Ubóstwo w Polsce

Odsetek gospodarstw domowych o wydatkach poniżej minimum egzystencji od 1994 r.

Zasięg ubóstwa (biedy) w Polsce przyjmuje różne wartości zależnie od przyjętych definicji.

Luka dochodowa – różnica między kwotą, stanowiącą granicę ubóstwa a otrzymywanym dochodem.

Wskaźnik luki dochodowej (wydatkowej) ubogich – relacja wysokości luki dochodowej ubogich do wysokości granicy ubóstwa wyrażona w %. Inaczej mówiąc, jest to wskaźnik ukazujący, o ile procent przeciętne wydatki gospodarstw domowych ubogich są niższe od danej granicy ubóstwa. Wskaźnik luki dochodowej informuje o głębokości ubóstwa.

Z tabeli wynika, że rodziny uprawnione do ubiegania się o świadczenia pieniężne z opieki społecznej posiadały w 2004 r. przeciętne dochody o 24% niższe od ustawowej granicy ubóstwa. Zatem dla rodziny 4-osobowej z tej grupy luka dochodowa ubogich wynosiła 303 zł.

Do roku 2014 w Polsce następuje zarówno wzrost liczby osób dotkniętych ubóstwem, jak i głębokość tego ubóstwa. Osoby żyjące poniżej minimum egzystencji stanowiły: 5,6% ogółu społeczeństwa w 1998 r., 11,1% w 2002 r. i 11,8% w 2004 r. Luka dochodowa dla tej grupy wynosiła odpowiednio 16%, 20% i 21%. Po roku 2014 odnotowano spadek ubóstwa z poziomu ponad 7% do ok. 4% - 5% w roku 2021.

Według GUS, wzrost ubóstwa do 2014 dokonał się przy poprawie przeciętnej sytuacji materialnej ogółu Polaków, generowanej przez wysokie dochody, co świadczy o rosnących nierównościach w sytuacji dochodowej i poziomie spożycia polskiego społeczeństwa. W 2004 r. przeciętny miesięczny dochód 20% osób o najwyższych dochodach wynosił 1 536 zł na osobę i był ponad 7-krotnie wyższy od przeciętnego dochodu 20% osób uzyskujących najniższe dochody. W porównaniu z rokiem poprzednim odnotowano wzrost zróżnicowania dochodów gospodarstw domowych ogółem (w 2003 r. przewaga 6,5-krotna).

Dane GUS z 2005 roku prezentuje poniższa tabela.

Granice ubóstwa	Rodzina 3-os. (z 1 dzieckiem) miesięcznie w PLN	1 osoba dziennie w PLN	Odsetek ludności żyjącej poniżej granicy	Wskaźnik luki dochodowej (wydatkowej)
Minimum egzystencji	1253,30	13,93	12,3%	-
Ustawowa granica ubóstwa	1053	11,70	18,1%	23%
Urealniona ustawowa granica ubóstwa (w cenach z IV kwartału 2006 r.)	1200,75	13,34	-	-
Relatywna granica ubóstwa	1715,83	19,06	18,1%	22%
Subiektywna granica ubóstwa	brak danych	b.d.	-	-
Minimum socjalne	2427,31	26,97	-	-

Dane GUS i IPiSS z 2004 prezentuje poniższa tabela.

Granice ubóstwa	Rodzina 4-os. (z 2 dzieci) miesięcznie w PLN	1 osoba dziennie w PLN	Odsetek ludności żyjącej poniżej granicy	Wskaźnik luki dochodowej (wydatkowej)
Minimum egzystencji	1702,96	14,19	11,8%	21%
Ustawowa granica ubóstwa	1824 (od 1 X 2012)	15,20	19,2%	24%
Relatywna granica ubóstwa	2001,75	16,68	20,3%	23%
Subiektywna granica ubóstwa	1770	14,75	27,3%	27%
Minimum socjalne	3221,50	26,85	-	-

Dane GUS za 2022 r.

Ubóstwo na wsi

Ubóstwo wiejskie ma inny charakter niż miejskie – pierwsze zwykle wiąże się z ograniczonym zaspokojeniem potrzeb kulturalnych i oświatowych, z zakresem spędzania czasu wolnego czy z ograniczonymi możliwościami komunikacyjnymi, drugie zaś z potrzebami mieszkaniowymi i realizacją potrzeb bieżących. Dodatkowo należy zauważyć, że w ciągu ostatnich trzech lat ubóstwo na wsi nieznacznie wzrosło.

Ludność wiejska jest jedną z grup w największym stopniu zagrożoną ubóstwem lub/i wykluczeniem społecznym. Mieszkańcy wsi w porównaniu z mieszkańcami miast są w większym stopniu zagrożeni deprywacją potrzeb. W 2020 r. ponad 96,8 mln osób w UE było zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, z czego niemal 31 mln żyło na wsi. W Polsce sytuacja mieszkańców wsi była nieco gorsza niż średnio dla pozostałych mieszkańców UE - wskaźnik zagrożenia ubóstwem na poziomie 24,2 %.

Zobacz też

• Bezrobocie w Polsce