Jeleń (Jaworzno)
50°09′54″N 19°14′24″E/50,165000 19,240000| część miasta Jaworzna | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Miasto | |||
| Data założenia |
1303 | ||
| Prawa miejskie |
1973–1977 | ||
| W granicach Jaworzna |
1 lutego 1977[1] | ||
| SIMC |
0940520 | ||
Plan Jelenia
| |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||
Położenie na mapie Jaworzna  | |||
| 50°09′54″N 19°14′24″E/50,165000 19,240000
| |||
_COA.png)
Jeleń – część i dzielnica miasta Jaworzna[2][3], położona w południowej części nad Przemszą na Pagórach Jaworznickich, do których należą:
- Rudna Góra – 307 m n.p.m.
- Koniówki – 305 m n.p.m.
- Celinowe Górki – 297 m n.p.m.
- Staberek – 285 m n.p.m.
W przeszłości Jeleń był wsią, a w latach 1973–1977 miastem.
Jeleń był wsią biskupstwa krakowskiego w powiecie proszowickim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[4]. Graniczy z dzielnicą Wesołe Miasteczko od północnego zachodu, od północy ze Śródmieściem, Starą Hutą i Byczyną. Od północnego wschodu graniczy z dzielnicą Cezarówka, od południa z Libiążem oraz Chełmkiem i Chrzanowem. Od zachodu graniczy z Imielinem i Mysłowicami.
Przez Jeleń przebiega autostrada A4.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki pochodzą z 1242, kiedy to Jeleń stał się własnością biskupów krakowskich i częścią klucza sławkowskiego, a w okresie późniejszym klucza lipowieckiego. W 1303 roku otrzymał od biskupa Jana Muskaty przywilej lokacyjny[5]. Na terenie miejscowości istniała karczma, warzelnia piwa, łaźnia i rozległe ogrody. W XV w. Jeleń miał prawo do 12 jarmarków rocznie oraz posiadał komorę celną, z której pobierano cło wodne.
Był częścią dawnego powiatu chrzanowskiego (gmina Jaworzno). W 1954 stał się siedzibą gromady Jeleń[6]. W 1958 roku Jeleń otrzymał status osiedla; włączono wtedy też do niego pobliski Dąb[7]. Powiększono je w 1960 r., włączając teren Szybu Sobieski (przysiólek Bory), który w tym czasie należał do terytorium Jaworzna[8]. Prawa miejskie Jeleń uzyskał w 1973 roku[9].
W 1977 Jeleń zlikwidowano jako osobne miasto[10] i włączono do Jaworzna jako jego południową dzielnicę[11].
Na terenie Jelenia noszono i nosi się strój krakowski, jednak w odmianie najbardziej od podkrakowskiego wzorca oddalonej. Kobiecy strój ludowy rozwijał się aż do II wojny światowej. Strój posiadał tradycyjne, roślinne motywy hafciarskie. Zdobiono nimi gorsety szyte z różnobarwnych aksamitów oraz płócienne zapaski.
Obiekty historyczne
[edytuj | edytuj kod]- kościół Świętego Krzyża z XVII w.
- studnia na Rynku Jelenia z XVII w.
Inne obiekty i miejsca
[edytuj | edytuj kod]- Cmentarz jeleński
- Oczyszczalnia ścieków
Ludzie związani z Jeleniem
[edytuj | edytuj kod]
- ks. Franciszek Dźwigoński – urodzony w Jeleniu[12]
- wiceadm. Andrzej Karweta – urodzony w Jeleniu
- prof. dr hab. n. wet. Zenon Sołtysiak - urodzony w Jeleniu
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 15
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
- ↑ Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. S. Kuraś, cz. I, Wrocław 1962, nr 14.
- ↑ Uchwała Nr 20/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu chrzanowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z 29 listopada 1957 r. w sprawie utworzenia niektórych osiedli w województwach: katowickim, kieleckim, krakowskim, lubelskim, poznańskim i wrocławskim (Dziennik Ustaw z 1957 r. nr 59 poz. 317)
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z 22 czerwca 1960 r. w sprawie zmiany granic miasta Jaworzna i osiedla Jeleń w powiecie chrzanowskim, województwie krakowskim (Dziennik Ustaw z 1960 r. nr 31 poz. 172)
- ↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast (Dziennik Ustaw z 1972 r. nr 50 poz. 327)
- ↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 25 stycznia 1977 r. w sprawie zniesienia niektórych miast w województwie katowickim (Dziennik Ustaw z 1977 r. nr 3 poz. 13)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z 25 stycznia 1977 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwie katowickim (Dziennik Ustaw z 1977 r. nr 3 poz. 15)
- ↑ Franciszek Rusek. Pamięci ks. prałata Franciszka Dźwigońskiego. „Wiadomości”. s. 8-9. ISSN 1507-6105.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona internetowa Jaworzna
- Oficjalna strona Ochotniczej Straży Pożarnej Jaworzno Jeleń. osp-jelen.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-06)].
- Jeleń 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 554.
