Rdzawka południowa
| Turnagra capensis[1] | |||
| (Sparrman, 1787) | |||
 Rysunek z książki A History of the Birds of New Zealand (1873) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
rdzawka południowa | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Rdzawka południowa[3] (Turnagra capensis) – gatunek wymarłego ptaka z rodziny wilgowatych (Oriolidae), endemicznego dla nowozelandzkiej Wyspy Południowej oraz sąsiednich wysepek. To jeden z 58 gatunków nowozelandzkich ptaków, które wyginęły po tym, jak w XIII wieku ludzie przybyli na te wyspy.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Wyróżnia się dwa podgatunki T. capensis[4]:
- T. capensis capensis – Wyspa Południowa.
- T. capensis minor – Stephens Island (na północ od Wyspy Południowej).
Za podgatunek rdzawki południowej bywała niekiedy uznawana rdzawka północna (Turnagra tanagra) z Wyspy Północnej, także wymarła[4][5][6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała: 23–26 cm; masa ciała: około 130 g[7]. Upierzenie głównie oliwkowobrązowe z rdzawymi skrzydłami i ogonem oraz biało-brązowym prążkowaniem na spodzie ciała. Tęczówka żółta, nogi długie, ciemnobrązowe. Samice były podobne do samców. Podgatunek minor był mniejszy od nominatywnego[7].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Rdzawka południowa była ptakiem niepłochliwym, nie obawiającym się ludzi[5][7]. Obserwowano, jak ptak ten żerował w podszycie lasów pierwotnych[8]. Był wszystkożerny, żywił się owadami, robakami, owocami, pąkami, nasionami, liśćmi, a nawet wyrzuconymi odpadkami kuchennymi[5].
Jedyne informacje na temat rozrodu rdzawki południowej pochodzą z literatury wiktoriańskiej. Gniazdo mieściło się na wysokości 4–12 stóp nad ziemią (ok. 122 cm do 366 cm). Był to gatunek silnie terytorialny. Konstrukcja gniazda była mocna i zwięzła, z małymi gałązkami jako podparcie, między które powplatany był mech. Jaja białe i owalne, pokryte szarymi, czarnymi, brązowymi i fioletowawymi plamkami. Inkubacja odbywała się w grudniu[9].
Status
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje rdzawkę południową za gatunek wymarły (EX, Extinct)[2]. W pierwszych latach osadnictwa europejskiego na Wyspie Południowej był to jeszcze ptak pospolity[5], ale jego liczebność zaczęła szybko spadać, zwłaszcza po 1870 roku[7]. Rdzawka południowa była odławiana przez ludzi do niewoli, gdzie rozmnażała się do początku XX wieku[10]. Ostatnie pewne stwierdzenie podgatunku nominatywnego pochodzi z 1905 roku[8]. Być może mała populacja przeżyła, gdyż z późniejszych lat pochodzą niepotwierdzone stwierdzenia, m.in. w 1949 roku została zgłoszona obserwacja dwóch osobników w okolicy jeziora Hauroko[10], a w 1963 rzekomo obserwowano tego ptaka w zachodniej części regionu Otago[7]. Główną przyczyną wymarcia było prawdopodobnie drapieżnictwo introdukowanych szczurów śniadych, w mniejszym stopniu także niszczenie siedlisk[8]. Podgatunek T. capensis minor jeszcze w 1894 roku był liczny, ale do 1898 roku populacja została zdziesiątkowana przez introdukowane koty[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Turnagra capensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Turnagra capensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-16] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Turnagrinae Buller, 1888 (1855) - rdzawki. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-16].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-14]. (ang.).
- ↑ a b c d Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 7: Jacamars to Woodpeckers. Barcelona: Lynx Edicions, 2002, s. 52–53. ISBN 84-87334-37-7. (ang.).
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 340, 1999.
- ↑ a b c d e Szabo, M.J.: South Island piopio. [w:] Miskelly, C.M. (red.) New Zealand Birds Online [on-line]. 2013 [zaktualizowane 2020]. [dostęp 2021-12-14]. (ang.).
- ↑ a b c Species factsheet: Turnagra capensis. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-12-14]. (ang.).
- ↑ Natural History Museum: Turnagra capensis (South Island or Stephens Island piopio). [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-21)].
- ↑ a b c Natural History Museum: Extinction. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-21)].