Syczek

Syczek
	Otus scops
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	sowy
Rodzina	puszczykowate
Podrodzina	puszczyki
Rodzaj	Otus
Gatunek	syczek
Synonimy
	Strix Scops Linnaeus, 1758; Pisorhina scops (Linnaeus, 1758); Stryx pulchella Pallas, 1771; Otus cyprius (Madarász, 1901); Scops cypria Madarász, 1901; Pisorhina scops cycladum Tschusi, 1904; Pisorhina scops turanica Loudon, 1905;
	Strix Scops Linnaeus, 1758; Pisorhina scops (Linnaeus, 1758); Stryx pulchella Pallas, 1771; Otus cyprius (Madarász, 1901); Scops cypria Madarász, 1901; Pisorhina scops cycladum Tschusi, 1904; Pisorhina scops turanica Loudon, 1905;
Podgatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym zimowiska występuje przez cały rok
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Syczek^[5] (Otus scops) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae), zamieszkujący południową i wschodnią Europę, zachodnią i środkową Azję oraz północno-zachodnią Afrykę. Gatunek wędrowny (przeloty IX–X i II–IV), zimuje na południowych krańcach Europy i w Afryce Subsaharyjskiej. Do Polski zalatuje sporadycznie – do końca 2021 stwierdzony około 24 razy^[6]. Dawniej być może był lęgowy. Próby lęgów zaobserwowano w 2013 i 2019 roku^[7].

Podgatunki i zasięg występowania

Wyróżnia się 5 lub 6 podgatunków, które zamieszkują^[2]^[8]:

O. s. scops (Linnaeus, 1758) – syczek (zwyczajny) – Francja, Włochy i wyspy w środkowej części Morza Śródziemnego na wschód aż po Wołgę i Kaukaz
O. s. mallorcae von Jordans, 1923 – Półwysep Iberyjski, Baleary i północno-zachodnia Afryka
O. s. cycladum (Tschusi, 1904) – południowa Grecja i Kreta po południową Turcję, Syrię i Jordanię
O. s. turanicus (Loudon, 1905) – Irak do północno-zachodniego Pakistanu
O. s. pulchellus (Pallas, 1771) – Kazachstan po południową Syberię i zachodnie Himalaje
O. s. cyprius (Madarász, 1901) – syczek cypryjski^[5] – Cypr. Część autorów, np. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC), uznaje go za osobny gatunek.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny: Jedna z najmniejszych sów, wielkości drozda. Rozmiarami przypomina pójdźkę, ale sylwetka jest smukła, z długimi skrzydłami i dużą głową zakończoną „uszami” z piór, wyglądającymi jak rogi. W spoczynku „uszy” są zwykle mało widoczne; syczek stawia je, gdy jest zaniepokojony. Obie płci podobnie ubarwione. Upierzenie szarobrązowe lub rudawe z kreskowaniem i prążkowaniem, ciemnym od spodu i jasnym z wierzchu. Rysunek ten przypomina korę, dzięki czemu sowa doskonale się maskuje podczas dziennego spoczynku. Lotki pierwszorzędowe i ogon jasne, poprzecznie prążkowane. Szlara niewyraźna, oczy jasnożółte. Młode ubarwione podobnie jak dorosłe.
Rozmiary: długość ciała ok. 19–22 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 49–54 cm
Masa ciała: ok. 80–100 g
Głos: Krótkie, monotonne gwizdy, powtarzane co 2–3 sekundy, nieco podobne do głosu sóweczki. Można go też pomylić z głosem płaza – pętówki, który jednak odzywa się ostrzej i krócej. Jest to głos terytorialny, wydawany przez osobniki obu płci, z tym że u samic jest on wyższy i mniej donośny. Syczki nawołują zwykle siedząc na drzewie liściastym lub ewentualnie na słupie czy drucie telefonicznym. Największą aktywność głosową wykazują od kwietnia do pierwszej połowy czerwca, ze szczytem w maju. W ciągu doby ich głos można usłyszeć od zmierzchu do świtu, szczególnie podczas jasnych, ciepłych i bezwietrznych nocy.
Zachowanie: Aktywny tylko nocą. W dzień przebywa blisko pnia drzewa lub gęstego krzewu. Mało płochliwy, nie jest skryty. Gniazduje w pobliżu człowieka i toleruje jego obecność.

Środowisko

Zamieszkuje obszary suche, o łagodnym klimacie, z luźnymi zadrzewieniami. Są to zwykle tereny nizinne lub pagórkowate z kępami starych, liściastych drzew, a także stare gaje, parki, sady i ogrody. Często spotykany w krajobrazie rolniczym. Na terenach górzystych wybiera południowe i zachodnie stoki.

Pożywienie

Prawie wyłącznie owady (motyle, błonkówki, szarańczaki, ważki, muchówki, żuki) oraz inne bezkręgowce: pająki czy dżdżownice. Rzadziej chwyta też płazy, małe ptaki lub gryzonie. Poluje spadając szponami na ofiarę z wyniesionego punktu, lub też szuka pokarmu na piechotę i chwyta go dziobem. Wypluwki są niewielkie i zawierają głównie pancerze chitynowe owadów.

Lęgi

Wyprowadza jeden lęg w roku, w maju. Wyjątkowo, po stracie pierwszego lęgu, może przystępować do drugiego w lipcu.

Gniazdo: Przeważnie w dziupli lub wnęce budynku, a tylko wyjątkowo zajmuje gniazda srok lub wron. Chętnie zajmuje skrzynki lęgowe. Średnica otworu dziupli nie może być mniejsza niż 6 cm, natomiast nie musi być ona umieszczona wysoko – znajdowano zajęte dziuple nawet na wysokości 1,5 m. Gniazdo nie jest przystosowywane przez syczka przed rozpoczęciem lęgu.

Jaja i wysiadywanie: Samica składa 3–6 okrągłych, białych i nieco połyskujących jaj, o średnich wymiarach 32 × 27 mm. Wysiadywanie (wyłącznie przez samicę) trwa ok. 24–25 dni i zaczyna się po złożeniu 2–3 jaja. Raz w ciągu nocy samica wylatuje na żer, wtedy samiec ją zastępuje.
Pisklęta: Pisklęta klują się niejednocześnie, jest więc między nimi różnica w wielkości. W momencie wyklucia są ślepe, otwierają oczy po ok. 5 dniach. Opiekują się nimi oboje rodzice. Po 15 dniach młode wyglądają z dziupli i u jej wejścia odbierają przynoszony pokarm. W 21–29 dniu, kiedy nie są jeszcze w pełni lotne, opuszczają gniazdo i już do niego nie wracają. Zaczynają dobrze latać w 30–40 dniu życia, mniej więcej wtedy też uczą się polować. Pozostają jeszcze pod opieką rodziców do ok. 50 dnia życia. Dojrzałość płciową osiągają w następnym roku.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje syczka za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern). Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 790 000 – 1 400 000 dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy^[4]. Od 2019 roku IUCN traktuje syczka cypryjskiego (O. s. cyprius) jako odrębny gatunek i także zalicza go do kategorii najmniejszej troski. Jego liczebność szacowana jest (2015) na 10–24 tysiące dorosłych osobników, ale jej trend nie jest znany^[9].

W wielu krajach europejskich notuje się silny spadek liczebności syczków, nawet do 50%. Są to: Włochy, Francja, Hiszpania, Austria, Szwajcaria, Słowacja. Wśród możliwych przyczyn tego spadku wymienia się przede wszystkim:

zmiany w użytkowaniu pól i łąk oraz intensyfikację rolnictwa
kurczenie się naturalnych środowisk występowania syczka, spowodowane urbanizacją, wycinaniem sadów i alei drzew
śmiertelność podczas migracji.

W Polsce syczek objęty jest ścisłą ochroną gatunkową^[10].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Otus scops, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Holt, D.W., Berkley, R., Deppe, C., Enríquez Rocha, P., Petersen, J.L., Rangel Salazar, J.L., Segars, K.P., Wood, K.L. & Marks, J.S.: Eurasian Scops-owl (Otus scops). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2019. [dostęp 2019-12-28].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e D. Lepage: Eurasian or Cyprus Scops-Owl Otus [scops or cyprius] (= Otus scops). [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-22]. (ang.).
↑ ^a ^b Otus scops, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 - puszczyki (wersja: 2021-04-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-29].
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owls. [dostęp 2021-05-29]. (ang.).
↑ Otus cyprius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-05-29] (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

LudwikL. Tomiałojć LudwikL., TadeuszT. Stawarczyk TadeuszT., Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 461, ISBN 83-919626-1-X .
praca zbiorowa pod red. Romualda Mikuska: Metody badań i ochrony sów. Kraków: Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, 2005, s. 87–91. ISBN 83-87331-71-6.
Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany, PaulP. Sterry, RichardR. Allen (ilustr.), EmilE. Gola (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 232, ISBN 83-7311-826-8, OCLC 749151835 .
KlausK. Richarz KlausK., AnneA. Puchta AnneA., Ptaki - Przewodnik, Warszawa: Muza SA, 2006, s. 254, ISBN 83-7495-018-8, ISBN 978-83-7495-018-3 .
PeterP. Hayman PeterP., RobR. Hume RobR., Ptaki drapieżne, AndrzejA. Kruszewicz (tłum.), AgnieszkaA. Czujkowska (tłum.), Warszawa: Muza SA, 2007, s. 146–147, ISBN 978-83-7495-075-6, OCLC 749292163 .
LarsL. Jonsson LarsL., Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, MagnusM. Ullman i inni, wyd. 3, Warszawa: Muza SA, 2006, s. 324, ISBN 83-7319-927-6, OCLC 749649489 .
Tajemnice zwierząt: Ptaki drapieżne Europy. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1991. ISBN 83-7023-149-7.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia, nagrania głosów i krótki film – syczek cypryjski O. (s.) cyprius. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Otus scops, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] Holt, D.W., Berkley, R., Deppe, C., Enríquez Rocha, P., Petersen, J.L., Rangel Salazar, J.L., Segars, K.P., Wood, K.L. & Marks, J.S.: Eurasian Scops-owl (Otus scops). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2019. [dostęp 2019-12-28].

[avibase-3] D. Lepage: Eurasian or Cyprus Scops-Owl Otus [scops or cyprius] (= Otus scops). [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-22]. (ang.).

[iucn-4] Otus scops, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 - puszczyki (wersja: 2021-04-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-29].

[kf2021-6] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.

[biuletyn2019-7] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owls. [dostęp 2021-05-29]. (ang.).

[iucn2-9] Otus cyprius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-05-29] (ang.).

[10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]