Wikipedysta:Marcin8.mk/brudnopis/doctor

Artykuł Doctor Who (PL) przygotowany do edycji w brudnopisie

Doktor Who

Gatunek	science fiction
Kraj produkcji	Wielka Brytania
Oryginalny język	angielski
Twórcy	Sydney Newman C. E. Webber Donald Wilson
Główne role	Aktualnie: Doctor - Matt Smith Towarzysze: Karen Gillan - Amy Pond Arthur Darvill - Rory Williams Alex Kingston - River Song
Muzyka tytułowa	Doctor Who theme music
Liczba odcinków	784 (stan na 10 kwietnia 2012)
Liczba serii	31 + 1 film
Nagrody	Pobicie rekordu Guinnessa w Najdłuższym serialu S-F
Lista odcinków serialu Doctor Who
Produkcja
Scenariusz	wielu, min. Russel T Davis, Terry Nation, Donald Wilson, Steven Moffat
Muzyka	obecnie Murray Gold
Czas trwania odcinka	25 minut w latach 1963-1984, 1986-1989, oraz 45 minut od 2005
Pierwsza emisja
Data premiery	23 listopada 1963
Stacja telewizyjna	BBC TVP1 BBC Entertainment AXN AXN SciFi
Lata emisji	od 1963 do 1989 i po przerwie od 2005
Format obrazu
Chronologia
Kontynuacja	K-9 and Company Doktor Who: Ściśle tajne Tardisodes Totally Doctor Who Torchwood Przygody Sary Jane K-9 Sarah Jane's Alien Files

{{Serial infobox}} Nieoczekiwana grafika: "stacja telewizyjna".

Doktor Who (tytuł oryg. Doctor Who) – popularny brytyjski serial science fiction, produkowany przez BBC. Nadawany jest od 1963. W 1989 przerwano emisję serialu, jednak w 1996 powstał film telewizyjny, a dzięki jego dobremu przyjęciu serię wznowiono w 2005. Doktor Who widnieje w Księdze Rekordów Guinnessa jako najdłuższy serial science fiction na świecie (prześcignął serialową wersję Star Treka liczącą 726 odcinków) i na stałe wpisał się do kultury brytyjskiej.

Serial

Historia opowiada o tajemniczym, ekscentrycznym osobniku, przedstawiającym się po prostu jako "Doktor". Podróżuje on w czasie i przestrzeni za pomocą statku kosmicznego o nazwie TARDIS, który wygląda jak niebieska budka policyjna.

Charakterystyczne dla serialu jest tworzenie pomysłowych i niskobudżetowych efektów specjalnych, zwłaszcza na początku działających raczej dzięki wyobraźni widzów, a także nowatorskie wykorzystanie elektronicznej muzyki wyprodukowanej przez BBC Radiophonic Workshop. Serial zyskał miano kultowego i wywarł wpływ na przyszłe angielskie produkcje telewizyjne, wiele z nich nawiązywało do serii Doktora. 'Doktor Who' zdobył uznanie krytyków i widzów jako jeden z najlepszych brytyjskich programów telewizyjnych, a w 2006 r. otrzymał od Brytyjskiej Akademii Sztuk Filmowych i Telewizyjnych nagrodę w kategorii Najlepszy Serial.

W Polsce widzowie mogli po raz pierwszy zobaczyć Doktora Who w 1979 r., kiedy TVP pokazała dwa niekanoniczne filmy kinowe o jego przygodach: Dr Who wśród Daleków (sobota, 6 X 1979, 16.30, PR I, Studio-2) oraz Inwazja Daleków na Ziemię (środa, 26 XII 1979, 15.20, PR II, Świąteczny Blok Filmowy). Na początku lat 90. XX w. jedna z prywatnych stacji telewizyjnych wyemitowała kilkanaście odcinków z Tomem Bakerem w roli czwartej inkarnacji Doktora. W 1997 r. TVP1 pokazała film telewizyny BBC Doktor Who z 1996 r. 1 października 2006 w niedzielę o 15:05 na TVP1 wyemitowano Rose, czym rozpoczęto emisję pierwszej serii z 2005 roku. Po czterech odcinkach przesunięto ją jednak na 11:10 w sobotę, a w styczniu, po pokazaniu dwóch pierwszych odcinków drugiej serii (6 i 13 stycznia), nagle przerwano emisję. Wznowiono ją w późniejszym czasie, jednak ani trzecia seria, ani poprzedzający ją odcinek specjalny nie ukazały się już na tym programie.

Postać Doktora

Postać Doktora była początkowo okryta tajemnicą. Widzowie pierwszych odcinków pierwszego sezonu z 1963 roku, wiedzieli o nim tylko, że jest ekscentrycznym kosmicznym podróżnikiem o niesamowitej inteligencji, który walczy z niesprawiedliwością i wędruje przez czas i przestrzeń starym, nie zawsze niezawodnym statkiem kosmicznym zwanym TARDIS. Dzięki osiągnięciom naukowym rasy Doktora TARDIS wewnątrz jest o wiele większa niż na zewnątrz, niegdyś potrafiła też dostosować swój wygląd do otoczenia i czasów, w jakich wylądowała. Z powodu bliżej nieznanej usterki systemu maskującego stale imituje angielską policyjną budkę telefoniczną z lat pięćdziesiątych XX w.

Doktor jest ostatnim przedstawicielem rasy Władców Czasu z planety Gallifrey. Oprócz TARDIS Doktor dysponuje innymi fantastycznymi przyrządami m.in. papierem parapsychicznym – 'wizytówką', która oszukuje patrzącego pokazując mu to, co Doktor ma na myśli oraz śrubokręt dźwiękowy o wielu, często zaskakujących, zastosowaniach.

Jako Władca Czasu Doktor po śmierci regeneruje się w nowym ciele, dzięki czemu do tej pory grało go jedenastu aktorów. Poszczególne wcielenia Doktora różnią się nie tylko wyglądem, ale również osobowością, co pozwala producentom na wygodną zmianę aktora grającego główną rolę. W ten sposób, mimo że aktorzy grają wciąż tę samą postać, nie muszą wzorować się na swoich poprzednikach i sami od początku kształtują wizerunek Doktora, co jest jedynym takim przypadkiem w historii telewizji.
Aktorzy grający Doktora:

1. William Hartnell (23 października 1963 – 29 października 1966)
2. Patrick Troughton (5 listopada 1966 – 21 czerwca 1969)
3. Jon Pertwee (3 stycznia 1970 – 8 czerwca 1974)
4. Tom Baker (28 grudnia 1974 – 21 marca 1981)
5. Peter Davison (21 marca 1981 – 16 marca 1984)
6. Colin Baker (16 marca 1984 – 6 grudnia 1986)
7. Sylvester McCoy (7 września 1987 – 6 grudnia 1989 w serialu i 27 maja 1996 w filmie telewizyjnym)
8. Paul McGann (27 maja 1996, w filmie telewizyjnym).
9. Christopher Eccleston (26 marca 2005 – 18 czerwca 2005)
10. David Tennant (18 czerwca 2005 – 1 stycznia 2010)
11. Matt Smith (od 1 stycznia 2010)

W latach 1965-1966 wyprodukowano dwa filmy kinowe Dr. Who and the Daleks i Daleks' Invasion Earth: 2150 A.D., które na przełomie lat 70. i 80 pokazała Telewizja Polska. Filmy kinowe nawiązywały do wątków serialu Doktor Who, a główną postać zagrał Peter Cushing. Fabuła jednak w wielu punktach różniła się od telewizyjnej serii, gdyż Doktor (naukowiec noszący nazwisko Who') nie był Władcą Czasu, a człowiekiem, ekscentrycznym wynalazcą, który zbudował swoją TARDIS (w rzeczywistości Pierwszy Doktor "pożyczył" swoją TARDIS, bądź to Ona "ukradła" jego - odc. "The Doctor's Wife"). Z tych powodów, kreacja Cushinga nie jest uznawana za kanoniczne wcielenie Doktora.

Richard Hurndall musiał zagrać Pierwszego Doktora w odcinku The Five Doctors (Pięciu Doktorów) emitowanego od 23 do 25 listopada 1983, ponieważ William Hartnell wtedy już nie żył. Niektóre jednak sceny zostały wycięte z lat pierwszego doktora.

Podsumując, Doktora w innych filmach, kontynuacjach lub parodiach grali:

• Peter Cushing
• Trevor Martin
• Mark Gatiss
• Rowan Atkinson
• Richard E. Grant
• Jim Broadbent
• Hugh Grant
• Joanna Lumley
• Nicholas Briggs
• Geoffrey Bayldon
• David Warner
• David Collings
• Ian Brooker
• Arabella Weir
• Jon Culshaw

Doktor przechodził dotychczas całkowity proces regeneracji dziesięć razy – przeważnie ginął na końcu jakiegoś ważnego wydarzenia, a każda jego śmierć była fantastyczną przemianą starego wcielenia w nowe. Dziesiątemu Doktorowi (Davidowi Tennantowi) uało się jednak uniknąć dodatkowej przemiany. Po trafieniu laserem przez daleka, użył części energii regeneracyjnej do uleczenia samego siebie, a resztę przelał do swojej odciętej dłoni, pozostając tym samym wcieleniem. (odcinki "The Stolen Earth", "Journey's End").

Każdy Doktor ma swoje własne umiejętności, upodobania, powiedzonka i odmienną od poprzedników osobowość, co wywołuje bardzo różne odczucia wśród widzów. Przez całą historię programu czołowym tematem dyskusji o Doktorze była kwestia jego inkarnacji, powodowały one mnóstwo komplikacji, a twórcom nie udało się uniknąć sprzeczności. Próbowano dowieść, że w The Brain of Morbius (1976) pierwszy Doktor nie mógł być pierwszym wcieleniem Doktora z powodu pojawiających się tam wizerunków poprzednich wcieleń (pomimo że miały być one wizerunkami innego Władcy Czasu – Morbiusa); w okresie siódmego Doktora producentom zarzucano, że Doktor był więcej, niż tylko Władcą Czasu, natomiast w 1996 roku, w filmie telewizyjnym Doktor stwierdził, że jest pół-człowiekiem od strony matki. W An Unearthly Child okazało się, że pierwszy Doktor ma wnuczkę, Susan Foreman, a w Fear Her (2006) zdradził Rose, że 'był kiedyś ojcem'. Seria z 2005 roku ujawniła, że dziewiąty Doktor został ostatnim ocalałym Władcą Czasu i że jego rodzima planeta została zniszczona: w odcinku Dalek Rose zapytała Doktora, czy to możliwe by istnieli jeszcze jacyś Władcy Czasu, a on odpowiedział z pełnym przekonaniem, że nie: 'Inaczej bym to czuł'. Zapytany w Smith and Jones, czy miał brata, zaprzeczył krótko: 'Nie, jestem zupełnie sam'. Kiedy w odcinku Gridlock padają ostatnie słowa Twarzy z Boe: 'You are not alone', poznajemy zalążek tajemnicy, będącej motywem przewodnim całej 3 serii.

Władcy Czasu

Rasa Władców Czasu wyginęła w "Ostatniej Wielkiej Wojnie Czasu" – wielkiej wojnie z rasą Daleków. W kolejnych seriach wychodzą jednak na jaw nowe fakty i okazuje się, że nie tylko Doktor przeżył wojnę.

Władcy Czasu regenerują się 12 razy, radykalnie zmieniając swój wygląd i osobowość. Mają zdolności telepatyczne, umiejętność czytania w cudzych myślach, a także pewną formę zdolności jasnowidzenia. Posiadają bardzo wyczulone zmysły – umieją wykrywać dotykiem obecność jonów i sprawdzać rodzaj substancji za pomocą języka. Ich podwójny układ krwionośny składa się z dwóch serc, potrafią obniżyć temperaturę własnego ciała. Wydają się być także lepiej przystosowani do podróży w czasie oraz bardziej odporni na jego zawirowania. Każdy z Władców Czasu posiada własną TARDIS, z którą jest w niezwykły sposób połączony i która pomaga mu w regeneracji. Prawdopodobnie są one jedną z najstarszych ras w uniwersum Doktora.

Pierwsze odcinki

Pierwszy odcinek Doktora Who nadano w Wielkiej Brytanii, na kanale BBC1 23 listopada 1963]. Seria, według planów, była przygotowana na rok, emitowano jeden 25-minutowy odcinek tygodniowo. Każdy odcinek był częścią jednego epizodu, który tworzyło zwykle od czterech do sześciu części we wczesnych latach i trzy do czterech później. Trzy wyjątki z 23 sezonu to The Daleks' Master Plan, złożony z 12 odcinków (plus poprzedzający go "Mission to the Unknown"), 10-częściowy The War Games i The Trial of a Time Lord trwający przez 14 odcinków (zawierał cztery historie często odsyłające do osobnych tytułów i nadające im kolejność). Czasami kilka epizodów było luźno łączonych jedną dłuższą historią, taką jak motyw poszukiwań Klucza Czasu (16 sezon). Nowością było to, że począwszy od The Gunfighters (1966) każdy odcinek miał własny numer i tytuł, nawet jeśli był tylko częścią całości. Problem: 'Jak można by nazwać poprzedni odcinek?' był częstym tematem dyskusji fanów serialu.

Główną osobą odpowiedzialną za rozwój serialu był Sydney Newman. Współpracował z Donaldem Wilsonem, scenarzystą C. E. Webberem, scenarzystą Anthonym Coburnem i redaktorem Davidem Whitakerem. Newman często inwestował w pierwsze, pojedyncze odcinki serii. Niektóre źródła (takie jak The Complete Encyclopedia of Television Programs 1947-1979 Vincenta Terrace'a) błędnie wiążą Terry'ego Nationa z powstaniem Doktora Who. W rzeczywistości pomysł nawiązywał do dwóch filmów Petera Cushinga. Tytułowy temat muzyczny serii został skomponowany przez Rona Grainera i nagrany przez Delię Derbyshire z BBC Radiophonic Workshop. Produkcję podzielono na dwadzieścia sześć serii, emitowanych w BBC One. Pierwotnie serial miał być adresowany do dzieci i do dorosłych.

Serial z założenia miał pełnić funkcje wychowawcze i być telewizyjną pozycją do wspólnego rodzinnego oglądania we wczesne sobotnie wieczory. Początkowo więc miał edukować młodszych widzów – podział epizodów sprzyjał zapamiętywaniu, a fantastyczne podróże w czasie i przestrzeni uczyły o historii i rozwijały naukową wyobraźnię. Wkrótce jednak science fiction zdominowało serial, a motywy historyczne, które nie były zbyt popularne, zostały zarzucone po The Highlanders (1967). Kiedy w późniejszym czasie program podejmował tematykę historyczną, była ona przeważnie nawiązaniem do opowieści science fiction, z wyjątkiem odcinka Black Orchid.

Pod koniec nadawania serii oglądalność wyraźnie malała, więc w 1989 producent BBC One, Jonathan Powell, zadecydował o zawieszeniu produkcji, zamierzano na stałe zakończyć Doktora Who. Pojawiały się jednak liczne głosy sprzeciwu (Sophie Aldred, jako gwiazda serii nagrała dokument Doctor Who: More Than 30 Years in the TARDIS (Ponad 30 lat w TARDIS)), a sama BBC trzymała serię "w poczekalni" i upierała się, żeby ją wznowić.

Gdy brytyjska produkcja została przerwana, BBC miała nadzieję na znalezienie niezależnego producenta, który zająłby się kontynuacją Doktora. Wreszcie Philip Segal, pracujący dla Columbia Pictures w Stanach Zjednoczonych zgłosił się do BBC, zainteresowany projektem. Film telewizyjny Doktor Who wyemitowała stacja Fox Network w 1996 r., jako program stworzony wspólnie przez Fox, Universal Pictures, BBC i BBC Worldwide. Mimo że film odniósł sukces w Wielkiej Brytanii (obejrzało go 9,1 miliona widzów), nie wzbudził zainteresowania w Ameryce, w związku z czym początkowo nie pojawiła się tam też nowa seria Doktora Who.

Upoważnione media dostarczały nowych historii nawiązujących do Doktora Who – były to tzw. spin-offy (książki, kasety audio, inne programy na ten temat), ale jako program telewizyjny Doktor Who wrócił dopiero w 2003 r. We wrześniu BBC ogłosiła rozpoczęcie prac nad nową serią. Produkcją zajęli się Julie Gardner i Russell T. Davies.

Nową serię rozpoczyna odcinek pt. Rose i począwszy od tej serii Doktor zaczął pojawiać się w wielu innych krajach, w tym w Polsce. Później BBC nagrała cztery następne serie i cztery bożonarodzeniowe odcinki specjalne, z czego w Polsce w publicznej telewizji nadano tylko dwa z nich, 6 stycznia 2006 r. i 25 grudnia 2008 r. Do roku 2009 BBC wypuszczało nowe serie co roku na początku kwietnia, jednak w przypadku serii piątej planu zostały zmienione i ukazała się ona dopiero 2010 r. Zamiast niej na pocieszenie pojawiły się cztery odcinki specjalne emitowane od końca 2008 do początku 2010 roku.

Popularność serialu

Doktor Who szybko stał się postacią znaną w całej Wielkiej Brytanii, przedmiotem niezliczonych żartów i nawiązań, nadmieniano o nim w gazetach i innych mediach. Fantastyczno-przygodowa seria o samotnym Władcy Czasu była fenomenem niepodobnym do żadnego innego brytyjskiego programu telewizyjnego. Oficjalnie liczba fanów nigdy nie została ustalona, jednak serial ma już wielbicieli w całej Europie. Niektórzy twierdzą, że Doktor Who osiągnął status kultowego serialu. Wielu sławnych aktorów prosiło o ofertę zagrania gościnnej roli w epizodach.

Jednocześnie z popularnością pojawiły się kontrowersje na temat tego, czy serial nadal może być adresowany do dzieci. W 1970 roku Mary Whitehouse wniosła do BBC skargę na serial – według niej zawierał on zbyt wiele drastycznych treści. Jej akcja przysporzyła programowi jeszcze więcej popularności i to zwłaszcza wśród dzieci. John Nathan-Turner, który miał nagrać serię na 1980 rok, wręcz cieszył się z nagłośnienia sprawy przez Whitehouse, ponieważ wkrótce po tym zaobserwowano zdecydowany wzrost oglądalności i wpływów z serialu. W latach 70. Radio Times (radiowy magazyn BBC) ogłosił, że matki skarżą się, że ich dzieci boją się tematu muzycznego 'Doktora Who'. Radio Times przeprosiło w imieniu producentów, ale nie zamierzało zmieniać muzyki.

Więcej zażaleń dotyczyło oczywiście nie muzyki, ale "nieodpowiednich" treści. Podczas drugiego sezonu Jon Pertwee zarzucił Doktorowi, że w odcinku Terror of the Autons (1971) wizerunki morderczych plastikowych laleczek, żonkili zabijających niepodejrzewające niczego ofiary i bezosobowych androidów-policjantów skutecznie przerażały dzieci. Inne zarzuty w tej dekadzie dotyczyły motywu utonięcia Kanclerza Gotha w The Deadly Assassin (1976) oraz domniemanego zniesławienia obywateli Chin w The Talons of Weng-Chiang (1977).

Według badań zachowania widowni BBC, przeprowadzonych w 1972, że określenie "występów, które mogą spowodować fizyczny lub psychiczny uraz, ból lub śmierć osób, zwierząt lub zniszczenie własności, specjalnie lub przypadkowo", pasuje najbardziej do Doktora Who, który w ten sposób okazał się być najniebezpieczniejszym ze wszystkich produkowanych wtedy programów. Raport mówił, że 3% badanych uważało serial za "bardzo nieodpowiedni" do wspólnego rodzinnego oglądania. Philip Howard, dziennikarz The Times, tak skomentował wyniki tych badań: "Porównanie przemocy z Doktora Who, pański koń by się uśmiał z tego koszmaru, z bardziej realistyczną przemocą innych serii telewizyjnych, gdzie aktor wyglądający jak człowiek krwawi farbą wyglądającą jak krew, jest jak porównanie gry Monopol z rynkiem nieruchomości w Londynie: oba są wymyślone, ale jedno mamy brać na poważnie."

Wizerunek TARDIS stał się w świadomości widzów motywem mocno związanym z programem, więc w 1996 BBC zaczęła ubiegać się o uczynienie go – niebieskiej budki policyjnej – swoim znakiem towarowym, zaprojektowanym jako element kojarzony z Doktorem Who. W 1998 policja metropolitalna sprzeciwiła się temu i próbowała nie dopuścić, by ich "blue police box" przejęła BBC, jednakże w 2002 roku biuro patentowe przyznało rację BBC, uznając, że wizerunek budki policyjnej był już wtedy bardziej kojarzony z Doktorem Who, niż z policją.

XXI wiek zaowocował odrodzeniem się serialu, stał się on główną częścią sobotniego programu telewizyjnego BBC One (czasami nazywają go Television Lord of Prime Time – Telewizyjnym Panem Czasu Antenowego).

Jego budowa zmieniła się, dziś serie składają się z 13 odcinków 45-minutowych. Każda seria zawiera na ogół jeden lub dwa odcinki dwuczęściowe, czasem (jak w najnowszej, trzeciej serii) nawet trzyczęściowe. Oprócz tego w każde Święta Bożego Narodzenia emitowany jest odcinek specjalny, stanowiący łącznik pomiędzy seriami. Na wzór oryginalnej serii połówki epizodów i odcinki specjalne mają osobne tytuły.

Zaginione odcinki

W latach 1967-1978, duże ilości starych materiałów magazynowanych w BBC na taśmach wideo i w wideotekach były dla oszczędności niszczone albo ścierane. Taki los spotkał też wiele starych odcinków Doktora Who, głównie historie przygód dwóch pierwszych Doktorów (granych przez Williama Hartnella i Patricka Troughtona). Archiwa były uzupełniane seriami telewizji kolorowej (w pierwszej z nich Doktorem był Jon Pertwee), pomimo że kilka epizodów z Pertweem wymagało zasadniczego odrestaurowania. Później utracone odcinki próbowano odzyskiwać – niektóre ocalały więc w wersji czarno-białej, a niektóre jako kopie. W sumie w archiwach BBC brakuje 108 z 253 odcinków produkowanych przez pierwsze sześć lat.

BBC odzyskało kilka odcinków pochodzących z archiwów krajów, które wcześniej zakupiły kopie do emisji, albo od osób, które kupowały je do różnych celów. Pierwsze kolorowe nagrania taśm wideo robione przez fanów też były przyjmowane, zarówno jako wyciągi filmowe z telewizji nagrane na taśmach o szerokości 8 mm i klipy – fragmenty, które były pokazywane na innych kanałach. Wersje radiowe straconych odcinków przetrwały dzięki słuchaczom, którzy nagrywali program na kasety.

Dodatkowo ci, którzy robili zdjęcia, jak na przykład fotograf John Cura, który był zatrudniony w BBC do filmowego opisywania wielu najpopularniejszych programów w latach 50. i 60., przyczynili się do odzyskiwania Doktora Who. Ich zdjęć i nagrań używali fani do rekonstrukcji serialu. Te amatorskie kopie były tolerowane przez BBC, bo nie tworzono ich dla zysku i rozchodziły się jako niskiej jakości kopie VHS. Nie podejrzewano, że przyczynią się one do rozwoju serialu.

Jednym z najlepiej zrekonstruowanych odcinków jest część czwarta ostatniego epizodu Williama Hartnella – The Tenth Planet (1966), którą kończy przemiana pierwszego Doktora w drugiego (granego przez Patricka Troughtona). W jednej ze zrekonstruowanych części (spośród innych, niektórych słabej jakości, 8-milimetrowych klipów) zamieszczono kilkusekundową scenę regeneracji filmu, dzięki czemu została ona pokazana w programie dla dzieci Blue Peter.

Mając zgodę i uznanie BBC, ruszyły prace nad dalszym rekonstruowaniem odcinków – postanowiono odtworzyć zachowane materiały tyle, na ile to możliwe. Na początku lat 90. BBC udostępniło nagrania radiowe brakujących odcinków na kasetach i płytach kompaktowych, gdzie głosów użyczali aktorzy z dawnych serii. Oficjalne rekonstrukcje były też tworzone i udostępniane przez BBC na VHS, MP3, CD-ROM, a także jako filmy specjalne na DVD. Niedawno stacja, we współpracy ze studiem animacji Cosgrove Hall, zrekonstruowała pierwszy i czwarty odcinek The Invasion (1968), nadając mu formę animowaną – użyła do tego odzyskanych ścieżek dźwiękowych i różnych notatek, dotyczące scen w oryginalnych odcinkach. Film udostępniono na DVD w listopadzie 2006 r. Mimo, że nie zapowiadano żadnych rekonstrukcji na początek 2007 roku, Cosgrove Hall wyraziła już zainteresowanie realizacją wersji animowanych innych brakujących odcinków Doktora Who w najbliższej przyszłości. Ciekawostką jest, że w kwietniu 2006 r. magazyn Blue Peter rzucił wyzwanie fanom serialu: za znalezienie materiałów z zaginionymi odcinkami nagrodą jest naturalnej wielkości model Daleka.

Towarzysze Doktora

Doktor niemal zawsze dzieli swoje przygody z kimś, kogo niedawno poznał i kogo dla towarzystwa zabrał ze sobą. Raczej nie zabiera na raz więcej niż trzy osoby, ale od początku istnienia programu można naliczyć już ponad 35 aktorów, którzy grali te postacie. Pierwszymi towarzyszami Doktora byli jego wnuczka Susan Foreman (Carole Ann Ford) i jej nauczyciele: Barbara Wright (Jacqueline Hill) i Ian Chesterton (William Russell).

W dwóch odcinkach End of Time Doktorowi towarzyszył znany z kilku wcześniejszych odcinków Willfred Moff (Bernard Cribbins). W nowej serii towarszyszkami Doktora były Rose Tyler (Billie Piper), Donna Noble (Catherine Tate), Martha Jones (Freema Agyeman) i Amy Pond (Karen Gillan).

Wyjątkiem w oryginalnej serii był odcinek The Deadly Assassin, w którym Doktor podróżował sam. Niektórzy twierdzą, że taka sytuacja miała miejsce także w siódmym sezonie, ponieważ Liz Shaw, z którą Doktor rozwiązywał wtedy zagadki, nigdy TARDIS nie latała. Oficjalnie zaliczana jest ona do towarzyszy Doktora, jednak jest to kwestia sporna.

Najkrócej towarzyszem był Adam Mitchell, który wystąpił tylko w dwóch odcinkach, a najdłużej Rose Tyler, występująca jako towarzyszka w 31 odcinkach.

Pojawianie się towarzysza ma zapewnić widzowi możliwość zidentyfikowania się z postacią i wymusza od Doktora wyjaśnienia. Doktor regularnie poznaje nowych kolegów i rozstaje się ze starymi – wracają do domu (np. Martha Jones) albo inne powody zmuszają ich do opuszczenia TARDIS (np. Rose została uwięziona w równoległym świecie). Zdarza się nawet, że towarzysz umiera pod koniec serii (np. Sara Kingdom, Katarina, Adric).

Mimo, że przeważnie towarzyszyły Doktorowi młode, atrakcyjne kobiety, zespół produkcyjny podczas serii z lat 1963-1989 długo nie wprowadzał wątków romantycznych. Tabu przełamano dopiero w 1996 r. w filmie telewizyjnym, gdzie ósmy Doktor całował się ze swoją towarzyszką Grace Holloway.

W serii z 2005 r. dziewiąty Doktor i Rose są już parą, choć zawsze zdecydowanie zaprzeczają, że cokolwiek ich łączy. Co innego mówiły niektóre sytuacje z finału tej serii i wielu późniejszych odcinków (gdzie występował już dziesiąty Doktor), a zwłaszcza ostatnie sceny odcinka Doomsday z 2006 r., gdzie Doktor i Rose otwarcie wyznali sobie miłość. W odcinku Smith and Jones dziesiąty Doktor całował się ze swoją nową przyjaciółką Marthą Jones, lecz celem jego zachowania był wyłącznie, jak sam stwierdził, transfer próbki genetycznej, która w finale okazała się elementem ratującym sytuację. W końcówce 4 serii z 2008r. Doktor odstawił Rose i swojego "clona" do równoległego świata, by żyli tam razem.

Poprzedni towarzysze Doktora pojawiali się ponownie w kolejnych seriach, zazwyczaj na rocznicach w odcinkach specjalnych. Jedna z jego dawnych przyjaciółek, Sarah Jane Smith (Elisabeth Sladen) razem z psem-robotem K-9 pojawiła się w odcinku School Reunion serii z 2006 r. ponad dwadzieścia lat po jej ostatnim wystąpieniu z okazji rocznicy filmu The Five Doctors (1983). Pojawiła się też w swojej własnej serii, skierowanej do młodzieży, pod tytułem Przygody Sary Jane.

Wrogowie Doktora

Dalekowie

Dalekowie są jedną z najpotężniejszych ras w uniwersum Doktora, są też jego największymi wrogami. Nazywają go "Nadciągającą Burzą" ("The Oncoming Storm"). W ferworze walki wydają z siebie okrzyk "EXTERMINATE" (eksterminacja, eksterminować). Znane są odmiany w kolorach brązowym, czarnym, czerwonym, białym, złotym i srebrnym. Oryginalni Dalekowie byli członkami humanoidalnej rasy Kaledów, zostali zmodyfikowanymi genetycznie i zamknięci w skorupach robotów przez Davrosa, jako broń w wielowiekowej wojnie między rasami Kaled i Thal. Dalekowie zbuntowali się, zniszcząc rasę Kaled i, bez ich zwierzchnictwa, założyli międzygwiezdne imperium.

Dalekowie w nowej serii posiadają mózgi ludzi, tak zaprojektował ich Imperator Daleków, jedyny z rasy, który ocalał z Wojny Czasu i ukrył się na "krańcu wszechświata". W budowie Daleków charakterystyczne są trzy wystające elementy, z których dwa dolne służą do ataku, a górny to oko, które bywa jedynym sposobem pokonania Daleka – poprzez oślepienie. Pomimo niepozornego wyglądu Dalekowie mają niewyobrażalną siłę – potrafią lewitować, wysysać dane z mózgu (przy okazji zabijając ofiarę), a w odcinku Dalek, w którym wyszło na jaw, że nie wszyscy Dalekowie zginęli, niedobitek potrafił zregenerować się dzięki DNA uzyskanemu z jednego dotyku Rose. Wtedy też jedynym sposobem na zniszczenie niedobitka okazała się jego autodestrukcja.

Pochodzenie: Planeta Skaro.

Cel działania: Opanowanie Wszechświata, a przede wszystkim bezlitosne zniszczenie wszystkich form życia poza nimi samymi.

Główna Broń: Emiter promieni uśmiercających/paraliżujących.

Cybermani

Cybermani pojawili się po raz pierwszy w odcinku The Tenth Planet. Początkowo byli organicznymi istotami – dopiero zachłanne instalowanie w sobie coraz większej liczby implantów zmieniło je w zimne maszyny, które pokazują emocje tylko pod wpływem agresji. Nowa seria wprowadza zupełnie nową wersję Cybermanów, którzy pod wpływem żądzy opanowania Wszechświata porywają ludzi i zamieniają ich w podobne sobie cyborgi. Wszczepiają im chipy kontrolujące umysł i hamujące emocje, bez których zmienieni ludzie popadliby po zmianie w szaleństwo. Znani są z tego, że głośno tupią i krzyczą "DELETE" (skasować), jeżeli ktoś spróbuje się im przeciwstawić. Z czasem zmieniali swój wygląd. Posiadają skórę z metalu, dzięki czemu są kuloodporni, można ich jednak zniszczyć bronią przeciwczołgową.

Pochodzenie: Równoległa Ziemia – planeta Mondas (stara seria), równoległy Wszechświat (nowa seria).

Cel działania: Zajęcie Ziemi (stara seria), asymilacja Wszechświata (nowa seria).

Główna broń: Siła fizyczna i laserowe karabiny (stara seria), siła fizyczna, porażanie prądem, naramienna broń energetyczna, karabiny elektryczne (nowa seria).

Davros

Davros jest genialnym naukowcem o megalomańskich cechach, pochodzącym z planety Skaro. Jest twórcą Daleków i wielokrotnie powracał do serialu po tym, jak został przedstawiony w odcinku Geneza Daleków, w którym Władcy Czasu odesłali Doktora do przeszłości, aby zniszczył Daleków, zapobiegł ich powstaniu lub zmodyfikował ich strukturę genetyczną tak, by stali się mniej wojowniczy.

Postać Davrosa odgrywało kilku aktorów: Michael Wisher (Geneza Daleków), David Gooderson (Przeznaczenie Daleków) oraz Terry Molloy. Davros powrócił do serii w odcinkach z 2008 roku: Skradziona Ziemia oraz Koniec Podróży.

Pochodzenie: Planeta Skaro.

Cel działania: Zapanowanie nad Wszechświatem jako Najwyższa Istota.

Master (Mistrz)

Mistrz jest złym Władcą Czasu pochodzącym z Gallifrey. Zna Doktora od czasu, gdy obaj byli dziećmi. Byli wtedy przyjaciółmi. Ma własną TARDIS, która może zmieniać swój kształt. Jest też znany z korzystania z przebrań i anagramów, by ukryć samego siebie. Podróżuje przez czas, tak jak Doktor, lecz chce czynić zło i krzywdzić ludzi.

Tak jak Doktor, Mistrz był grany przez wielu aktorów. Pierwszym był Roger Delgado, a ostatnim John Simm.

Pochodzenie: Gallifrey.

Cel działanie: Zapanowanie nad Wszechświatem (porozumienie z inną rasą mu to umożliwiającą, zdobycie super broni), zabicie Doktora.

Główna Broń: Maszyna zmniejszająca wrogów do rozmiaru lalki (stara seria), hipnoza (stara i nowa seria), śrubokręt laserowy (nowa seria)

Płaczące Anioły

Płaczące Anioły to grupa łowców pojawiających się w przygodach dziesiątego Doktora (odcinek-"Blink"). Według niego to psychopatyczni mordercy z unikalną metodą zabijania swoich ofiar: poprzez dotknięcie wysyłają swoje ofiary w przeszłość, w której jeszcze się nie narodziły. Dzięki temu Anioły pochłaniają energię z dni, które im zabrały. Istoty te potrafią poruszać się z szybkością równej mrugnięciu oka, aby złapać swoją zdobycz.

Mają również wyjątkowy i perfekcyjny mechanizm obronny: Kiedy ktoś się na nich patrzy są zmienione w kamień. To chroni je przed śmiercią, „Ty nie możesz zabić kamienia a kamień nie może zabić Ciebie.” Zdolność ta odbiła się na ich wizerunku. Zasady mechanizmu oddziaływują nawet wśród ich własnego gatunku, patrząc na siebie utknęliby w kamieniu na zawsze. Dlatego mają zasłonięte oczy. Stąd ich nazwa: Płaczące Anioły. Mechanizm ma jednak jedną wadę- mogą ruszać się tylko wtedy, kiedy nikt na nich nie patrzy, rekompensuje to jednak ich szybkość. Władca Czasu określił ich zdolności jako największą zaletę i klątwę.

Opierając się na słowach Doktora, nikt nie wie, skąd pochodzą Anioły, ale są tak stare jak wszechświat lub prawie tak stare. Określił ich mianem samotnych łowców i jedynych psychicznych morderców zabijających ładnie ze względu na sposób zabijania - ofiara po przeniesieniu w czasie żyje, aż umrze w przeszłości. Powiedział, że są to najbardziej samotne istoty w wszechświecie ponieważ, nie mogą spoglądać na siebie.

Zobacz też

• Lista odcinków serialu Doctor Who

Linki zewnętrzne

• Doktor Who w bazie IMDb (ang.)

• Oficjalna strona Doctor Who (ang.)
• Słuchowiska o Doctorze Who (ang.)

! Kategoria:Serialowe debiuty 1963 Kategoria:Seriale telewizyjne BBC Kategoria:Brytyjskie seriale fantastyczne