Klasyfikacja dwukropkowa
Klasyfikacja Dwukropkowa (KD, ang. Colon Classification, CC) – klasyfikacja piśmiennictwa opracowana przez Shiyali Ramamritę Ranganathana, wykładowcę matematyki na Uniwersytecie w Madrasie (później profesora katedry księgoznawstwa w Delhi), któremu w 1924 r. powierzono zadanie reorganizacji zbiorów biblioteki tej uczelni. Pierwsza wersja KD została opublikowana w 1933 r. Nazwa tej klasyfikacji pochodzi od dwukropka, będącego jedynym elementem łączącym symbole w pierwszej wersji klasyfikacji[1][2]. KD jest pierwszą klasyfikacją fasetową (o strukturze polihierarchicznej), która stała się wzorem dla współcześnie najbardziej rozpowszechnionego modelu hierarchicznej organizacji słownictwa wykorzystywanego do wyszukiwania informacji[3]. Klasy szczegółowe (tzw. izolaty, czyli pojęcia składające się na tematy dokumentów) zorganizowane są w niej wg dwóch kryteriów: przynależności do określonej dziedziny lub dyscypliny (podział dyscyplinarny) i przynależności do określonej kategorii pojęciowej (podział kategorialny).
Działy
[edytuj | edytuj kod]Podział dyscyplinarny KD w kolejnych jej wersjach był rozbudowywany. W pierwszej wersji klasyfikacji obejmował 33 klasy główne, w drugiej, wydanej w latach 50. XX w. składał się z 42 działów, W ostatnim, siódmym wydaniu tablic KD z 1987 r. schemat podziału dyscyplinarnego klasyfikacji został rozbudowany do 108 tzw. klas podstawowych i 10 tzw. klas uogólnionych[4][5]. Klasy podziału dyscyplinarnego ułożone są według ewolucyjnej koncepcji wiedzy, od nauk przyrodniczych począwszy, a skończywszy na naukach społecznych[6] i oznaczone cyframi arabskimi, literami alfabetu łacińskiego oraz wybranymi literami alfabetu greckiego. Schemat działów głównych w ostatniej wersji tablic KD obejmował następujące klasy[7][8]:
a Bibliografia
k Encyklopedie ogólne
m Czasopisma ogólne
p Materiały konferencyjne
w Biografie
z Generalia
1 Wiedza ogólnie
2 Bibliotekoznawstwo
3 Księgoznawstwo
4 Komunikacja masowa (Medioznawstwo)
8 Zarządzanie
A Nauki ścisłe i przyrodnicze
B Matematyka
C Fizyka
D Nauki techniczne
E Chemia
F Technologia chemiczna
G Biologia
H Geologia
I Botanika
J Nauki rolnicze
K Zoologia
L Medycyna
M Nauki stosowane
Δ Spirytualizm i mistycyzm
N Sztuka
O Literatura
P Język
Q Religia
R Filozofia
S Psychologia
T Edukacja
U Geografia
V Historia
W Nauki polityczne
X Ekonomia
Y Socjologia
Z Prawo
B*Z Nauki matematyczne i fizyczne
G*Z Nauki o życiu
K*Z Nauki o zwierzętach
L*Z Nauki medyczne
MZ*Z Humanistyka i nauki społeczne
MZ*ZZ Humanistyka
S*Z Nauki behawioralne
T*Z Nauki społeczne
Kategorie i fasety
[edytuj | edytuj kod]Podział kategorialny w KD obejmuje pięć tzw. kategorii podstawowych (ang. Fundamental Categories):
- P – Personality (Indywiduum): kategoria oznaczająca pojęcia posiadające cechy indywidualne, tj. obiekty i ich części, oznaczana przecinkiem (,)
- M – Matter (Materia): kategoria materiału i własności, oznaczana średnikiem (;)
- E – Energy (Energia): kategoria procesów i działań, oznaczana dwukropkiem (:)
- S – Space (Przestrzeń): kategoria miejsca, lokalizacji przestrzennej, oznaczana kropką (.)
- T – Time (Czas): kategoria czasu, lokalizacji chronologicznej, oznaczana apostrofem (')
Izolaty należące do tej samej kategorii wyodrębnionej w ramach tej samej klasy dziedzinowej tworzą tzw. fasety (podkategorie), np. w klasie D (Nauki techniczne) w kategorii P (Indywiduum) wyodrębniona jest faseta 5 Transport - pojazdy, obejmująca pojęcia odpowiadające różnym typom pojazdów poruszających się w różnych środowiskach, np. 51 Pojazdy lądowe, 5153 Wagony kolejowe, 52 Pojazdy wodne, 521 Łodzie, 523 Statki parowe[9].
Klasyfikacja Dwukropkowa wymaga od opracowującego szczegółowej analizy treści dokumentów, tzw. analizy fasetowo-fazowej[10]. Technika tworzenia symboli powoduje, że KD jest bardziej skomplikowana od innych klasyfikacji. Poza bibliotekami indyjskimi, korzystają z tej klasyfikacji niektóre orientalistyczne biblioteki angielskie. Po śmierci twórcy rozwojem KD zajmuje się Ośrodek Badań i Szkolenia w zakresie Dokumentacji (Documentation Research and Training Center) w Bangalore[11][12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Barbara Sosińska-Kalata, Klasyfikacja: struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych., 2002.
- ↑ Vanda Broughton, Essential Classification, 2004.
- ↑ Bibliotekarstwo. Pod red. A. Tokarskiej, 2013.
- ↑ M.P. Satija, Colon Classification (7th Edition). A Practical Introduction, New Dehli: Ess Ess Publications, 1989.
- ↑ Colon Classification, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-04-22] (ang.).
- ↑ Barbara Sosińska-Kalata, Klasyfikacja: struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych., 2002.
- ↑ S.R. Ranganathan, Colon Classification. Sixth Edition, wyd. reprint 2006, Bangalore: Sarada Ranganathan Endowment for Library Science, 1960.
- ↑ M.P. Satija, Colon Classification (7th Edition). A Practical Instruction, New Delhi: Ess Ess Publication, 1989.
- ↑ S.R. Ranganathan, Colon Classification Sixth Edition, wyd. Reprint 2006, Bangalore: Sarada Ranganathan Endowment for Library Science, 1960.
- ↑ M.P. Satija, Colon Classification (7t Edition). A Practical Introduction, 1989.
- ↑ O. Ungurian, Teoria i praktyka klasyfikacji fasetowej S.R. Ranganathana, 1975.
- ↑ B. Sosińska-Kalata, Klasyfikacja: struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych, 2002.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bibliotekarstwo, red. A Tokarska. Warszawa: SBP, 2013.
- V. Broughton, Essential Classification, London: Facet 2004.
- Colon Classification, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-07] (ang.).
- S. R. Ranganathan, Colon Classification. Sixth Edition. Bangalore: Sarada Ranganathan Endowment for Library Science 1960 [reprint, Ess Ess Publishing 2006].
- M. P. Satija, Colon Classification (7th Edition). A Practical Introduction. New Delhi: Ess Ess Publications 1989.
- B. Sosińska-Kalata, Klasyfikacja. Struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych, Warszawa: Wydaw. SBP, 2002.
- O. Ungurian, Teoria i praktyka klasyfikacji fasetowej S.R. Ranganathana, Warszawa: CIINTE, 1975.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Colon Classification, Encyclopedia of Knowledge Organization http://www.isko.org/cyclo/colon_classification#4.3.2
- Colon Classification at ISKO Italia http://www.iskoi.org/doc/colon.htm#D