Operacja lubańska
| II wojna światowa, front wschodni, część obrony Leningradu | |||
| |||
| Czas |
7 stycznia – 30 kwietnia 1942 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
przeciwdziałanie sił sowieckich niemieckim próbom okrążenia Leningradu | ||
| Wynik |
zwycięstwo Niemców | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Operacja lubańska (oficjalnie lubańska operacja ofensywna, ros. Любанская наступательная операция) – operacja ofensywna Armii Czerwonej w północnej części frontu wschodniego II wojny światowej, przeprowadzona przez oddziały Frontu Leningradzkiego gen. Michaiła Chozina i Frontu Wołchowskiego gen. Kiriłła Mierieckowa z zamiarem przełamania blokady Leningradu pomiędzy 7 stycznia, a 30 kwietnia 1942 r.
Zamysłem operacji było otoczenie i zniszczenie zgrupowania sił Wehrmachtu w okolicach Lubania i Czudowa uderzeniem wojsk Frontu Wołchowskiego we współdziałaniu z siłami 54 Armii Frontu Leningradzkiego z przyczółka za rzeką Wołchow, a następnie wyjście na tyły wojsk niemieckich, które blokowały Leningrad od południa[1].
Operacja lubańska rozpoczęła się 7 stycznia 1942 r. jako jedna z radzieckich kontrofensyw zimy 1941–1942 od sforsowania Wołchowa przez siły Frontu Wołchowskiego w nowych miejscach i poszerzenia już istniejących przyczółków na zachodnim brzegu rzeki. Tymczasem wspierająca je 54 Armia rozpoczęła swoją ofensywę już trzy dni wcześniej, 4 stycznia. Dlatego jej oddziały płynnie przeszły z operacji tichwińskiej do lubańskiej bez żadnego przegrupowania[2].
Pierwsze uderzenie okazało się kompletnym fiaskiem, a głównym czynnikiem, który do tego doprowadził, było chaotyczne planowanie i zarządzanie przebiegiem działań. 59 Armia i 2 Armia Uderzeniowa Frontu Wołchowskiego, które miały przełamać silną obronę Wehrmachtu, były jeszcze w drodze do miejsca koncentracji, gdy rozpoczęła się ofensywa. Żołnierzom brakowało broni automatycznej, środków transportu, łączności i żywności. Podczas operacji na jedno działo przypadały tylko trzy pociski artyleryjskie. Personel nowo sformowanych jednostek przybył na front prawie bez przeszkolenia, były problemy nawet z przydziałem broni osobistej[1].
Brak jednolitego dowodzenia doprowadził do sporów i wzajemnej wrogości pomiędzy dowódcami obu frontów – Chozinem i Mierieckowem – a interakcja na różnych szczeblach dowodzenia nie istniała. Żołnierze wchodzili do bitwy z marszu, gdy tylko przybywali na front. Ofensywa okazała się falstartem i 10 stycznia została na trzy dni zawieszona rozkazem Stawki[1].
13 stycznia 1942 r. wojska Frontu Wołchowskiego, po utworzeniu grup uderzeniowych na obszarach wybranych do przełamania frontu, wznowiły ofensywę. Główne uderzenie zostało wytoczone przez 2 Armię Uderzeniową na kierunku lubańskim, z flanek wsparły ją 59 i 52 Armia. Ofensywa została przeprowadzona w trudnych warunkach zalesionego i podmokłego terenu, w warunkach terenowych, w głębokim śniegu. Żołnierze zostali pozbawieni swobody manewru, podaż była trudna. Wróg stawiał silny opór. Jednostki 2 Armii Uderzeniowej, rozwijające ofensywę, pod koniec stycznia przesunęły się wąskim klinem na 70-75 km i głębokim manewrem otoczyły lubańsko-czudowskie zgrupowanie nieprzyjaciela z południowego zachodu. Jednak wojska radzieckie nie zdołały rozwinąć natarcia i domknąć pierścień okrążenia wroga[1].
19 marca 1942 r., koncentrując świeże siły na flankach 2 Armii Uderzeniowej, wojska niemieckie zdołały odciąć ją od reszty frontu. 27 marca kosztem ciężkich strat żołnierze 52 i 59 Armii wybili 3-5 kilometrowy korytarz, łączący 2 Armię Uderzeniową z resztą sił radzieckich, ale sytuacja armii pozostawała bardzo trudna. Dostawy, komunikacja i dowodzenie zostały poważnie zakłócone. Operacja została już przegrana i Własow nalegał jedynie na uratowanie jego armii, prosząc o zgodę na wycofanie się, ale Stawka, pomimo tragicznej sytuacji, nadal nalegała na kontynuowanie ofensywy.
Dopiero 30 kwietnia ofensywa na Lubań została ostatecznie zatrzymana. Jednak 2 Armia Uderzeniowa do lata toczyła ciężkie walki obronne, utrzymując zdobyty występ i dopiero pod koniec maja jej resztkom nakazano odwrót[1].
Według różnych źródeł od 6 do 16 tysięcy osób udało się uciec z kotła w niewielkich grupach. 14 do 20 tysięcy osób zmarło i zaginęło podczas przebijania się. 2 Armia Uderzeniowa została prawie całkowicie unicestwiona, a jej dowódca, gen. Andriej Własow dostał się do niemieckiej niewoli. Doświadczenia z fatalnie przeprowadzonej operacji lubańskiej miały wpływ na jego późniejszą postawę w niewoli, w tym na decyzję o stanięciu na czele kolaboracyjnej Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej, która walczyła później u boku Niemców w walce z Armią Czerwoną[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e ЛЮБАНСКАЯ ОПЕРАЦИЯ. Советская военная энциклопедия. [dostęp 2020-06-02]. (ros.).
- ↑ Любанская наступательная операция. ГМЗ «Павловск», 21.01.2010. [dostęp 2020-06-02].
- ↑ Michał Elmerych: Andriej Własow: Zdrajca czy zdradzony?. Focus, 20.06.2012. [dostęp 2020-06-02].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Б.И. Гаврилов: Через «Долину смерти». Подвиг и трагедия воинов Волховского фронта. Январь-июнь 1942 г.. T. Т. 1. Воспоминания и материалы. Москва: Институт российской истории РАН, 2002. (ros.).
- Б.И. Гаврилов: «Долина смерти». Трагедия и подвиг 2-й ударной армии. Москва: Институт российской истории РАН, 1999. ISBN 5-8055-0057-4. (ros.).
- С.С. Гагарин: Мясной Бор. (ros.).
- И. И. Анатольевна (составитель): Трагедия Мясного Бора. Сборник воспоминаний участников и очевидцев Любанской операции]. (ros.).
- Georg Gundlach: Wolchow-Kesselschlacht der 291. Infanterie-Division (Bildband). Bingen am Rhein: Eigenverlag Georg Gundlach, 1995. (niem.).