Stacja polarna im. A.B. Dobrowolskiego
66°16′29″S 100°45′00″E/-66,274722 100,750000 Zabudowania Stacji im. A. B. Dobrowolskiego (Oaza Bungera, Antarktyda) w roku 1979. | |
| Przynależność państwowa | |
|---|---|
| Organizacja macierzysta |
Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk |
| Data założenia |
1956 |
| Liczba personelu |
2–8[1] |
| Wysokość |
29[2] m n.p.m. |
Położenie na mapie Antarktyki  | |
| 66°16′29″S 100°45′00″E/-66,274722 100,750000
| |
| Strona internetowa | |
Stacja im. Antoniego Bolesława Dobrowolskiego – sporadycznie czynna polska stacja polarna położona na Antarktydzie Wschodniej, w Oazie Bungera, kilkadziesiąt kilometrów od brzegu Oceanu Południowego. Ze względu na trudny dostęp, przez większość czasu pozostaje nieużytkowana.
Położenie i warunki
[edytuj | edytuj kod]
Stacja znajduje się na brzegu Jeziora Figurowego w wolnej od lodu oazie antarktycznej, Oazie Bungera, położonej na Wybrzeżu Knoxa na Ziemi Wilkesa. Z południowego wschodu wzgórza tworzące oazę graniczą z lądolodem wnętrza kontynentu, a od północnego zachodu z Lodowcem Szelfowym Shackletona[1] o szerokości ok. 100 km. Stacja im. Dobrowolskiego leży w odległości ok. 350 km od rosyjskiej (dawniej radzieckiej) stacji Mirnyj, z której można dotrzeć tu drogą powietrzną[3].
Średnia roczna temperatura na tym obszarze to −8,2 °C, maksymalna 10 °C, a minimalna −43 °C. Średnia prędkość wiatru wynosi 6 m/s, maksymalna do 56 m/s[1].
Historia i działalność
[edytuj | edytuj kod]Stacja została otwarta 15 października 1956 przez ZSRR i nazwana Oazis (ros. Оазис, „Oaza”). Była użytkowana przez radzieckich badaczy do 17 listopada 1958[2]. Prowadzono w niej badania glacjologiczne, meteorologiczne, w tym aerologiczne, geofizyczne, w tym magnetometryczne i sejsmiczne, oraz obserwacje zórz polarnych. Wykorzystywano ją także w badaniach terenowych, w tym hydrologicznych i biologicznych. Na stację składają się dwa drewniane domki, ogrzewane gazem, drewnem i węglem, oraz mniejsze pawilony. Na lodowcu 15 km od stacji położone jest lądowisko wykorzystywane w miesiącach letnich; zimą samoloty mogły lądować na zamarzniętej tafli Jeziora Figurowego[1].
23 stycznia 1959 roku stacja została przekazana Polsce[1][4][5] podczas pierwszej polskiej wyprawy naukowej na Antarktydę pod kierownictwem Wojciecha Krzemińskiego. Nadano jej obecną nazwę na cześć polskiego geofizyka i meteorologa Antoniego Bolesława Dobrowolskiego. Domki stacji zostały nazwane „Warszawa” i „Kraków”[6].
Przez kilka lat polscy uczeni nie uczestniczyli w wyprawach antarktycznych. Stacja Dobrowolskiego została odwiedzona w antarktycznym lecie 1965–66 roku przez czteroosobową grupę polskich geofizyków (Ryszard Czajkowski, Adam Kuchciński, Janusz Molski, Maciej Seweryn Zalewski), uczestników 11. Radzieckiej Ekspedycji Antarktycznej towarzyszących radzieckim polarnikom[7] oraz Bronisław Majtczak, moskiewski korespondent PAP[8]. W czasie tej ekspedycji został utracony samolot radzieckiego zespołu Li-2[7], który wylądował na lodzie zatoki Jeziora Figurowego; lód okazał się za słaby i maszyna zatonęła.
Starania o wysłanie następnej grupy badawczej do stacji w sezonie 1973–74 nie doszły do skutku[3].
Kolejna 15-osobowa wyprawa polska do stacji im. Dobrowolskiego, również pod kierownictwem Wojciecha Krzemińskiego, wyruszyła z Gdyni statkiem „Zawichost” 19 listopada 1978 roku, docierając do stacji 18 stycznia 1979 roku[4]. Uczestnicy prowadzili badania w szerokim zakresie, obejmującym geomorfologię, grawimetrię, meteorologię i prace geodezyjne[4]. Wyposażenie wyprawy stanowił śmigłowiec Mi-2 Polskiej Akademii Nauk[9]. 21 lutego, po nagłym załamaniu pogody, ekipa musiała zostać ewakuowana do stacji Mirnyj, a następnie do kraju[4]. Od 1979 roku stacja nie była użytkowana do 2021[10].
W 1987 roku stację odwiedzili radzieccy polarnicy[11] i postawili dodatkowe budynki (nazwane stacją Oazis-2) około 200 metrów na zachód od starszych zabudowań[10][12].
Do roku 2021 baza była stacją zakonserwowaną, czyli nieczynną, ale nie opuszczoną[3]. Nie była nawet epizodycznie odwiedzana przez polskie ekspedycje polarne, co często błędnie jest podawane na podstawie danych z lat siedemdziesiątych. Plany rewitalizacji placówki były prowadzone przez Zakład Badań Polarnych i Morskich Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk[13]. W 2018 roku Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznało środki na ten cel[14].
Stację sporadycznie odwiedzają badacze rosyjscy[11] i australijscy[15]. Australijczycy zainstalowali tam stację referencyjną GPS (do badań błędów systemu). Zabudowania stacji stoją na skałach, a nie lądolodzie, przez co nie zmieniają swojej pozycji geograficznej w wyniku ruchu lodu[16].
14 stycznia 1986 Australia otworzyła letnią stację Edgeworth David Base[11] 7,5 km na północny zachód od Stacji Dobrowolskiego, na skraju Oazy[12].
Na liście historycznych miejsc i pomników w Antarktyce znajdują się: pawilon obserwatorium geomagnetycznego stacji (nr 10) oraz betonowy słup ustawiony przez polską ekspedycję w celu pomiaru przyspieszenia ziemskiego (nr 49); pomiar ten wykazał wartość (982 439,4 ± 0,4) miligali[17].
2021 - 2022 - wyprawa inwentaryzacyjna Instytutu Geofizyki PAN , przygotowująca bazę do ponownego sezonowego użytku[18].
Czwórka polskich badaczy wypłynęła 10 listopada wieczorem z portu w Bremerhaven na pokładzie rosyjskiego lodołamacza „Akademik Fedorov”. 29 grudnia Polacy byli w rosyjskiej stacji antarktycznej Mirnyj. 1 stycznia udali się na Morze Mawsona, pod szelfowy lodowiec Shackletona. Stamtąd helikopterem dotarli na odległość ok. 100 km do Oazy Bungera. Stacja, która była nieczynna od 1979 roku, została oficjalnie wznowiona 23 stycznia 2022. W bazie naukowcy spędzili 5 tygodni. [19]. W skład wyprawy Instytutu Geofizyki PAN weszli jej pomysłodawca, organizator i szef prof. Marek Lewandowski, a zarazem geofizyk, geolog i paleomagnetyk, prof. Monika A. Kusiak, geolog i geochemik izotopowy, dr Adam Nawrot, geograf i geomorfolog, a także prof. Wojciech Miloch, fizyk jonosfery z Uniwersytetu w Oslo.
Stacja została przystosowana do zamieszkania, przygotowane miejsca do spania i pracy, kuchnię i mesę. Zainstalowane zostało ogrzewanie i ekologiczna toaleta. Eksperci przetestowali urządzenia rejestrujące zmiany pola magnetycznego, fale sejsmiczne, dynamikę jonosfery i parametry meteorologiczne. Pobrali też zostały próby do badań geofizycznych, geochemicznych i środowiskowych[20].
Powrót do Oazy Bungera i ponowne użytkowanie Stacji im. A.B. Dobrowolskiego stwarza dla Polski nowe szanse na rozwój frontowych technik badawczych i powiązanych z nimi nowoczesnych technologii[21][22].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Stacje polarne w Antarktyce
- Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego
- Antoni Bolesław Dobrowolski
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Л.И.Дубровин: Станция Оазис. Арктика Антарктика Филателия, 2009-12-11. [dostęp 2014-08-29]. (ros.).
- ↑ a b Catalogue of Russian Federation Antarctic Meteorology Data. Russian Antarctic Expedition – Project Antarctica, 2008-10-16. [dostęp 2016-08-16]. (ang.).
- ↑ a b c Z wyprawami radzieckimi. Arctowski.pl. [dostęp 2014-08-29]. (pol.).
- ↑ a b c d Wojciech Krzemiński, Edward Wiśniewski. The Polish Expedition to the A. B. Dobrowolski Station on the Antarctic continent in 1978/1979. „Polish Polar Research”. 6 (3), s. 377–384, 1985. Polska Akademia Nauk.
- ↑ Dobrowolski Station (A.B.). „SCAR Gazetteer”. 3714, 2014. Commonwealth of Australia. [dostęp 2020-03-29].
- ↑ Mapa stacji: Antarktyczna stacja im. A. B. Dobrowolskiego. Instytut Geofizyki PAN. [dostęp 2014-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (pol.).
- ↑ a b Jacek Machowski, Polscy zdobywcy Białego Lądu, Warszawa 1997.
- ↑ Bronisław Majtczak, W białej pustyni, 1971.
- ↑ Z lotu po kraju. „Skrzydlata Polska”. Nr 5(2523)/2023, s. 14, maj 2023. Warszawa: Agencja Lotnicza Altair. ISSN 0137-866X.
- ↑ a b Andrzej Dryszel. Antarktyda jest nam potrzebna – mówi prof. dr Stanisław Rakusa-Suszczewski. „Przegląd”, 2012.
- ↑ a b c Robert Headland (1997) „Chronological list of Antarctic expeditions and related historical events”, Cambridge University Press.
- ↑ a b Beau Riffenburgh: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis Group, 2007. ISBN 0-415-97024-5.
- ↑ Rewitalizacja – Polska Stacja Antarktyczna im. A.B. Dobrowolskiego [online] [dostęp 2021-08-08] (pol.).
- ↑ Będzie rewitalizacja stacji polarnej im. Dobrowolskiego [online], Nauka w Polsce [dostęp 2021-08-08] (pol.).
- ↑ Frozen in time. „Australian Antarctic Magazine”, 2010-05-18. Department of the Environment Australian Antarctic Division. [dostęp 2020-03-29]. (ang.).
- ↑ Ruddick, R., Griffiths, S., Brown, N. Antarctic Geodesy Field Report 2010/2011. „Geoscience Australia”. Record 2012/059, 2012. Canberra..
- ↑ List of Historic Sites and Monuments approved by the ATCM (2013). Secretariat of the Antarctic Treaty, 2013. [dostęp 2015-07-17]. (ang.).
- ↑ Polscy naukowcy wracają do Antarktydy Wschodniej. Rusza wyprawa do stacji im. Dobrowolskiego [online], www.onet.pl [dostęp 2021-11-05].
- ↑ Antarktyda. Polscy naukowcy dotarli do stacji antarktycznej Dobrowolskiego, nieczynnej ponad 40 lat - Polsat News [online], polsatnews.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ https://www.tvp.info/58486667/naukowcy-po-42-latachprzerwy-reaktywowalipolska-stacje-badawcza-na-antarktydzie-woazie-bungera-spedzili-5-tygodniprzygotowali-ja-na-pobyt-kolejnych-ekip
- ↑ Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2021-11-12].
- ↑ Wyprawa badawcza PAN do Polskiej Stacji Antarktycznej im. A. B. Dobrowolskiego [online], informacje.pan.pl [dostęp 2021-11-12].