Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny

Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny

Pobóg z polem czerwonym, herb Konaszewiczów
Data i miejsce urodzenia	1570 Kulczyce
Data i miejsce śmierci	20 kwietnia 1622 Kijów

Petro (Piotr) Konaszewicz, znany jako Konaszewicz-Sahajdaczny, ukr. Петро Конашевич-Сагайдачний (Petro Konaszewycz-Sahajdacznyj) herbu Pobóg (ur. 1570 w Kulczycach, zm. 20 kwietnia 1622 w Kijowie) – hetman kozaków rejestrowych.

Jeden z najwybitniejszych wodzów kozackich w XVII wieku. Jego wojska wsławiły się w bitwie pod Chocimiem w 1621. Konaszewicz wielokrotnie występował w obronie Rzeczypospolitej przed wojskami moskiewskimi i tureckimi.

Życiorys

Urodził się prawdopodobnie w 1570, we wsi Kulczyce koło Sambora w ziemi przemyskiej. Kształcił się w Akademii Ostrogskiej w Ostrogu, po czym pracował jako nauczyciel domowy w Kijowie. Następnie uszedł na Sicz Zaporoską, gdzie dzięki wykształceniu i energii zdobył wkrótce jedną z czołowych pozycji wśród starszyzny kozackiej. Organizował i uczestniczył w wielu wyprawach Kozaków na Morze Czarne na łodziach czajkach, które m.in. złupiły tureckie porty: Warnę, Oczaków, Synopę i przedmieścia Stambułu.

Według niektórych historyków, w 1606 został hetmanem wojska zaporoskiego. Prowadził politykę współpracy wobec Korony, chcąc zwiększyć znaczenie kozactwa na Ukrainie i rozszerzyć rejestr kozacki. Osobiście zaprzyjaźniony z królewiczem Władysławem IV Wazą, późniejszym królem Polski. Podczas wojny polsko-rosyjskiej 1609–1618, w 1613 dowodził wyprawą kozacką na Moskwę (wojska dotarły pod Kaługę). Po zawarciu ugody z Rosją, w 1613 dowodził także kolejną wyprawą morską na Morze Czarne, do brzegów Krymu. Podczas kolejnej wielkiej wyprawy w 1616 Kozacy w liczbie 7,5 tysiąca na 150 czajkach zwyciężyli turecką eskadrę pod Oczakowem i zdobyli twierdzę w Kaffie, uwalniając dużą liczbę chrześcijańskich niewolników.

W 1618, podczas kolejnej wojny polsko-rosyjskiej (moskiewskiej), Sahajdaczny dowodził 20-tysięczną armią kozacką, która pustoszyła ziemie rosyjskie dochodząc do Moskwy i łącząc się tam z siłami głównymi królewicza Władysława IV. Mimo to, Polska była przeciwna wzmacnianiu kozaczyzny, z racji zagrożenia wyprawami odwetowymi ze strony Chanatu, Turcji i Rosji, w rezultacie w 1619 starszyzna kozacka i Sahajdaczny podpisali ugodę w Rastawicy o zmniejszeniu rejestru kozackiego do 3 tysięcy, zaprzestania wypraw czarnomorskich i podporządkowaniu starszyzny królowi.

Było jednak za późno i armia turecko-tatarska w odwecie za kozackie najazdy ruszyła na Rzeczpospolitą.

We wrześniu 1621, po obietnicy przeniesienia walk na terytorium mołdawskie, Sahajdaczny dołączył z 30-tysięcznym korpusem Kozaków do sił polskich pod Chocimiem. Kozacy zatoczyli potężny obóz obronny i przez cały okres walk trzymali lewe skrzydło sił Rzeczypospolitej, dając ogromny wkład w zwycięstwo. Jednakże Sahajdaczny po powrocie do Kijowa zmarł 20 kwietnia 1622 na skutek odniesionych pod Chocimiem ran. Pochowany został w klasztorze w Kijowie.

Kasjan Sakowicz poświęcił mu poemat Wirszy na żalisnyj pohreb szlachetnoho rycaria Petra Konaszewicza Sahajdacznoho, w którym pisał:

... Dla witczyzny kozaki – twerda oborona,

Wid Tatar i wid Turkiw nadijna zasłona.

Ałe ja do was mowu swoju powertaju,

Sławne rycarstwo, wsim pro take nahadaju:

Szczob u wiri swiatij wy neruszno trwały,

Korolju pylnu wirnist’ swoju zachowały,

Bo za neji wam wolnist’ buła Panom dana:

Je Korol, a krim nioho – ne majete pana.

Wid usjakich podatkiw, sudiw uwilniłys’,

I zasłuhamy hidno usi umicniłys’.

Za wełyki klejnody swobodu trymajte

I zasłuhamy bilsze jiji umicniajte.

Jego imię nosiła fregata „Hetman Sahajdaczny”, będąca okrętem flagowym sił morskich Ukrainy, zatopiona 3 marca 2022 podczas agresji Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy (zatopili ją sami Ukraińcy, aby nie wpadła w ręce wroga).

Uchwałą Rady Miasta Krakowa z 6 lipca 2022 roku obszar przy skrzyżowaniu ulicy Jasnogórskiej i Stawowej (Prądnik Biały) otrzymał nazwę „Rondo Hetmana Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego”.

Galeria

• 
  Ukraińska hrywna z wizerunkiem Piotra Konaszewicza

Zobacz też

• Hiob (Borecki)

Bibliografia

• Andrzej Adam Majewski: Moskwa 1617-1618. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2006, seria: Historyczne bitwy.
• Leszek Podhorodecki: Chocim 1621. Warszawa: MON, 1988, seria: Historyczne bitwy.
• Piotr Sahajdaczny. [w:] Szymon Starowolski: Wojownicy sarmaccy. Warszawa: MON, 1978, (wyd. I), s. 274.

Literatura dodatkowa

• Sachajdaczny. „Lwowianin Przeznaczony Krajowym i Zagranicznym Wiadomościom”. 2, s. 29–39, 1840.