Koszykarz krótkodzioby
| Asthenes baeri[1] | |||
| (von Berlepsch, 1906) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
koszykarz krótkodzioby | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Koszykarz krótkodzioby[4] (Asthenes baeri) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Inaczej niż większość gatunków z rodzaju Asthenes, które kojarzone są z Andami, koszykarz krótkodzioby zamieszkuje raczej nizinne tereny. Występuje w południowej i środkowej części Ameryki Południowej w Argentynie, Boliwii, Brazylii i Paragwaju. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern).
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał niemiecki ornitolog Hans von Berlepsch w 1906 roku na łamach „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. Autor nadał ptakowi nazwę Siptornis baeri, a jako miejsce typowe podał Cosquín w Argentynie[2][5]. Badania molekularne opublikowane w 2011 roku wykazały, że koszykarz krótkodzioby jest najbliżej spokrewniony z koszykarzem białobrzuchym Asthenes dorbignyi[6]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny i BirdLife International wyróżniają trzy podgatunki Asthenes baeri[7][8][9][10]:
- A. b. baeri (Berlepsch, 1906)
- A. b. chacoensis Brodkorb, 1938
- A. b. neiffi (Contreras, 1980)
Natomiast The Clements Checklist of Birds of the World i serwis Birds of the World nie uznają A. b. neiffi za odrębny podgatunek i łączą go z A. b. chacoensis[11].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Asthenes: gr. ασθενης asthenes „nieistotny, mało znaczący”, od negatywnego przedrostka α- a-; σθενος sthenos „siła, moc”[12].
- baeri: Gustav Adolf Baer (1838–1918) – szwajcarski kolekcjoner w Peru, Chile i Brazylii[13].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Mały ptak o brązowych lub szarobrązowych tęczówkach. Dziób prosty, cienki i najkrótszy wśród Asthenes, żuchwa od szarej do różowoszarej, górna szczęka od czarnej do ciemnoszarej lub ciemnobrązowej. Nogi i stopy od szarych do brązowoszarych. Podgatunek nominatywny ma szarobrązową matową twarz, dosyć szeroki szary pasek brwiowy, który za uszami zakrzywia się w kształcie litery U i łączy z szarą szyją. Okolice uszu szarobrązowe. Góra głowy matowa szarobrązowa. Górne części ciała brązowe, z tym że grzbiet bardziej szary niż kuper i pokrywy skrzydeł. Lotki z jaśniejszymi szarymi obramowaniami. Ogon stopniowany. Dwie pary centralnych sterówek ciemnobrązowe, pozostałe rude z matowym odcieniem. Dolne części ciała jaśniejsze blade matowoszare, boki i pokrywy podogonowe bladorude. Wyróżnia się jedynie gardło z dosyć wyraźną pomarańczowo-płową plamą. Nie występuje dymorfizm płciowy. Długość ciała 14–18 cm, masa ciała 10–18 g[11].
Podgatunek A. b. chacoensis jest podobny do nominatywnego z nieznacznie jaśniejszym ubarwieniem i bielszym paskiem brwiowym. A. b. neiffi jest znacznie większy od obu pozostałych podgatunków[11].
Wymiary szczegółowe[14]:
| Samiec | Samica | |
|---|---|---|
| Długość skrzydła (mm) | 57–68 | 58–65 |
| Długość ogona (mm) | 60–68 | 60–67 |
| Długość dzioba (mm) | 13–16 | 13–15,5 |
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Poszczególne podgatunki koszykarza krótkodziobego występują[7][11]:
- A. b. baeri – od południowej Boliwii i zachodniego Paragwaju do południowo-wschodniej Brazylii, zachodniego Urugwaju i środkowej Argentyny,
- A. b. chacoensis – w południowo-środkowej Boliwii i północno-zachodnim Paragwaju.
- A. b. neiffi – w zachodniej Argentynie.
Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 1,98 mln km². Występuje zazwyczaj w zakresie wysokości do 1300 m n.p.m.[15]
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Jego głównym habitatem są suche zarośla nizinne, zarośla i lasy Chaco oraz lasy ekoregionu Low Monte (NT0802)[11]. Długość pokolenia jest określona na 3,8 roku[15]. Ptak ten występuje pojedynczo lub w parach. Nie ma dokładnych informacji o diecie tego gatunku, zaobserwowano, że zjada mrówki, prostoskrzydłe, chrząszcze, skorki i błonkoskrzydłe. Pokarm podejmuje z gałęzi i gałązek niskiej roślinności, a czasami podejmuje go z ziemi[11].
Rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Sezon lęgowy koszykarza krótkodziobego przypada na okres wiosny i lata, jaja składane są w okresie od października do stycznia. Gniazda buduje w rozwidleniu gałęzi krzewów lub niskich drzew na wysokości 1,5–3 m nad poziomem ziemi. Gniazdo w kształcie zamkniętej elipsy o wymiarach 24–35 cm w pionie na 15–20 cm w poziomie. Zbudowane jest z kolczastych gałązek z otworem wejściowym w górnej części. Wewnątrz znajduje się komora lęgowa o średnicy około 10 cm. Gniazdo wyścielone jest piórami, drobnymi gałązkami, włosiem, a czasami też płatkami kwiatów, mchami i porostami. W lęgu zazwyczaj 3 jaja, chociaż czasami obserwowano 4, a nawet 5. Okres inkubacji 14–15,5 dnia. Pisklęta przebywają w gnieździe przez 2 tygodnie[11].
Status
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN koszykarz krótkodzioby jest uznawany za gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)[3]. Wielkość populacji nie jest oszacowana, a gatunek ten opisywany jest jako dosyć pospolity. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie spadkowy z powodu degradacji naturalnego habitatu[15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Asthenes baeri, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Denis Lepage, Short-billed Canastero Asthenes baeri [online], Avibase [dostęp 2024-10-19] (ang.).
- ↑ a b Asthenes baeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: FURNARIIDAE Gray,GR, 1840 - GARNCARZOWATE - HORNEROS, FOLIAGE-GLEANERS AND SPINETAILS (Wersja: 2023-12-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-10-19].
- ↑ Hans von Berlepsch, On seven new Neotropical birds, „Bulletin of the British Ornithologists' Club”, 16, 1906, s. 99 (ang.).
- ↑ Derryberry i inni, Lineage diversification and morphological evolution in a large-scale continental radiation: the Neotropical ovenbirds and woodcreepers (Aves: Furnariidae), „Evolution”, 65, 2011, s. 2973–2986, DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01374.x.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-10-19]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, PASSERIFORMES FURNARIIDAE (incl. DENDROCOLAPTIDAE), Wersja 10.008 (2022.03.02) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-10-19] (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-10-19].
- ↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 8: Broadbills to Tapaculos. Barcelona: Lynx Edicions, 2003, s. 194. ISBN 978-84-87334-50-4. (ang.).
- ↑ a b c d e f g J.V. Remsen, Jr.: Short-billed Canastero Asthenes baeri, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-10-19]. (ang.).
- ↑ Asthenes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-10-05] (ang.).
- ↑ baeri, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-10-19] (ang.).
- ↑ C. Vaurie, Taxonomy and geographical distribution of the Furnariidae (Aves, Passeriformes), „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 166, 1980, s. 170.
- ↑ a b c Species factsheet: Short-striped Canastero Asthenes baeri [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-10-19] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].