Bartsch (herb szlachecki)

Bartsch (Barcz, Barszcz, Wiewiórka, Luzytan) − polski herb szlachecki, używany przez rodzinę pochodzącą z Prus i Warmii, osiadłą także na Kaszubach. Według Józefa Szymańskiego z nobilitacji. Możliwe, że herb ten jest odmianą herbu Achinger lub Bażeński.

Istniały inne rodziny tego samego nazwiska, osiadłe w tym samym regionie, ale używające innych herbów (Bartsch II, Bartsch III, Bartsch IV).

Opis herbu

Istnieje wiele rozbieżnych opinii na temat wyglądu tego herbu, często w obrębie jednaj publikacji.

Według Józefa Szymańskiego^[2], herb powinien wyglądać następująco: W polu złotym wiewiórka czerwona. Klejnot: samo godło.

Taki wizerunek przytacza też Juliusz Karol Ostrowski (jako Bartsch II) oraz Mariusz Gizowski (Herby patrycjatu toruńskiego). Niekiedy wariant ten był przedstawiany z godłem i klejnotem w lewo. Tak jest w opisie u Ostrowskiego i w Encyklopedii Orgelbranda i u Emiliana Szeligi-Żernickiego (Der polnische Adel). Przemysław Pragert używa na ten herb nazwy Barcz Ib.

Istniał też wariant powyższego herbu, w którym pole było błękitne. Wzmiankują go Adam Boniecki, Ostrowski (jako Bartsch I) i Gizowski. Przemysław Pragert numeruje go jako Barcz Ia. W Tablicach odmian Chrząńskiego wiewiórka jest w lewo, barwy naturalnej i siedzi na brązowej gałęzi.

Według herbarza Dachnowskiego, herb przedstawia się następująco: W polu czerwonym wiewiórka szara, gryząca orzech, siedząca na murawie zielonej. Klejnot: Nad hełmem bez korony wiewiórka jak w godle. Labry: czerwone podbite złotem.

Podobny wizerunek jest u Kaspra Niesieckiego, z tym, że godło i klejnot w lewo i brak barw. Przemysław Pragert klasyfikuje ten wariant jako podstawowy (Barcz I).

Najwcześniejsze wzmianki

Według Opinii Ostrowskiego, herb powstał w XV wieku^[3]. Józef Szymański pisze, że jest to herb z nobilitacji, nadany 18 kwietnia 1589 Janowi i Piotrowi Bartschom z Braniewa, mieszczanom gdańskim^[2].

Rodzina Bartsch

Jedna z dwóch rodzin o tym nazwisku, pochodząca z Warmii miała być gałęzią rodu Bażeńskich, chociaż Seweryn Uruski twierdzi, że zostali oni adoptowani do herbu przez Bażeńskich. Barczowie nosili przydomek a Demuth. Wzmiankowani od XVI wieku, posiadali włości: Franknów (Jan Bartsch, 1640), Smażyno, Skrzeszewo, Przyjaźń i Rychtowo (1682). Reinhold Bartsch był w 1662-1668 ławnikiem w Pucku. W XVIII wieku Bartschowie posiadali Sztembark i Stawiski. W roku 1700 żył Jan Henryk Bartsch, podpułkownik królewski (1707) i generał major wojsk koronnych (1711). Według opinii Ledebura ród wygasł na przełomie XVIII i XIX wieku. Dachnowski twierdzi, że herb Barczów był identyczny z herbem Bażeńskich (Bażeński).

Herbowni

Barcz (Bartsch, Barszcz, Bartels, Bartschen, Bartusch, Bartusz), Barwiński. Błędnie - Baertschen, Bätsch.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Numeracja i wygląd za I tomem Księgi Herbowej... Ostrowskiego.
↑ ^a ^b Józef Szymański: Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku. Warszawa: DiG, 2001, s. 15. ISBN 83-7181-217-5.
↑ Juliusz Karol Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich. T. 2. Warszawa: Główny skład Księgarnia Antykwarska B. Bolcewicza, 1897, s. 15-16.

Bibliografia

PrzemysławP. Pragert PrzemysławP., Herbarz rodzin kaszubskich, t. 1, BiT, 2001, s. 37-38,128-129, ISBN 83-919852-6-1, ISBN 978-83-919852-6-7 .

Linki zewnętrzne

Herb Bartsch I z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla
Herb Bartsch II z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla

[autonazwa1-1] Numeracja i wygląd za I tomem Księgi Herbowej... Ostrowskiego.

[Szymanski-2] Józef Szymański: Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku. Warszawa: DiG, 2001, s. 15. ISBN 83-7181-217-5.

[3] Juliusz Karol Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich. T. 2. Warszawa: Główny skład Księgarnia Antykwarska B. Bolcewicza, 1897, s. 15-16.

[1]

[2]

[3]

Herby	szlachecki mieszczański chłopski własny państwowy miejski korporacji fantazyjne mówiący
Elementy herbu	tarcza herbowa godło (figury heraldyczne, mobilia herbowe) klejnot herbowy zawój (tortillon) korona heraldyczna korona rangowa hełm heraldyczny labry ostrew płaszcz heraldyczny trzymacze heraldyczne podpory heraldyczne postument heraldyczny order herbowy dewiza herbowa zawołanie
Oznaki godności	świeckie kościelne
Inne	herbarz rola herbowa herold blazonowanie szrafowanie tynktura krzyż heraldyczny totem kamon
Działy heraldyki	heraldyka francuska (heraldyka napoleońska) heraldyka polska (heraldyka kaszubska) heraldyka brytyjska (heraldyka angielska, heraldyka szkocka) heraldyka kościelna heraldyka szachowa heraldyka fantazyjna