;.
C C Qrcfjtc lj Wjmupjrkåíc lj Ërjks Ljerklklks
”
QWKL sj rjhjrj k u` mcdfudtc lj ktovolkljs k sjrj` jxjmutklks k ho` lj rjmupjrkr c jquobàgroc j` ërjks quj schrjrk` ljerklkåíc. Jbj vosk rjudor odhcr`kåújs, lokedýstomcs, bjvkdtk`jdtcs j jstulcs quj prcpcrmocdj` kvkbokr k ljerklkåíc cu kbtjrkåíc cmcrrolk, j ljhodj ks `jlolks kljquklks pkrk k rjmupjrkåíc lk ërjk ktrkvïs lc pbkdtoc j oscbk`jdtc lk `js`k. C QWKL ï scbomotklc pcr ýreícs k`gojdtkos mc`c pkrtj odtjerkdtj lc prcmjssc lj bomjdmok`jdtc lj ktovolkljs ljerklklcrks cu kpýs c j`prjjdlo`jdtc sjr pudolc kl`odostrktovk`jdtj pcr mkuskr ljerklkåíc k`gojdtkb. Qkrk tkb, k jbkgcrkåíc lc `js`c ljvj sjr rjkbozklk pcr prchossocdkb ikgobotklc, vodmubklc k u` rjeostrc lj Kdctkåíc lj Wjspcdskgobolklj \ïmdomk (KW\) lc mcdsjbic lj mbkssj. Lokdtj lc jxpcstc, rjspcdlk ks qujstújs kgkoxc6 ;.;.C quj ï u` Ërjk Ljerklklk3
Ljhodj`-sj mc`c jmcssostj`k ljerklklc kqujbj quj schrju pjrturgkåújs kdtrýpomks, bjvkdlc-c k lo`oduoåíc lj suk rjsoboædmok j mc` pjrlk lj jspïmojs j odtjrkåújs o`pcrtkdtjs, `ks `kdtjdlc `jocs lj rjejdjrkåíc goýtomk (MKWQKDJVVO, 711:).
;.7.C quj ï Wjmupjrkåíc3
K vosíc mojdtàhomk j c jspàrotc lks bjos mcdmjgj` k rjmupjrkåíc k`gojdtkb mc`c k rjkprcxo`kåíc, c qukdtc pcssàvjb, lks mcdloåújs croeodkos lk hbcrk, hkudk, scbc, mbo`k j rjmurscs iàlromcs quj jxostk` croeodkb`jdtj dc bcmkb. ]jeudlc Luroekd (711?), rjmupjrkåíc k`gojdtkb gck ï rjmupjrkåíc lj jmcssostj`k. C ]ostj`k Dkmocdkb lj Zdolkljs lj Mcdsjrvkåíc (]DZM - Bjo d¶ ??9: lj 7111) cs mcdmjotuk ksso`6
Wjmupjrkåíc6 ‒rjstotuoåíc lj jmcssostj`k cu lj u`k pcpubkåíc
sobvjstrj ljerklklk k u`k mcdloåíc díc ljerklklk quj pclj sjr lohjrjdtj lj suk mcdloåíc
croeodkb‐.
Wjmupjrkåíc6 ksscmoklk á oljok lj quj c bcmkb kbtjrklc sjfk trkgkbiklc lj `clc k quj ks mcdloåújs k`gojdtkos sj sotuj` prýxo`ks ás mcdloåújs kdtjrocrjs á odtjrvjdåíc, cu sjfk, trktk-sj lj ljvcbvjr kc bcmkb c jquobàgroc j k jstkgobolklj lcs prcmjsscs k`gojdtkos kbo ktukdtjs kdtjrocr`jdtj. Wjmupjrkåíc ï k rjstotuoåíc lj u`k ërjk ljerklklk j rjspjmtovc jmcssostj`k k u`k mcdloåíc `kos prýxo`k pcssàvjb lj suk mcdloåíc croeodkb, `ks quj pclj sjr lohjrjdtj ljstk. Jxostj` vërocs `cljbcs j tïmdomks pkrk k rjmupjrkåíc lj u`k ërjk ljerklklk, mufk jsmcbik ljpjdlj lk sotukåíc lj ljerklkåíc lk ërjk j lks mcdloåújs lj rjejdjrkåíc lc jmcssostj`k khjtklc. Ï pcr ossc quj ië djmjssolklj, pkrk mklk mksc, lj u` Qbkdc lj Wjmupjrkåíc lj Ërjk Ljerklklk (QWKL) jspjmàhomc.
;.=.[ukb k bjeosbkåíc j dcr`ks utobozklks pkrk c QWKL3
Bjo Hjljrkb d± ?.?9:/7111> Dc mksc lj utobozkåíc lj odsu`cs pkrk mcdtrcbj lj prkeks j lcjdåks, jstjs ljvjríc jstkr lj kmcrlc mc` c kdjxc XOOO lk Odstruåíc Dcr`ktovk d¶ 8</ 7119 lc @odostïroc lk Keromubturk, Qjmuërok j Kgkstjmo`jdtc, quj rjeubk`jdtk k keromubturk creçdomk dc Grksob> Bjo lk @ktk Ktbçdtomk (Bjo Hjljrkb d¶ ;;.<79, lj ljzj`grc lj 7118)> ]jeuodlc c jstkgjbjmolc pjbc Mýloec Hbcrjstkb, Bjo D± ;7.8:;/71;7 (GWK]OB, 71;7)>
;.:.K jbkgcrkåíc lc QWKL mcdsostj j` qukos jtkpks3
C Qbkdc lj Wjmupjrkåíc lj Ërjk Ljerklklk (QWKL) Djstj rctjorc, c QWKL ï trktklc mc`c u` lcmu`jdtc quj crojdtk k jxjmuåíc j c kmc`pkdik`jdtc cu `cdotcrk`jdtc lk
rjmupjrkåíc k`gojdtkb lj u`k ljtjr`odklk ërjk ljerklklk. C QWKL ljvj mcdtj`pbkr kcs sjeuodtjs qujsotcs6 k) Mkrkmtjrozkåíc lk ërjk ljerklklk j jdtcrdc, gj` mc`c lc(s) kejdtj(s) mkusklcr(js) lk ljerklkåíc> g) Jsmcbik lj prcpcstk lj rjmupjrkåíc pkrk k ërjk ljerklklk> m) Ljhodoåíc lcs pkrç`jtrcs k sjrj` rjmupjrklcs mc` gksj du`k ërjk klctklk mc`c rjhjrædmok cu mcdtrcbj> l) Klcåíc lj u` `cljbc lj rjmupjrkåíc> j) Ljtkbik`jdtc lks tïmdomks j kåújs k sjrj` klctklks pkrk k rjmupjrkåíc> h) Odmbusíc lj prcpcstk lj `cdotcrk`jdtc j kvkbokåíc lk jhjtovolklj lk rjmupjrkåíc> j e) Qrjvosíc lcs odsu`cs, mustcs j mrcdcerk`k rjhjrjdtj á jxjmuåíc j mcdscbolkåíc lk rjmupjrkåíc. C QWKL ljvj sjr jbkgcrklc j kmc`pkdiklc pcr prchossocdkb ikgobotklc j ljvj sjr vodmubklc k u` rjeostrc lj kdctkåíc lj rjspcdskgobolklj tïmdomk (KW\) dc mcdsjbic lj mbkssj.
7.
Z` ljtjr`odklc gkorrc jstë bcmkbozklc j` u`k ërjk lj rosmc. Kpýs miuvks odtjdsks dc bcmkb ië k pcssogobolklj lj cmcrrædmok lj jsmcrrjek`jdtcs. Xcmæ hco mcdtrktklc pkrk `kpjkr hjoåújs odlomklcrks lj rosmcs djstk ërjk. [ukos hjoåújs vcmæ prcmurkrok oljdtohomkr dc mk`pc3 \jcromk`jdtj, qukos `jlolks vcmæ pcljrok prcpcr3
Kdtjs lj cmcrrjr u` jsmcrrjek`jdtc, k jdmcstk lk sodkos quj jstë sj `cvo`jdtkdlc. K cgsjrvkåíc ljssjs sodkos ï `uotc o`pcrtkdtj pkrk k mbkssohomkåíc lc rosmc j k rjtorklk prjvjdtovk lcs `crklcrjs j k jxjmuåíc lj cgrks lj mcdtjdåíc. Qro`jork`jdtj, ljvj sjr oljdtohomklcs cs odlomklcrjs dkturkos (jx6 vjejtkåíc, rjbjvc, mcgjrturk supjrhomokb j lrjdkej`) j kdtrýpomcs (jx6 dö`jrc lj `crkloks, pklríc urgkdc, topcbceok lks mcdstruåújs, lostçdmok lks `crkloks j` rjbkåíc ás jdmcstks j kc mkdkb lj lrjdkej`, jdtrj cutrcs)
]odkos lj @cvo`jdtkåíc (Hjoåújs lj odstkgobolklj)6
Kbeu`ks lks prodmopkos hjoåújs k sjrj` cgsjrvklks síc6 Momktrozjs lj jsmcrrjek`jdtc, trodmks, j cs ljerkus lj kgkto`jdtc, cutrk hjoåíc o`pcrtkdtj ï k odmbodkåíc lj jstruturks
ràeolks mc`c ërvcrjs, pcstjs j `urcs j c ‒j`gkrroek`jdtc‐ lj
`urcs j pkrjljs. K odmbodkåíc pclj sjr hrutc lj u` bcdec rkstjfc, ljdctkdlc quj k ërjk tj` `cvo`jdtkåíc kdtoek
@jlolks jstruturkos6 Lrjdkej`6
C crljdk`jdtc lc jsmck`jdtc lks ëeuks supjrhomokos ï u`k lks `jlolks jstruturkos `kos o`pcrtkdtjs pkrk k prjvjdåíc lj kmoljdtjs lj jsmcrrjek`jdtcs j` ërjks lj rosmc quj tæ` pcr cgfjtovc mkptkr j mcdluzor ks ëeuks supjrhomokos j sugtjrrçdjks lks jdmcstks, jvotkdlc k jrcsíc, odhobtrkåíc j c kmö`ubc lk ëeuk dc scbc, rjspcdsëvjos pjbk ljhbkerkåíc lj jsmcrrjek`jdtcs. (Cbovjork jt kb., ;??:)
Wjmcgjrturk Xjejtkb6
Qbkdtoc lj jspïmojs lj krvcrjs kljquklks j erk`àdjks, k rjmc`pcsoåíc lk mcgjrturk vjejtkb odtjrhjrj dc prcmjssc prjmopotkåíc-vkzíc, rjluzodlc ks vkzújs `ëxo`ks ljvolc kc k`crtjmo`jdtc lc jsmck`jdtc.
Mcdtjdåíc Lj Jdmcstks6
Wjtkbulk`jdtcs j ktjrrcs
<.
]cbcs j ëeuks sugtjrrçdjks pclj` sjr mcdtk`odklcs k pkrtor lj lovjrsks hcdtjs, mc`c ktovolkljs odlustrokos j ljsmkrtj odkljquklc lj rjsàlucs. Kpýs u`k odvjstoekåíc ljtkbiklk j kvkbokåíc lcs rosmcs ï pcssàvjb scbumocdkr c prcgbj`k. Ië tjmdcbceoks j prchossocdkos lospcdàvjos pkrk rj`jlokr c pkssovc k`gojdtkb j tcrdkr k ërjk kptk pkrk huturcs j`prjjdlo`jdtcs. Xcmæ ï jstj prchossocdkb, mc`c orë rjscbvjr3
C Grksob ï u` lcs `kocrjs prclutcrjs lj jtkdcb lc `udlc, j ljvolc kcs kvkdåcs tjmdcbýeomcs j` quj k prclutovolklj ku`jdtk mc` mustcs gj` odhjrocrjs ás prcluåújs odtjrdkmocdkos, c Grksob kbmkdåcu k boljrkdåk j` prcluåíc lj jtkdcb lj mkdk-lj-kåömkr. (]OBXK,71;1) Ks Zsodks lj Ëbmccb j Kåömkr Zsodks prcluzj` k vodikåk, u` rjsàluc quj ljvolc kc sju kbtc pctjdmokb pcbuolcr j pjbk erkdlj qukdtolklj ejrklk, k vodikåk hco lurkdtj `uotc tj`pc mcdsoljrklk mc`c u` prcgbj`k k`gojdtkb, ljpcsotklk odkljquklk`jdtj ejrkdlc mcdtk`odkåíc j pkssovcs k`gojdtkos. (MCWKVVK, 711;> ZDOMK, 71;=) Jdtrjtkdtc pcr sjr romk j` ëeuk j dutrojdtjs qukdlc odtrcluzolk j` qukdtolklj kljquklk, jstj jhbujdtj prc`cvj k `jbicrok lk hjrtobolklj lc scbc kbï` lk jmcdc`ok lj ëeuk pkrk orroekåíc, skgjdlc quj, j` tcrdc lj 51% lk ëeuk utobozklk dc `udlc ï ljstodklk k orroekåíc lj mubturks keràmcbks. (GWKEK jt kb., 711:) Qkrk jvotkr kbtk mcdtk`odkåíc lc bjdåcb hrjëtomc, c ýreíc k`gojdtkb jxoej pcåcs lj `cdotcrk`jdtc j` ërjks lj hjrtorroekåíc (@JBBO]]K, 7111> WJEC, 7118). C `cdotcrk`jdtc k`gojdtkb tj` erkdlj o`pkmtc pcsotovc pcos pjr`otj kvkbokr, qukbo j qukdtotktovk`jdtj, ks mcdloåújs lcs rjmurscs dkturkos j` u` ljtjr`odklc `c`jdtc, ksso` mc`c ks tjdlædmoks kc bcdec lc tj`pc. Jstk hjrrk`jdtk pclj sjr rjkbozklk oscbklk`jdtj, qukdlc sj hkz ljtjr`odklc jstulc j` u`k ërjk, `ks tk`gï` ï u` odstru`jdtc lj ejstíc k`gojdtkb lj Jstulc lj O`pkmtc K`gojdtkb (JOK) jssjdmokb, quj ekrkdtj k `jbicrok j jhomoædmok lks `jlolks `otoeklcrks, ljhodolks k pkrtor lc JOK, kssjeurkdlc c jhjtovc hudmocdk`jdtc lcs prcmjsscs jstkgjbjmolcs pkrk prctjejr c k`gojdtj j ktodeor cs rjsubtklcs jspjrklcs. (]KDMIJV, 7118> GWK]OB, ;?98) Mc`c prchossocdkb j` Jdejdikrok K`gojdtkb, pkrk rjscbvjr jstj prcgbj`k rjkbozkrok u` lokedýstomc lk ërjk lj jstulc pkrk ljbo`otkåíc lcs pcdtcs lj `cdotcrk`jdtc lcs murscs
l‟ëeuk supjrhomokos prýxo`cs ás ërjks6 lj kpbo
mkåíc lj vodikåk, lcs mkdkos lj lostroguoåíc j lcs tkdqujs lj kr`kzjdk`jdtc. Kodlk dk jtkpk lj lokedýstomc sjrok jstulklcs kbeuds pcdtcs mc`c6 pjrhob botcbýeomc j mcdstrutovc lcs pcåcs lj `cdotcrk`jdtc> vkzíc j mbkssj
lc(s) mcrpc(s) l‟ëeuk> topc lj scbc> i
ostýromc lj usc j cmupkåíc lc scbc> gkmok j sug-gkmok iolrcerëhomk j` quj jstë odsjrolk k ërjk lj jstulc> goc`k jxostjdtj, mbo`k j hcr`kåíc lc sostj`k kquàhjrc. Kdkboskrok cs pkrç`jtrcs hàsomc-quà`omcs j `omrcgocbýeomcs j` pcdtcs lj `cdotcrk`jdtc j` ërjk lj hjrtorroekåíc mc` vodikåk dc ljmcrrjr lc pjràclc sjmc j dc pjràclc miuvcsc. Cs pkrç`jtrcs k sjrj` kdkbosklcs sjríc6 turgoljz, dotrceædoc tctkb Nfjblkib, CL (Cxoeædoc Losscbvolc), pI, mcdlutovolklj, mcr kpkrjdtj, LGC :,71 (Lj`kdlk Gocquà`omk lj Cxoeædoc), L[C (Lj`kdlk [uà`omk lj Cxoeædoc), k`üdok, `kedïsoc, kbu`àdoc, hjrrc j mbcrjtc. Kbeuds pkrç`jtrcs sjríc kvkboklcs od sotu ktrkvïs lj kpkrjbics mc`c c cxà`jtrc (pkrk `jlor CL)> turgolà`jtrc (turgoljz) j hotks pkrk `jlor pI. K `jtclcbceok utobozklk dcs tjstjs bkgcrktcrokos pkrk cs lj`kos pkrç`jtrcs sjrë rjkbozklk lj kmcrlc mc` ]tkdlkrl @jticls hcr tij Jxk`odktocd ch Uktjr kdl Ukstjwktjr (]@JUU), 7;st Jlotocd.
K mkptkåíc lj ëeuks sugtjrrçdjks sjeuorë k `jtclcbceok lk Dcr`k 8<;1 lk MJ\J]G (Mc`pkdiok K`gojdtkb lc Jstklc lj ]íc Qkubc) lc kdc lj ;?99, quj lospúj scgrj K`cstrkej` j `cdotcrk`jdtc lks ëeuks sugtjrrçdjks. Qkrk k`cstrkej` lks ëeuks supjrhomokos sjrë utobozklk k `jtclcbceok ljsmrotk dk Dcr`k Grksobjork lk KGD\ (Ksscmokåíc Grksobjork lj Dcr`ks \ïmdomks) d± ?9?5 lj ;?95, quj vjrsk scgrj c Qbkdjfk`jdtc lj k`cstrkej` lj jhbujdtjs bàquolcs j mcrpcs rjmjptcrjs. Qrcmurkrok kdkboskr k qukbolklj lk ëeuk sugtjrrçdjk ktrkvïs lc mc`pkrktovc lcs pkrç`jtrcs iolrcgocbýeomcs lcs pcåcs lj `cdotcrk`jdtc mc` cs sjus vkbcrjs `ëxo`cs pjr`otolcs lj kmcrlc mc` k rjscbuåíc MCDK@K d¶ =?8, lj 1= lj kgrob lj 7119. C `js`c prcmjssc sjrok kpbomklc mc` k qukbolklj lk ëeuk supjrhomokb, jdtrjtkdtc, lj kmcrlc mc` k rjscbuåíc MCDK@K d¶ =:5, lj ;5 lj `kråc lj 711:. Kpýs, gusmkrok mkptkr ks mccrljdklks ejcerëhomks j kbtotulj lj mklk pcdtc lj `cdotcrk`jdtc ktrkvïs lj u` EQ] j `jlor c dàvjb jstëtomc j prchudlolklj lj mklk pcåc tugubkr prchudlc pkrk quj pcssk sjr jbkgcrklc c @kpk Qctjdmoc`ïtromc lj Hbuxc dc prcerk`k ]urhjr. Cs pkrç`jtrcs sjríc kdkbosklcs jstktostomk`jdtj ktrkvïs lk Kdëbosj lj Mc`pcdjdtjs Qrodmopkos, utobozkdlc c schtwkrj vjekd, pbktkhcr`k W, kpbomkr-sj-ë sjpkrklk`jdtj ás k`cstrkejds dcs pjràclcs sjmc j miuvcsc. Jspjrk-sj quj tkdtc ks ëeuks supjrhomokos qukdtc ks sugtjrrçdjks kprjsjdtj` u`k pjqujdk jbjvkåíc j` kbeuds pkrç`jtrcs, jdtrjtkdtc quj díc kprjsjdtj` vkrokåíc dk qukbolklj lk ëeuk, pcos k kpbomkåíc lj vodikåk ljvj sjr rjkbozklk lj hcr`k kljquklk j, kbï` lossc, c scbc pcssuo k mkpkmolklj lj ljpurkåíc. ]jdlc ksso`, kc rjkbozkr c kmc`pkdik`jdtc k`gojdtkb lcs pcåcs lj `cdotcrk`jdtc j` ërjks mc` kpbomkåíc lj vodikåk ï pcssàvjb vjrohomkr j lo`jdsocdkr k `kedotulj lcs o`pkmtcs k`gojdtkos quj jstíc cmcrrjdlc> kuxobokr dks tc`klks lj ljmosújs qukdtc ás mcrrjåújs quj sj hozjrk` djmjssëroks lurkdtj c prcmjssc lj o`pbkdtkåíc j cpjrkåíc, u`k vjz quj jstj pjr`otj k ljtjmåíc lj hkbiks lurkdtj k cpjrkåíc lks ktovolkljs, tjdlc j` vostk quj k kpbomkåíc lj vodikåk kprjsjdtk cs `jbicrjs rjsubtklcs pkrk ljstodkåíc, tkdtc j` tjr`cs k`gojdtkos qukdtc jmcdü`omcs.
:.
Wjhjrædmoks Gogbocerëhomks
KB@JOLK, L.]. Wjmupjrkåíc k`gojdtkb lk `ktk ktbçdtomk. Obiïus6 Jlotus, 7111. KDEJBO] DJ\C, E.> KDEJBO], G.B.L. K vjejtkåíc j suk o`pcrtçdmok dc mcdtrcbj lj ërjks urgkdks ljerklklks. Od6 ]O@QÝ]OC DKMOCDKB LJ ËWJK] LJEWKLKLK], <. 7111, Gbu`jdku - ]M. Kdkos... Gbu`jdku6 HZWG, 7111. p. 78:. GWKEK, G. jt kb. Odtrcluåíc á Jdejdikrok K`gojdtkb . 7. jl . ]íc Qkubc6 Qjkrscd Qrjdtomj Ikbb, 711: GWK]OB, Mksk Movob. Bjo D± ;7.8:;, lj 7: lj `koc lj 71;7. Lospúj scgrj k prctjåíc lk vjejtkåíc dktovk> kbtjrk ks Bjos d¶s 8.?=9, lj =; lj kecstc lj ;?9;, ?.=?=, lj ;? lj ljzj`grc lj ;??8, j ;;.<79, lj 77 lj ljzj`grc lj 7118> rjvcek ks Bjos d¶s <.55;, lj ;: lj sjtj`grc lj ;?8:, j 5.5:<, lj ;< lj kgrob lj ;?9?, j k @jlolk Qrcvosýrok d¶ 7.;88-85, lj 7< lj kecstc lj 711;> j lë cutrks prcvolædmoks. 71;7. Lospcdàvjb j`6 4. Kmjssc j`6 ;9 ljz. 7171. GWK]OB. Bjo d¶ ??9:, lj ;9 lj Fubic lj 7111. Wjeubk`jdtk c krt. 77:, § ;c, odmoscs O, OO, OOO j XOO lk Mcdstotuoåíc Hjljrkb, odstotuo c ]ostj`k Dkmocdkb lj Zdolkljs lj Mcdsjrvkåíc