Józef Paulin Zduńczyk

Grób Józefa Zduńczyka – Górka Powstańców Styczniowych

Józef Paulin Zduńczyk (ur. 20 marca 1832 w Walochach, powiat zambrowski, zm. 1921 we Lwowie), oficer, pułkownik, uczestnik i weteran powstania styczniowego, naczelnik wojskowy trzech powiatów województwa płockiego.

Życiorys

Urodził się jako jedenaste, ostatnie dziecko Jana Zduńczyka, zarządcy folwarku Walochy, uczestnika powstania listopadowego oraz Anny z Szywiertów. W 1842 roku, w wieku dziesięciu lat, jako syn powstańca, został wcielony do korpusu kadetów, a następnie skończył szkołę oficerska w Petersburgu. W 1849 roku wstąpił jako ochotnik do wojska rosyjskiego do korpusu grenadierów i brał udział w wojnie węgierskiej 1848/49. W 1853-1856 brał udział w wojnie krymskiej (sebastopolskiej) w stopniu porucznika grenadierów. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych wstąpił do zorganizowanego przez Zygmunta Sierakowskiego Koła Oficerów Polskich w Petersburgu.

Działalność w Powstaniu Styczniowym

W 1863 roku przeszedł do szeregów powstańczych i służył w oddziale Jakuba Jasińskiego. 3 czerwca 1863, jako dowódca kosynierów, pod naczelnikiem Broniewskim, stoczył bitwę pod Nagoszewem. 12 sierpnia 1863, jako dowódca batalionu stoczył bitwę pod Magnuszewem, w której został ranny w lewą stopę. W bitwie tej poległ bohaterską śmiercią „rozniesiony formalnie na kozackich pikach” jego brat mjr. Adolf Zduńczyk, jeden z najstarszych i najdzielniejszych oficerów Jasińskiego. Po bitwie Józef Zduńczyk otrzymał rozkaz od Rządu Narodowego do zorganizowania rozbitego pod Magnuszewem oddziału, którego późniejsze dowództwo objął kpt. rosyjski Walenty Lasocki (alias Dubois), a on sam został szefem sztabu. 12 listopada 1863 stoczył bitwę pod Porębą, w której objął dowództwo oddziału po Lasockim. W bitwie ranny został lekarz oddziału chorąży Chłopicki. Następnie objął po Aleksandrze Grzymale dowództwo nad 100-osobowym oddziałem konnym w łomżyńskim, gdzie stoczył udaną potyczkę pod Zambrowem z sotnią Kozaków. W marcu 1864 otrzymał nominację od Rządu Narodowego na pułkownika i namiestnika wojennego trzech wschodnich powiatów woj. płockiego. Walczył również pod Drążdżewem, Zbrzeźnicą, Rząśnikiem, Łączką, Gostkowem i pod Żelazną na Puszczy Myszynieckiej.

Emigracja

Okres wojny niemiecko-francuskiej spędził w Paryżu. W 1871 r. Józef Zduńczyk walczył w szeregach Komuny Paryskiej pod dowództwem Jarosława Dąbrowskiego. Po upadku Komuny Paryskiej emigrował do Szwajcarii, a następnie do ówczesnej Wschodniej Galicji, gdzie przez długie lata pracował jako ekonom w majątku Bogdanów w Kędzierzawce w powiecie Kamionka Strumiłłowa.

W Paryżu, 12 października 1867, poślubił Michalinę Wandel, z którą miał trzech synów: Józefa, Adolfa oraz Bronisława.

Zmarł w 1921 roku w wieku 90 lat we Lwowie. Jako weteran, pułkownik Powstania Styczniowego został pochowany z należnymi honorami na cmentarzu Łyczakowskim na Górce Powstańców Styczniowych.

Bibliografia

Zbigniew Chądzyński, Wspomnienia Powstańca z lat 1861–1863, Warszawa, 1963, s. 123, 150, 168, 189
Stanisław Sławomir Nicieja, Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986, Ossolineum, 1989
Prasa tajna z lat 1861–1864, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1966
Stanisław Zieliński, Bitwy i potyczki 1863-1864, s. 236, Muzeum Narodowe, 1913
Józef Zduńczyk, Pod Magnuszewem i Porębą, „Kronika Powszechna”, Lwów 1913, t. IV nr 5, s. 80–81
Józef Białynia Chołdecki, Księga pamiątkowa opracowana staraniem komitetu obywatelskiego w czterdziesta rocznicę powstania 1863/1864
W. Leśniakowski, Za naszą wolność i waszą (Saga wojenna Zduńczyków), „5 Rzek” 1959, nr 1, s. 10–12
Zygmunt Kolumna,Pamiątka dla Rodzin Polskich cz. I i II, Kraków 1867-68
Mieczysław Bartniczak, Bitwa pod Nagoszewem 3 czerwca 1863 r., „Rocznik Mazowiecki”, T. 4, 1972, s. 211–212
Rajmund Kuliński, Pokolenie szlachetnego zapału, „Wiraże” 1973, nr 18(847), s. 10–11