokumentów potwierdzających tę tezę. Zwracają oni też uwagę, że jeśli miasto miało nosić swe imię na cześć świętej, to powinno zostać nazwane Sankt Ekaterinburgiem, podobnie jak Sankt Petersburg nazwany jest w ten sposób na cześć św. Piotra[9]. Jeszcze w 1689 r. Piotr I wydał ukaz o stworzeniu Wielkiego Traktu Syberyjskiego, mającego połączyć europejską część Rosji z Dalekim Wschodem. Jego budowę rozpoczęto jednak dopiero około 1730 r., a Jekaterynburg znalazł się na jego trasie, co miało mieć wielkie znaczenie dla rozwoju miasta[8].

Pierwszy oficjalny herb Jekaterynburgowi nadała Katarzyna II w roku 1783, a prawa miejskie uzyskał on w 1781 roku. Miasto w początkach swojego istnienia było twierdzą, która miała za zadanie strzec nie tylko rubieży Imperium Rosyjskiego, ale także bogactw naturalnych regionu, szczególnie żelaza, którego masowe wydobycie tu rozpoczęto[8]. Początkowy rozwój osadnictwa na tym terenie związany był z wydobyciem minerałów. W roku 1724 miasto liczyło 4000 mieszkańców, a w roku 1781 liczba ta już się podwoiła i Jekaterynburg zamieszkiwało 8000 ludzi. Miasto, podobnie jak Petersburg, rozwijało się według z góry ustalonego planu, a nie chaotycznej rozbudowy. W 1725 założono w mieście mennicę, która wkrótce dostarczała już Imperium przeszło 80% miedzianych monet[8]. W 1734 r. powołano nowoczesną policję miejską, trzecią po Petersburgu i Moskwie[10]. Miasto zasłynęło także wkrótce jako centrum gliptyki. Kunsztownie ozdobione kamienie szlachetne i półszlachetne stały się nieodzownym elementem dekoracyjnym na dworze cesarskim i ozdobiły m.in. Pałac Zimowy, kompleks pałacowy w Carskim Siole czy pałac w Peterhofie[8].

W czasie powstania Pugaczowa w 1774 r. Jekaterynburg był oblegany, ale nie został zdobyty. Po stłumieniu powstania Katarzyna II przeprowadziła reformę administracyjną. Jekaterynburg znalazł się w jej wyniku w granicach guberni permskiej, której stolicą zostało miasto Perm. Ta sytuacja utrzymać się miała do roku 1918. W Jekaterynburgu zlokalizowano siedzibę ujezdu. Reforma administracyjna imperatora Pawła I z 1796 r. nie zmieniła wiele, ale Jekaterynburg miał się odtąd cieszyć bardzo dużą niezależnością od zarówno cywilnych, jak i wojskowych władz guberni permskiej[8]. Na początku XIX wieku w rejonie miasta odkryto złoża złota. Rozwijał się też przemysł wydobywania i obróbki szafirów, szmaragdów, akwamarynów i diamentów. Kupcy z Jekaterynburga mieli wkrótce kontrolować większość rosyjskiego rynku metali i kamieni szlachetnych[11].

W 1861 r. imperator Aleksander II na fali odwilży posewastopolskiej przeprowadził w Imperium reformę znoszącą poddaństwo. Wywołało to kryzys w zakładach jekaterynburskich, które zostały pozbawione taniej siły roboczej[8]. Kolejnym uderzeniem w rozwój Jekaterynburga było zniesienie jego specjalnej autonomii w ramach guberni, od tej pory władze w mieście stały się zależne od władz w Permie[8]. Miasto liczyło wówczas około 25 000 mieszkańców. Znaczenie przemysłu wydobywczego i metalurgicznego zaczęło maleć. Na znaczeniu zaczęły natomiast zyskiwać inne branże: spożywcza czy transportowa. Zaczęło się natomiast rozwijać jako finansowe centrum Syberii. W 1848 r. otwarto pierwszy bank w mieście. W 1871 r. oddział Banku Wołżańskiego, a w 1872 r. Syberyjski Bank Handlowy, który miał się później stać jednym z największych w Rosji[8]. Powstawały nowe instytucje, takie jak Towarzystwo Rolnicze, Towarzystwo Techniczne czy Uralskie Towarzystwo Medyczne[12]. Na ten okres przypada także rozwój kolei żelaznej w Rosji. W 1876 r. pierwsza linia kolejowa połączyła Jekaterynburg ze stolicą guberni, Permem. W 1886 r. otwarto linię Jekaterynburg-Tiumeń, w 1897 r. Jekaterynburg-Czelabińsk, a miasto z uwagi na swoje położenie znalazło się na szlaku Kolei Transsyberyjskiej. Akcjonariuszem linii Jekaterynburg-Tiumeń oraz Syberyjskiego Banku Handlowego był Polak, Alfons Koziełł-Poklewski. W 1884 r. ufundował on w mieście kościół katolicki. Jekaterynburg zaczął rozwijać się także jako ważny ośrodek spożywczy, szczególnie jeśli chodzi o produkcję mąki. W 1887 r. zorganizowano w Jekaterynburgu Syberyjsko-Uralską Wystawę Naukowo-Przemysłową. W roku 1904 populacja miasta przekroczyła 55 000 mieszkańców. W mieście działało wtedy 49 zakładów produkcyjnych[8].

Jekaterynburg – okres rewolucyjno-wojenny

[edytuj | edytuj kod]

W czasie rewolucji 1905 roku jak w całej Rosji w Jekaterynburgu dochodziło do strajków i zamieszek. Sytuacja w mieście radykalizowała się, w zajściach brał udział m.in. Jakow Swierdłow[13], późniejszy patron miasta. Władze tłumiły manifestacje i nielegalne zgromadzenia. W 1911 r. i 1914 r. w mieście działał także Aleksander Kiereński[14]. W okresie przed I wojną światową miasto w dalszym ciągu się rozwijało. Stało się także ważnym ośrodkiem dla staroobrzędowców. Jekaterynburg rywalizował na różnych płaszczyznach z Permem. Najbardziej znaną sprawą była kwestia utworzenia pierwszego na Uralu uniwersytetu. W 1911 r. Ministerstwo Edukacji Imperium zadecydowało o utworzeniu w Jekaterynburgu uniwersytetu. 3 czerwca 1914 r. decyzję tę zatwierdził car Mikołaj II[15]. Wkrótce jednak wybuchła wojna i projekt powołania uczelni nie mógł zostać zrealizowany. W międzyczasie Perm dzięki hojnym datkom swoich najbogatszych mieszkańców otworzył w 1916 r. uniwersytet. W ten sposób wygrał wyścig o palmę pierwszeństwa[15].

Dom Ipatiewa, w którym zamordowano cesarza Mikołaja II z rodziną

15 marca 1917 roku doszło do rewolucji lutowej, w jej wyniku powstał Rząd Tymczasowy, który został zaakceptowany przez władze Jekaterynburga. W nocy z 24 na 25 października (6/7 listopada) doszło w Piotrogrodzie do przewrotu i władzę przejęli bolszewicy. Już 26 października władzę w Jekaterynburgu przejęła lokalna rada bolszewicka. Nowy rząd przeniósł siedzibę guberni z Permu do Jekaterynburga, tworząc w ten sposób gubernię jekaterynburską[8]. Do więzienia w mieście trafił w tym czasie Gieorgij Lwow, pierwszy premier postcarskiej Rosji po rewolucji lutowej; zwolniony na czas procesu z zakazem opuszczania miasta, zdołał jednak zbiec. Tyle szczęścia nie miał ostatni imperator Rosji. 30 kwietnia 1918 r. do Jekaterynburga została przewieziona rodzina carska. Uwięziono ich w domu Nikołaja Ipatiewa – tzw. domu specjalnego przeznaczenia, otoczonym wysokim drewnianym płotem. W nocy z 16 na 17 lipca z rozkazu Włodzimierza Lenina[16] przeprowadzono egzekucję Mikołaja II, jego żony, Aleksandry Fiodorowny, następcy tronu cesarzewicza Aleksego oraz księżniczek Olgi, Tatiany, Marii i Anastazji. Dzień później w pobliskim Ałapajewsku bolszewicy zamordowali innych członków dynastii Romanowów.

Dziesięć dni później Korpus Czechosłowacki pod dowództwem pułkownika Siergieja Wojciechowskiego, przy wsparciu innych formacji, m.in. Korpusu Baszkirskiego, zdobył Jekaterynburg. Przez najbliższy rok miasto znajdowało się pod kontrolą Białych. W mieście zaczęła działać Francuska Misja Wojskowa. Biali otwarli tu także swoją agencję prasową[17]. W mieście zaczęto formować oddziały wojskowe, m.in. 7 Uralską Dywizję Strzelców Górskich i 12 Uralską Dywizję Strzelecką. Wkrótce wznowiono prace rozwiązanej przez bolszewików rady miejskiej. 13 sierpnia 1918 r. w mieście zaczął funkcjonować Tymczasowy Obwodowy Rząd Uralu, który następnie podporządkował się Ogólnorosyjskiemu Rządowi Tymczasowemu, a następnie się rozwiązał. 18 listopada 1918 r. do władzy doszedł admirał Aleksandr Kołczak[8]. Ciągle trwała wojna domowa. Z oddziałami bolszewickimi zacięte boje toczyła Armia Syberyjska. Jednak 14 lipca 1919 r. Armia Czerwona zdobyła miasto i odrzuciła Białych na wschód.

Swierdłowsk – okres radziecki

[edytuj | edytuj kod]

Władze bolszewickie potwierdziły nowy status miasta jako stolicy guberni. 19 października 1920 r. z polecenia Włodzimierza Lenina utworzono w mieście Uralski Państwowy Uniwersytet[10]. W 1923 r. przeprowadzono w Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republice Radzieckiej reformę administracyjną. Jekaterynburg stał się stolicą nowego obwodu uralskiego, który notabene był większy niż obecny Uralski Okręg Federalny, a więc jednostka stojąca jeszcze ponad dzisiejszymi rosyjskimi obwodami[10]. W latach dwudziestych liczba mieszkańców miasta przekroczyła 100 000. Miasto straciło jednak pierwsze miejsce pod względem liczby ludności na Uralu na rzecz Orenburga. W roku 1924 nazwę miasta zmieniono na Swierdłowsk na cześć Jakowa Swierdłowa, zmarłego w 1919 r. przewodniczącego Centralnego Komitetu Wykonawczego Rosyjskiej SFRR. Swierdłowska nie ominęła masowa akcja walki z religią różnych wyznań. W 1925 r. w mieście wybudowano nowoczesny system kanalizacyjno-ściekowy[10]. W Swierdłowsku zaczęły powstawać nowe budynki użyteczności publicznej, wznoszone w stylu socrealistycznym. Były to m.in. nowy budynek rady miejskiej (1930-1932), Teatr Dramatyczny (1930), Teatr Muzyczny (1933), Filharmonia (1936), Muzeum Geologiczne (1930), Galeria Sztuki. Powstały także nowe parki i ogrody, m.in. Centralny Park im. Władimira Majakowskiego (1933), arboretum (1934), ogród im. Fryderyka Engelsa (1926) oraz ogród im. Pawlika Morozowa (1931). Nowa Polityka Ekonomiczna przyniosła nawrót do prywatnej przedsiębiorczości, zwłaszcza jeśli chodzi o instytucje finansowe, tkactwo, obróbkę metali oraz przetwórstwo żywności[8]. 7 listopada 1929 r. rozpoczęto eksploatacje pierwszej miejskiej linii tramwajowej. W 1932 r. decyzją władz w Moskwie w Swierdłowsku ustanowiono Uralski Oddział Akademii Nauk ZSRR[10]. W latach trzydziestych Józef Stalin rozpoczął gwałtowną industrializację kraju. Polityka ta uczyniła ze Swierdłowska centrum przemysłu ciężkiego i metalurgicznego. Symbolem tej epoki jest jedna z największych fabryk radzieckich Uralmasz. Zakładano także zakłady chemiczne, elektrownie, zakłady produkujące turbiny i silniki[18]. Liczba mieszkańców wzrosła w tym czasie z 136 500 (1926) do 423 000 (1939). Dynamika wzrostu ludności była najwyższa w całym Związku Radzieckim[8]. Pod koniec lat trzydziestych w Swierdłowsku działało 140 zakładów przemysłowych, 25 instytutów badawczych i 12 uczelni[15][18].

W czasie II wojny światowej wiele instytutów technologicznych (np. Instytut Naukowo-Badawczy Napędu Odrzutowego), uczelni (niektóre wydziały Uniwersytetu Moskiewskiego, Kijowskiego Konserwatorium), a nawet całych fabryk zostało przeniesionych do Swierdłowska. W lipcu 1941 r. do miasta ewakuowano także z Leningradu część kolekcji Państwowego Muzeum Ermitażu. Pozostała tu ona do października 1945 roku. Wkład Swierdłowska w wielką wojnę ojczyźnianą był następujący: ponad 100 000 mieszkańców walczyło na wszystkich frontach wojny, 62 otrzymało tytuły Bohatera Związku Radzieckiego[19] (m.in. Nikołaj Kuzniecow), 41 772 mieszkańców nie powróciło z wojny (z czego 21 397 zginęło w walce, 4778 w wyniku odniesionych ran, 15 491 zaginęło, a 106 w niemieckich obozach koncentracyjnych)[19]. W mieście wśród obywateli odbywały się regularne zbiórki gotówki i kosztowności na specjalny fundusz wojenny. Zebrane fundusze przekroczyły kwotę 55 milionów rubli[19]. W szpitalach wojskowych przez cały czas trwania wojny mieszkańcy oddali około 70 ton krwi na rzecz żołnierzy[19]. W okolicy miasta znajdowały się obozy jenieckie nr 231 i nr 523 w obwodzie Swierdłowskim dla obywateli Polski, którzy zostali aresztowani w latach 1944–1945 i byli przetrzymywani bez wyroku w obozach NKWD–MWD ZSRR jako internowani.

Po wojnie liczba mieszkańców w dalszym ciągu systematycznie rosła, by w 1959 r. osiągnąć 779 000. W dalszym ciągu trwały procesy rozbudowy dotychczasowych i budowy nowych fabryk i zakładów w mieście. Same produkty wytwarzane w Swierdłowsku były eksportowane do 56 krajów[20]. Z uwagi na swoje znaczenie dla przemysłu zbrojeniowego Swierdłowsk był miastem zamkniętym dla cudzoziemców[21]. Przebudowano centrum miasta, rozbudowując i powiększając główny plac miasta oraz dochodzące do niego ulice im. Lenina i im. Swierdłowa. Zainwestowano także w infrastrukturę sportową budując Pałac Kultury (1957) i Stadion Centralny (1957).

Zabudowa miasta z czasów sowieckich

W latach sześćdziesiątych miasto przeżywało gwałtowną rozbudowę. Zgodnie z decyzją Nikity Chruszczowa w Swierdłowsku zbudowano wiele dzielnic składających się z typowych radzieckich bloków mieszkalnych. Są to między innymi dzisiejsze dzielnice Kirowska czy Czkałowska. Utworzono nowe szkoły wyższe: Instytut Inżynierów Kolejnictwa (1956), Instytut Ekonomii Narodowej (1967), Instytut Architektury (1972). W 1967 r. otwarto w Swierdłowsku pierwsze w Związku Radzieckim sztuczne lodowisko[22]. 23 stycznia 1967 r. liczba mieszkańców przekroczyła jeden milion[21]. W 1973 r. Swierdłowsku nadano Order Lenina[8]. Na przełomie marca i kwietnia 1979 roku doszło do tragicznego wypadku w fabryce opracowującej, produkującej i magazynującej broń biologiczną. Władze radzieckie próbowały zatuszować katastrofę. Liczbę ofiar śmiertelnych skażenia wąglikiem szacuje się na około 100 osób. Mimo ograniczeń wjazdowych dla cudzoziemców Swierdłowsk zyskał pewne znaczenie jako miejsce spotkań dyplomatycznych. W 1963 r. Nikita Chruszczow spotkał się tutaj z Fidelem Castro[23]. W kolejnych latach w mieście pojawiła się także m.in. delegacja indyjska z Jawaharlalem Nehru i Indirą Gandhi, fińska z Urho Kekkonenem, północnokoreańska z Kim Ir Senem, irańska z Mohammadem Pahlawim, czechosłowacka z Ludvíkiem Svobodą, etiopska z Haile Selassie I, czy wreszcie chińska z Mao Zedongiem i amerykańska z Richardem Nixonem[8][23].

W latach osiemdziesiątych miasto wraz z całym krajem przeżywało zastój ekonomiczny. W czasie puczu moskiewskiego w sierpniu 1991 roku Borys Jelcyn wybrał Swierdłowsk na ewentualną zastępczą stolicę Rosji[24], w razie gdyby władzę w Moskwie przejęli jego przeciwnicy. Do miasta został wysłany Oleg Łobow, ówczesny tymczasowy premier Rosji, który w sytuacji powodzenia puczu miał reprezentować legalny rząd[24]. 4 września 1991 r. decyzją rady miasto ze Swierdłowska na powrót stało się Jekaterynburgiem. 25 grudnia 1991 r. do dymisji podał się prezydent ZSRR – Michaił Gorbaczow, następnego dnia (26 grudnia) r. Rada Najwyższa ZSRR uznała ten fakt i sama także się rozwiązała. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich formalnie przestał istnieć 31 grudnia 1991 roku.

Jekaterynburg – współczesność

[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew na Krwi

Jeszcze w grudniu 1991 r. sowiecka rada miejska przekształciła się w nowy organ administracyjny. Został on rozwiązany w październiku 1993 r. przez prezydenta Borysa Jelcyna wraz ze wszystkimi samorządami w kraju[8]. W 1994 r. odbyły się wybory do nowej rady miejskiej, która w 1995 r. została przemianowana na Dumę Miejską Jekaterynburga. Transformacja gospodarczo-ustrojowa spowodowała zahamowanie rozwoju regionu, upadek wielkich zakładów, wzrost bezrobocia i zubożenie ludności. Był to także okres niepokojów społecznych i wzrostu przestępczości, co zaowocowało przezwaniem Jekaterynburga „kryminalną stolicą Rosji”[25]. Doszło nawet do tego, że wrzucono granat do jednego z budynków administracji miejskiej[25]. Mimo to 26 kwietnia 1991 r. udało się oddać do użytku pierwszą linię jekaterynburskiego metra.

Pod koniec lat dziewięćdziesiątych sytuacja ekonomiczna miasta zaczęła się poprawiać. Miasto rozpoczęło inwestycje w transport i infrastrukturę. Zaczęły powstawać hotele i centra handlowe. Wzniesiono nowoczesny kompleks biznesowy Antey. Rozpoczęły się remonty i renowacje budynków użyteczności publicznej oraz obiektów sportowych. Dobra kondycja uralskich przedsiębiorstw sprawia, że w mieście prowadzone są inwestycje na wielką skalę. Przyznanie Rosji prawa do organizacji Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2018[26], podczas których Jekaterynburg ma spore szanse zostać jednym z miast-gospodarczy, powinno utrzymać korzystną koniunkturę[27].

Miasto w dalszym ciągu utrzymuje pewne znaczenie dyplomatyczne. W 2003 r. odbyło się tutaj oficjalne spotkanie prezydenta Władimira Putina z kanclerzem Gerhardem Schröderem[8]. W 2009 odbyły się tutaj natomiast szczyty Szanghajskiej Organizacji Współpracy i BRICS[10]. W lipcu 2010 r. w Jekaterynburgu doszło do niemiecko-rosyjskich konsultacji z udziałem prezydenta Dmitrija Miedwiediewa i kanclerz Angeli Merkel[28]. Porównując obecny Jekaterynburg z sowieckim Swierdłowskiem, zauważalny jest znaczący spadek znaczenia na gospodarczej mapie Rosji. W latach dziewięćdziesiątych zamknięto wiele fabryk i przedsiębiorstw. Obecnie, biorąc pod uwagę produkcję przemysłową, Jekaterynburg zajmuje ostatnie miejsce wśród miast Rosji o liczbie ludności sięgającej lub przekraczającej jeden milion[29], za Moskwą, Petersburgiem, Permem, Czelabińskiem, Ufą, Niżnym Nowogrodem i Omskiem[29].

Zabytki i atrakcje Jekaterynburga

[edytuj | edytuj kod]

Obiekty sakralne

[edytuj | edytuj kod]

Pomniki

[edytuj | edytuj kod]

Inne

[edytuj | edytuj kod]

Zniszczone obiekty

[edytuj | edytuj kod]

Geografia i klimat

[edytuj | edytuj kod]
Jekaterynburg i jego przedmieścia, zdjęcie satellitarne ESA Sentinel-2

Jekaterynburg znajduje się w pobliżu granicy Europy i Azji, która przebiega przez oddalony o 25 km na zachód Pierwouralsk. Leży 1167 kilometrów na wschód od Moskwy, u wschodnich podnóży gór Ural, nad rzeką Iset. Jest otoczony częściowo zalesionymi równinami, wykorzystywanymi przeważnie w celach rolniczych i kilkoma małymi jeziorami. Miasto położone jest w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego kontynentalnego. Zima trwa około pięciu miesięcy, przeważnie rozpoczyna się w listopadzie i trwa do kwietnia. Śnieg przeważnie pokrywa miasto od listopada do marca[30]. Zimy są mroźne, temperatury schodzą do około 20 lub 25 stopni poniżej zera w skali Celsjusza. Lato jest krótkie, ale bardzo ciepłe. Na Jekaterynburg oddziałują zmienne wiatry, z uwagi na jego położenie blisko uralskiego łańcucha górskiego. Oznacza to, że w regionie praktycznie nie występują wiosna i jesień[31]. Wszystko to sprawia, że pogoda potrafi być zmienna i nieprzewidywalna[31].

Średnia temperatura i opady dla Jekaterynburga
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Rekordy maksymalnej temperatury [°C] +5.6 +9.4 +17.3 +28.8 +33.4 +35.6 +38.8 +37.2 +31.9 +24.7 +13.5 +8.6 +38,8
Średnie temperatury w dzień [°C] -10.0 -7.3 +0.6 +9.8 +17.3 +22.9 +24.0 +20.5 +14.2 +5.9 -3.1 -7.5 +7,4
Średnie dobowe temperatury [°C] -13.6 -11.6 -4.2 +4.4 +11.1 +16.9 +18.5 +15.3 +9.5 +2.4 -6.3 -10.7 +2,7
Średnie temperatury w nocy [°C] -16.8 -15.2 -8.2 0.0 +5.8 +11.7 +14.0 +11.2 +6.0 -0.3 -9.0 -13.6 −1,1
Rekordy minimalnej temperatury [°C] -44.6 -42.4 -39.2 -21.8 -13.5 -5.3 +1.5 -1.0 -9.0 -26.6 -39.2 -46.7 −46,7
Opady [mm] 22.8 19.4 15.9 27.9 43.8 74.2 80.7 66.2 52.8 39.6 30.9 23.1 497,3
Wilgotność [%] 79 75 68 61 55 62 69 73 75 76 78 79 70,8
Średnie usłonecznienie [h] 46.5 95.2 164.3 207.0 257.3 273.0 269.7 217.0 144.0 77.5 51.0 37.2 1839,7
Źródło: Pogoda.ru.net[32] 2011-08-14
Jekaterynburg w kwietniu Jekaterynburg w sierpniu Jekaterynburg w październiku Jekaterynburg w lutym

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

W 2021 roku liczba ludności Jekaterynburga wyniosła 1 495 066 mieszkańców[2]. Struktura populacji w 2010 roku: 185 000 nie osiągnęło wieku produkcyjnego, 889 000 w wieku produkcyjnym, 269 000 w wieku poprodukcyjnym. Kobiety stanowią 56% mieszkańców (784 000), mężczyźni 44% (616 000)[33].

Historia populacji

[edytuj | edytuj kod]
1724 1781 1807 1820[34] 1856[35] 1861[34] 1877[34] 1897[35] 1923[35] 1926[36]
4000 7969 10 023 13 026 16 900 19 832 30 274 43 239 97 400 140 000
1939[37] 1959[38] 1970[39] 1979[40] 1989[41] 1999[42] 2000[43] 2002[44] 2003[45] 2004
425 533 778 602 1 025 045 1 211 172 1 364 621 1 375 000 1 266 300 1 293 537 1 293 500 1 334 400
2005[46] 2006[47] 2007[48] 2010[49] 2012[50] 2013[51] 2014[52] 2015[53] 2016[54] 2017[55]
1 304 300 1 308 400 1 315 100 1 349 772 1 377 738 1 396 074 1 412 346 1 428 042 1 444 439 1 455 904
2018[56] 2019[57] 2020[58] 2021[2]
1 468 833 1 483 119 1 493 749 1 495 066

Administracja

[edytuj | edytuj kod]
Siedziba władz Jekaterynburga

Władze miasta

[edytuj | edytuj kod]

30 czerwca 2005 r. rada miejska uchwaliła Statut Jekaterynburga, który wszedł w życie 1 stycznia 2006 roku[59]. Na jego podstawie określono, że głową miasta i szefem miejskiej administracji jest mer, wybierany w wyborach powszechnych na czteroletnią kadencję[59]. Oficjalnie nosi on tytuł Głowy Jekaterynburga i przewodniczącego Jekaterynburskiej Dumy Miejskiej (Gława Jekatierinburga – priedsiedatiel Jekatierinburgskoj gorodskoj dumy, ros. Глава́ Екатеринбу́рга – председа́тель Екатеринбу́ргской городско́й ду́мы)[60]. W latach 1992–2010 funkcję tę pełnił Arkadij Michałjowicz Czerniecki, oficjalnie bezpartyjny, ale w wyborach w 2008 r. popierany przez partię Jedna Rosja. Czernecki zrezygnował ze stanowiska w 2010 r., jego obowiązki przejął Jewgienij Porunow[61]. We wrześniu 2013 roku wybory na stanowisko mera wygrał Jewgienij Rojzman z ramienia partii Platforma Obywatelska[potrzebny przypis]. Zdobył on 33,31% głosów, a swój urząd objął oficjalnie 24 września 2013 roku[62]. Organem stanowiącym i kontrolnym miasta jest Duma Jekaterynburga, licząca 35 radnych, wybieranych na czteroletnią kadencję[59].

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]
Podział Jekaterynburga na rejony

Jekaterynburg podzielony jest na osiem rejonów miejskich, posiadających własne wybieralne samorządy i aparaty administracyjne[63].

Lp. Rejon Liczba mieszkańców

(2017 r.)[64]

Procent ogółu mieszkańców
1. Rejon akademiczeskij
2. Rejon wierch-iseckij 213 020 15%
3. Rejon żeleznodorożnyj 161 670 11%
4. Rejon kirowski 225 691 15%
5. Rejon leninowski 158 840 11%
6. Rejon oktiabrskij 146 670 10%
7. Rejon ordżonikidzewski 284 510 20%
8. Rejon czkałowski 265 113 18%

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]
Yekaterinburg-City

Od początku swojego powstania Jekaterynburg był ważnym ośrodkiem Imperium Rosyjskiego. Początkowo jako centrum zakładów metalurgicznych i jako centrum wydobycia węgla kamiennego na Uralu[65]. W czasach radzieckich stał się ośrodkiem przemysłu ciężkiego. Obecnie to jeden z największych ośrodków gospodarczych w Federacji Rosyjskiej. Rozwinięty przemysł elektromaszynowy (nastawiony na górnictwo), przemysł chemiczny, hutniczy, drzewny, materiałów budowlanych, włókienniczy i spożywczy. Ważny węzeł transportowy[65]. W mieście i jego najbliższej okolicy funkcjonuje kilka wielkich fabryk i przedsiębiorstw. Najbardziej znane są zakłady Uralmasz, największe rosyjskie przedsiębiorstwo wytwarzające sprzęt ciężki[66]. Oprócz nich w mieście działają: Zakłady Mechaniczne imienia Kalinina, Energomasz (turbiny, generatory), Uralelektromed (obróbka miedzi), Uraltransmasz (sprzęt wojskowy), Uralwagonzawod (w czasie wojny produkował m.in. czołgi T-34), Bogosławskie Zakłady Aluminium, zakłady VIZ (jeden z największych na świecie producentów blachy elektrotechnicznej[66]), Zakłady NMTK (branża górnicza i metalurgiczna)[66]. Siedzibę w mieście mają także linie lotnicze Ural Airlines oraz oddział Gazpromu znany jako Gazprom Transgaz Jekaterynburg (do 2008 r. Uraltransgaz)[67].

Widok na Yekaterinburg-City

W ostatnich latach w mieście realizowany jest projekt Yekaterinburg-City, nowoczesnej dzielnicy komercyjno-biznesowej. Jego zalążkiem jest kompleks biznesowy Antey. Projekt zakłada oddanie do użytku przestrzeni liczącej ponad 400 000 m²[68] na użytek biznesowy, komercyjny, hotelowy oraz rozrywkowy[68]. Wartość projektu szacowana jest na ponad 1,000,000,000 euro[68]. Zakończenie prac przewidywano na rok 2014, lecz wiadomo, że budowa całego kompleksu z uwagi na problemy finansowe[69] głównego inwestora (UGMK Holding) przeciągnie się o kilka lat. Nowy termin zakończenia projektu nie został określony[69].

W 2006 r. Jekaterynburg zajął drugie miejsce w rankingu RBC najbardziej atrakcyjnego dla biznesu miasta w Rosji[70]. W 2009 r. rosyjska edycja magazynu Forbes wyłoniła najlepsze dla biznesu miasta rosyjskie. W rankingu tym Jekaterynburg zajął miejsce czwarte[71]. W 2009 r. Jekaterynburg zajął pierwsze miejsce w rankingu rosyjskich miast o liczbie ludności powyżej jednego miliona, który miał wyłonić miasto najlepiej radzące sobie z kryzysem gospodarczym i zarazem najbardziej perspektywiczne miasto pod względem biznesowym[72]. W 2009 r. w kolejnym rankingu RBC dla najbardziej atrakcyjnego dla biznesu miasta w Rosji Jekaterynburg zajął pierwsze miejsce[70]. W 2011 r. McKinsey & Company opublikowała listę 600 miast świata, które według prognoz, będą zajmować pozycje czołowe w 2025 roku. Jekaterynburg znalazł się na tej liście wraz z czterema innymi rosyjskimi miastami, Moskwą, Petersburgiem, Krasnojarskiem i Tiumenią[potrzebny przypis].

Transport

[edytuj | edytuj kod]
Metro w Jekaterynburgu
Tramwaj jekaterynburski

Jekaterynburg jest ważnym węzłem transportowym Rosji. Przez miasto przebiega trasa Kolei Transsyberyjskiej. Linie kolejowe zbiegające się w metropolii obsługuje Jekaterynburski Dworzec Pasażerski (do 2010 r. stacja nadal występowała pod nazwą Swierdłowsk[73]). W Jekaterynburgu znajduje się też siedziba Kolei Swierdłowskiej, obsługującej obwód swierdłowski i obwód tiumeński[74]. Przez miasto przebiegają ważne drogi: uralska autostrada federalna M5, P242, P351, P352, P354, P355[75].

W Jekaterynburgu działa Międzynarodowy port lotniczy Kolcowo (SVX). Jest to piąte największe lotnisko w Rosji, po trzech lotniskach moskiewskich (Domodiedowie, Szeremietiewie i Wnukowie) i petersburskim Pułkowie[76]. Dysponuje połączeniami do największych miast Rosji, jak i również m.in. do Pragi, Pekinu, Mińska, Helsinek czy Frankfurtu. W mieście działają linie lotnicze 2nd Sverdlovsk Air Enterprise i Ural Airlines.

Transport publiczny w Jekaterynburgu obsługuje rocznie około 412 milionów pasażerów (2008 r.) i jest to czwarty wynik w Rosji[77]. Warty odnotowania jest spadek liczby przewożonych pasażerów, w 2006 r. było ich 647 milionów[78]. Transport naziemny zapewniają rozbudowane linie tramwajowe, autobusowe, trolejbusowe, a także kolej podmiejska, minibusy czy marszrutki. Od 1991 r. w mieście funkcjonuje nowoczesne metro.

Nauka i oświata

[edytuj | edytuj kod]
Uralski Uniwersytet Federalny

Jekaterynburg jest jednym z wiodących ośrodków naukowych Federacji Rosyjskiej. Największą uczelnią miasta jest Uralski Uniwersytet Federalny, powstały w 2009 r. na bazie dwóch uczelni: Uralskiego Państwowego Uniwersytetu im. Maksyma Gorkiego i Uralskiego Państwowego Technicznego Uniwersytetu im. Borysa Jelcyna (oba założone w 1920 r. decyzją Włodzimierza Lenina). Oprócz niego w mieście funkcjonują jeszcze inne publiczne uczelnie kształcące studentów w specjalistycznych dyscyplinach naukowych, m.in. Uralski Uniwersytet Pedagogiczny, Uralski Uniwersytet Ekonomiczny, Uralski Uniwersytet Transportu Kolejowego, Uralski Uniwersytet Gospodarki Leśnej, Uralski Państwowy Uniwersytet Górniczy. Na 18 państwowych uczelniach studiuje w sumie 140 000 studentów[79]. W mieście swe siedziby ma także 14 prywatnych uczelni, wyższe seminarium duchowne Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego oraz szkoły teatralne oraz muzyczne[80]. W Jekaterynburgu funkcjonuje Uralski Oddział Rosyjskiej Akademii Nauk.

Kultura

[edytuj | edytuj kod]
Budynek Opery i Baletu, na pierwszym planie pomnik Jakowa Swierdłowa

W Jekaterynburgu funkcjonuje 60[81] różnych muzeów i galerii, w tej liczbie m.in. Swierdłowskie Muzeum Regionalne (otwarte w 1871), Muzeum Sztuk Pięknych (1936), Uralskie Muzeum Geologiczne (1937), Muzeum Pisarzy Uralu (1946), Muzeum Wojskowo-Historyczne (1959), Muzeum Historii Jekaterynburga (1992) czy Muzeum Ikon (1999)[81]. Muzea jekaterynburskie co roku uczestniczą w programie Noc Muzeów[81].

Pierwszy teatr w mieście został założony w 1834 przez trupę pochodzącą z Kazania[82]. Obecnie miasto posiada największą liczbę teatrów spośród wszystkich miast rosyjskich zaraz za Moskwą i Petersburgiem[82]. W Jekaterynburgu funkcjonują m.in. Jekaterynburska Państwowa Opera i Balet (1912), Jekaterynburski Teatr Miejski (1930), Swierdłowski Państwowy Teatr Dramatyczny (1930), Miejski Teatr Lalek (1932)[82]. W mieście od 1943 r. działa Swierdłowskie Studio Filmowe[83]. Stale funkcjonuje też 18 kin[83].

W Jekaterynburgu swe siedziby mają oprócz tego: Swierdłowska Państwowa Filharmonia, Uralski Chór Ludowy oraz kilka znanych w Rosji szkół tanecznych[84]. Znajduje się tu też kilka sal koncertowych, z których największa może pomieścić 2000 widzów. Z miasta pochodzą znane rosyjskie zespoły rockowe, takie jak Nautilus Pompilius, Chaif, Agatha Christie. Z innych obiektów kulturalno-rekreacyjnych warto wymienić znajdujące się w Jekaterynburgu parki (największy im. Majakowskiego), Jekaterynburskie Zoo, Cyrk Jekaterynburski (z miejscami na 2600 widzów), a także ogrody, parki oraz arboretum. W mieście działa też kilkanaście bibliotek, z których największą jest Swierdłowska Biblioteka Naukowa.

Sport

[edytuj | edytuj kod]
Mecz miejscowego Uralu
 Z tym tematem związana jest kategoria: Sport w Jekaterynburgu.

W Jekaterynburgu znajduje się 1728 obiektów sportowych[85], w tym m.in. 16 stadionów i 45 pływalni[85]. Najważniejsze obiekty sportowe w mieście to:

Miasto jest jednym z kandydatów na miasto-gospodarza Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej, które w 2018 r. odbędą się w Rosji[27]. Sportowcy związani z Jekaterynburgiem to m.in. Siergiej Czepikow (biathlonista), Pawieł Daciuk (hokeista), Nikołaj Karpol (trener siatkarski), Nikołaj Chabibulin (hokeista).

Najważniejsze kluby sportowe w mieście to:

Wojsko

[edytuj | edytuj kod]

Miasto jest siedzibą dowództwa Centralnego Okręgu Wojskowego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej[87]. W mieście stacjonuje dowództwo i sztab 43 Samodzielnej Brygady Kolejowej[88].

Stosunki międzynarodowe

[edytuj | edytuj kod]

Jekaterynburg ma podpisanych dziewięć umów partnerskich z innymi miastami na świecie, w tym gronie brak miast polskich. Od 2010 r. trwają rozmowy w celu ustanowienia partnerstwa z abchaskim Suchumi[89]. W mieście działa trzynaście konsulatów generalnych różnych państw, osiem centrów wydających wizy, osiem konsulatów honorowych oraz kilka przedstawicielstw handlowych różnych krajów.

Miasta partnerskie

[edytuj | edytuj kod]

Konsulaty

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Орлов Алексей Валерьевич [online] [dostęp 2021-06-29] (ros.).
  2. ↑ a b c d Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года [online] [dostęp 2021-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
  3. ↑ Федеральная служба государственной статистики: Регионы России. Основные социально-экономические показатели городов – 2008 г. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-23)]. (ros.).
  4. ↑ Zob. Filmy dokumentalne: "Mord w Jekaterynburgu" (1998) i "Boże zbaw Rosję (1990) Włodzimierza Szpaka. O tym drugim w obszernej recenzji Jolanta Wołoszańska pisała w dzienniku „Rzeczpospolita” z 1 stycznia 1991 w następujący sposób: „Dokumentalny film Włodzimierza Szpaka pt. „Boże zbaw Rosję. Historia ostatniego cara i jego rodziny” jest pierwszym w Polsce i jednym z pierwszych na świecie, który próbuje odtworzyć i wyjaśnić ponure wydarzenia sprzed 72 lat wzbudzające po dziś dzień tak wielkie zainteresowanie i kontrowersje. [...] W innym komentarzu do tego filmu w serwisie „Vod” można przeczytać: "Zamordowanie cara Mikołaja II i jego najbliższych było największą zbrodnią popełnioną na rodzinie dynastycznej na przestrzeni dziejów. Film Włodzimierza Szpaka w sposób subtelny, ale i niezwykle rzetelny, ukazuje ostatnie miesiące życia cara Mikołaja II, jego żony, dzieci i krewnych, aż po dzień egzekucji w Jekaterynburgu w lipcu 1918 roku. Jest przejmującym świadectwem historii" (zob.: https://vod.pl/filmy-dokumentalne/boze-zbaw-rosje-online-za-darmo/ydmx43y [dostęp: 28.08.2020]); krótkie omówienie tego filmu można znaleźć również w „Polityce”, nr 25 (1781) z 22 czerwca 1991
  5. ↑ a b 1723.ru: Памятники археологии в окрестностях Екатеринбурга. Екатеринбург – Москва: Офсет Принт, 1994. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  6. ↑ a b С.Н. Панина: Археологические памятники озера Шарташ. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)]. (ros.).
  7. ↑ Николай Кулешов: Горных заводов щит. Журнал «Домострой» – 2001. – № 4. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Официальный портал Екатеринбурга: История Екатеринбурга. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  9. ↑ Мельчакова О. А: начальник сектора информации и научного использования документов МУ „Архив города Перми” Сподвижник Петра Великого. К 320-летию В.Н.Татищева. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  10. ↑ a b c d e f Официальный сайт областной думы законодательного собрания: Екатеринбург. Геральдика Свердловской области. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-08)]. (ros.).
  11. ↑ Министерство по физической культуре, спорту и туризму Свердловской Области: Путешествуйте по Уралу – Екатеринбург. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-29)]. (ros.).
  12. ↑ Bazylow L., Historia Nowożytnej Kultury Rosyjskiej, Warszawa 1986, s. 478.
  13. ↑ Буранов Ю.А., Пискунов В.А: По местам революционной деятельности Я.М. Свердлова. Свердловск. Экскурсии без экскурсовода. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  14. ↑ Маслихова К.И., Попов Н. Н: Видные гости г.Екатеринбурга-Свердловска. Екатеринбург – вчера, сегодня, завтра. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  15. ↑ a b c История. Уральский государственный горный университет: Дают нам Горный Институт!. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-02)]. (ros.).
  16. ↑ Wołkogonow D., Lenin. Prorok Raju, Apostoł Piekła, Warszawa 2006, s. 216–219.
  17. ↑ Wołkogonow D., Trocki. Niewolnik idei, ideolog zbrodni, Warszawa 2008, s. 225.
  18. ↑ a b Беркович Артём: Пермь и Екатеринбург: история соперничества. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-25)]. (ros.).
  19. ↑ a b c d УрО РАН 2005: Во имя Победы. Свердловск-Екатеринбург в годы Великой Отечественной войны 1941–1945гг. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-25)]. (ros.).
  20. ↑ Бердников Н. Н., Рабинович Р. И: Свердловск. Справочник-путеводитель. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  21. ↑ a b ИТАР-ТАСС Урал: Побратимы Екатеринбурга. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  22. ↑ Запарий В. В: Екатеринбург: памятные даты (1917-1998). [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-02)]. (ros.).
  23. ↑ a b 1723.ru: Гости Екатеринбурга–Свердловска. Екатеринбург+Свердловск. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  24. ↑ a b McCauley M., Who’s who in Russia since 1900, Routledge, 1997, s. 133.
  25. ↑ a b Sovrab.ru: Великая криминальная революция. Мафия у власти. (Часть 1). [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  26. ↑ fifa.com: Russia and Qatar awarded 2018 and 2022 FIFA World Cups. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-09)]. (ang.).
  27. ↑ a b Przegląd Sportowy: Mistrzostwa świata szansą dla Jekaterynburga. [dostęp 2011-08-14]. (pol.).
  28. ↑ Ośrodek Studiów Wschodnichjęzyk=pl: Rosyjsko-niemieckie konsultacje w Jekaterynburgu. [dostęp 2011-08-14].
  29. ↑ a b Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Пермскому краю, 20 мая 2009: Сравнительная характеристика социально-экономического положения городов – «миллионников» РФ за январь – декабрь 2008 года. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  30. ↑ Ekaterinburg Climate. Russia-Ekaterinburg.com. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-08)]. (ang.).
  31. ↑ a b Climate in Ekaterinburg. Weather reports. UralTerra.com. [dostęp 2011-08-14]. (ang.).
  32. ↑ Климат Екатеринбурга. Pogoda.ru.net. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  33. ↑ Численность населения. Муниципальный регистр населения (2010). Pasport66.ru. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-02)]. (ros.).
  34. ↑ a b c Екатеринбург периода капитализма [online], 1723.ru [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  35. ↑ a b c Народная энциклопедия «Мой город». Екатеринбург [online], mojgorod.ru [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  36. ↑ Города с численностью населения 100 тысяч и более человек [online], gks.ru [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  37. ↑ Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам [online], webcitation.org [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  38. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу [online], webcitation.org [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  39. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года [online], webcitation.org [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  40. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года [online], webcitation.org [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  41. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения [online], webcitation.org [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  42. ↑ Российский статистический ежегодник. 1999 год [online] [dostęp 2021-06-29] (ros.).
  43. ↑ Российский статистический ежегодник. 2000 год [online] [dostęp 2021-06-29] (ros.).
  44. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. [online], webcitation.org [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  45. ↑ Народная энциклопедия «Мой город». Екатеринбург [online], webcitation.org [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  46. ↑ Российский статистический ежегодник, 2005 год [online], webcitation.org [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  47. ↑ Российский статистический ежегодник, 2006 год [online], webcitation.org [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  48. ↑ Российский статистический ежегодник, 2007 год [online], webcitation.org [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  49. ↑ Перепись населения 2010. [online], webcitation.org [dostęp 2021-12-05] (ros.).
  50. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года [online] [dostęp 2021-06-29] (ros.).
  51. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. [online] [dostęp 2021-06-29] (ros.).
  52. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года [online] [dostęp 2021-06-29] (ros.).
  53. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года [online] [dostęp 2021-06-29] (ros.).
  54. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года [online] [dostęp 2021-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-08] (ros.).
  55. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года [online] [dostęp 2021-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-31] (ros.).
  56. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года [online] [dostęp 2021-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-26] (ros.).
  57. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года [online] [dostęp 2021-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
  58. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года [online] [dostęp 2021-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-22] (ros.).
  59. ↑ a b c Официальный сайт Администрации г. Екатеринбурга: Устав. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  60. ↑ Ekburg.ru: Глава Администрации города Екатеринбурга. [dostęp 2013-10-06]. (ros.).
  61. ↑ Официальный сайт Администрации г. Екатеринбурга: Евгений Порунов избран Главой Екатеринбурга – председателем Екатеринбургской городской Думы. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  62. ↑ Interfax-russia.ru: Евгений Порунов избран Главой Екатеринбурга – председателем Екатеринбургской городской Думы. [dostęp 2013-10-06]. (ros.).
  63. ↑ Официальный сайт Администрации г. Екатеринбурга: Официально. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  64. ↑ The population of the Russian Federation for municipalities as of 1 January 2017, 31 lipca 2017.
  65. ↑ a b Ekaterinburg.com: Ekaterinburg: Economy and transport. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-27)]. (ang.).
  66. ↑ a b c Ekaterinburg.tv: Industry in Ekaterinburg. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-04)]. (ang.).
  67. ↑ Gazprom.com: Gazprom Transgaz Ekaterinburg. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-08)]. (ang.).
  68. ↑ a b c Pro-n.ru: „Екатеринбург-Сити” начнут строить в мае 2007 года. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  69. ↑ a b Allproperty.ru: Строительство «Екатеринбург-Сити» приостановлено из-за недостатка средств. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  70. ↑ a b Rating.rbc.ru: РБК-рейтинг. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  71. ↑ ИТАР-ТАСС Урал: Екатеринбург вошел в первую пятёрку лучших российских городов для бизнеса. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  72. ↑ Он-лайн версия журнала «Русский репортёр»: Где в России можно жить?. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  73. ↑ Постановление Правительства РФ № 196 от 30.03.2010 г: О присвоении наименований географическим объектам в Республике Карелия и переименовании географических объектов в Нижегородской и Свердловской областях. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-03)]. (ros.).
  74. ↑ Uralinform.ru: На западе Екатеринбурга построят новый автовокзал. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  75. ↑ Rutrassa.ru: Федеральные трассы России. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-03)]. (ros.).
  76. ↑ Kommersant.ru: Крупнейшие российские аэропорты. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  77. ↑ Госкомстат: Российский статистический ежегодник – 2008. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-31)]. (ros.).
  78. ↑ Госкомстат: Статистический ежегодник– 2004. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-21)]. (ros.).
  79. ↑ Uchim66.ru: Российская академия наук намерена готовить кадры самостоятельно. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  80. ↑ Uraledu.ru: Портал «Образование Урала». [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  81. ↑ a b c Culture.ekburg.ru: Музеи. Управление культуры Администрации Екатеринбурга. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-19)]. (ros.).
  82. ↑ a b c Culture.ekburg.ru: Управление культуры Администрации Екатеринбурга. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-19)]. (ros.).
  83. ↑ a b Claw.ru: Послевоенное советское кино. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  84. ↑ Culture.ekburg.ru: Культурно-досуговые учреждения. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-19)]. (ros.).
  85. ↑ a b Госкомстат: Госкомстат. Муниципальная статистика. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).
  86. ↑ Stadiums in Russia. worldstadiums.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-05)]..
  87. ↑ Указ Президента РФ от 20.09.2010 № 1144 «О военно-административном делении Российской Федерации».
  88. ↑ Воинская часть → Специальные войска
  89. ↑ E1.ru: Екатеринбург и Сухум могут стать городами-побратимами. [dostęp 2011-08-14]. (ros.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jekaterynburg&oldid=73955260”