Przejdź do zawartości

Świerzbnica leśna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Świerzbnica leśna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

szczeciowce

Rodzina

przewiertniowate

Rodzaj

świerzbnica

Gatunek

świerzbnica leśna

Nazwa systematyczna
Knautia dipsacifolia Kreutzer
Anthochronologion: 125, 223 (1840)[3]
Synonimy
  • Knautia arvensis subsp. dipsacifolia (Host) Rouy
  • Knautia sylvatica var. dipsacifolia (Host) Briq.
  • Scabiosa dipsacifolia Host
  • Scabiosa sylvatica subsp. dipsacifolia (Kreutzer) Čelak.[3]

Świerzbnica leśna (Knautia dipsacifolia Kreutzer) – gatunek rośliny z rodziny przewiertniowatych. Występuje w środkowej i południowej Europie na obszarze od Hiszpanii po Ukrainę sięgając o Niemcy i Polskę na północ oraz Włochy, Albanię i Rumunię na południu[3]. W Polsce rośnie w Karpatach od Pienin na wschód, poza tym na rozproszonych, pojedynczych stanowiskach na niżu sięgając na północy po okolice Łodzi i Warszawy[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kwiatostan
Owoce
Liście
Pokrój
Roślina zielna osiągająca 30–80 cm wysokości, rzadziej do 150 cm. Łodyga w dolnej części pokryta jest odstającymi szczecinkami bez włosków zakrzywionych w dół[5].
Liście
Zwykle niepodzielone, całobrzegie lub karbowane, jajowate do lancetowatych, o długości do 15, rzadziej 20 cm i szerokości od 2 do 6 cm. Najszersze w dolnej połowie lub w połowie, żywozielone i lśniące. Dolne liście zwężone są w szeroki ogonek, górne liście są siedzące[5].
Kwiaty
Zebrane w koszyczki, które na pędzie rozwijają się w liczbie od 1 do 3 i mają 2–4 cm średnicy. Kwiatostan wsparty jest listkami okrywy, które zwykle są krótsze, rzadziej dłuższe od kwiatów. Listki te są jajowato lancetowate i owłosione, zwłaszcza na brzegu. Korony kwiatów purpurowofioletowe[5][6].
Owoce
Pozorneniełupki zrośnięte z kielichem i kieliszkiem, mają podługowaty kształt i osiągają ok. 6 mm długości oraz 2,5 mm szerokości. Są owłosione[6].
Gatunki podobne
Świerzbnica polna Knautia arvensis ma liście pierzastosieczne, szarozielone i gęsto owłosione; w dole łodygi ma włoski w dół zakrzywione. Rośliny z rodzaju driakiew Scabiosa mają korony 5-łatkowe i głęboko wcinane liście. Czarcikęs łąkowy Succisa pratensis i czarcikęsik Kluka Succisella inflexa mają liście całobrzegie, ale kwiatostany bardziej kulistawe (silniej wysklepione i bez powiększonych kwiatów na brzegu koszyczka)[5].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Rośnie w murawach i zaroślach. Kwitnie od czerwca do września[5].

Zmienność

[edytuj | edytuj kod]

W obrębie gatunku wyróżnia się 7 podgatunków[3]:

  • Knautia dipsacifolia subsp. catalaunica (Sennen ex Szabó) O.Bolòs & Vigo
  • Knautia dipsacifolia subsp. dipsacifolia
  • Knautia dipsacifolia subsp. gracilis (Szabó) Ehrend.
  • Knautia dipsacifolia subsp. lancifolia (Heuff.) Ehrend.
  • Knautia dipsacifolia subsp. pocutica (Szabó) Ehrend.
  • Knautia dipsacifolia subsp. sixtina (Briq.) Ehrend.
  • Knautia dipsacifolia subsp. turocensis (Borbás) Jáv. ex Kiss

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2024-06-18] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-06-18] (ang.).
  3. a b c d Knautia dipsacifolia Kreutzer, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-18].
  4. Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 317. ISBN 83-915161-1-3.
  5. a b c d e Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 445-447. ISBN 83-0114342-8.
  6. a b Adam Jasiewicz, Rodzina:Dipsacaceae, Szczeciowate, [w:] Bogumił Pawłowski, Adam Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XIII, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 25-26.