Dwór obronny

Dwór obronny – obiekt o cechach mieszkalnych i obronnych, łączący cechy wieży mieszkalnej, rezydencji typu motte, dworu na kopcu i zamku. Nazywany często zameczkiem lub mylnie szlachecką fortalicją.

Obiekty tego typu są często mylone z zamkami, ale także mylnie nazywane w przewodnikach są lamusami, spichlerzami czy stodołami. Istnieją też różne rodzaje dworów obronnych: renesansowa rezydencja nazywana kamienicą, zredukowana forma wieżowa (lamus) oraz kasztel (łac. castellum).

Podstawowe cechy wyróżniające dwory obronne to:

kilkukondygnacyjny budynek murowany, co najmniej składający się z piwnicy i piętra, zbudowany na planie prostokąta lub kwadratu i pozbawiony dziedzińca;
wysoki, czterospadowy dach, czasem otoczony attyką (np. Szymbark, Frydman);
grube mury, często przekraczające metr grubości, czasem podparte przyporami;
na parterze budynku znajdują się małe okienka i strzelnice kluczowe, okna i drzwi posiadają kamienne obramowania (czasem wejście prowadzi przez portal);
wieże lub wieżyczki, często w narożach bryły budynku (np. Żuków), ale niekoniecznie;
sklepienia kolebkowe w dolnych kondygnacjach;
sala reprezentacyjna na piętrze, często posiadająca zdobiony belkowy strop drewniany.

Budynki tego typu wznoszone głównie były w okresie XIV–XVI wieku i zazwyczaj jako siedziby bogatszych rodów rycerskich. Utraciły swoje znaczenie wraz z rozwojem artylerii, a w związku z trudnościami z ogrzewaniem tak grubych murów, ich właściciele z czasem przenieśli się do wygodniejszych dworów i pałaców.

Bibliografia

Szymon Wrzesiński, "Zapomniane miejsca powiatu lwóweckiego. Zamki, dwory i pałace", Lwówek Śląski 2004.
Leszek Kajzer, "Archeologiczny rodowód dworu", Łódź 1988.
Teresa Jakimowicz, "Dwór murowany w Polsce w XVI wieku", Warszawa-Poznań 1979.
Juliusz Marszałek, "Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach", Warszawa 1993.
S. Kołodziejski, "Średniowieczne rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego", Kraków 1994.
A. Nierychlewska, "Budownictwo obronne powiatu radomskiego w okresie od XIII do XVIII wieku", Radom 2002.

Linki zewnętrzne