Laura Bassi

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Fìsica.
Laura Maria Caterina Bassi Veratti, soens ciamà mach Laura Bassi, a l'é nassùa a Bològna ël 31 Otóber 1711 e a l'é mòrta a Bològna ël 20 Fërvé 1778. A l'é stàita un-a dle prime fomne europenghe a otnì la làurea (la prima an dle materie sientìfiche) e la prima ant ël mond a travajé e mostré an n'università.

Vita

Fija dël dotor ëd lej Giuseppe Bassi e 'd Maria Rosa Cesari, grassie a soa anteligensa ecessional soa famija a l'ha decidù d'educhela con un precetor privà, dagià che 'l médich Gaetano Tacconi a l'avìa consejaje 'd mostreje lògica, metafìsica, fìsica e psicologìa che chila a sarìa stàita bon-a a amprendje, bele che coj soget a l'ero studià mach daj mascc ant ij colege e ant j'università, che chila a podìa nen frequenté, da fomna ch'a l'era.

Ël 12 Magg 1732, për decision dël Senà académich e grassie a l'antëmediassion dël cardinal Prospero Lambertini (ch'a sarà Papa Benedet XIV), l'Università ëd Bològna a-j conferiss la làurea an filosofìa e a l'abilitassion. Dl'istess ann a rintra ant ël colege dij dotor ëd filosofìa. Ël 27 Giugn a discut la tesi ëd filosofìa natural pr'otnì n'àutra abilitassion. Ël 29 Otóber a arsèiv dal Senà la cadrega onoraria ëd filosofìa con ën prémit ëd 500 lire papaj.

Da già ch'a l'era na fomna, a l'ha podù mostré mach con l'autorisassion dij sò superior e mach an ocasion dle vìsite ëd prinsi e àut clero. A conossìa motobin bin ël fransèis e a lo dovrava ant le dimostrassion ësperimentaj pr'ij visitator strangé. Ël 17 dzèmber 1732 Laura Bassi a l'ha tnù na lession solena ant ël teatro anatòmich ëd l'Archiginnasio ëd Bològna.

Dal 1734 a l'é stàita anvità a partissipé a la sirimònia anual dla Notomìa Pùblica.

Dël 1738 a l'ha marià 'l médich Giuseppe Veratti, letor ëd fìsica particolar ant l'università, sernù dcò përché chiel a l'ha promëttù d'antërdì nen sòj studi. La cobia a l'ha avù eut fieuj (dont tre mòrt motobin giovo).

Dël 1745 a l'é stàita nominà da Benedet XIV Académica Beneditin-a (combin che ij colega a l'ero oponùsse), con na pension ëd 100 lire papaj për ann; ël papa a l'ha anstituì për chila 'n pòst nùmer 25, nen contemplà al prinsipi.

Dël 1749 a l'ha andandià con grand sucess dij cors ëd fìsica sperimental, mostrand ant ël laboratòri montà su con sò òm a ca soa. Dagià ch'a l'era 'l sol cors bolognèis s'ës soget, l'Università a l'ha arconossù la bontà dl'idèja e a l'ha stipendiala con 1000 lire, un dij pì àut compens dàit a col temp.

Laura Bassi a seghitava j'arserche d'Isaac Newton e a l'ha tentà d'aplicheje an vàire camp, an particolar an fìsica elétrica, dont a l'é stàita, con sò òm, un dij pionié ant la zòna dl'Italia. A l'avìa peui ëd contat ës-ciass con Giambattista Beccaria, l'abà Jean-Antoine Nollet, Felice Fontana e Alessandro Volta.

Dal 1766 a l'ha ancaminà a mostré fìsica sperimental a j'anlev dël colege ëd Montalto. Con ël temp a l'é vagnasse na granda stima e, butà da part ij pregiudissi për sò sess, a l'han assëgnaje la cadrega universitaria ëd fìsica sperimental dël 1776. A l'é mòrta doi agn dòp.