Pojezierze Chełmińskie
| |
| |
| Prowincja | |
|---|---|
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion |
Pojezierze Chełmińskie |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
|
Pojezierze Chełmińskie (315.11) – mezoregion fizycznogeograficzny w środkowo-północnej Polsce, stanowiący zachodnią część Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Pojezierze Chełmińskie graniczy[1]:
- od północy z Pojezierzem Iławskim (314.90),
- od zachodu z Doliną Fordońską (314.83) i Kotliną Grudziądzką (314.82),
- od południa z Kotliną Toruńską (315.25),
- od południowego wschodu z Doliną Drwęcy (315.13),
- od północnego wschodu z Pojezierzem Brodnickim (315.12).
Mezoregion leży w całości w obrębie woj. kujawsko-pomorskiego. Jego powierzchnia wynosi 2165 km²[2].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Pojezierze Chełmińskie jest wysoczyzną morenową położoną pomiędzy dolinami trzech rzek: Drwęcy, Osy i Wisły[2].
W północnej części znajdują się pagórki moren czołowych, uszeregowane w trzy pasma: północno-, środkowo- i południowowąbrzeskie, zaliczane do subfazy krajeńskiej zlodowacenia bałtyckiego. Południowa cześć regionu nosi cechy deglacjacji powierzchniowej, tzn. przeważają moreny martwego lodu, kemy i ozy. Z morenami wąbrzeskimi związane są sandry: chełmiński, wąbrzeski i jabłonowski[2]. Wysokości wysoczyzny nad poziomem morza na ogół nie przekraczają 120 m, najwyższe wzgórze na północny wschód od Wąbrzeźna osiąga wysokość 134 m[2].
Na Pojezierzu występuje ok. 100 jezior, lecz są to akweny niezbyt duże. Największe są: Jezioro Chełmżyńskie (ok. 3 km², głeb. 27 m), Wieczno I (ok. 1,5 km²) i Wieczno II (ok. 2 km², głęb. 4 m), powstałe z podziału jednego zbiornika wodnego[2].
Pojezierze Chełmińskie jest regionem słabo zalesionym z przeważającą obecnością pól uprawnych. Przeważają brunatnoziemy na glinach zwałowych lekkich, częściowo również ciężkich oraz bielicoziemy na piaskach sandrowych[2].
Region przecina kilka szlaków kolejowych: Toruń-Olsztyn przez Kowalewo Pomorskie, Toruń-Malbork przez Chełmżę, Bydgoszcz-Brodnica przez Chełmżę oraz Grudziądz-Brodnica przez Jabłonowo Pomorskie[2].
W południowo-zachodniej części regionu (okolicy Bydgoszczy) wyróżniono mikroregiony[3]:
- Wysoczyzna Wałdowska (315.111),
- Zbocze Mariańskie (315.112).
Zaludnienie
[edytuj | edytuj kod]Głównym miastem, od którego region bierze swą nazwę jest Chełmno – historyczna stolica ziemi chełmińskiej, oddanej w XIII w. przez Konrada Mazowieckiego zakonowi krzyżackiemu i odzyskanej przez Polskę w wojnie trzynastoletniej. Miasto jest położone na zachodnim skraju mezoregionu, na krawędzi Doliny Dolnej Wisły[2]. W środku regionu znajdują się miasta: Chełmża i Wąbrzeźno, a na południowo-wschodnim skraju – także północno-wschodnie osiedla Torunia. Inne mniejsze miasta Pojezierza Chełmińskiego to Kowalewo Pomorskie, Jabłonowo Pomorskie i Radzyń Chełmiński, ponadto wsie Gruta, Świecie nad Osą, Stolno, Lisewo, Książki, Bobrowo, Dębowa Łąka, Papowo Biskupie, Unisław, Dąbrowa Chełmińska i Łubianka[2].
Ochrona przyrody
[edytuj | edytuj kod]Wschodnia część mezoregionu, którą stanowi strefa krawędziowa Doliny Dolnej Wisły, objęta jest Nadwiślańskim Parkiem Krajobrazowym. Natomiast część południowa na styku z Pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką, wchodzi w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu Strefy Krawędziowej Kotliny Toruńskiej. Z innych obszarów chronionego krajobrazu, które występują we fragmentach na Pojezierzu Chełmińskim można wymienić: Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Drwęcy, Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Osy i Gardęgi i inne.
Mezoregion graniczy również z trzema obszarami Natura 2000: od zachodu i południa z Doliną Dolnej Wisły PLB04003 i Solecką Doliną Wisły PLH04003, a od wschodu z Doliną Drwęcy PLH280001[4]. W całości na jego obszarze znajduje się Torfowisko Linje PLH040020 i Dolina Osy PLH040033
Na zachodnim krańcu mezoregionu, w sąsiedztwie Doliny Fordońskiej istnieją dwa rezerwaty: „Reptowo”, obejmujący starodrzew sosnowy z kolonią czapli siwej oraz „Linje” – torfowisko śródleśne z reliktową brzozą karłowatą. Niedaleko Wąbrzeźna znajduje się rezerwat leśny „Wronie” (buczyna)[2].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Narodowy Atlas Polski. Praca zbiorowa. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Warszawa 1978.
- ↑ a b c d e f g h i j Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, wyd. 3 uzup., 1 dodr, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, ISBN 978-83-01-16022-7, OCLC 750580903.
- ↑ Banaszak Józef red.: Środowisko przyrodnicze Bydgoszczy. Wydawnictwo Tannan. Bydgoszcz 1996.
- ↑ http://natura2000.eea.europa.eu/# dostęp 2010-08-23.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, wyd. 3 uzup., 1 dodr, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, ISBN 978-83-01-16022-7, OCLC 750580903.
- Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska (red.), Iwona Swenson (red.), Zofia Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, ISBN 83-01-12677-9, OCLC 830195866.